May

Benɛ Yesu ji niheyo ɔ, e hla kaa e maa bu e fɔli tue. Yesu susuu we kaa e le ní pe e fɔli ɔmɛ nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ e kua a blɔ tsɔɔmi. Akɛnɛ Yesu ji bi nɔkɔtɔma ngɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ a kpɛti he je ɔ, blɔ nya ní tsumihi fuu ngɛ e kuɛ nɔ, nɛ atsinyɛ jemi ko be he kaa e tsu blɔ nya ní tsumi nɛ ɔmɛ a he ní. E bɔ mɔde wawɛɛ nɛ e kase kapitɛ ní tsumi ɔ ngɛ e tsɛ Yosef ngɔ konɛ e nyɛ nɛ e hyɛ e weku ɔ nɔ. Eko ɔ, Yesu fɔli tu nyakpɛ níhi nɛ kɔɔ e fɔmi he, kɛ níhi nɛ Mawu tsɔli de ngɛ e he ɔ he munyu kɛ tsɔɔ lɛ. (Luka 2:8-19, 25-38) Se pi lɔ ɔ pɛ, Yesu nitsɛ kase Ngmami ɔ ngɛ e dɛ he. Kɛ wa pee kɛ le kaa Yesu kase Mawu Munyu ɔ saminya ha kɛɛ? Benɛ Yesu ji jokuɛyo ɔ, tsɔɔli nɛ a ngɛ Yerusalem ɔ “nya kpɛ a he wawɛɛ ngɛ e níhi a sisi numi, kɛ hetohi nɛ e ngɛ hae ɔ he.” (Luka 2:46, 47) Benɛ Yesu ye jeha 12 ɔ, e ná nɔ mi mami momo kaa Yehowa ji e Tsɛ.​—Luka 2:42, 43, 49. w20.10 29-30 ¶13-14

Hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ kaa a tle Yesu si ɔ ji yi mi tomi he je nɛ wa ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ gbogbohi a si tlemi ɔ mi. Benɛ bɔfo Paulo bɔni gbogboehi a si tlemi ɔ he munyu tumi ɔ, e tu oti etɛ komɛ a he munyu: (1) “Kristo gbo ngɛ wa he yayami ɔmɛ a he.” (2) “A pu lɛ.” (3) “A tle lɛ si ngɛ ligbi etɛne ɔ nɔ kaa bɔ nɛ Ngmami ɔ tsɔɔ ɔ.” (1 Kor. 15:3, 4) Mɛni nɛ Yesu gbenɔ, e pumi, kɛ e si tlemi ɔ ma ha nɛ wa ná? Gbalɔ Yesaya gba kɛ kɔ Mesia a he kaa a maa “ngɔ e wami” nɛ ‘a maa pu lɛ ngɛ yayami peeli a kpɛti.’ Se nɔ́ kpa ko hu maa ya nɔ. Yesaya kɛ piɛɛ he kaa Mesia a maa “ngɔ e wami ngɔ ha ngɛ yayami peeli babauu a nane mi.” Yesu pee jã kɛ gu e wami nɛ e kɛ ha kaa kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ. (Yes. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Rom. 5:8) Enɛ ɔ he ɔ, Yesu gbenɔ, e pumi, kɛ e si tlemi ɔ ha nɛ wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa kaa wa ma nyɛ maa ye wa he ngɛ yayami kɛ gbenɔ he, nɛ wa maa na wa suɔli nɛ a gbo ɔ ekohu. w20.12 2-3 ¶4-6; 5 ¶11

Bɔfo Paulo fiɛɛɔ ngɛ Yuda bi a kpe hehi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Paulo “kɛ mɛ ya susu níhi nɛ a ngɛ Ngmami ɔ mi ɔmɛ a he he jɔɔmi ligbi etɛ sɔuu” ngɛ kpe he ɔ nɛ ngɛ Tesalonika a. (Níts. 17:1, 2) Paulo yi gbeye kaa e maa ya kpe he ɔ, ejakaa Yuda no ji lɛ. (Níts. 26:4, 5) Paulo nu Yuda bi ɔmɛ sisi saminya, enɛ ɔ he ɔ, e nyɛ fiɛɛ kɛ ha mɛ nɛ e yi gbeye. (Filip. 3:5) Benɛ nihi wa Paulo yi mi nɛ a fiee lɛ kɛ je Tesalonika kɛ Beroya a, e ho Atene ya. Ngɛ lejɛ ɔ hu ɔ, “e kɛ Yuda bi ɔmɛ kɛ ni kpahi nɛ a jaa Mawu ɔ bɔni níhi a he susumi ngɛ kpe he ɔ.” (Níts. 17:17) Benɛ Paulo ya fiɛɛ ha nihi ngɛ jua nɔ ɔ, nihi nɛ a bu lɛ tue ngɛ lejɛ ɔ je ekpa kulaa ngɛ nihi nɛ a bu lɛ tue ngɛ kpe he ɔ a he. Nihi nɛ a bu Paulo tue ɔ a kpɛti ni komɛ ji je mi ní leli kɛ ma je li nɛ mɛɛ a buɔ e sɛ gbi ɔ kaa e ji “tsɔɔmi ehe” ɔ. A de lɛ ke: “O ha nɛ wa tuehi ngɛ ní ehehi nue.”​—Níts. 17:18-20. w20.04 9 ¶5-6

Ke e he wa ha mo kaa o maa ye gbɔjɔmi ko nɔ ɔ, ko ha nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ o susu kaa se nami be o he. Mo kai kaa wa ti nɔ ko be nɛ e ji dalɔ ngɛ Mawu hɛ mi. Wɔ tsuo wa hia Mawu dloomi ɔ nɛ e kɛ haa kɛ gu kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ ɔ. (Efe. 1:7; 1 Yoh. 4:10) Jehanɛ hu ɔ, wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ ma nyɛ maa wo wɔ he wami! Wa nyɛmimɛ ɔmɛ maa bu wɔ tue ke wa ngɛ mɛ wa nyagba dee, nɛ a maa tu he wami womi munyuhi kɛ wo wa bua. (Abɛ 12:25; 1 Tɛs. 5:14) Nyɛmiyo ko nɛ e ngɛ Nigeria nɛ a tsɛɛ lɛ ke Joy nɛ e kɔni mi jɔ̃ be ko nɛ be ɔ de ke: “Ke pi nyɛmimɛ ɔmɛ a he ɔ, jinɛ jije i ngɛ be nɛ ɔ mi? He wami nɛ ye nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi wo mi ɔ ha nɛ i na kaa Yehowa buɔ ye sɔlemi tue. Kɛ gu a nɔ ɔ, i ba le bɔ nɛ a woɔ nihi nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ he wami ha.” Se e sa nɛ wa kai kaa tsa pi be fɛɛ be nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa le ke ji wa hia he wami womi. Enɛ ɔ he ɔ, eko ɔ, e he maa hia nɛ waa ya wa nyɛmi Kristofo no ko nɛ e nane pi si ngɔ nɛ wa de lɛ kaa wa hia yemi kɛ buami. w20.12 23-24 ¶7-8

Behi fuu ɔ, ke o suɔ nɛ huɛ bɔmi gbagbanii nɛ hi o kɛ nɔ ko nyɛ kpɛti ɔ, kekleekle nɔ́ nɛ o ma nyɛ maa pee ji kaa o kɛ nɔ ɔ maa sɛɛ ní. Ke o kɛ nɔ ɔ sɛɛ ní nɛ nyɛ susu níhi a si kpami komɛ nɛ nyɛ ti nɔ fɛɛ nɔ ná a he ɔ, e haa nɛ nyɛ ba peeɔ huɛmɛ. Se ke e ba huɛ bɔmi nɛ maa hi waa kɛ Yesu wa kpɛti ɔ mi ɔ, waa kɛ nyagba komɛ kpeɔ. Nyagba kake ji kaa waa kɛ Yesu kpi hyɛ. Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a kpɛti nihi fuu kɛ nyagba nɛ ɔ eko kpe. Se bɔfo Petro de ke: “E ngɛ mi kaa nyɛ nɛ lɛ hyɛ mohu lɛɛ, se nyɛ suɔ lɛ. E ngɛ mi kaa nyɛ nɛ lɛ amlɔ nɛ ɔ, se kɛ̃ ɔ, nyɛ heɔ lɛ yeɔ.” (1 Pet. 1:8) Enɛ ɔ he ɔ, e ngɛ mi kaa waa kɛ Yesu kpi hyɛ mohu lɛɛ, se wa ma nyɛ nɛ waa kɛ lɛ nɛ pee huɛ. Jehanɛ hu ɔ, wa nyɛ we nɛ waa kɛ Yesu tuɔ munyu. Waa kɛ Yehowa mohu lɛ tuɔ munyu ke wa ngɛ sɔlee. E ji anɔkuale kaa wa sɔleɔ kɛ guɔ Yesu biɛ mi, se waa kɛ lɛ tu we munyu tɛ̃ɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu sume nɛ waa sɔle kɛ ha lɛ. Mɛni he je? Ejakaa sɔlemi ji wa jami ɔ fã ko, nɛ Yehowa pɛ lɛ e sa nɛ wa ja. (Mat. 4:10) Se kɛ̃ ɔ, wa ma nyɛ ma je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ Yesu. w20.04 20 ¶1-3

Fo tuli ngɛ Hela bi a fiɛmi ɔ mi ɔ kɛ nyagbahi kpe. Nyagba nɛ ɔmɛ ekomɛ ji dengme kɛ pɔtɔtɔɛ. Se tsɔsemi nɛ a ná, kɛ mɛ nitsɛmɛ a he wami ji nɔ́ nɛ ye bua mɛ. Wɔ hu wa náa tsɔsemi nɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa tu fo ɔ. Se wa ngɛ nɔ́ ko nɛ nihi nɛ a tuɔ fo nitsɛ ɔ be. Wa náa he wami womi kɛ jeɔ Yehowa ngɔ, nɛ he wami nɛ ɔ se pui. Yehowa wo si kaa ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ e nɔ ɔ, e ma tsɔse wɔ nɛ e ma ha nɛ wa he maa wa hulɔ! Bɔfo Paulo kɛ nyagbahi fuu kpe. Nihi jɛ lɛ nɛ a wa lɛ yi mi, nɛ be komɛ ɔ, pɔ tɔɔ e he, nɛ e sa nɛ e da nyagba ko nɛ e kale lɛ kaa “mio ko ngɛ [e] he lo ɔ mi” ɔ hu nya. (2 Kor. 12:7) Se e ngɔɛ nyagba nɛ ɔmɛ kɛ je e nya nɛ e kpa Yehowa sɔmɔmi, mohu ɔ, e na lɛ kaa e ji he blɔ nɛ e ná kaa e kɛ e hɛ maa fɔ Yehowa nɔ. (2 Kor. 12:9, 10) Jã nɛ Paulo pee ɔ ha nɛ Yehowa ye bua lɛ ngɛ kahi tsuo nɛ e kɛ kpe ɔ mi. w20.04 29 ¶13-14

Juetli nɛ wa nɛ ɔ eko ji kaa waa kɛ Yehowa kɛ e blɔ nya tomi fã nɛ ngɛ hiɔwe ɔ “pee kake kɛ ngɛ ní tsue.” (2 Kor. 6:1) Be fɛɛ be nɛ waa kɛ wa he maa wo kaselɔ peemi ní tsumi ɔ mi ɔ, e tsɔɔ kaa waa kɛ Yehowa pee kake kɛ ngɛ ní tsue. Paulo de ngɛ lɛ nitsɛ e he kɛ ni kpahi nɛ a ngɛ ní tsumi nɛ ɔ tsue ɔ a he ke: “Wa ji nihi nɛ a piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue.” (1 Kor. 3:9) Ke waa kɛ wa he wo fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi ɔ, lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa wa piɛɛ Yesu he kɛ ngɛ ní tsue. Mo kadi kaa benɛ Yesu fã e se nyɛɛli ɔmɛ kaa a “ya pee nihi nɛ a ngɛ je ma amɛ tsuo a mi ɔ [e] kaseli” ɔ, e de ke: “I kɛ nyɛ ngɛ.” (Mat. 28:19, 20) Bɔfo ɔmɛ hu nɛɛ? Wa bua jɔɔ wawɛɛ kaa bɔfo ɔmɛ tsɔɔ wɔ blɔ ke wa ngɛ “neneene sane kpakpa a . . . [jajee] kɛ tsɔɔ ni nɛmɛ nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ”! (Kpoj. 14:6) Mɛni nɛ yemi kɛ buami nɛ wa náa kɛ jeɔ hiɔwe ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa tsuɔ? Ke wa ngɛ Matsɛ Yemi ɔ wu ɔ fiae ɔ, ekomɛ ya pueɔ tsui kpakpahi a nɔ nɛ a waa. (Mat. 13:18, 23) Mɛnɔ lɛ haa nɛ anɔkuale wu nɛ ɔmɛ waa nɛ a woɔ yiblii? Yesu tsɔɔ munyu nɛ ɔ mi ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi. w20.05 30 ¶14-15

Wekuhi fuu nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ, a mi gba akɛnɛ a po gba a mi he je. Wekuhi nɛ a mi bimɛ tsuo ngɛ we kake mi po ɔ, behi fuu ɔ, huɛ bɔmi kpakpa be a kpɛti. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyumu ko nɛ woɔ wekuhi ga a de ke: “Nyɛmɛ kɛ tsɛmɛ kɛ a bimɛ sɛɛ we ní, ejakaa a kɛ a be tsuo hiɔ kɔmpiutahi, tablɛtihi, fon kɛ video games a he. E ngɛ mi kaa mɛ tsuo a ngɛ we kake mi, se a li a sibi saminya.” Wa sume nɛ waa pee wa ní kaa nihi fuu nɛ a ngɛ je ɔ mi nɛ a be suɔmi ɔ. Mohu ɔ, e sa nɛ wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa weku mi bimɛ, kɛ nihi nɛ waa kɛ mɛ hɛɛ hemi kɛ yemi kake ɔ. (Rom. 12:10) Ke a ke waa suɔ wa sibi a sane ɔ, mɛni e tsɔɔ? E tsɔɔ huɛ bɔmi gbagbanii nɛ hiɔ weku mi bimɛ a kpɛti. Enɛ ɔ ji suɔmi nɛ e sa nɛ e hi nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ wa kpɛti. Ke wa suɔ wa nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ a sane ɔ, e yeɔ bua nɛ wɔ tsuo waa kɛ kake peemi sɔmɔɔ Yehowa.​—Mika 2:12. w21.01 20 ¶1-2

Bɔɔlu fiami kuu nɛ kake peemi ngɛ a kpɛti ɔ, e he wɛ kaa a maa ye kunimi pe bɔɔlu fiami kuu nɛ kake peemi be a kpɛti ɔ. O tsui ma nyɛ maa pee kaa bɔɔlu fiami kuu ɔ nɛ kake peemi ngɛ a kpɛti ɔ ke níhi nɛ o susuɔ he, níhi nɛ o suɔ, kɛ bɔ nɛ o nuɔ he ha kɛ Yehowa suɔmi nya ní kɔ. Mo kai kaa Satan suɔ nɛ e ha nɛ o tsui ɔ mi nɛ gba. E suɔ nɛ e ha nɛ níhi nɛ o susuɔ he, níhi nɛ o suɔ kɛ bɔ nɛ o nuɔ he ha a nɛ je kpa ngɛ Yehowa suɔmi nya ní he. E sa nɛ mo nitsɛ o bɔ mɔde konɛ o ha nɛ o tsui ɔ nɛ pee kake ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. (Mat. 22:36-38) Ko ha nɛ Satan nɛ gba o tsui ɔ mi kɔkɔɔkɔ! Moo sɔle kɛ ha Yehowa kaa bɔ nɛ David pee ɔ. E sɔle ke: “Moo pee ye tsui kake konɛ ma ye o biɛ ɔ gbeye.” Moo bɔ mɔde nɛ o kɛ sɔlemi nɛ ɔ mi munyu ɔmɛ nɛ tsu ní ngɛ o si himi mi. Daa ligbi ɔ, moo bɔ mɔde kaa yi mi kpɔ nɛ o maa mwɔ ngɛ ní nyafinyafihi kɛ ní nguahi tsuo a mi ɔ maa tsɔɔ kaa o yeɔ Yehowa biɛ nɛ ngɛ klɔuklɔu ɔ gbeye. Ke o ya nɔ nɛ o pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa o hiɔ si ngɛ Yehowa biɛ ɔ nya kaa e we Odasefo no. (Abɛ 27:11) Nɛ wɔ tsuo wa ma nyɛ maa piɛɛ gbalɔ Mika he kɛ de ke: ‘Wɔɔ lɛɛ Yehowa, wa Mawu ɔ, ji nɔ nɛ wa ma sɔmɔ kɛ maa ya neneene.’​—Mika 4:5. w20.06 13 ¶17-18

Ke omleyi je matsɛ ɔ kɛ matsɛ kpa amɛ ya tua Mawu we bi ɔ, lɔ ɔ maa wo Mawu Ope ɔ mi mi la wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ Harmagedon ta a maa je sisi. (Kpoj. 16:14, 16) Jamɛ a be ɔ, omleyi je matsɛ ɔ kɛ ma kpahi nɛ a piɛɛ Gog nɛ je Magog he ɔ a hɛ mi ma kpata, nɛ “nɔ ko be bae nɛ e ba je ngmlaa ha lɛ.” (Dan. 11:45) Kuku nɛ tsa nɔ ngɛ Daniel gbami ɔ mi ɔ tsɔɔ blɔ nɔ nɛ a maa gu kɛ kpata omleyi je matsɛ ɔ kɛ mahi nɛ a piɛɛ e he ɔ a hɛ mi, kɛ blɔ nɔ nɛ a maa gu kɛ baa wa yi. (Dan. 12:1) Mɛni nɛ kuku nɛ ɔ ngɛ tsɔɔe? Biɛ Mikael ɔ ji biɛ kpa ko nɛ a kɛ tsɛɛ Kristo Yesu nɛ ji wa Matsɛ nɛ ngɛ nɔ yee ɔ. Benɛ e ba pee Mawu Matsɛ Yemi ɔ nya Matsɛ ngɛ hiɔwe ngɛ jeha 1914 ɔ mi ɔ, e ba pee nɔ nɛ “buu” Mawu we bi a he. E be kɛe nɛ e ma ba kpata e he nyɛli a hɛ mi ngɛ Harmagedon ta a mi. Jamɛ a ta a maa pee nyagbe ta. Daniel tsɔɔ kaa haomi nɛ ta a kɛ maa ba a maa pee “haomi nɛ a nɛ eko hyɛ.”​—Kpoj. 6:2; 7:14. w20.05 15-16 ¶15-17

Benɛ Yosef ji nyɔguɛ, kɛ benɛ a wo lɛ tsu tsuo ɔ, e nyɛ we nɛ e pee nɔ́ ko nɛ e kɛ tsake e si fɔfɔɛ ɔ. Se mɛni nɛ ye bua lɛ? E ngɔɛ e juɛmi kɛ ma níhi nɛ e nyɛ we nɛ e pee ɔ a nɔ, mohu ɔ, e tsu ní tsumi nɛ a kɛ wo e dɛ ɔ saminya. Yosef ngɔ e juɛmi kɛ ma Yehowa hɛ mi nɛ e maa sa a nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Yehowa ha nɛ Yosef ye manye ngɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ mi. (1 Mose 39:21-23) Yosef sane ɔ kaiɔ wɔ kaa je nɛ ɔ mi hyi tɔ kɛ yi wu tso ní peepee, nɛ nihi ma nyɛ maa ye wɔ sane yaya. Wa nyɛmimɛ nɛ waa kɛ mɛ ngɛ asafo ɔ mi po ma nyɛ maa ye wɔ sane yaya. Se ke wa naa Yehowa kaa wa Tɛ Sa loo wa Wesa He ɔ, wa kɔni mi be jɔ̃e tsɔ nɛ lɔ ɔ nɛ ha nɛ wa kpa lɛ sɔmɔmi. (La 62:6, 7; 1 Pet. 5:10) Mo kai kaa benɛ Yehowa ha nɛ Yosef nla a, jamɛ a be ɔ mi ɔ, e ye maa pee jeha 17. Enɛ ɔ tsɔɔ kaa Yehowa ngɛ e sɔmɔli nɛ a ji nihewi kɛ yihewi ɔ a mi hemi kɛ yemi. Mwɔnɛ ɔ, nihewi kɛ yihewi babauu ngɛ nɛ a ngɛ kaa Yosef. A ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa mi. A bu a kpɛti ni komɛ fɔ nɛ a wo mɛ tsu akɛnɛ a suɔ nɛ a bu Mawu tue ɔ he je.​—La 110:3. w20.12 16 ¶3; 17 ¶5, 7

Bɔfo Petro kɛ bɔfo Yohane na yi mi nɛ a wa mɛ ngɛ Yesu se nɛ a ngɛ nyɛɛe kɛ ni kpahi ní nɛ a ngɛ tsɔɔe ɔ kaa e ji hɛ mi nyami womi. (Níts. 4:18-21; 5:27-29, 41-42) Yi mi nɛ a wa kaseli ɔmɛ ɔ pee we mɛ zo kulaa. E ngɛ mi kaa nihi bui Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ mohu lɛɛ, se a ye bua ni kpahi wawɛɛ pe bɔ nɛ si temi kɛ woli nɛ ɔmɛ ye bua ni kpahi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Baiblo ɔ mi womihi nɛ Kristofohi nɛ ɔmɛ a kpɛti ni komɛ ngma a ngɛ nihi ayɔhi ye buae nɛ e ngɛ mɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi hae loloolo. Jehanɛ hu ɔ, Matsɛ Yemi nɛ a fiɛɛ he sane kpakpa a ngɛ nɔ yee ngɛ hiɔwe, nɛ e be kɛe nɛ e maa ye adesahi tsuo a nɔ. (Mat. 24:14) Roma nɔ yemi nɛ wa Kristofo ɔmɛ yi mi ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ lɛɛ a be si himi mi hu. Se kaseli ɔmɛ nɛ a ye anɔkuale ɔ ngɛ nɔ yee kaa matsɛmɛ ngɛ hiɔwe amlɔ nɛ ɔ. Nihi nɛ a te si kɛ wo kaseli ɔmɛ ɔ gbo, nɛ ke a ma tle mɛ si po ɔ, a ma ba pee Matsɛ Yemi nɛ nihi nɛ a wa mɛ yi mi nɛ a sume mɛ ɔ fiɛɛ ɔ sisi bimɛ.​—Kpoj. 5:10. w20.07 15 ¶4

Abraham ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ si nɛ Mawu wo lɛ ɔ mi. E pee kaa nɔ́ nɛ e na Nɔ Nɛ A Pɔ Lɛ Nu ɔ loo Mesia a nɛ maa ye matsɛ ngɛ Mawu Matsɛ Yemi ɔ mi ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, Yesu nyɛ nɛ e de Yuda bi ɔmɛ ngɛ e be ɔ mi ɔ ke: “Nyɛ tsɛ Abraham kɛ bua jɔmi hyɛ blɔ kaa e maa na ye ligbi ɔ, nɛ e na nɛ e bua jɔ wawɛɛ.” (Yoh. 8:56) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Abraham le kaa e nina amɛ a kpɛti ni komɛ maa pee matsɛmɛ ngɛ nɔ yemi nɛ Yehowa to sisi ɔ mi, nɛ e to e tsui si kɛ hyɛ Yehowa blɔ konɛ e tsu e si womi ɔ he ní. Mɛni Abraham pee kɛ tsɔɔ kaa e ngɛ ma a loo Matsɛ Yemi nɛ Mawu to sisi ɔ mlɛe? Kekleekle ɔ, Abraham fĩ we nɔ yemihi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a se. E hia blɔ kɛ ya he slɔɔtoslɔɔtohi, nɛ e hí he pɔtɛɛ ko, nɛ e fĩ we adesa nɔ yemi ko se hulɔ. Jehanɛ hu ɔ, Abraham bɔɛ mɔde kaa e maa to lɛ nitsɛ e nɔ yemi sisi, mohu ɔ, e ya nɔ nɛ e bu Yehowa tue, nɛ e mlɛ konɛ Yehowa nɛ ha nɛ e si womi ɔ nɛ ba mi. Jã nɛ Abraham pee ɔ tsɔɔ kaa e ngɛ hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi. w20.08 3 ¶4-5

Yehowa wo si kaa nihi tsuo nɛ a maa hi Kristo nɔ yemi ɔ sisi ɔ a ti nɔ ko be dee hu ke: “I be he wami.” (Yes. 33:24) Enɛ ɔ tsɔɔ kaa nihi nɛ Yehowa ma tle mɛ si kɛ ba wami mi ɔ ma ná nɔmlɔ tso mi he wami kpakpa. Se a be mluku yee amlɔ nɔuu. Ke a ye mluku ɔ, eko ɔ, a huɛmɛ kɛ a weku li be a mi tso lee. Mluku nɛ adesahi maa ye ɔ maa ya nɔ bɔɔbɔɔbɔɔ ngɛ Kristo Jeha Akpe Nɔ Yemi ɔ mi. Jeha Akpe Nɔ Yemi ɔ se loko Yesu maa ngɔ Matsɛ Yemi ɔ kɛ ha e Tsɛ ɔ. Jamɛ a be ɔ, adesahi maa ye mluku, nɛ Matsɛ Yemi ɔ maa gbe e ní tsumi nya. (1 Kor. 15:24-28; Kpoj. 20:1-3) Kɛ o maa nu he ha kɛɛ ke o kɛ o suɔli nɛ a gbo ɔ kpe ekohu nɛ o ngɛ mɛ ngae? Anɛ bua jɔmi nɛ o ma ná a ma ha nɛ o muɔ aloo o fo ya? Anɛ o kɛ bua jɔmi ma la kɛ je Yehowa yi lo? Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa wa ma ná suɔmi nɛ mi wa kɛ ha wa Tsɛ nɛ susuɔ wa he, kɛ e Bi nɛ ngɛ suɔmi nɛ e kɛ lɛ pee kake kɛ to gbogboehi a si tlemi ɔ he blɔ nya a. w20.08 16-17 ¶9-10

Bɔfo Paulo wo Kristofohi he wami konɛ a hyɛ ke ji a ma nyɛ ma sɔmɔ Yehowa kaa nihi nɛ a sɛ we gba si himi mi. (1 Kor. 7:8, 9) E ngɛ heii kaa Paulo bui Kristofohi nɛ a sɛ we gba si himi mi ɔ kaa nihi nɛ a he hia we. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Timoteo ji niheyo wayoo nɛ e sɛ we gba si himi mi, se Paulo kɛ ní tsumi nguahi wo e dɛ. (Filip. 2:19-22) Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ wa susu kaa nyɛminyumu ko he su loo e he sui kɛ ha sɔmɔmi he blɔ ko akɛnɛ e sɛ gba si himi mi aloo e sɛ we gba si himi mi ɔ he je. (1 Kor. 7:32-35, 38) Yesu kɛ Paulo tsuo tsɔɔ we kaa doo ɔ, e sa nɛ Kristofohi nɛ a sɛ gba si himi mi aloo a ko sɛ gba si himi mi. Ke jã a, lɛɛ mɛni wa ma nyɛ ma de ngɛ gba si himi nɛ nɔ ko maa sɛ aloo e be mi sɛe ɔ he? October 1, 2012 Blɛfo gbi Hwɔɔmi Mɔ ɔ ha sane bimi nɛ ɔ heto saminya. E de ke: “Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa ma nyɛ ma de ke gba si himi mi nɛ nɔ ko maa sɛ loo e be sɛe ɔ tsuo ji nike ní nɛ je Mawu ngɔ. . . . Yehowa nɛ gba si himi mi nɛ nɔ ko sɛ we ɔ kaa zo nɔ́ aloo aywilɛho sane.” Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa bu nihi nɛ a sɛ we gba si himi mi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ. w20.08 28 ¶8-9

Ngɛ ma komɛ a nɔ ɔ, nihi kɛ bua jɔmi buɔ sane kpakpa a tue, nɛ a suɔ nɛ a kase níhi fuu! Se ngɛ ma komɛ hu a nɔ ɔ, nihi a bua jɔɛ Mawu kɛ Baiblo ɔ he tsɔ. Mo hu nɛɛ, kɛ nihi peeɔ a ní ha kɛɛ ngɛ sane kpakpa a he ngɛ he nɛ o ngɛ ɔ? Bɔ fɛɛ bɔ nɛ ji ɔ, Yehowa hyɛɛ blɔ kaa wa maa ya nɔ maa fiɛɛ sane kpakpa a kɛ ya si be nɛ lɛ nitsɛ e ma de ke ní tsumi ɔ ba nyagbe. Ngɛ be nɛ Yehowa nitsɛ to ɔ nya a, fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa ba nyagbe, kɛkɛ ɔ, “nyagbe ɔ maa ba.” (Mat. 24:14) Yesu de e kaseli ɔmɛ níhi nɛ maa ya nɔ ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi kɛ bɔ nɛ nihi maa pee a ní ha. E le kaa ní nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma je e kaseli ɔmɛ a juɛmi ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e de mɛ ke: “Nyɛɛ ya nɔ nɛ nyɛɛ hwɔɔ.” (Mat. 24:42) Ngɛ Noa be ɔ mi ɔ, ní komɛ je nihi a juɛmi kɛ je kɔkɔ bɔmi nɛ Noa kɛ ha a nɔ, nɛ jamɛ a ní ɔmɛ nɔuu ma nyɛ ma je wɔ hu wa juɛmi kɛ je fiɛɛmi ní tsumi ɔ nɔ. (Mat. 24:37-39; 2 Pet. 2:5) Enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma ní tsumi nɛ Yehowa kɛ wo wa dɛ ɔ nɔ. w20.09 8 ¶1-2, 4

Satan “mi mi fu wawɛɛ,” nɛ e sɛ nɛ wa ti nɔ ko nɛ susu kaa e ma nyɛ maa ma nɔ́ nɛ maa je Satan abofu ɔ mi kɛ ba a nya fo. (Kpoj. 12:12) E be kɛe nɛ wɔ tsuo waa kɛ wa anɔkuale yemi ɔ he ka maa kpe. E be kɛe nɛ “amanehlu ngua maa ba nɛ́ eko kaa jã bɛ hyɛ kɛ je je ɔ sisije kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ.” (Mat. 24:21) Ke e su jamɛ a be ɔ, eko ɔ, wa weku li maa te si kɛ wo wɔ, nɛ eko ɔ, a maa tsi wa ní tsumi ɔ nya. (Mat. 10:35, 36) Ke e ba jã a, anɛ wa maa pee wa ní kaa Matsɛ Asa, nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ kaa e maa ye bua wɔ nɛ e maa po wa he piɛ lo? (2 Kron. 14:11) Yehowa ngɛ wɔ dlae amlɔ nɛ ɔ, konɛ wa nyɛ nɛ waa da nɔ́ nɛ maa ba wa nɔ hwɔɔ se ɔ nya. E gu “tsɔlɔ anɔkualetsɛ kɛ ní lelɔ ɔ” nɔ kɛ ngɛ mumi mi niye ní he blɔ nya toe ha wɔ ngɛ “be nɛ sa mi” konɛ lɔ ɔ nɛ ye bua wɔ nɛ wa hemi kɛ yemi mi nɛ wa nɛ wa fĩ anɔkuale jami se kpɛii. (Mat. 24:45) Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ waa pee wa blɔ fa mi nɔ́, nɛ́ waa fia hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ kɛ ma si kpɛii.​—Heb. 10:38, 39. w20.09 18 ¶16-18

Yehowa ma nyɛ maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ kudɔ nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a konɛ a pee níhi nɛ e suɔ nɛ e kɛ ha nɛ e yi mi tomi nɛ ba mi. Adesahi ma nyɛ ma gba dɔ kɛ ha pa ko kɛ gu he nɛ a suɔ nɛ e ya. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ Yehowa hu ma nyɛ maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ kudɔ nɔ yeli a susumi konɛ e yi mi tomi nɛ ba mi. Ke e ba lɛ jã a, nihi nɛ a hɛɛ blɔ nya a mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ he baa se nami kɛ haa Mawu we bi. (Kɛ to Ezra 7:21, 25, 26 he.) Mɛni wa ma nyɛ maa pee? Wa ma nyɛ maa sɔle “kɛ ha matsɛmɛ kɛ nihi tsuo nɛ a hɛɛ blɔ nya nguahi” ɔ ke e he ba hia nɛ a mwɔ yi mi kpɔhi nɛ maa sa wa sɔmɔmi ní tsumi ɔ he. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Wa ma nyɛ maa sɔle wawɛɛ kɛ ha wa nyɛmimɛ nɛ a wo mɛ tsu ɔ kaa bɔ nɛ Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ pee ɔ.​—Níts. 12:5; Heb. 13:3 w20.11 15 ¶13-14

Ke mo nɛ o kɛ kaselɔ ehe kase Baiblo ɔ, o bua jɔɔ wawɛɛ nitsɛ ke o na nɛ a ngɛ lɛ baptisie! (1 Tɛs. 2:19, 20) Kaseli nɛ a baptisi mɛ ehe ɔ ji “yi jemi sɛ womihi” kɛ ha nɔ nɛ e kɛ lɛ kase ní ɔ kɛ asafo ɔ tsuo. (2 Kor. 3:1-3) Ngɛ jeha eywiɛ nɛ be ɔ mi ɔ, akɔtaa bumi tsɔɔ kaa daa nyɔhiɔ ɔ, waa kɛ nihi maa pee 10,000,000 lɛ kaseɔ Baiblo ɔ ngɛ je kɛ wɛ. Enɛ ɔ ji bua jɔmi sane nitsɛ. Ngɛ jamɛ a jeha amɛ nɔuu a mi ɔ, a baptisiɔ nihi 280,000 kɛ se daa jeha kaa Yehowa Odasefohi kɛ Yesu Kristo kaseli. Mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua Baiblo kaseli ayɔhi abɔ nɛ ɔmɛ konɛ a ha nɛ a baptisi mɛ? Akɛnɛ Yehowa to e tsui si nɛ e ha nihi be kɛ he blɔ konɛ a ba pee Kristo kaseli he je ɔ, e sa nɛ waa bɔ mɔde wawɛɛ nɛ waa ye bua mɛ nɛ a ya a hɛ mi kɛ su baptisimi he mla. Be nɛ piɛ ɔ pi kulaa!​—1 Kor. 7:29a; 1 Pet. 4:7. w20.10 6 ¶1-2

Matsɛ Saul bui Yehowa tue. Benɛ gbalɔ Samuel gbla Saul juɛmi kɛ ba nɔ́ nɛ e pee ɔ nɔ ɔ, e kplɛɛ we e tɔmi ɔ nɔ. Mohu ɔ, e bɔ mɔde kaa e ma fã e he, nɛ e kɛ e ní peepee tsɔɔ kaa e nɛ tɔmi ngɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ he, nɛ e we bi ɔmɛ nɛ a ha nɛ e tɔ̃. (1 Sam. 15:13-24) Pi kekle be ji nɛ ɔ nɛ Saul pee nɔ́ ko kaa kikɛ. (1 Sam. 13:10-14) Aywilɛho sane ji kaa akɛnɛ Saul wo e he nɔ nɛ e tsakee we e susumi he je ɔ, Yehowa kã e hɛ mi nɛ e kua lɛ. Wa sume nɛ waa pee wa ní kaa Saul, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ wa bi wa he ke: ‘Ke i kane nɔ́ ko ngɛ Mawu Munyu ɔ mi nɛ e biɔ nɛ ma pee tsakemi ko ɔ, anɛ i bɔɔ mɔde kaa ma ná nya jemi ko ngɛ he lo? Anɛ i susuɔ kaa tɔmi ko be nɔ́ nɛ i ngɛ pee ɔ he tsɔ lo? Anɛ i piaa ni kpahi ngɛ imi nitsɛ ye ní peepee he lo?’ Ke wa ha sane bimi nɛ ɔmɛ eko heto ke ee ɔ, lɛɛ e he hia nɛ wa dla wa susumi kɛ wa ní peepee. Ke wa pee we jã a, wa maa kplii wa tsui, nɛ Yehowa ma kua wɔ kaa e huɛmɛ. w20.11 20 ¶4-5

Nihewi kɛ yihewi, nyɛɛ hla nɔ nɛ nyɛ ma sɔmɔ. E sa nɛ nyɛɛ le Nɔ tutuutu nɛ Yehowa ji, e yi mi tomihi, kɛ bɔ nɛ e suɔmi nya ní peemi kɔɔ nyɛ si himi he ha. (Rom. 12:2) Ke nyɛ pee jã a, nyɛ ma nyɛ maa mwɔ yi mi kpɔ nɛ he hia pe kulaa ngɛ nyɛ si himi mi, nɛ ji kaa nyɛ ma sɔmɔ Yehowa. (Yosh. 24:15) Ke nyɛ kaseɔ Baiblo ɔ daa ligbi ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ suɔmi nɛ nyɛ ngɛ kɛ ha Yehowa a mi maa wa, nɛ nyɛ hemi kɛ yemi ɔ hu mi maa wa. Nyɛɛ hla kaa nyɛɛ kɛ Yehowa suɔmi nya ní peemi maa ye kekle blɔ he ngɛ nyɛ si himi mi. Satan je ɔ haa nɛ nihi susuɔ kaa ke nɔ ko kɛ nyɛmihi nɛ e ngɛ ɔ pee lɛ nitsɛ e suɔmi nya ní ɔ, e bua maa jɔ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi nɛ a dii he lo nya níhi a se ɔ ngɔɔ “piimi babauu kɛ gbɔɔgbɔɔ a he tsuo.” (1 Tim. 6:9, 10) Se nihi nɛ a buɔ Yehowa tue nɛ a hlaa kaa a kɛ e suɔmi nya ní peemi maa ye kekle blɔ he ngɛ a si himi mi ɔ maa ye manye ngɛ si himi mi nɛ “níhi a mi maa hi ha [mɛ].”​—Yosh. 1:8. w20.10 30-31 ¶17-18

Ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ, sɛ gbi nɛ Yesu fiɛɛ ɔ ha adesahi tsuo hɛ nɔ kami. E fã e se nyɛɛli ɔmɛ kaa a tsa ní tsumi nɛ e je sisi ɔ nɔ, nɛ́ a ye nihi odase “kɛ yaa su zugba a nɔ hehi nɛ a kɛ wawɛɛ ɔ.” (Níts. 1:8) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, mɛ nitsɛmɛ a he wami be nyɛe ma tsu ní tsumi nɛ ɔ. Kaa bɔ nɛ Yesu wo mɛ si ɔ, a maa hia mumi klɔuklɔu ɔ nɛ ji “yemi kɛ bualɔ ɔ.” (Yoh. 14:26; Zak. 4:6) Yesu se nyɛɛli ɔmɛ a nine su mumi klɔuklɔu ɔ nɔ ngɛ Pentekoste jeha 33 ɔ mi. Ngɛ mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami nya a, a nyɛ nɛ a fiɛɛ amlɔ nɔuu, nɛ ngɛ be kpiti mi ɔ, nimli akpehi abɔ kplɛɛ sane kpakpa a nɔ. (Níts. 2:41; 4:4) Benɛ kaseli ɔmɛ kɛ si temi kɛ womi kpe ɔ, a yi gbeye, mohu ɔ, a bi Mawu nɛ e ye bua mɛ. A sɔle nɛ a de ke: “Ha nɛ wɔ o nyɔguɛ ɔmɛ waa ya nɔ nɛ waa kɛ kã nɛ tu o munyu ɔ.” Kɛkɛ nɛ mumi klɔuklɔu ɔ hyi mɛ tɔ, nɛ a ya nɔ nɛ a kɛ “kã ngɛ Mawu munyu ɔ tue.”​—Níts. 4:18-20, 29, 31. w20.10 21 ¶4-5

Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa tle Yesu si kɛ ba wami mi ɔ? Nihi babauu na Yesu benɛ a tle lɛ si ɔ, nɛ mɛ hu a de ni kpahi. (1 Kor. 15:5-7) Kekleekle nɔ nɛ Paulo tu e he munyu kaa e ye Yesu si tlemi ɔ he odase ji bɔfo Petro (Kefa). Kaseli ɔmɛ a kpɛti ni komɛ hu ma nɔ mi kaa Petro na Yesu benɛ a tle lɛ si ɔ. (Luka 24:33, 34) Jehanɛ hu ɔ, Paulo tsɔɔ kaa bɔfohi “Nyɔngma Kɛ Enyɔ ɔ” na Yesu benɛ a tle lɛ si. Lɔ ɔ se ɔ, Kristo “je e he kpo ngɔ tsɔɔ nyɛmimɛ nɛ a he hiɛ pe 500 ngɛ be kake mi,” ngɛ kpe ko sisi ngɛ Galilea. A bɔ kpe nɛ ngɛ bua jɔmi nɛ ɔ he amaniɛ ngɛ Mateo 28:16-20 ɔ. Yesu “je e he kpo ngɔ tsɔɔ Yakobo” nɛ e ji e nyɛminyumu nɛ sisije ɔ, e he we yi kaa lɛ ji Mesia a hulɔ. (Yoh. 7:5) Benɛ Yakobo na kaa a tle Yesu si ɔ, e he lɛ ye. E ngɛ heii kaa benɛ Paulo ngma sɛ womi nɛ ɔ maa pee jeha 55 ɔ, nihi nɛ a ye Yesu si tlemi ɔ he odase ɔ ngɛ wami mi loloolo, enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko yi mi ngɛ lɛ pee enyɔɔnyɔ ngɛ munyu nɛ ɔ he ɔ, e ma nyɛ ma bi nihi nɛ a na Yesu si tlemi ɔ he sane. w20.12 3 ¶5, 7-8

Ke wa be he wami, titli ɔ, ke hiɔ ko nu wɔ be kɛkɛɛ ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa wa ma ná juɛmi nɛ da. Enɛ ɔ he ɔ, moo ya Yehowa ngɔ nɛ e ye kɛ bua mo. Wa le kaa Yehowa gui nyakpɛ blɔ nɔ kɛ tsa wɔ mwɔnɛ ɔ, se wa le kaa e woɔ wa bua, nɛ e ma nyɛ ma ha wɔ he wami nɛ wa hia a konɛ wa kɛ da nya. (La 94:19) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ma nyɛ maa wo wa nyɛmimɛ Kristofohi he wami nɛ a ye bua wɔ kɛ tsu we mi ní tsumi komɛ. E ma nyɛ ma ha nɛ wa nyɛmimɛ nɛ a piɛɛ wa he kɛ sɔle. Aloo eko ɔ, e ma ha nɛ wa kai bua womi munyu komɛ nɛ wa kane ngɛ e Munyu ɔ mi ɔ. Bua womi munyu nɛ ɔ eko ji kaa ngɛ je ehe ɔ mi ɔ, wa maa ye mluku, wa be hiɔ nue, nɛ nɔ́ yeyee ko be wɔ pee hu. (Rom. 15:4) Se eko ɔ, wa maa nu he kaa wa nyɛ we nɛ wa peeɔ babauu ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi kaa bɔ nɛ wa ngɛ hlae ɔ. A kɛ nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Laurel wo klama ko mi konɛ e nyɛ nɛ e wo mumi saminya. E hi klama a mi jeha 37 sɔuu! E ná kansa, a pee lɛ operation nguanguahi, nɛ e ngɛ he womi nɔ hiɔ slɔɔtohi hulɔ. Se enɛ ɔ ha we nɛ e kpa fiɛɛmi. E ye nɛɛsihi kɛ ni kpahi nɛ a ba slaa lɛ ngɛ e we mi ɔ odase, nɛ e nyɛ nɛ e ye bua nihi maa pee 17 nɛ a ba ná anɔkuale nile nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ! w20.12 24 ¶9; 25 ¶12

Bɔfo Paulo hia yemi kɛ buami. Maa pee jeha 56 mi ɔ, nimli a kuu ko gbla Paulo kɛ ho sɔlemi we nɛ ngɛ Yerusalem ɔ se ya, nɛ a bɔ mɔde kaa a maa gbe lɛ. E nɔ jena a, benɛ a ngɔ Paulo kɛ ba Sanhedri ɔ, lɔ ɔ ji kaa Paulo he nyɛli ɔmɛ tane e yi. (Níts. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Jamɛ a be ɔ, eko ɔ, Paulo bi e he ke, ‘Kɛ yaa si mɛni be po nɛ ma nyɛ ma da yi mi wami nɛ ɔ nya?’ Mɛni yemi kɛ buami nɛ Paulo ná? Gbɔkuɛ benɛ a ba nu Paulo se ɔ, “Nyɔmtsɛ ɔ,” nɛ ji Yesu ba da e kasa nya nɛ e de lɛ ke: “Koo ye tsui! Ejakaa kaa bɔ nɛ o ngɛ ye he odase yee wawɛɛ ngɛ Yerusalɛm ɔ, jã kɛ̃ nɛ e sa nɛ o ya ye odase ngɛ Roma.” (Níts. 23:11) He wami womi nɛ ɔ ba ngɛ be nya! Yesu je Paulo yi ngɛ odase nɛ e ya ye ngɛ Yerusalem ɔ he. Nɛ e wo si kaa Paulo ma ya su Roma slɔkee, nɛ e maa ye odase ngɛ lejɛ ɔ hulɔ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa ngɛ si womi nɛ ɔ se ɔ, Paulo nu he kaa e ngɛ slɔkee kaa jokuɛyo nɛ ngɛ e tsɛ kɔni bɔkɔ mi. w20.11 12 ¶1, 3; 13 ¶4

Wa Matsɛ Yemi ɔ he hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ɔ “ngɛ kaa osɛkɛ kɛ ha susuma a.” E yeɔ bua wɔ nɛ wa fĩɔ si ke waa kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa ngɛ kpee aloo wa pee yeyeeye. Yehowa wo si kaa hwɔɔ se ɔ, nɔ ko nɔ ko be haoe ngɛ nɔ́ ko he hu. Mo pue o yi mi tɛ ngɛ si womi nɛ ɔ he. (Yes. 65:17) Moo po he foni kaa o ngɛ je ehe nɛ nɔ́ yayami ko be mi nɛ tue mi jɔmi sɔuu nɛ ngɛ mi ɔ mi. (Mika 4:4) O kɛ nihi nɛ sɛɛ o hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ he ní, nɛ lɔ ɔ maa wo mo he wami. Pee nɔ́ nɛ o ma nyɛ ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. Ke o pee ní nɛ ɔmɛ tsuo ɔ, o ma nyɛ ma “ná nɔ mi mami nɛ pi si ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ɔ mi kɛ ya si nyagbe.” (Heb. 6:11) Akɛnɛ níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ ma nyagbe he je ɔ, waa kɛ nyagbahi nɛ ma nyɛ ma ha nɛ waa pee yeyeeye ɔ maa kpe wawɛɛ. wa ma nyɛ maa da wa nyagba amɛ a nya nɛ waa pee kpoo ke wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ se pi wɔ nitsɛmɛ wa nɔ. Nyɛ ha nɛ waa ngɔ wa ní peepee kɛ tsɔɔ kaa wa ngɛ hemi kɛ yemi ngɛ Yehowa si womi nɛ ji: “Nyɛɛ ngɔ nyɛ hɛ ngɔ fɔ ye nɔ kpoo. Ja jã loko nyɛ he maa wa” a mi.​—Yes. 30:15. w21.01 7 ¶17-18

Yakobo 5:11 ɔ wo mi mi himi ta kɛ piɛɛ su kpa ko nɛ gblaa wɔ kɛ baa Yehowa ngɔ nɛ ji mɔbɔ nami ɔ he. (2 Mose 34:6) Nɔ́ kake nɛ Yehowa peeɔ kɛ tsɔɔ kaa e naa wɔ mɔbɔ ji kaa e kɛ wa tɔmihi keɔ wɔ. (La 51:1) Ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, mɔbɔ nami biɔ babauu pe yayami nɛ waa kɛ maa ke kɛkɛ. Ke nɔ ko ngɛ nɔ́ nae nɛ o nu he kaa e sa nɛ o pee nɔ́ ko kɛ ye bua lɛ ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa o naa nɔ mɔbɔ. Yehowa tsɔɔ kaa suɔmi nɛ e ngɛ kaa e maa ye bua wɔ ɔ mi wa pe suɔmi nɛ binyɛ ngɛ kɛ ha e bi. (Yes. 49:15) Ke wa ngɛ nɔ́ nae ɔ, Yehowa mɔbɔ nami ɔ haa nɛ e yeɔ bua wɔ. (La 37:39; 1 Kor. 10:13) Ke wa nyɛmimɛ tɔ̃ wa nɔ nɛ waa kɛ ke mɛ nɛ waa kɛ abofu ɔ wui wa mi ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ mɛ mɔbɔ nae. (Efe. 4:32) Nɔ́ titli ko hu nɛ wa ma nyɛ maa pee kɛ tsɔɔ kaa wa naa wa nyɛmimɛ mɔbɔ ji kaa wa maa ye bua mɛ ke a kɛ si fɔfɔɛhi nɛ a mi wa ngɛ kpee. Lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yehowa, Nɔ nɛ e mi mi hi pe nɔ fɛɛ nɔ ɔ kasee.​—Efe. 5:1. w21.01 21 ¶5

E sɛ nɛ weku yi nɛ ngɔ e be tsuo kɛ tsu he lo nya ní tsumi. Ke e pee jã a, e be nyɛe ma ha e weku ɔ mi bimɛ a mumi mi hiami ní bɔ nɛ sa, nɛ e weku ɔ be slɔkee pee hulɔ. Nɛ e be nyɛe maa ngɔ tsɔsemi nɛ sa kɛ ha e weku mi bimɛ ɔmɛ. Yehowa tsɔɔ wɔ ní nɛ e tsɔseɔ wɔ ejakaa e suɔ nɛ e ye bua wɔ. (Heb. 12:7-9) Yesu jeɔ suɔmi mi kɛ tsɔɔ nihi nɛ e hyɛɛ a nɔ ɔ ní kaa bɔ nɛ e Tsɛ ɔ peeɔ ɔ. (Yoh. 15:14, 15) E dla a susumi ngɛ níhi a he, se kɛ̃ ɔ, e je mi mi jɔmi mi kɛ pee jã. (Mat. 20:24-28) E le kaa wa yi mluku nɛ wa ma nyɛ ma tɔ̃. (Mat. 26:41) Weku yi nɛ e kaseɔ Yehowa kɛ Yesu ɔ kaiɔ kaa e weku mi bimɛ yi mluku. Ke e yo loo e bimɛ pee nɔ́ ko ɔ, e ‘mi mi fu we mɛ wawɛɛ.’ (Kol. 3:19) Mohu ɔ, e ngɔɔ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Galatia Bi 6:1 ɔ kɛ tsuɔ ní, nɛ e bɔɔ mɔde kaa e ma dla a juɛmi ngɛ “he jɔmi mumi mi,” ejakaa e kaiɔ kaa lɛ hu e yi mluku. E yɔseɔ kaa blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ e maa gu nɔ kɛ tsɔɔ mɛ ní ji kaa e maa pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ ha mɛ kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ. w21.02 6-7 ¶16-18

Kɛ gu kpɔmi nɔ́ ɔ nɔ ɔ, Yehowa he nihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ kɛ nihi tsuo nɛ a he Yesu ye ɔ a wami. (Maak. 10:45; Níts. 20:28; 1 Kor. 15:21, 22) Enɛ ɔ he ɔ, e da blɔ kaa Yehowa hla Yesu nɛ́ e ngɔ e wami kɛ ha ngɛ wa he ɔ kaa asafo ɔ yi. Akɛnɛ Yesu ji asafo ɔ yi he je ɔ, e ngɛ he blɔ nɛ e woɔ ni kakaakahi, wekuhi, kɛ asafo ɔ tsuo mlaahi ngɛ bɔ nɛ e sa kaa a ba a je mi ha a he, nɛ e ngɛ he blɔ nɛ e hyɛɛ kaa a ngɛ mlaa amɛ a nɔ yee lo. (Gal. 6:2) Se tsa pi mlaahi pɛ nɛ Yesu woɔ. E hyɛɛ wa nɔ saminya nɛ e suɔ wa kpɛti nɔ fɛɛ nɔ hulɔ. (Efe. 5:29) Ke nyɛmimɛ yihi kɛ blɔ tsɔɔmihi nɛ nyumuhi nɛ Kristo hla mɛ kaa a hyɛ a nɔ ɔ kɛ ha mɛ ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa a buɔ Kristo. Nyɛmimɛ nyumuhi tsɔɔ kaa a nu yi yemi he blɔ nya nɛ Yehowa to ɔ sisi kɛ gu bumi kpo nɛ a jeɔ kɛ tsɔɔ yihi kɛ a hɛ mi nyami nɛ a woɔ nɔ. Ke nyumuhi, yihi, wekuyihi kɛ asafo mi nikɔtɔmahi tsuo nu yi yemi he blɔ nya nɛ Yehowa to ɔ sisi nɛ a je bumi kpo ngɛ blɔ nya tomi nɛ ɔ he ɔ, lɔ ɔ haa nɛ tue mi jɔmi hiɔ asafo ɔ mi. Nɛ nɔ́ nɛ he hia pe kulaa a, e woɔ Yehowa nɛ ji wa hiɔwe Tsɛ nɛ e suɔ wɔ ɔ hɛ mi nyami. w21.02 18-19 ¶14-17

Benɛ David ngɛ Saul nya fo tue nɛ e kɛ e nyumu ɔmɛ ya laa a he ngɛ Filisti bi ɔmɛ a zugba a nɔ ɔ, a si a weku ɔmɛ nɛ a kɛ a he nyɛli ɔmɛ ya hwu ta. Benɛ a ngɛ ta nga a nɔ ɔ, he nyɛli ba sɛ a we ɔmɛ a mi nɛ a nuu a yi ɔmɛ kɛ a bimɛ ɔmɛ kɛ ho kaa nyɔguɛhi. Akɛnɛ David le ta hwumi saminya he je ɔ, e ko nyɛ ko de e we bi ɔmɛ kaa a ho nɛ a ya kpɔ̃ a yi ɔmɛ kɛ a bimɛ ɔmɛ, se e pee we jã. E bi Yehowa ga womi mohu. David bi Yehowa ke: “Ma nyɛɛ ní hali ɔmɛ a se lo?” Yehowa de David kaa e ma nyɛ maa pee jã, nɛ e ma nɔ mi kɛ ha lɛ kaa e maa ye manye. (1 Sam. 30:7-10) Mɛni o ma nyɛ maa kase ngɛ sane nɛ ɔ mi? Mo bi ga womi loko o mwɔ yi mi kpɔhi. Nihewi kɛ Yihewi, nyɛ bi ga womi kɛ je nyɛ fɔli a ngɔ. O ma nyɛ ma bi ga womi kɛ je asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ níhi a si kpami ɔ a ngɔ. Yehowa he nyumuhi nɛ e hla mɛ nɛ ɔ ye, nɛ mo hu o ma nyɛ ma he mɛ nɛ o ye. Yehowa naa mɛ kaa “nike níhi” ngɛ asafo ɔ mi. (Efe. 4:8) Ke o kase a hemi kɛ yemi ɔ, nɛ o bu ga womi kpakpahi nɛ a kɛ ma ha mo ɔ tue ɔ, e maa ye bua mo. w21.03 4-5 ¶10-11

Yesu tsɔɔ kaa ke waa kɛ níhi nɛ wa kase ɔ tsu we ní ɔ, wa ngɛ kaa nyumu ko nɛ ngɛ tsu mae ngɛ zia nɔ. E ngɛ ní tsue wawɛɛ mohu lɛɛ, se yaka dengme e ngɛ gboe ɔ nɛ. Mɛni he je? Ejakaa ke ahumi fia, nɛ hiɔmi nɛ wawɛɛ ɔ, e tsu ɔ maa hule. (Mat. 7:24-27) Jã nɔuu kɛ̃ nɛ ke waa kɛ níhi nɛ wa kaseɔ ɔ tsu we ní ɔ, wa dengme gbomi ɔ peeɔ yaka. Ke waa kɛ wa hemi kɛ yemi ɔ he ka kpe, aloo a ngɛ wɔ yi mi wae ɔ, wa be nyɛe maa da nya. Se ke wa kase ní nɛ waa kɛ níhi nɛ wa kase ɔ tsu ní ɔ, e yeɔ bua wɔ nɛ wa mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ da, wa náa tue mi jɔmi, nɛ wa hemi kɛ yemi ɔ mi waa. (Yes. 48:17, 18) Loko wa ma nyɛ maa ya nɔ maa ye anɔkuale ngɛ kahi a mi ɔ, jã wa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ ngɛ sɔlemi mi, nɛ wa ya nɔ nɛ wa kase Mawu Munyu ɔ be fɛɛ be. Nɛ e sa nɛ wa kai kaa nɔ́ kake nɛ he hia pe kulaa nɛ wa maa pee ji kaa wa maa wo Yehowa hɛ mi nyami be fɛɛ be. Wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa Yehowa be wɔ kuae, nɛ nɔ́ ko be nyɛe maa tsi suɔmi nɛ e ngɛ kɛ ha wɔ ɔ nya.​—Heb. 13:5, 6. w21.03 15 ¶6; 18 ¶20