September

Petro ngɔ munyu kpa komɛ kɛ da munyu komɛ nɛ ngɛ Yoel gbami ɔ mi ɔ nane mi. (Níts. 2:16, 17) Petro kɛ munyu nɛ ji “pee se” nɛ a kɛ tsu ní ngɛ Yoel womi ɔ mi ɔ tsu we ní. Mohu ɔ, e de ke: “Nɛ ngɛ nyagbe ligbi ɔmɛ a mi ɔ.” Nyagbe ligbi ɔ nɛ a ngɛ he munyu tue ɔ ji be nɛ e piɛ bɔɔ nɛ a ma kpata Yerusalem ma a kɛ sɔlemi we ɔ hɛ mi ɔ nɛ. Jamɛ a be ɔ, Mawu ma plɛ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ pue “he lo fɛɛ he lo nɔ.” Enɛ ɔ tsɔɔ kaa be pue mi loko Yoel gbami nɛ ɔ ba mi. Mawu plɛ mumi klɔuklɔu ɔ kɛ pue Kristofohi nɛ a hi si ngɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ mi ɔ a nɔ se loko fiɛɛmi ní tsumi ɔ yi bɔni blimi. E ma nyɛ maa pee kaa jeha 61 ɔ mi nɛ bɔfo Paulo ngma sɛ womi kɛ ya ha Kolose asafo ɔ nɛ. Ngɛ jamɛ a sɛ womi ɔ mi ɔ, e tsɔɔ kaa a ngɛ sane kpakpa a fiɛɛe kɛ ha “adebɔ níhi tsuo nɛ a ngɛ hiɔwe sisi ɔ.” (Kol. 1:23) “Adebɔ níhi tsuo” nɛ Paulo kɛ tsu ní ɔ tsɔɔ je ɔ mi he slɔɔtohi nɛ Paulo kɛ ni kpahi ma nyɛ maa hia blɔ kɛ ya. Kɛ gu Yehowa mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami nɔ ɔ, fiɛɛmi ní tsumi ɔ ya hɛ mi ngɛ wa be nɛ ɔ mi kɛ “ya su zugba a nyagbe he ɔmɛ”!​—Níts. 13:47. w20.04 6-7 ¶15-16

Yehowa suɔ wa kpɛti nɔ fɛɛ nɔ, nɛ e suɔ jijɔhi tsuo nɛ a tla blɔ ɔ hulɔ. (Mat. 18:12-14) Mawu wo si kaa e ma hla e jijɔhi nɛ a laa a, nɛ e maa ye bua mɛ konɛ a ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi e kɛ mɛ a kpɛti ekohu. Nɛ e tsɔɔ blɔ pɔtɛɛ etɛ komɛ a nɔ nɛ e maa gu kɛ ye bua jijɔhi nɛ a laa a. Nɔ́ nɛ e maa pee ɔ ngɛ kaa nɔ́ nɛ to hyɛli nɛ a ngɛ Israel ɔ pee ɔ. (Eze. 34:12-16) Kekleekle ɔ, to hyɛlɔ ɔ ma hla jijɔ nɛ e laa a, nɛ enɛ ɔ ma bi mɔde bɔmi, nɛ e ma he be hulɔ. Nɛ ke e na jijɔ ɔ, e maa ngɔ lɛ kɛ ba piɛɛ jijɔ kpa amɛ a he. Lɔ ɔ se ɔ, ke e na kaa jijɔ ɔ plaa aloo hwɔ ngɛ lɛ yee ɔ, e maa je suɔmi mi kɛ ye bua lohwe ɔ. E maa fi e pa amɛ a nɔ ha lɛ, e ma wo lɛ, nɛ e ma ha lɛ ní. E sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ji to hyɛli nɛ a hyɛɛ “Mawu to kuu ɔ” nɔ ɔ nɛ a pee ní nɛ ɔmɛ nɔuu kɛ ye bua nihi nɛ a kɛ asafo ɔ kpa bɔmi ɔ. (1 Pet. 5:2, 3) Nikɔtɔma amɛ hlaa jijɔ nɛ ɔmɛ, a yeɔ bua mɛ konɛ a kpale ba piɛɛ to kuu ɔ he, nɛ a jeɔ suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ kɛ gu yemi kɛ buami nɛ a kɛ haa mɛ konɛ a ba pee Yehowa huɛmɛ ekohu ɔ nɔ. w20.06 20 ¶10

Anɛ akɛnɛ Yesu hyɛ blɔ kaa nihi babauu maa nyɛɛ e se ɔ he je nɛ e de ke ngmɔ ɔ hiɛ futaa, nɛ e sa nɛ a kpa nɔ ní ɔ lo? Dɛbi. Ngmami ɔ tsɔɔ kaa nihi bɔɔ pɛ nɛ a ma ná Yesu mi hemi kɛ yemi. (Yoh. 12:37, 38) Nɛ Yesu ngɛ nyɛmi nɛ e kɛ leɔ nɔ́ nɛ ngɛ nɔ ko tsui mi. (Mat. 9:4) Se loloolo ɔ, e ngɔ e juɛmi kɛ ma nihi bɔɔ nɛ a ma ná e mi hemi kɛ yemi ɔ a nɔ, nɛ e kɛ kã fiɛɛ kɛ tsɔɔ nɔ fɛɛ nɔ. Anɛ e sɛ nɛ wɔ nɛ wa be nyɛe maa le níhi nɛ ngɛ nihi a tsui mi ɔ kɛ kã nɛ fiɛɛ kɛ ha nihi nɛ a ngɛ wa zugba kpɔ ɔ mi, nɛ́ wa ko kojo mɛ lo? E sa nɛ waa na su kpakpahi nɛ nihi ngɛ nɛ tsɔɔ kaa a ma nyɛ ma ba pee kaseli. Mo kai nɔ́ nɛ Yesu de e kaseli ɔmɛ ɔ. Ngmɔ ɔmɛ hiɛ futaa, nɛ tsɔɔ kaa e sa nɛ a kpa a nɔ ní. Nihi ma nyɛ ma tsake nɛ a ba pee Kristo kaseli. Yehowa naa nihi nɛ a ma nyɛ ma ba pee Kristo kaseli ɔ kaa a ji “níhi nɛ a he jua wa.” (Hag. 2:7) Ke wa naa nihi kaa bɔ nɛ Yehowa kɛ Yesu naa mɛ ɔ, lɔ ɔ maa ye bua wɔ nɛ wa maa le he nɛ a tsɔse mɛ ngɛ kɛ níhi nɛ a bua jɔ he. Wa be mɛ nae kaa a ji nibwɔhi, mohu ɔ, wa maa na mɛ kaa nihi nɛ a ma nyɛ ma ba pee nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi. w20.04 13 ¶18-19

Mawu Munyu ɔ tsɔɔ kaa ja wa ná suɔmi kɛ ha Yesu, nɛ wa ha nɛ jamɛ a suɔmi ɔ mi wa loko wa ma nyɛ maa sa Yehowa hɛ mi. Nɔ́ kake nɛ wa ma nyɛ maa pee konɛ wa nyɛ nɛ waa pee Yesu huɛmɛ ji kaa Wa maa le Yesu. Ke wa kane Baiblo mi womihi nɛ ji Mateo, Marko, Luka kɛ Yohane ɔ, wa ma nyɛ maa le Yesu. Ke wa pue wa yi mi tɛ ngɛ munyuhi nɛ a ngɛ Baiblo ɔ mi nɛ kɔɔ Yesu si himi he ɔ he ɔ, wa ma ná suɔmi kɛ bumi kɛ ha Yesu ngɛ bɔ nɛ e kɛ nihi hi si ha a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ngɛ mi kaa Yesu ji Nyɔmtsɛ mohu lɛɛ, se e kɛ e kaseli ɔmɛ hí si kaa nyɔguɛhi. Mohu ɔ, e deɔ mɛ e susumihi kɛ bɔ nɛ e nuɔ níhi a he ha. Ke e kaseli ɔmɛ hao ɔ, lɛ hu e haoɔ. (Yoh. 11:32-36) Yesu he nyɛli ɔmɛ po yɔse kaa e kɛ nihi nɛ buɔ e sɛ gbi ɔ tue ɔ lɛ peeɔ huɛ. (Mat. 11:19) Ke wa kase bɔ nɛ Yesu kɛ e kaseli ɔmɛ hi si ha a, huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ nihi wa kpɛti ɔ mi maa wa, wa ma ná bua jɔmi, nɛ suɔmi kɛ bumi nɛ wa ngɛ kɛ ha Kristo ɔ hu mi maa wa. w20.04 22 ¶9-10

Benɛ e ke suu jeha 1870 ɔ, Britain nɔ yemi ɔ ji nɔ yemi nɛ he wa ngɛ je ɔ mi tsuo, nɛ e ngɛ ta buli nɛ a he wa wawɛɛ nitsɛ. A ba le nɔ yemi nɛ ɔ kaa koli nyafii ɔ nɛ ku koli etɛ nɛ ji France, Spain, kɛ Netherlands. (Dan. 7:7, 8) Nɛ e ba pee woyi je matsɛ kɛ ya si kekleekle je mi ta a mi. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, United States of America ba pee ma nɛ a ngɛ sika wawɛɛ ngɛ je ɔ mi tsuo, nɛ a kɛ Britain bɔni ní tsumi kɛ bla. Ngɛ kekleekle je mi ta a mi ɔ, United States kɛ Britain bla kɛ hwu ta a, nɛ a ba ná he wami wawɛɛ. Jamɛ a be ɔ, Britain kɛ United States nɛ a bla nɛ a tsɛɛ mɛ ke Anglo-Amerika a ba pee nɔ yemi nɛ he wa wawɛɛ ngɛ je ɔ mi tsuo. Kaa bɔ nɛ Daniel gba a, matsɛ nɛ ɔ bua ‘tabo babauu nitsɛ nɛ a he wa’ nya. Ngɛ nyagbe ligbi nɛ ɔmɛ a mi ɔ, Anglo-Amerika daa si kɛ ha woyi je matsɛ ɔ. w20.05 4 ¶7-8

Akɛnɛ bɔ nɛ zugba a tsɔ e he kɛ je pu ɔ he ha a sa he je ɔ, e ha we nɛ nyu nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ nɛ pee ice loo e dɔ la tsɔ nɛ e si. Kaa zugba a hɛ kɛ su pu ɔ he tsɔ ɔ, jinɛ nyu nɛ ngɛ nɔ ɔ ko dɔ la wawɛɛ nɛ e ko si. Nɛ ke e ba jã a, adesahi be nyɛe maa hi zugba a nɔ. Nɛ kaa zugba a je pu ɔ he tsɔ ɔ, jinɛ nyu nɛ ngɛ nɔ ɔ tsuo ko pee ice. Se akɛnɛ Yehowa ngɔ zugba a kɛ to he nɛ sa he je ɔ, nyu nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ ma nyɛ maa baa wami yi. Pu ɔ haa nɛ nyu nɛ ngɛ wo ɔ kɛ zugba a he kpahi ɔ dɔɔ la bɔ nɛ sa, nɛ e tsakeɔ kɛ yaa kɔɔhiɔ mi nɛ e ya peeɔ bɔku. Daa jeha a, nyu nɛ jeɔ zugba a nɔ kɛ yaa hiɔwe ɔ hiɛ pe nyu nɛ ngɛ takuhi tsuo nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a mi. Nyu ɔ hiɔ lejɛ ɔ maa pee ligbi nyɔngma loko e kpale baa zugba a nɔ kaa hiɔmi loo snoo. Nyu nɛ ɔ kpaleɔ kɛ ya sɛɛ wo ɔ loo pahi nɛ ngɛ zugba a nɔ ɔ a mi, nɛ blɔ nya tomi nɛ ɔ tsaa nɔ jã. Yehowa to blɔ nya nɛ ɔ konɛ nyu nɛ e hi zugba a nɔ be fɛɛ be, nɛ enɛ ɔ tsɔɔ kaa e ji ní lelɔ, nɛ e ngɛ he wami hulɔ.​—Hiob 36:27, 28. w20.05 22 ¶6

Yesu wo wɔ he wami kaa waa ya nɔ nɛ waa sɔle kɛ bi mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami. (Luka 11:9, 13) Yehowa guɔ e mumi klɔuklɔu ɔ nɔ kɛ haa wɔ “he wami nɛ pe adesahi a nɔ́.” (2 Kor. 4:7) Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa fĩ si ngɛ kahi nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ a mi. Mumi klɔuklɔu ɔ hu ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa tsu ní tsumihi nɛ a kɛ wo wa dɛ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ɔ nɛ e ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ nyɛmihi nɛ wa ngɛ ɔ nɛ tsu ní saminya. Wa le kaa mumi klɔuklɔu ɔ pɛ lɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa nyɛɔ tsuɔ níhi a he ní ngɛ Mawu sɔmɔmi mi. Wa ma nyɛ maa tsɔɔ kaa wa hɛ sa Mawu mumi klɔuklɔu ɔ ke ji kaa wa sɔle kɛ bi konɛ e ye bua wɔ nɛ wa yɔse susumi loo akɔnɔ yayahi nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ. (La 139:23, 24) Ke wa pee jã a, Yehowa maa ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ ye bua wɔ, nɛ wa maa le susumi loo akɔnɔ yaya nɛ ngɛ wa tsui mi ɔ. E sa nɛ waa sɔle konɛ Mawu nɛ ngɔ e mumi klɔuklɔu ɔ kɛ wo wɔ he wami konɛ waa ye nɔ. Ke wa pee jã a, Yehowa maa na kaa wa sume nɛ waa pee nɔ́ ko nɛ maa tsi mumi klɔuklɔu ɔ yemi kɛ buami nya.​—Efe. 4:30. w20.05 28-29 ¶10-12

Ke wa fã Yehowa biɛ ɔ he ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yesu kasee. Yesu kɛ e Tsɛ ɔ biɛ ɔ tsu ní, nɛ e tsɔɔ nihi nɔ tutuutu nɛ Tsɛ ɔ ji. Enɛ ɔ ha nɛ nihi ba le e Tsɛ ɔ biɛ ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e pee ní komɛ kɛ tsɔɔ kaa e je ekpa ngɛ Farisi bi nɛ a ha nɛ Yehowa pee kaa nɔ ko nɛ e yi mi wa, nɛ e nyɛɔ nɔ nɔ, nɛ e ngɛ he tsitsaa nɛ e nɛ nɔ mɔbɔ ɔ he. Yesu ye bua nihi nɛ a na kaa e Tsɛ ɔ susuɔ nɔ he, e toɔ e tsui si, e ngɛ suɔmi, nɛ e kɛ yayami keɔ nɔ. Jehanɛ hu ɔ, e ye bua nihi nɛ a ba le Yehowa kɛ gu e Tsɛ ɔ su ɔmɛ nɛ e je kpo ngɛ e si himi mi daa ligbi ɔ nɔ. (Yoh. 14:9) Kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ maa tsɔɔ nihi níhi nɛ wa le ngɛ Yehowa he ɔ, nɛ́ waa tsɔɔ mɛ kaa e ji Mawu nɛ ngɛ suɔmi nɛ e peeɔ kpakpa. Ke wa pee jã a, lɔ ɔ haa nɛ Yehowa biɛ ɔ he tsɔɔ. Wa tsɔɔ Yehowa biɛ ɔ he, nɛ wa haa nɛ e peeɔ klɔuklɔu ngɛ nihi a juɛmi kɛ a tsui mi. Wa ngɔɔ wa munyu tutui kɛ wa ní peepee hu kɛ tsɔɔ nihi nɔ tutuutu nɛ Yehowa ji. Ke wa ye bua nihi nɛ a ba le anɔkuale nɛ kɔɔ Mawu he ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ e biɛ ɔ nguɔ woe. w20.06 6 ¶17-18

Wa ma nyɛ nɛ waa kɛ Intanɛti nɔ huɛ bɔmi hehi nɛ pee ní kpakpahi. Waa kɛ wa weku li kɛ wa huɛmɛ ma nyɛ maa sɛɛ ní ngɛ nɔ. Se anɛ o to he hɛ kaa ni komɛ ngmaa níhi ngɛ Intanɛti nɔ huɛ bɔmi he nɛ ɔmɛ a nɔ, nɛ a kɛ fonihi kɛ videohi hu fɔɔ lejɛ ɔ konɛ e ha nɛ nihi a bua nɛ jɔ a he lo? E pee kaa nɔ́ nɛ daa nɛ ɔ a ngɛ nihi a juɛmi gblae kɛ ba a nɔ. Ni komɛ po ngmaa níhi nɛ sɛ ngɛ fonihi nɛ a kɛ fɔɔ huɛ bɔmi he nɛ ɔmɛ aloo ni kpahi a fonihi nɛ a kɛ fɔ lejɛ ɔ a he. A woɔ Kristofohi he wami kaa a ba a he si nɛ a nu he kɛ ha a sibi. Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ a kɛ Intanɛti nɔ huɛ bɔmi hehi nɛ tsu ní ngɛ blɔ nɛ ɔ nɔ. (1 Pet. 3:8) Ke o kɛ Intanɛti nɔ huɛ bɔmi hehi tsuɔ ní ɔ, lɛɛ mo bi o he ke: ‘Anɛ níhi nɛ i ngmaa ngɛ lejɛ ɔ, fonihi loo videohi nɛ i kɛ fɔɔ lejɛ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ ni kpahi nɛ a susu kaa i ngɛ fĩae lo? E ma nyɛ ma ha nɛ ni kpahi a hɛ nɛ kɔ̃ lo?’ E he hia we nɛ Kristofohi nɛ a nu he kaa a he hia tsɔ loo e sa nɛ ni kpahi nɛ a suɔ a sane. A kɛ Baiblo ga womi nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ tsuɔ ní. Ke wa baa wa he si ɔ, wa be wa ní pee kaa nihi nɛ a ngɛ Satan je ɔ mi nɛ a woɔ a he nɔ nɛ a suɔ nɛ ni kpahi nɛ a na mɛ kaa a he hia a.​—1 Yoh. 2:16. w20.07 6 ¶14-15

Loko bɔfo Paulo ma ba pee Kristo kaselɔ ɔ, e ji niheyo nɛ e bui nɔ, nɛ e waa Kristo kaseli ɔmɛ yi mi. (Níts. 7:58) Yesu nitsɛ tsi Paulo nɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ a tsɛɛ lɛ Saulo ɔ nya konɛ e ko tua Kristofohi asafo ɔ. Yesu kɛ Paulo tu munyu kɛ je hiɔwe nɛ e ha nɛ e hɛngmɛ yu. Loko Paulo ma ná tsami ɔ, e he ba hia nɛ e ya nihi nɛ e hii mɛ yi mi wae ɔ a ngɔ. E ba e he si nɛ e ha nɛ kaselɔ Anania ye bua lɛ nɛ e bɔni nɔ́ hyɛmi ekohu. (Níts. 9:3-9, 17, 18) Pee se ɔ, Paulo ba pee nɔ ko nɛ e he biɛ wawɛɛ ngɛ Kristofohi asafo ɔ mi, se e hɛ ji ní nɛ Yesu tsɔɔ lɛ benɛ e ngɛ Damasko blɔ ɔ nɔ nyɛɛe kɛ yaa a nɔ. Paulo ya nɔ nɛ e ba e he si nɛ e kplɛɛ yemi kɛ buami nɛ e nyɛmimɛ ɔmɛ kɛ ha lɛ ɔ nɔ. Paulo tsɔɔ kaa e náa “he wami” kɛ jeɔ e nyɛmimɛ ɔmɛ a ngɔ.​—Kol. 4:10, 11, sisi ningma. w20.07 18-19 ¶16-17

E ngɛ mi kaa Yehowa ji Mawu Ope mohu lɛɛ, se e kɛ ní tsumi woɔ ni kpahi a dɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e hla Yesu kaa e Matsɛ Yemi ɔ nya Matsɛ, nɛ e ma ha nimli 144,000 ɔ hu he blɔ konɛ a kɛ Yesu nɛ ye matsɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yehowa lɛ tsɔse Yesu kaa Matsɛ kɛ Osɔfo Nɔkɔtɔma Pe Kulaa. (Heb. 5:8, 9) E ngɛ nihi nɛ a maa piɛɛ Yesu he kɛ ye matsɛ ɔ hu tsɔsee konɛ a nyɛ nɛ a tsu ní tsumi nɛ e kɛ wo a dɛ ɔ saminya, se e be nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a maa pee ɔ kudɔe. E he mɛ ye, nɛ e le kaa a maa pee e suɔmi nya ní. (Kpoj. 5:10) Ke wa hiɔwe Tsɛ ɔ nɛ e hia we nɔ ko yemi kɛ buami ɔ po kɛ ní tsumi woɔ ni kpahi a dɛ ɔ, anɛ e sɛ nɛ wɔ hu waa kɛ ní tsumi nɛ wo ni kpahi a dɛ lo? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, o ji weku yi loo asafo mi nɔkɔtɔma lo? Ke jã a, lɛɛ moo kase Yehowa nɛ o ngɔ ní tsumi kɛ wo ni kpahi a dɛ, nɛ o ko bɔ mɔde kaa o ma kudɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ a maa pee ɔ. Ke o kase Yehowa a, nihi nɛ o kɛ ní tsumi wo a dɛ ɔ ma tsu kɛ gbe nya, nɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, a ma ná tsɔsemi nɛ sa nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ a kɛ kã ma tsu níhi a he ní.​—Yes. 41:10. w20.08 9 ¶5-6

Kɛ Yehowa suɔ nɛ waa pee wa ní ngɛ e jijɔhi nɛ a laa a he ha kɛɛ? Yesu pee enɛ ɔ he nɔ hyɛmi nɔ́ kɛ ha wɔ. Yesu le kaa Yehowa to ɔmɛ tsuo a he jua wa ngɛ Mawu hɛ mi, lɔ ɔ he ɔ, e pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e ma nyɛ konɛ e kɛ ye bua “Israel we jijɔ ɔmɛ nɛ a laa amɛ” nɛ a kpale kɛ ba Yehowa ngɔ. (Mat. 15:24) Akɛnɛ Yesu ji to hyɛlɔ kpakpa he je ɔ, e bɔ mɔde wawɛɛ nɛ e po Yehowa jijɔ ɔmɛ a he piɛ konɛ eko ko laa. (Yoh. 6:39) Bɔfo Paulo wo asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ Efeso ɔ he wami kaa a kase Yesu. E de ke: “E sa nɛ nyɛɛ ye bua nihi nɛ a gbɔjɔ ɔ, konɛ nyɛ ha nɛ munyu nɛ Nyɔmtsɛ Yesu tu ɔ nɛ e hi nyɛ juɛmi mi, be mi nɛ lɛ nitsɛ e de ke: ‘Bua jɔmi babauu ngɛ nɔ́ hami mi pe nɔ́ ngɔmi’ ɔ.” (Níts. 20:17, 35) Ngmami ɔ ha nɛ e pee heii kaa mwɔnɛ ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi hu ngɛ blɔ nya ní tsumi ko nɛ e he hia wawɛɛ, nɛ lɔ ɔ ji kaa a hyɛ Yehowa we bi a nɔ. Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Salvador nɛ e ngɛ Spain ɔ de ke: “Ke i susu bɔ nɛ Yehowa hyɛɛ e jijɔhi nɛ a laa a nɔ ha a he ɔ, lɔ ɔ woɔ mi he wami konɛ ma pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ma nyɛ kɛ ye bua mɛ. I le kaa Yehowa suɔ nɛ ma hyɛ e jijɔ ɔmɛ a nɔ.” w20.06 23 ¶15-16

maa to e tsui si kɛ ya si Jeha Akpe ɔ nyagbe loko e ma ha nɛ waa ye mluku. Kɛ yaa si jamɛ a be ɔ, Yehowa pee klaalo kaa e maa ngɔ wa he yayami ɔmɛ kɛ ke wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, wɔ hu wa ngɛ yi mi tomi he je nɛ e sa nɛ waa ngɔ wa juɛmi kɛ ma su kpakpahi nɛ ni kpahi ngɛ ɔ nɔ, nɛ waa to wa tsui si kɛ ha mɛ. Benɛ a bɔ zugba a pɛ ɔ, Yesu kɛ bɔfo ɔmɛ tsuo a bua jɔ. Ke jã a, lɛɛ moo hyɛ bua jɔmi nɛ a ma ná ke adesahi nɛ a ye mluku nɛ a suɔ Yehowa a hyi zugba a nɔ nɛ a ngɛ lɛ sɔmɔe. Mo susu bua jɔmi nɛ nihi nɛ a maa piɛɛ Kristo he kɛ ye matsɛ ɔ ma ná ke a na nɛ adesahi ngɛ a ní tsumi ɔmɛ a he se náe ɔ he nɛ o hyɛ. (Kpoj. 4:4, 9-11; 5:9, 10) Mo susu benɛ bua jɔmi ma ba da nɔ́ nami nane mi, nɛ́ hiɔ, aywilɛho kɛ gbenɔ be si hie hu ɔ he nɛ o hyɛ. Kɛ yaa si jamɛ a be ɔ, moo fia o pɛɛ si kaa o maa kase wa Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi kɛ nile, nɛ e toɔ e tsui si ɔ. Ke o pee jã a, si fɔfɔɛ fɛɛ si fɔfɔɛ nɛ o kɛ maa kpe ɔ, o maa ya nɔ ma ná bua jɔmi. (Yak. 1:2-4) Nyɛ ha nɛ wa bua nɛ jɔ Yehowa si womi nɛ ji, “a ma tle nihi . . . si kɛ je gbeje” ɔ he!​—Níts. 24:15. w20.08 19 ¶18-19

Baiblo ɔ ji nike ní nɛ je Mawu nɛ ngɛ suɔmi ɔ ngɔ. Wa hiɔwe Tsɛ ɔ kɛ e mumi ɔ ye bua nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ, ejakaa e susuɔ nihi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a he wawɛɛ. Kɛ gu Baiblo ɔ nɔ ɔ, Yehowa haa wa sane bimihi nɛ a he hia wawɛɛ ɔ a heto. Sane bimi nɛ ɔmɛ ekomɛ ji: Jije wa je? Mɛni yi mi tomi he je nɛ wa ngɛ wami mi? Nɛ mɛni maa ba hwɔɔ se? Yehowa suɔ nɛ e bimɛ tsuo nɛ a ná sane bimi nɛ ɔmɛ a heto, lɔ ɔ he ɔ, e ha nɛ nyumu komɛ tsɔɔ Baiblo ɔ sisi kɛ ya gbi babauu mi jeha lafahi ji nɛ ɔ. Mwɔnɛ ɔ, a tsɔɔ Baiblo mluku ɔ aloo e fã ko sisi kɛ ya gbi 3,000 kɛ se mi! Baiblo ɔ ji womi nɛ a tsɔɔ sisi kɛ ya gbi babauu mi pe womi kpahi tsuo. Ke wa kaneɔ Baiblo ɔ daa ligbi, wa pueɔ wa yi mi tɛ ngɛ níhi nɛ wa kaseɔ ɔ he, nɛ wa bɔɔ mɔde kaa waa kɛ ma tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa bua jɔ nike ní nɛ ji Baiblo ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, ke wa bɔ mɔde nɛ waa kɛ nihi babauu sɛɛ níhi nɛ wa kase ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ he ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa hɛ sa níhi nɛ Mawu pee ha wɔ ɔ.​—La 1:1-3; Mat. 28:19, 20. w20.05 24-25 ¶15-16

Zugba kpɔ nɛ gbalɔ Yeremia fiɛɛ ngɛ mi ɔ wui yiblii kulaa. E kɔni mi jɔ̃ wawɛɛ, nɛ e ná po nɛ e kpa fiɛɛmi po. Se e kpa we. Mɛni he je? Yehowa “munyu ɔ” ngɛ kaa la ngɛ Yeremia mi, lɔ ɔ he ɔ, e nyɛ we nɛ e ma e nya ngɔ to nɔ! (Yer. 20:9) Wɔ hu wa ma nyɛ maa pee kaa Yeremia ke wa ha nɛ Mawu Munyu ɔ hyi wa juɛmi kɛ wa tsui mi tɔ. Enɛ ɔ he je nɛ e sa nɛ waa kase Mawu Munyu ɔ daa ligbi nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ he ɔ nɛ. Ke wa pee jã a, wa bua jɔmi ɔ ma pue nɔ, nɛ wa fiɛɛmi ní tsumi ɔ maa wo yiblii wawɛɛ. (Yer. 15:16) Enɛ ɔ he ɔ, be fɛɛ be nɛ o kɔni mi ma jɔ̃ ɔ, moo sɔle kɛ ha Yehowa nɛ e ye bua mo. E maa ye bua mo nɛ o da mluku nɛ o yi, o gbɔjɔmi ɔmɛ, loo hiɔ nɛ ngɛ mo nue ɔ nya. E maa piɛɛ o he ngɛ o hiɔ sa a nɔ. E maa ye bua mo nɛ o ná juɛmi nɛ da ngɛ sɔmɔmi he blɔhi a he. Nɛ e maa ye bua mo nɛ o ná juɛmi nɛ da ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, moo je o tsui mi nɛ o ngɔ o haomi ɔmɛ kɛ pue o hiɔwe Tsɛ ɔ hɛ mi. E maa ye bua mo nɛ o ye kɔni mi jɔmi nɔ. w20.12 27 ¶20-21

Ngɛ nyɛmimɛ yi komɛ a blɔ fa mi ɔ, asafo mi kpehi a sisi pɛ nɛ a nyɛɔ nɛ a kɛ nyɛmimɛ bɔɔ ngɛ. Enɛ ɔ he ɔ, ke wa ya asafo mi kpe ɔ, e sa nɛ wa he mɛ atuu, waa kɛ mɛ nɛ sɛɛ ní, nɛ wa ha nɛ a le bɔ nɛ wa susuɔ a he ha. Kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, wɔ hu wa ma nyɛ ma he be nɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ yi ɔmɛ nɛ bɔ. (Luka 10:38-42) Eko ɔ, wa ma nyɛ maa fɔ mɛ nine kɛ ba wa wehi a mi nɛ waa kɛ mɛ nɛ ye ní nɛ wa je wa hɛ ja bɔɔ. Be mi nɛ wa ngɛ jã pee ɔ, e sa nɛ wa ha nɛ wa munyu tutui nɛ wo mɛ he wami. (Rom. 1:11, 12) E sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ná Yesu juɛmi ɔ eko. Yesu le kaa e he maa wa ha nyɛmimɛ komɛ kaa a maa hi si nɛ a be gba si himi mi sɛe, se e ha nɛ e pee heii kaa pi gba si himi mi nɛ nɔ ko maa sɛ, aloo bi nɛ e ma fɔ ɔ nɛ ma ha nɛ e ná bua jɔmi nitsɛnitsɛ. (Luka 11:27, 28) Mohu ɔ, Mawu suɔmi nya ní peemi nɛ nɔ ko kɛ maa ye kekleekle blɔ he ngɛ e si himi mi ɔ ji nɔ́ nɛ ma ha nɔ ɔ bua jɔmi nitsɛnitsɛ. (Mat. 19:12) E sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a kɛ Kristofohi yihi nɛ hi si kaa a nyɛmimɛ yihi kɛ a nyɛmɛ. E sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a kɛ nyɛmimɛ yi nɛ ɔmɛ nɛ sɛɛ ní loko a je asafo mi kpehi a sisi, loo ke a kpa asafo mi kpe. w20.09 21-22 ¶7-9

Ngɛ blema Israel ɔ, ngmɔ huli duɔ ní ke hiɔmi bɔni nɛmi, nɛ a kpaa ní ke hiɔmi kpa nɛmi. (Maak. 4:28) Nyɛ ha nɛ waa kase ngmɔ hulɔ ɔ tsui si tomi ɔ. Se ngɛ anɔkuale mi ɔ, enɛ ɔ peemi be gbɔjɔɔ. Adesahi nɛ a yi mluku ɔ suɔ nɛ a na nɔ́ nɛ maa je a nine nya ní tsumi mi kɛ ba a amlɔ nɔuu. Se ke o suɔ nɛ o du ngmɔ ní ko nɛ e wo yiblii saminya a, e sa nɛ o he be kɛ dla zugba a nɔ, o du ngmɔ ní ɔ, o hu he, nɛ o pue nɔ nyu. Ke wa suɔ nɛ waa pee nihi kaseli ɔ, e sa nɛ waa ya nɔ nɛ waa bɔ wa he mɔde wawɛɛ. E ma he be loko wa ma nyɛ maa ye bua wa Baiblo kaseli konɛ a suɔ nɔ fɛɛ nɔ nɛ a ko hyɛ nɔ ko hɛ mi. Ke nihi bui wɔ tue ɔ, e sɛ nɛ wa kɔni mi nɛ jɔ̃, mohu ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si. Nɛ ke a bu wɔ tue hu ɔ, loloolo ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si. Wa be nyɛe maa nyɛ Baiblo kaselɔ ko nɔ kaa e ha nɛ e hemi kɛ yemi mi nɛ wa. Yesu kaseli ɔmɛ po, pi be fɛɛ be nɛ a nu nɔ́ nɛ Yesu tsɔɔ mɛ ɔ sisi. (Yoh. 14:9) Nyɛ ha nɛ wa kai kaa, wa ma nyɛ ma du nɛ wa pue nɔ nyu, se Mawu lɛ ma ha nɛ e wa.​—1 Kor. 3:6. w20.09 11 ¶10-11

Wɔ tsuo wa suɔ nɛ wa Baiblo kaseli nɛ a ya a hɛ mi nɛ a ha nɛ a baptisi mɛ. Blɔ kake nɛ he hia nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ ye bua mɛ nɛ a nyɛ nɛ a pee jã ji kaa wa maa wo mɛ he wami nɛ a ya asafo mi kpehi. Behi fuu ɔ, Baiblo kaseli nɛ a yaa asafo mi kpe amlɔ nɔuu ɔ yaa a hɛ mi mlamlaamla. Tsɔɔli komɛ deɔ a Baiblo kaseli kaa níhi fuu ngɛ nɛ a kaseɔ ngɛ asafo mi kpehi a sisi nɛ a kase we ngɛ a Baiblo mi ní kasemi ɔ mi. O kɛ Baiblo kaselɔ ɔ nɛ kane Hebri Bi 10:24, 25 nɛ o tsɔɔ lɛ se namihi nɛ e ma ná ke e ya asafo mi kpehi. O kɛ bua jɔmi nɛ tu nɔ́ ko nɛ o kase lingmi nɛ ɔ ngɛ asafo mi kpe sisi ɔ he munyu kɛ tsɔɔ lɛ. Jã nɛ o maa pee ɔ ma nyɛ maa wo lɛ he wami nɛ e ba asafo mi kpe pe o nya kɛkɛ nɛ o kɛ ma de lɛ kaa e ba asafo mi kpe. Nɔ́ nɛ Baiblo kaselɔ ɔ maa na nɛ e maa nu ngɛ kekleekle asafo mi kpe nɛ e maa ya a sisi ɔ pã níhi nɛ e na loo e nu ngɛ jami kpahi a mi ɔ. (1 Kor. 14:24, 25) Jehanɛ hu ɔ, e maa na nihi nɛ a peeɔ nɔ hyɛmi ní kpakpahi nɛ e ma nyɛ maa kase mɛ, nɛ lɔ ɔ maa ye bua lɛ konɛ e ya e hɛ mi nɛ e ha nɛ a baptisi lɛ. w20.10 10-11 ¶14-15

Mawu mumi ɔ ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o ngɔ níhi nɛ o kase ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ kɛ tsu ní. Moo sɔle kaa bɔ nɛ la polɔ ɔ sɔle ɔ. E de ke: ‘Yehowa, tsɔɔ mi nɔ́ nɛ o suɔ kaa ma pee, nɛ ma ye mo anɔkuale sisiisi. Ha nɛ ma ngɔ ye he wami tsuo kɛ sɔmɔ mo.’ (La 86:11) Moo ya nɔ nɛ o ye mumi mi niye ní nɛ Yehowa gu e Munyu ɔ kɛ e we asafo ɔ nɔ kɛ to he blɔ nya a. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, pi Baiblo ɔ mi nile pɛ nɛ o suɔ nɛ o ná, mohu ɔ, o suɔ nɛ anɔkuale ɔ nɛ sɛ o tsui mi tɔɔ nɛ o kɛ tsu ní ngɛ o si himi mi. Yehowa mumi klɔuklɔu ɔ ma nyɛ maa ye bua mo nɛ o pee jã. Jehanɛ hu ɔ, moo wo o nyɛmimɛ he wami. (Heb. 10:24, 25) Mɛni he je? Ejakaa a ji o weku li. Jehanɛ hu ɔ, moo sɔle kɛ bi Mawu mumi klɔuklɔu ɔ nɛ e ye bua mo nɛ o je o tsui mi kɛ ha sanehi a heto ke o ya asafo mi kpehi a sisi, nɛ ke a ha mo ní peemi ngɛ kpe ɔ sisi hu ɔ, moo pee lɛ saminya. Ke o pee ní nɛ ɔmɛ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ Yehowa kɛ e Bi ɔ maa na kaa o suɔ a “jijɔ ɔmɛ.” (Yoh. 21:15-17) Lɔ ɔ he ɔ, moo bu o Tsɔɔlɔ Kpanaa a tue kɛ gu mumi mi níhi nɛ e to ɔ he blɔ nya nɛ o kɛ ma tsu ní ɔ nɔ. w20.10 24-25 ¶15-17

Mɛni Yesu pee kɛ ye bua e bɔfo ɔmɛ nɛ a kɔni mi jɔ̃ ɔ? Benɛ a tle Yesu si se bɔɔ pɛ ɔ, e de e se nyɛɛli ɔmɛ a kpɛti ni komɛ ke: “Nyɛ ko ye gbeye! Nyɛɛ ya, nyɛ ya bɔ ye nyɛmimɛ ɔmɛ amaniɛ [kaa a tle mi si].” (Mat. 28:10a) E ngɛ mi kaa Yesu bɔfo ɔmɛ kua lɛ mohu lɛɛ, se Yesu kua we mɛ. E ya nɔ nɛ e tsɛ mɛ ke “ye nyɛmimɛ.” Kaa bɔ nɛ Yehowa peeɔ ɔ, Yesu hu naa nihi mɔbɔ nɛ e kɛ a tɔmi keɔ mɛ. (2 Ma. 13:23) Kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ, wɔ hu wa susuɔ nihi nɛ a kpa fiɛɛmi yami ɔ a he wawɛɛ. Loloolo ɔ, a ji wa nyɛmimɛ nɛ wa suɔ mɛ! Nihi nɛ a kpa fiɛɛmi yami ɔ tsu ní wawɛɛ jehahi komɛ nɛ be ɔ, nɛ wa kaiɔ a mɔde bɔmi ɔ wawɛɛ nitsɛ. (Heb. 6:10) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa hɛ jaa ngɛ a he wawɛɛ! (Luka 15:4-7) Enɛ ɔ he ɔ, moo wo nihi nɛ a kpa fiɛɛmi kɛ asafo mi kpehi yami ɔ he wami nɛ a ba asafo mi kpe. Nɛ ke a ba Matsɛ Yemi Asa a nɔ ɔ, e sa nɛ wa nya a he. w20.11 6 ¶14-17

Yakobo, Yohane kɛ a yayo ya bi Yesu nɔ́ ko nɛ e be he blɔ kaa e tsuɔ he ní. Yesu kɛ oya yemi ha mɛ heto kaa e hiɔwe Tsɛ ɔ pɛ nɛ e ma nyɛ maa tsɔɔ nɔ nɛ maa hi lɛ Yesu e hiɔ nɔ loo e muɔ nɔ ngɛ Matsɛ Yemi ɔ mi. (Mat. 20:20-23) Yesu tsɔɔ kaa e le níhi nɛ e ngɛ he blɔ kaa e peeɔ kɛ níhi nɛ e be he blɔ kaa e peeɔ. E pee e he humi. E pee we nɔ́ ko nɛ Yehowa ha we lɛ he blɔ kaa e pee. (Yoh. 12:49) Kɛ wa maa pee kɛɛ kɛ kase Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ? Ke waa kɛ ga womi nɛ ngɛ mwɔnɛ ɔ ngmami ɔ mi ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yesu kasee. Enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko bi wɔ kaa waa wo lɛ ga ngɛ nɔ́ ko he ɔ, e sɛ nɛ wa de nɔ ɔ wɔ nitsɛmɛ wa susumi aloo waa ye oya kɛ wo nɔ ɔ ga. Mohu ɔ, e sa nɛ waa gbla nɔ ɔ juɛmi kɛ ya Baiblo ɔ kɛ wa Baiblo kasemi womi ɔmɛ a nɔ. Ke wa peeɔ jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa peeɔ wa he humi, nɛ lɔ ɔ hu maa tsɔɔ kaa wa buɔ Mawu Ope ɔ “dami mlaa amɛ” kaa a nɔ kuɔ.​—Kpoj. 15:3, 4. w20.08 11-12 ¶14-15

Ke o susu kaa e he hia nɛ o wo o huɛ ko ga a, mɛni nɛ e sa nɛ e hi o juɛmi mi? Loko o kɛ o huɛ ɔ maa tu munyu ɔ, mo bi o he ke, ‘Anɛ i ngɛ ye he pee “dalɔ, aloo ní lelɔ tsɔ” lo?’ Nɔ nɛ e peeɔ e he dalɔ tsɔ ɔ daa lɛ nitsɛ e susumi nɔ kɛ kojoɔ ni kpahi, se pi Yehowa dami mlaa amɛ. Nɛ behi fuu ɔ, e nɛ nɔ mɔbɔ. Ke o susu nɔ́ he je nɛ o suɔ nɛ o wo o huɛ ɔ ga a he saminya, nɛ o na kaa loloolo ɔ, e sa nɛ o wo lɛ ga a, lɛɛ mo de lɛ nyagba a, nɛ o ngɔ sane bimihi kɛ ye bua lɛ nɛ e na nɔ́ he je nɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ hí ɔ. Bɔɔ mɔde nɛ o ngɔ nɔ́ nɛ o ma de ɔ kɛ da Baiblo ɔ nɔ, nɛ o kai kaa pi o blɔ nya ní tsumi ji kaa o maa kojo o huɛ ɔ, se mohu ɔ, o maa ye bua lɛ nɛ e na bɔ nɛ Yehowa naa nɔ́ nɛ e pee ɔ ha. (Rom. 14:10) Ke o ngɛ nɔ ko ga woe ɔ, ngɔɔ o hɛ kɛ fɔ nile nɛ ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nɔ, nɛ o bɔ mɔde kaa o maa kase bɔ nɛ Yesu mi mi sã lɛ ngɛ nihi a he ha a. (Abɛ 3:5; Mat. 12:20) Mɛni he je? Ejakaa bɔ nɛ waa kɛ nihi maa hi si ha a, jã kɛ̃ nɛ Yehowa hu kɛ wɔ maa hi si.​—Yak. 2:13. w20.11 21 ¶13

Anɛ o maa suɔ nɛ nihi nɛ a da o he womi nɔ su, bɔ nɛ o hɛ mi ngɛ ha, kɛ o klemi nɔ kɛ kojo mo lo? E ngɛ heii kaa o bua be he jɔe. Hyɛ bɔ nɛ wa bua jɔɔ ha kaa wa le kaa Yehowa dɛ nɔ́ nɛ adesa naa a nɔ kɛ kojo wɔ! Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ Samuel na Ishai binyumu ɔmɛ ɔ, e nɛ́ nɔ́ nɛ Yehowa na a. Yehowa de Samuel kaa Ishai binyumu ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ma ba ye Israel nɔ matsɛ. Se a ti mɛnɔ? Benɛ Samuel na Ishai binyumu nɔkɔtɔma Eliab ɔ, e de ke: ‘Niinɛ, nɔ nɛ Yehowa hla a nɛ daa si ngɛ Yehowa hɛ mi ɔ nɛ.’ Eliab je matsɛ. ‘Se Yehowa de Samuel ke, “Koo hyɛ e kami, loo e he fɛu; i sume lɛ.”’ Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi? Yehowa ya nɔ nɛ e de ke: ‘Nɔmlɔ lɛɛ nɔ hɛ mi e hyɛɛ; se imi Yehowa lɛɛ tsui mi i hyɛɛ.’ (1 Sam. 16:1, 6, 7) Wa bɔɔ mɔde kaa wa maa kase Yehowa ngɛ bɔ nɛ waa kɛ wa nyɛmimɛ hiɔ si ha a mi. w20.04 14 ¶1; 15 ¶3

Yesu pɔɔ blɔ hiami kɛ guɔ akoko ngmɔhi nɛ eko ɔ, kpaako a ngɛ wae ɔ mi. (Yoh. 4:3-6) Eko ɔ, ngɛ nyɔhiɔ eywiɛ se ɔ, akoko ɔ maa su e kpami be. Yesu de ke: “Nyɛ wo nyɛ hɛ nɔ nɛ nyɛɛ hyɛ ngmɔ ɔmɛ, nɛ nyɛ maa na kaa a hiɛ futaa nɛ e sa kaa a kpa a nɔ ní.” Eko ɔ, nɔ́ nɛ Yesu de nɛ ɔ maa pee e kaseli ɔmɛ nyakpɛ. (Yoh. 4:35, 36) Se mɛni e ngɛ tsɔɔe? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Yesu ngɛ nihi a nya nɛ a ma bua a he munyu tue, se pi akoko nitsɛ. Mo susu nɔ́ nɛ ya nɔ ɔ he nɛ o hyɛ. E ngɛ mi kaa Yuda bi ɔmɛ kɛ Samaria bi ɔmɛ yi mohu lɛɛ, se Yesu fiɛɛ kɛ ha Samaria yo ko, nɛ yo ɔ bu lɛ tue! Ngɛ anɔkuale mi ɔ, benɛ Yesu ngɛ ngmɔ ɔ nɛ “hiɛ futaa nɛ e sa kaa a kpa a nɔ ní” ɔ he munyu tue ɔ, jamɛ a be ɔ, Samaria bi nɛ a nu Yesu he kɛ gu nɔ́ nɛ yo ɔ de mɛ ɔ nɔ ɔ ma nɛ a ba bu lɛ tue. (Yoh. 4:9, 39-42) Baiblo mi munyuhi a sisi tsɔɔmi womi ko de ngɛ sane nɛ ɔ he ke: “Bɔ nɛ ni ɔmɛ pee klaalo kaa a ma ba bu Yesu tue ɔ . . . tsɔɔ kaa niinɛ, a ngɛ kaa ngma nɛ e sa nɛ a kpa.” w20.04 8 ¶1-2

Asafo mi kpehi nɛ wa yaa a yeɔ bua wɔ ngɛ blɔ kpahi hu a nɔ. E yeɔ bua wɔ nɛ wa peeɔ fiɛɛli kɛ tsɔɔli kpakpahi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e yeɔ bua wɔ nɛ wa leɔ bɔ nɛ waa kɛ wa Ní Tsɔɔmi Ga Dade ɔmɛ ma tsu ní ha saminya. Lɔ ɔ he ɔ, mo dla o he saminya loko o ya asafo mi kpehi, nɛ ke ní kasemi ɔ ngɛ nɔ yae ɔ, moo bu tue saminya. Ke a kpa asafo mi kpe ɔ, moo ngɔ tsɔsemi nɛ o ná a kɛ tsu ní. Nɛ ke o pee ní nɛ ɔmɛ ɔ, o maa pee “Kristo Yesu ta bulɔ kpakpa.” (2 Tim. 2:3) Bɔfo akpe nyɔngmahi abɔ nɛ a ngɛ he wami ɔ hu fĩɔ wa se. Mo susu nɔ́ nɛ bɔfo kake pɛ ma nyɛ ma tsu ɔ he nɛ o hyɛ! (Yes. 37:36) Nɛ o hyɛ nɔ́ nɛ bɔfohi babauu nɛ a he wa a ma nyɛ ma tsu. Yehowa kɛ e tabo ɔ a he wa kulaa pe adesa loo daimonio. Yehowa he wa pe nɔ fɛɛ nɔ, lɔ ɔ he ɔ, ke Yehowa piɛɛ wa he ɔ, wa he ma nyɛ maa wa pe nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ wɔ ɔ ke a he hiɛ kaa mɛni po. (Many. 6:16) Munyu nɛ ɔ ji anɔkuale! Mo ha nɛ munyu nɛ ɔ nɛ hi o yi mi be fɛɛ be nɛ o ní tsuli, o sukuu bi, aloo nɔ ko nɛ e he we yi ɔ ma de nɔ́ ko loo e maa pee nɔ́ ko nɛ ma ha nɛ o kɔni mi nɛ jɔ̃. Mo kai kaa tsa pi mo pɛ nɛ o ngɛ ta nɛ ɔ hwue, Yehowa blɔ tsɔɔmi se nɛ o ngɛ nyɛɛe. w21.03 29 ¶13-14

Eko ɔ, bɔfo Paulo ngɛ munyu nɛ ngɛ Yesaya 22:13 ɔ se tsɛe. Lejɛ ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Israel bi ɔmɛ pee a ní ha. A ngɔ a juɛmi kɛ ma bua jɔmi nɛ a ma ná a nɔ mohu pe huɛ bɔmi kpakpa nɛ maa hi a kɛ Mawu a kpɛti. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, Israel bi nɛ ɔmɛ hɛɛ susumi ɔ kaa e sa nɛ a je a hɛ ja, ejakaa a ma nyɛ ma gbo be saa be. Mwɔnɛ ɔ po ɔ, ni komɛ hɛɛ jamɛ a susumi ɔ. Wa le kaa Yehowa ma tle nihi nɛ a gbo ɔ si, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ lɔ ɔ nɛ ye bua wɔ nɛ waa hla huɛmɛ kpakpahi. E he hia nɛ nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Korinto ɔ nɛ a hyɛ nɛ hi ngɛ nihi nɛ a deɔ ke gbogboehi a si tlemi ko be ɔ a he. Mɛni wa kaseɔ ngɛ mi? Ke waa kɛ huɛmɛ nɛ a susuu we hwɔɔ se he, se mohu bua jɔmi nɛ a ma ná mwɔnɛ ɔ pɛ he nɛ a susuɔ ɔ bɔɔ ɔ, a ma nyɛ ma ná wa nɔ he wami. Ke Kristofo no ko kɛ nihi kaa jã bɔɔ ɔ, a ma nyɛ ma puɛ e je mi bami. Huɛmɛ nɛ ɔmɛ ma nyɛ ma ha nɛ e pee níhi nɛ Yehowa sume. Enɛ ɔ he ɔ, Paulo kɛ kɔkɔ bɔmi ha ke: “Nyɛ hɛ nɛ ba nyɛ he nɔ ngɛ dami blɔ nɔ, nɛ nyɛ ko hi yayami pee.”​—1 Kor. 15:33, 34. w20.12 9 ¶3, 5-6

Ngmami nɛ ɔ tsɔɔ bɔ nɛ Yehowa to e weku nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ ɔ he blɔ nya ha. Lɛ ji yi kɛ ha nɔ́ fɛɛ nɔ́ ko. E to yi yemi he blɔ nya, nɛ e ha ni komɛ he blɔ komɛ, se a maa bu bɔ nɛ a kɛ he blɔ nɛ Yehowa ha mɛ ɔ ma tsu ní ha a he akɔtaa ha lɛ. (Rom. 14:10; Efe. 3:14, 15) Yehowa ha Yesu he blɔ kaa e hyɛ asafo ɔ nɔ, se Yesu maa bu bɔ nɛ e kɛ wɔ hiɔ si ha a he akɔtaa ha Yehowa. (1 Kor. 15:27) Yehowa ha huno he blɔ kaa e hyɛ e yo kɛ e bimɛ a nɔ. Mɛni nɛ nyumu ma nyɛ maa pee konɛ e pee weku yi kpakpa? E sa nɛ e le nɔ́ he je nɛ Yehowa to yi yemi he blɔ nya, kɛ blɔ nɔ nɛ e maa gu kɛ kase nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yehowa kɛ Yesu peeɔ ɔ. Se mɛni he je nɛ e sa nɛ nyumu nɛ le ní nɛ ɔmɛ ɔ? E sa nɛ e le ejakaa Yehowa kɛ he blɔ komɛ wo weku yihi a dɛ, nɛ e hyɛɛ blɔ kaa a kɛ he blɔ nɛ ɔmɛ ma tsu ní saminya.​—Luka 12:48b. w21.02 2 ¶1-3

Yehowa jeɔ blɔ nɛ e jeɔ e juɛmi ngɛ ní komɛ a nɔ, enɛ ɔ he ɔ, e sa nɛ waa kase lɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Yehowa hɛ ji nɔ́ nɔ, se ke wa pee yayami ko nɛ wa tsake wa tsui ɔ, e nyɛɔ nɛ e kɛ keɔ wɔ nɛ e jeɔ e juɛmi ngɛ nɔ. (La 25:7; 130:3, 4) Ke nɔ ko pee nɔ́ ko nɛ e gba wa nya se e pia e he ɔ, Yehowa suɔ nɛ wɔ hu wa kɛ ke nɔ ɔ nɛ wa je wa juɛmi ngɛ nɔ. (Mat. 6:14; Luka 17:3, 4) Ke waa kɛ nike ní nɛ ji wa kalegbɔ ɔ tsu ní kɛ wo Nɔ nɛ e kɛ ha wɔ ɔ hɛ mi nyami ɔ, lɔ ɔ hu tsɔɔ kaa wa hɛ sa nike ní nɛ ɔ. Ni komɛ hla kaa a kɛ a kalegbɔ ɔ maa mwɔ yi mi kpɔ ngɛ nɔ́ nɛ da kɛ nɔ́ nɛ dɛ he. Se akɛnɛ Yehowa lɛ bɔ wɔ he je ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa e blɔ tsɔɔmihi da pe wa nɔ́ ɔ. (Rom. 12:1, 2) Ke waa kɛ Yehowa blɔ tsɔɔmihi tsu ní ɔ, wa bua jɔɔ ngɛ si himi mi. (Yes. 48:18) Lɔ ɔ hu haa nɛ wa leɔ nɔ́ nɛ wa Bɔlɔ kɛ wa Tsɛ Yehowa suɔ nɛ waa pee ngɛ si himi mi, nɛ wa haa nɛ e bua jɔɔ.​—Abɛ 27:11. w20.05 23-24 ¶13-14

Mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ wa nyɛ nɛ wa je mi mi himi kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ mwɔnɛ ɔ? Ke wa le wa nyɛmimɛ ɔmɛ saminya a, lɔ ɔ maa ye bua wɔ konɛ waa nu mɛ sisi. Ke a wa pe wɔ loo wa wa pe mɛ, aloo e slo wa ti nɔ fɛɛ nɔ kusumi po ɔ, loloolo ɔ, waa kɛ mɛ ma nyɛ maa pee huɛmɛ. Mo kai kaa Yonatan wa pe David maa pee jeha 30 sɔuu, se kɛ̃ ɔ, huɛ bɔmi gbagbanii hi a kpɛti. Anɛ o kɛ nɔ ko nɛ ngɛ o we asafo ɔ mi nɛ o wa pe lɛ loo e wa pe mo ɔ ma nyɛ maa pee huɛ lo? Ke o pee jã a, lɔ ɔ maa tsɔɔ kaa o “suɔ nyɛmimɛ a kuu ɔ tsuo.” (1 Pet. 2:17) Anɛ mi mi himi nɛ wa ma je kpo kɛ tsɔɔ wa nyɛmimɛ ɔ tsɔɔ kaa wa maa hɛ kɛ su nɔ fɛɛ nɔ he wawɛɛ ngɛ asafo ɔ mi lo? Dɛbi, e be nyɛe maa ba lɛ jã. Akɛnɛ nyɛmimɛ komɛ a bua jɔ níhi nɛ mo hu o bua jɔ a he he je ɔ, tɔmi ko be he kaa o maa hɛ kɛ su a he pe nyɛmimɛ kpahi. Yesu tsɛ e bɔfo ɔmɛ tsuo ke “huɛmɛ” se e hɛ kɛ su Yohane he wawɛɛ pe ni kpa amɛ. (Yoh. 13:23; 15:15; 20:2) Se kɛ̃ ɔ, Yesu kɛ Yohane hí si saminya pe ni kpa amɛ.​—Maak. 10:35-40. w21.01 23 ¶12-13

Blɔ nɔ nɛ bɔfo Paulo gu kɛ fiɛɛ ha Ma Je Li nɛ a ngɛ Atene ɔ ngɛ slɔɔto ngɛ blɔ nɔ nɛ e gu kɛ fiɛɛ ha Yuda bi nɛ a ngɛ kpe he ɔ he. E to níhi nɛ ngɛ ma a mi ɔ a he hɛ saminya, nɛ e kadi níhi nɛ nihi jaa a. (Níts. 17:23) Lɔ ɔ se ɔ, Paulo da níhi nɛ a bua jɔ he ɔ nɔ kɛ tsɔɔ mɛ anɔkuale nɛ ngɛ Ngmami ɔ mi ɔ. Paulo tsake e munyu ɔ hɛ mi. E de Atene bi ɔmɛ kaa sɛ gbi nɛ e ngɛ fiɛɛe ɔ je “Mawu Ko Nɛ A Li Lɛ” nɛ a ngɛ mɔde bɔe kaa a ma ja lɛ ɔ ngɔ. Ma Je Li ɔmɛ li Ngmami ɔ mi mohu lɛɛ, se Paulo kɔni gbo we ngɛ a he. Mohu ɔ, e na mɛ kaa a ji ngma nɛ a hiɛ futaa nɛ e sa nɛ a kpa, nɛ enɛ ɔ ha nɛ e tsake sane kpakpa a nɛ e ngɛ fiɛɛe ɔ hɛ mi. E sa nɛ waa to níhi a he hɛ kaa bɔ nɛ Paulo pee ɔ. Mo kadi níhi nɛ ma ha nɛ o le níhi nɛ nihi nɛ a ngɛ o zugba kpɔ ɔ mi ɔ heɔ yeɔ. Mɛni ji ní komɛ nɛ wetsɛ ɔ kɛ dla e we mi loo e lɔle he? Anɛ e biɛ, e he dlami, e tade womi, kɛ e munyu tumi po tsɔɔ jami mi nɛ e ngɛ lo? w20.04 9-10 ¶7-8