October

Ke wa le Yesu ɔ, wa maa kase bɔ nɛ e susuɔ níhi a he kɛ bɔ nɛ e peeɔ e ní ha a. Nɛ ke wa ba le lɛ saminya, nɛ wa kase bɔ nɛ e susuɔ níhi a he ha a, lɔ ɔ ma ha nɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ lɛ wa kpɛti ɔ mi maa wa. Mɛni blɔ nɔ wa maa gu kɛ kase Yesu? Nyɛ ha nɛ wa susu nɔ hyɛmi nɔ́ ko he. Yesu susu blɔ nɔ nɛ e maa gu kɛ ye bua ni kpahi ɔ he wawɛɛ pe nɛ e maa sa lɛ nitsɛ e hɛ mi. (Mat. 20:28; Rom. 15:1-3) Susumi nɛ ɔ ha nɛ e jeɔ he kɛ afɔle sami su kpo, nɛ e ngɔɔ nihi a he yayami kɛ keɔ mɛ. E ha we nɛ níhi nɛ nihi de ngɛ e he ɔ nɛ fu e mi mi mla. (Yoh. 1:46, 47) Nɛ e ha we nɛ ni kpahi a tɔmihi nɛ a tɔ̃ be ko nɛ be ɔ nɛ sa bɔ nɛ e kɛ mɛ hiɔ si ha a he. (1 Tim. 1:12-14) Yesu de ke: “Ke suɔmi ngɛ nyɛ kpɛti ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ nihi tsuo maa le kaa nyɛ ji ye kaseli.” (Yoh. 13:35) Mo bi o he ke, “Anɛ i peeɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ma nyɛ konɛ tue mi jɔmi nɛ hi i kɛ ye nyɛmimɛ wa kpɛti kɛ tsɔɔ kaa i ngɛ Yesu kasee lo?” w20.04 24 ¶11

E ngɛ mi kaa nihi nɛ o kɛ ngɛ je ɔ mi ɔ gbeɔ Yehowa biɛ ɔ he guɛ nɛ a tuɔ he musu bɔmi munyu mohu lɛɛ, se o ngɛ he blɔ nɛ o kɛ ma nyɛ ma fã Yehowa biɛ ɔ he nɛ o tsɔɔ nihi kaa Yehowa ngɛ klɔuklɔu, e da, e peeɔ kpakpa, nɛ e ngɛ suɔmi. O ma nyɛ ma fĩ e nɔ yemi ɔ se. O ma nyɛ maa tsɔɔ ni kpahi kaa blɔ nɛ Yehowa guɔ nɔ kɛ yeɔ nɔ ɔ hi pe kulaa, nɛ e da. O ma nyɛ maa tsɔɔ mɛ kaa Yehowa nɔ yemi ɔ pɛ lɛ maa ngɔ tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi kɛ ba ha adebɔ níhi tsuo (La 37:9, 37; 146:5, 6, 10) Ke wa ngɛ nihi Baiblo mi anɔkuale ɔ tsɔɔe ɔ, behi fuu ɔ, wa maa he blɔ nɛ Mawu ngɛ kaa je mluku ɔ tsuo Nɔ Yelɔ ɔ nɔ mi, nɛ e ji anɔkuale hulɔ. E ngɛ mi kaa wa suɔ nɛ waa tsɔɔ nihi Mawu Mlaa amɛ mohu lɛɛ, se oti nɛ waa kɛ ma wa hɛ mi ji kaa wa maa ye bua mɛ konɛ a suɔ Yehowa, nɛ ji wa Tsɛ ɔ, nɛ a ye lɛ anɔkuale. E sa nɛ waa ma Yehowa su kpakpa amɛ a nɔ mi kɛ ha mɛ, nɛ waa tsɔɔ mɛ bɔ nɛ Nɔ nɛ hɛɛ biɛ nɛ ɔ ngɛ ha tutuutu. (Yes. 63:7) Ke wa tsɔɔ nihi ní jã a, wa maa ye bua mɛ konɛ a suɔ Yehowa, nɛ́ a bu lɛ tue ke a suɔ nɛ a ye lɛ anɔkuale. w20.06 6 ¶16; 7 ¶19

A to adesa kalegbɔ ɔ he blɔ nya ngɛ nyakpɛ blɔ nɔ. Benɛ o ngɛ o nyɛ mi mi ɔ, o kalegbɔ ɔ bɔni wami ngɛ bɔ nɛ a to he blɔ nya ha a nɔ, nɛ ngɛ hɛngmɛfia fɛɛ hɛngmɛfia mi ɔ, wami yiblii ehe akpehi abɔ ba piɛɛɔ he! Níhi a mi hlami tsɔɔ kaa wami yiblii maa pee ayɔ akpe lafa lɛ peeɔ nɔkɔtɔma kalegbɔ. A to wami yiblii nɛ ɔmɛ a nya saminya, nɛ a mi jiɔmi maa pee kilogram 1.5. Nyɛ ha nɛ wa susu nyakpɛ nɔ́ ko nɛ kalegbɔ ɔ nyɛɔ peeɔ  ke wa ngɛ munyu tue ɔ he nɛ o hyɛ. Loko o ma tsɛ munyungu kake pɛ ɔ, e sa nɛ o kalegbɔ ɔ nɛ kudɔ panihi maa pee 100 ngɛ o lilɛ, o kuɔ si, o nya, o tsitsa kɛ o gugue mi. Loko nihi maa nu nɔ́ nɛ o de ɔ sisi ɔ, e sa nɛ pani nɛ ɔmɛ tsuo nɛ a tsu ní pɛpɛɛpɛ. Ngɛ 2019 ɔ mi ɔ, níhi a mi hlami ko nɛ a pee ɔ tsɔɔ kaa bimwɔwi ma nyɛ maa ngɔ a ní peepee kɛ tsɔɔ kaa a nu munyungu komɛ a sisi. Níhi a mi hlami nɛ ɔ kɛ susumi nɛ níhi a mi hlali fuu hɛɛ kaa a kɛ nyɛmi nɛ wa ngɛ nɛ waa kɛ kaseɔ gbi slɔɔtohi ɔ fɔ wɔ ɔ kɔ. Niinɛ, nyɛmi nɛ waa kɛ tuɔ munyu ɔ ji nike ní nɛ je Mawu ngɔ. w20.05 22-23 ¶8-9

Abraham je e suɔmi mi nɛ e si níhi tsuo nɛ ha nɛ e si himi pee gbɔjɔɔ ngɛ Ur ma a mi ɔ. Mɛni he je? Ejakaa e ngɛ “ma a nɛ e ngɛ sisi tomihi nitsɛnitsɛ ɔ” mlɛe. (Heb. 11:8-10, 16) Ma a nɛ Abraham to e tsui si kɛ mlɛ ɔ ji Mawu Matsɛ Yemi ɔ. Yesu Kristo kɛ nimli 144,000 nɛ a ji Kristofohi nɛ a pɔ mɛ nu ɔ ji nihi nɛ a maa ye nɔ ngɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ mi. Paulo tsɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ ke “Mawu hɛ kalɔ ɔ e ma ko” nɛ ji “hiɔwe Yerusalɛm.” (Heb. 12:22; Kpoj. 5:8-10; 14:1) Yesu de e kaseli ɔmɛ kaa a sɔle nɛ Matsɛ Yemi nɛ ɔ nɛ ba, konɛ e ha nɛ a pee Mawu suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ kaa bɔ nɛ a peeɔ ngɛ hiɔwe ɔ. (Mat. 6:10) Anɛ Abraham le bɔ nɛ a maa to Mawu Matsɛ Yemi ɔ he blɔ nya ha tutuutu lo? Dɛbi. Ní nɛ ɔmɛ ji “laami sane nɛ e ngɛ klɔuu” kɛ je blema lokoo. (Efe. 1:8-10; Kol. 1:26, 27) Se Abraham le kaa e nina amɛ a kpɛti ni komɛ ma ba pee matsɛmɛ. Yehowa nitsɛ lɛ wo Abraham jamɛ a si ɔ nɛ.​—1 Mose 17:1, 2, 6. w20.08 2-3 ¶2-4

E sa nɛ wa kua tsɔɔmihi nɛ je hemi kɛ yemi kuali a ngɔ. Kɛ je benɛ a to Kristofohi asafo ɔ sisi tɔɔ nɛ Abosiami ngɛ mɔde bɔe kaa e maa gu lakpa tsɔɔli a nɔ kɛ ha nɛ Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ a hemi kɛ yemi mi nɛ gbɔjɔ. Enɛ ɔ he ɔ, e he ba hia nɛ waa le slɔɔto nɛ ngɛ anɔkuale kɛ lakpa a kpɛti. Eko ɔ, wa he nyɛli ɔmɛ maa gu Intanɛti nɔ huɛ bɔmi hehi a nɔ kɛ ha nɛ hemi kɛ yemi nɛ wa ngɛ ngɛ Yehowa mi ɔ nɛ gbɔjɔ, nɛ́ suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha wa nyɛmimɛ ɔ hu nɛ ba si. Se o hɛ ko je nɔ kaa Satan ji nɔ nɛ hɔɔ si ngɛ ní nɛ ɔmɛ a se, lɔ ɔ he ɔ, hyɛ o he nɔ saminya! (1 Yoh. 4:1, 6; Kpoj. 12:9) Loko wa ma nyɛ ma kua Satan tuami ɔmɛ ɔ, jã wa ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ Yesu kɛ blɔ nɔ nɛ Mawu gu e nɔ kɛ ngɛ ní tsue konɛ Mawu yi mi tomi nɛ ba mi ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ wa ná hɛ kɛ fɔmi ngɛ nihi nɛ Yehowa gu a nɔ kɛ ngɛ ní tsue ngɛ e blɔ nya tomi ɔ mi mwɔnɛ ɔ a mi. (Mat. 24:45-47) E sa nɛ waa kane Mawu Munyu ɔ be fɛɛ be konɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ɔ mi nɛ wa. Kɛkɛ ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ maa pee kaa tso nɛ e sipoku sɛ zu mi. Paulo de nɔ́ ko kaa jã benɛ e ngma wa mwɔnɛ ɔ ngmami  ɔ. w20.07 23-24 ¶11-12

Akɛnɛ wa ji adesahi nɛ wa yi mluku he je ɔ, e he wɛ kaa wɔ tsuo wa maa da níhi nɛ wa naa ngɛ kpo nɔ ɔ nɔ kɛ kojo nihi. (Yoh. 7:24) Se níhi nɛ waa kɛ wa hɛngmɛ naa a ji níhi bɔɔ pɛ nɛ wa le ngɛ nihi a he. Nɔ́ he tomi nɔ́ ko ji nɛ ɔ nɛ. Ke dɔkita ko hyɛ hiɔtsɛ ko totooto ɔ, e ma nyɛ maa le nɔ́ nɛ ngɛ lɛ pee. Se ke e suɔ nɛ e le hiɔ kpahi nɛ hiɔtsɛ ɔ nu be ko nɛ be, bɔ nɛ e nuɔ he ha kɛ nyagba kpahi nɛ e ngɛ náe ɔ, jã e bu lɛ tue saminya. Eko ɔ, dɔkita a ma ha nɛ hiɔtsɛ ɔ ya po X-ray konɛ e na nɔ́ nɛ ngɛ hiɔtsɛ ɔ nɔmlɔ tso ɔ mi. Ke pi jã a, dɔkita a be nyɛe ma ha hiɔtsɛ ɔ tsopa nɛ ma tsa lɛ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ wa be nyɛe maa da nɔ́ nɛ wa hɛngmɛ naa a pɛ nɔ kɛ nu wa nyɛmimɛ ɔmɛ sisi saminya. E sa nɛ waa le nimli tutuutu nɛ a ji. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa be nyɛe maa le níhi nɛ ngɛ nihi a tsui mi. Se wa ma nyɛ maa bɔ mɔde nɛ waa kase Yehowa. E buɔ mɛ tue. E susuɔ si fɔfɔɛ mi nɛ a ngɛ, kɛ he nɛ a tsɔse mɛ ngɛ ɔ he. Nɛ e mi mi sãa lɛ ngɛ a he. w20.04 14-15 ¶1-3

E sa nɛ waa ba wa he si, ejakaa nihi nɛ woɔ a he nɔ ɔ be “juɛmi nɛ mi tsɔ.” Nihi nɛ woɔ a he nɔ ɔ kɛ pɛ loo yaka hɛ mi nyami hlami lɛ peeɔ níhi. Behi fuu ɔ, a susumi kɛ a ní peepeehi haa nɛ a yeɔ mɛ nitsɛmɛ a he kɛ ni kpahi awi. Ke a hyɛ we nɛ hi ɔ, he nɔ womi su ɔ ma ná a nɔ he wami, nɛ Satan ma puɛ a juɛmi. (2 Kor. 4:4; 11:3) Se nɔ nɛ baa e he si ɔ ngɛ juɛmi nɛ mi tsɔ. E bui e he pe bɔ nɛ sa kaa e bu e he, nɛ e yɔseɔ kaa ni kpahi a nɔ kuɔ pe lɛ ngɛ blɔhi fuu a nɔ. (Filip. 2:3) E le hu kaa “Mawu teɔ si kɛ woɔ he nɔ woli, se he si bali lɛɛ, e dlooɔ mɛ.” (1 Pet. 5:5) Nihi nɛ a ngɛ juɛmi nɛ mi tsɔ ɔ be suɔe nɛ Yehowa nɛ pee a he nyɛlɔ. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa wa “je su momo ɔ kɛ e ní peepee ɔmɛ ngɛ [wa] he, nɛ [waa] wo su ehe ɔ.” Ja waa kɛ Baiblo ga womi nɛ ɔ tsu ní loko wa ma nyɛ maa ba wa he si. E sa nɛ waa kase Yesu nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ he ní nɛ waa bɔ mɔde kaa wa maa nyɛɛ e nane mami he ɔmɛ a se haa.​—Kol. 3:9, 10; 1 Pet. 2:21. w20.07 7 ¶16-17

E ji he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa ngɛ Yehowa asafo ɔ mi! Wa ngɛ mumi mi paradeiso mi, nɛ nihi nɛ a ngɛ mi ɔ ngɛ tue mi jɔmi kɛ bua jɔmi. Mɛni ji o ní tsumi ngɛ asafo ɔ mi? Bɔfo Paulo ngɔ asafo ɔ kɛ to adesa nɔmlɔ tso ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, e ngɔ ni kakaakahi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ kɛ to nɔmlɔ tso ɔ he ní ɔmɛ a he. (Rom. 12:4-8; 1 Kor. 12:12-27; Efe. 4:16) Nɔ́ kake nɛ wa ma nyɛ maa kase ngɛ Paulo nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ mi ji kaa wa kpɛti nɔ fɛɛ nɔ ngɛ ní tsumi ko nɛ he hia ngɛ Yehowa weku ɔ mi. Paulo je e nɔ́ he tomi nɔ́ ɔ sisi ke: “Kaa bɔ nɛ wa ngɛ he níhi fuu ngɛ nɔmlɔ tso kake mi, se he ní ɔmɛ tsuo tsu we nɔ́ kake ɔ, jã kɛ̃ nɛ wɔ hu e ngɛ mi kaa wa he hiɛ mohu lɛɛ, se wa ji nɔmlɔ tso kake nɛ waa kɛ Kristo pee kake, se kaa ni kakaakahi ɔ, wa ji wa sibi a he níhi.” (Rom. 12:4, 5) Mɛni Paulo ngɛ tsɔɔe? E ngɛ tsɔɔe kaa wɔ tsuo wa tsuɔ ní tsumi slɔɔtoslɔɔtohi ngɛ asafo ɔ mi, se wɔ tsuo wa he jua wa. w20.08 20 ¶1-2; 21 ¶4

Mɛni blɔ nɔ fɔli maa gu kɛ kase Yehowa he si bami ɔ? Ngɛ be nɛ sa mi ɔ, mo bi o bimɛ ɔmɛ nɛ a tsɔɔ a juɛmi ngɛ nɔ́ ko he. Nɛ ke e maa hi ɔ, o kɛ nɔ́ nɛ a de ɔ nɛ tsu ní. Yehowa pee tsui si tomi he nɔ hyɛmi nɔ́, ke e mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ e sɔmɔli tsɔɔ kaa a kɛ lɛ kpa we gbi ɔ, e toɔ e tsui si ha mɛ. Benɛ Abraham tsɔɔ kaa e dɛ kaa Yehowa ma kpata Sodom kɛ Gomora hɛ mi ɔ, Yehowa bu lɛ tue. (1 Mose 18:22-33) Mo kai bɔ nɛ Yehowa kɛ Abraham yo Sara hi si ha a. Benɛ Yehowa wo si kaa Sara maa ngɔ hɔ ngɛ e bwɔmi si nɛ e muɔ ɔ, Yehowa mi mi fu we. (1 Mose 18:10-14) Mohu ɔ, e je bumi kpo kɛ tsɔɔ Sara. Fɔli kɛ asafo mi nikɔtɔmahi, mɛni nyɛ ma nyɛ maa kase ngɛ Yehowa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi? Fɔli, ke nyɛ mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ nyɛ bimɛ kɛ nyɛ kpa we gbi ɔ, kɛ nyɛ peeɔ nyɛ ní ha kɛɛ? Asafo mi nikɔtɔmahi, ke nyɛ mwɔ yi mi kpɔ ko nɛ nihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a ti ni komɛ kɛ nyɛ kpa we gbi ɔ, kɛ nyɛ peeɔ nyɛ ní ha kɛɛ? Anɛ nɔ́ nɛ nyɛ peeɔ kekle ji kaa nyɛ ma fã jamɛ a yi mi kpɔ mwɔmi ɔ he lo? Aloo nyɛ bɔɔ mɔde kaa nyɛ maa nu mɛ sisi? Ke fɔli kɛ asafo mi nikɔtɔmahi bɔ mɔde nɛ a kase Yehowa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, weku ɔ kɛ asafo ɔ tsuo ma ná he se wawɛɛ. w20.08 10 ¶7-9

Benɛ waa kɛ Yehowa we bi bɔni bɔmi ɔ, eko ɔ, wa suɔ nɛ ni kpahi nɛ a ye bua wɔ, ejakaa wa le kaa wa ji bimwɔwi ngɛ mumi mi, nɛ loloolo ɔ, níhi fuu ngɛ nɛ wa maa kase. (1 Kor. 3:1, 2) Se amlɔ nɛ ɔ hu nɛɛ? Ke jehahi babauu ji nɛ ɔ nɛ wa ngɛ Yehowa sɔmɔe, nɛ wa ná níhi a si kpami babauu ɔ, eko ɔ, lɔ ɔ be hae nɛ waa kplɛɛ yemi kɛ buami nɔ, titli ɔ, ke nɔ nɛ ngɛ wɔ ye buae ɔ se kɛ we ngɛ anɔkuale ɔ mi. Se behi fuu ɔ, Yehowa guɔ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ kɛ woɔ wɔ he wami. (Rom. 1:11, 12) Enɛ ɔ he ɔ, loko wa ma ná he wami kɛ je Yehowa ngɔ ɔ, ja wa ha nɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ ye bua wɔ. He wami nɛ nɔ ko ngɛ, sukuu nɛ nɔ ko ya, he lo nya ní nɛ nɔ ko ngɛ, aloo he nɛ a tsɔse nɔ ko ngɛ be nyɛe ma ha nɛ nɔ ɔ nɛ ye manye. E ba na kaa ke nɔ ko maa ye manye ɔ, ja nɔ ɔ baa e he si, nɛ e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ Yehowa nɔ. Nyɛ ha nɛ wɔ tsuo wa ha nɛ Yehowa nɛ wo wɔ he wami kɛ gu (1) wa hɛ nɛ waa kɛ maa fɔ Yehowa nɔ, (2) Baiblo mi nɔ hyɛmi níhi nɛ wa maa kase ní kɛ je mi, kɛ (3) wa nyɛmimɛ nɛ wa ma ha nɛ a ye bua wɔ ɔ nɔ. Kɛkɛ ɔ, ke wa gbɔjɔ po ɔ, Yehowa ma ha wɔ he wami! w20.07 14 ¶2; 19 ¶18-19

Ke wa ngɛ wa weku li nɛ a sɔmɔ we Yehowa a odase yee ɔ, e he ma nyɛ maa wa ha wɔ kaa wa maa to wa tsui si. Se sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Fiɛlɔ 3:7 ɔ ma nyɛ maa ye bua wɔ. Lejɛ ɔ de ke: “Dii peemi be ngɛ, nɛ munyu tumi be ngɛ.” Wa je mi bami kpakpa ma nyɛ maa pee odase kɛ ha wa weku li, se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ waa ngɔ he blɔ fɛɛ he blɔ nɛ wa ma ná a kɛ tsɔɔ mɛ anɔkuale ɔ. (1 Pet. 3:1, 2) Ke waa kɛ kã ngɛ nihi anɔkuale ɔ tsɔɔe ɔ, e sa nɛ waa to wa tsui si kɛ ha nɔ fɛɛ nɔ, nɛ wa weku li hu piɛɛ he. Wa ma nyɛ maa kase tsui si tomi kɛ je anɔkualetsɛmɛ nɛ a hi si blema kɛ anɔkualetsɛmɛ nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ mi. E ngɛ mi kaa Habakuk suɔ nɛ yi wu tso ní peepeehi a se nɛ po mohu lɛɛ, se e kɛ nɔ mi mami de ke: ‘Ma ya nɔ nɛ ma da si ngɛ ye bu he ɔ.’ (Hab. 2:1) Bɔfo Paulo tsɔɔ kaa e suɔ nɛ e ‘gbe e sɔmɔmi ní tsumi ɔ nya,’ se e ya nɔ nɛ e kɛ tsui si tomi “ye sane kpakpa a he odase kɛ pi si.”​—Níts. 20:24. w20.09 11-12 ¶12-14

E ngɛ mi kaa Yehowa pɛ lɛ e nɔ kuɔ pe Yesu mohu lɛɛ, se Yesu bui e he pe bɔ nɛ e sa kaa e bu e he. Ke wa baa wa he si ɔ, wa ma je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ ni kpahi. Yesu tsɔɔ kaa Mawu sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ maa suɔ a sibi. (Luka 9:48; Yoh. 13:35) Ke o susu kaa nyagba komɛ ngɛ asafo ɔ mi nɛ a tsu we he ní saminya hu nɛɛ? Ke e ba jã a, e maa hi kaa o ma fĩ nihi nɛ a ngɛ hɛ mi nyɛɛe ɔ a se mohu pe nɛ o maa hi nyagba a he munyu tue nyanyaanya. (Heb. 13:17) Bɔ nɛ pee nɛ o nyɛ nɛ o pee jã a, mo bi o he ke: ‘Anɛ ke a tsu we nyagba a he ní ɔ, e ma puɛ nɔ́ ko lo? Anɛ be nɛ ɔ ji be nɛ e sa nɛ a tsu nyagba a he ní lo? Anɛ imi nɛ e sa nɛ ma tsu nyagba a he ní lo? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, anɛ i ngɛ mɔde bɔe kaa ma ha nɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi aloo i suɔ nɛ nihi nɛ a na kaa ye he hia?’ He si bami he hia Yehowa pe nyɛmi nɛ wa ngɛ, nɛ kake peemi nɛ maa hi waa kɛ wa nyɛmimɛ wa kpɛti ɔ hu he hia Yehowa pe nɔ́ ko nɛ wa ma tsu he ní saminya. Enɛ ɔ he ɔ, bɔɔ mɔde nɛ o kɛ he si bami nɛ sɔmɔ Yehowa. Ke o pee jã a, e ma ha nɛ kake peemi nɛ hi asafo ɔ mi.​—Efe. 4:2, 3. w20.07 4-5 ¶9-11

Yesu bua jɔ wawɛɛ kaa yi anɔkualetsɛmɛ ngɔ “mɛ nitsɛmɛ a níhi” kɛ ye bua lɛ. (Luka 8:1-3) Yesu ngɔ he blɔ ɔ kɛ tsɔɔ mɛ anɔkualehi nɛ a mi kuɔ nɛ kɔɔ Mawu he ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, e ha nɛ a le kaa e ma gbo nɛ a ma tle lɛ si. (Luka 24:5-8) Yesu dla yi nɛ ɔmɛ kɛ ha kahi nɛ a kɛ maa kpe ngɛ a hɛ mi ɔ kaa bɔ nɛ e dla bɔfo ɔmɛ ɔ. (Maak. 9:30-32; 10:32-34) Mo kadi kaa benɛ a nu Yesu ɔ, bɔfo ɔmɛ gbɛ fĩa, se yi anɔkualetsɛmɛ komɛ ngɛ Yesu kasa nya benɛ e ngɛ gboe ngɛ sɛumi tso ɔ nɔ ɔ. (Mat. 26:56; Maak. 15:40, 41) Yi anɔkualetsɛmɛ lɛ na Yesu kekle benɛ a tle lɛ si ɔ. Yesu de yi nɛ ɔmɛ kaa a ya de e bɔfo ɔmɛ kaa a tle lɛ si kɛ je gbeje. (Mat. 28:5, 9, 10) Ngɛ Pentekoste ligbi 33 ɔ nɔ ɔ, e ma nyɛ maa ba kaa yihi piɛɛ nihi nɛ a plɛ mumi klɔuklɔu ɔ kɛ pue a nɔ ɔ a he nɛ mɛ tsuo a jaje “Mawu ní nguangua amɛ” kɛ tsɔɔ ni kpahi.​—Níts. 1:14; 2:2-4, 11. w20.09 23 ¶11-12

Kaselɔ peemi ní tsumi ɔ heɔ nihi a yi wami! Mɛni blɔ nɔ wa gu kɛ le enɛ ɔ? Fami nɛ Yesu kɛ ha nɛ a ngma ngɛ Mateo 28:19, 20 ɔ de ke: “Nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya pee nihi . . . kaseli, nyɛɛ baptisi mɛ.” Mɛni he je nɛ baptisimi he hia? Ke nɔ ko suɔ nɛ a he e yi wami ɔ, jã e ha nɛ a baptisi lɛ. Ke nɔ ko suɔ nɛ a baptisi lɛ ɔ, e sa nɛ e kplɛɛ nɔ kaa Yesu kpɔmi afɔle sami ɔ pɛ nɔ a ma nyɛ maa gu kɛ ha wɔ neneene wami. Enɛ ɔ he je nɛ bɔfo Petro de e nyɛmimɛ Kristofohi ke: “Amlɔ nɛ ɔ, baptisimi ngɛ nyɛ hu nyɛ yi wami hee . . . kɛ gu Yesu Kristo si tlemi ɔ nɔ” ɔ nɛ. (1 Pet. 3:21) Lɔ ɔ he ɔ, ke Baiblo kaselɔ ko ha nɛ a baptisi lɛ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma bli blɔ ha lɛ nɛ e ná neneene wami. Loko wa ma nyɛ maa pee nihi kaseli ɔ, jã wa kase “ní tsɔɔmi he ga lemi.” (2 Tim. 4:1, 2) Mɛni he je? Ejakaa Yesu fã wɔ ke: “Nyɛɛ ya nɛ nyɛ ya pee nihi . . .  kaseli, . . . nyɛɛ tsɔɔ mɛ” ní. Bɔfo Paulo tsɔɔ kaa waa “hɛɛ” ní tsumi nɛ ɔ mi, ‘ejakaa ke wa peeɔ jã a, wa ma he wɔ nitsɛmɛ kɛ nihi nɛ a buɔ wɔ tue ɔmɛ a yi wami.’ w20.10 14 ¶1-2

Bɔfo Petro bua ba jɔ fiɛɛmi ní tsumi ɔ he wawɛɛ, nɛ ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, Petro he ba be ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ mi. (Níts. 2:14, 41) Suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa a ji nɔ́ titli nɛ woɔ wɔ he wami nɛ wa fiɛɛɔ. Ke wa nuɔ he kaa wa he sui kɛ ha ní tsumi nɛ ɔ po ɔ, suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa a ma nyɛ maa ye bua wɔ konɛ waa kɛ ni kpahi nɛ sɛɛ e he ní. Benɛ Yesu fɔ Petro nine kaa e ba pee wo hɛlɔ nɛ e hɛɛ nimli ɔ, e de lɛ ke: “Jɔɔ gbeye yemi.” (Luka 5:8-11) Petro yi nɔ́ nɛ ma nyɛ maa ba e nɔ ke e ba pee kaselɔ ɔ gbeye. Mohu ɔ, lo babauu nɛ Yesu ha nɛ a gbe ɔ ha nɛ Petro he mi po, nɛ e susu kaa e kɛ Yesu be nyɛe ma tsu ní. Ke o susu nɔ́ nɛ Kristo kaselɔ nɛ nɔ ko maa pee ɔ ji ɔ he ɔ, eko ɔ, mo hu o maa nu he kaa o he sui. Ke o nuɔ he kaa o he sui ɔ, lɛɛ mo ha nɛ suɔmi nɛ o ngɛ kɛ ha Yehowa, Yesu kɛ o nyɛmi adesa a mi nɛ wa, nɛ lɔ ɔ maa ye bua mo konɛ o kplɛɛ Yesu nine fɔmi ɔ nɔ nɛ o ba pee Kristo kaselɔ.​—Mat. 22:37, 39; Yoh. 14:15. w20.09 3 ¶4-5

Wa ngɔɔ wa be, wa he wami kɛ níhi nɛ wa ngɛ ɔ kɛ hlaa nihi nɛ a ngɛ “su kpakpa nɛ ma ha nɛ a ná neneene wami ɔ.” (Níts. 13:48) Ke wa pee jã a, lɔ ɔ tsɔɔ kaa wa ngɛ Yesu kasee. E de ke: “Ye niye ní ji kaa ma pee nɔ nɛ e tsɔ mi ɔ suɔmi nya ní nɛ ma gbe e ní tsumi ɔ nya.” (Yoh. 4:34; 17:4) Lɔ ɔ ji oti nɛ wɔ hu waa kɛ ma wa hɛ mi. Wa suɔ nɛ waa gbe ní tsumi nɛ a tu ngɔ wo wa dɛ ɔ nya. (Yoh. 20:21) Nɛ wa suɔ nɛ waa kɛ ni kpahi nɛ nihi nɛ a kpa fiɛɛmi kɛ asafo mi kpe yami ɔ hu piɛɛ he ɔ nɛ fĩ si ngɛ ní tsumi nɛ ɔ mi. (Mat. 24:13) E be gbɔjɔɔ kaa wa ma tsu ní tsumi ngua nɛ Yesu kɛ wo wa dɛ ɔ. Se kɛ̃ ɔ, pi wɔ pɛ nɛ wa ngɛ ní tsumi nɛ ɔ tsue. Yesu wo si kaa e maa piɛɛ wa he. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, wa “piɛɛ Mawu he kɛ ngɛ ní tsue” ngɛ “waa kɛ Kristo wa kake peemi ɔ mi.” (1 Kor. 3:9; 2 Kor. 2:17) Enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ maa gbe ní tsumi ɔ nya. E ji he blɔ ngua nɛ wa ná kaa wa ma tsu ní tsumi nɛ ɔ nɛ waa ye bua ni kpahi hu nɛ a pee jã!​—Filip. 4:13. w20.11 7 ¶19-20

Behi fuu ɔ, yi mi kpɔhi nɛ fɔli mwɔɔ ɔ saa a bimɛ a he be kɛkɛɛ. Ke fɔli mwɔ yi mi kpɔ nɛ dɛ ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ maa ngɔ haomi kɛ ba a bimɛ a nɔ. Se ke a mwɔ yi mi kpɔhi nɛ nile ngɛ mi ɔ, lɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɛ a bimɛ a bua nɛ jɔ ngɛ si himi mi nɛ a ye manye. E sa nɛ bimɛ hu nɛ a mwɔ yi mi kpɔhi nɛ a da. Yi mi kpɔ nɛ hi pe kulaa nɛ nɔ ko ma nyɛ maa mwɔ ji nɛ e ma sɔmɔ Yehowa, wa hiɔwe Tsɛ nɛ ngɛ suɔmi ɔ. (La 73:28) Yosef kɛ Maria nɛ ji Yesu fɔli ɔ suɔ nɛ a ye bua a bimɛ ɔmɛ konɛ a ba sɔmɔ Yehowa, nɛ yi mi kpɔhi nɛ a mwɔ ɔ hu tsɔɔ kaa lɔ ɔ ji oti ngɛ a si himi mi. (Luka 2:40, 41, 52) Yesu nitsɛ hu mwɔ yi mi kpɔ nɛ da, nɛ lɔ ɔ ye bua lɛ nɛ e pee Yehowa suɔmi nya ní. (Mat. 4:1-10) Yesu ba pee nyumu nɛ peeɔ kpakpa nɛ e yeɔ anɔkuale nɛ e ngɛ kã hulɔ. Ke fɔlɔ ko nɛ e ji Kristofo no ɔ ngɛ bi ko nɛ ngɛ kaa Yesu ɔ, e bua maa jɔ wawɛɛ. w20.10 26 ¶1-2

Mo susu si fɔfɔɛ etɛ nɛ ɔmɛ a he nɛ o hyɛ. Nyɛmiyo ko nɛ e wa ngɛ jeha mi ɔ kai si himi kpakpa nɛ e ná be ko nɛ be ɔ. E ngɛ mi kaa amlɔ nɛ ɔ, níhi a mi wa ha lɛ mohu lɛɛ, se e yaa nɔ nɛ e peeɔ nɔ́ nɛ e ma nyɛ ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi. (1 Kor. 15:58) Daa ligbi ɔ, e poɔ he foni kaa e kɛ e suɔli ngɛ je ehe ɔ mi. Nyɛmiyo kpa ko hu kai kaa nɔ ko nɛ e kɛ lɛ ngɛ asafo ɔ mi ɔ pee lɛ nɔdɔ nɔ́ ko be ko nɛ be, se e hla kaa e maa ngmɛɛ sane ɔ he. (Kol. 3:13) Nyɛminyumu ko kai tɔmi ko nɛ e tɔ̃ be ko nɛ be, se e ngɔ e juɛmi kɛ ma nɔ́ nɛ e ma nyɛ maa pee konɛ e ya nɔ nɛ e ye Yehowa anɔkuale ɔ nɔ. (La 51:10) Mɛni ji nɔ́ kake nɛ nyɛmimɛ etɛ nɛ ɔmɛ tsuo pee? Mɛ tsuo a kai níhi nɛ ya nɔ ngɛ a si himi mi be ko nɛ be ɔ, se a yɛ nɔ nɛ a susu he tsɔ. Mohu ɔ, a ‘hyɛ a hɛ mi tɛɛ.’ Mɛni he je nɛ lɔ ɔ he hia? Kaa bɔ nɛ ke nɔ ko ngɛ nyɛɛe nɛ e ngɛ e se hyɛe nɛ e be nyɛe maa ya e hɛ mi tɛɛ ɔ, jã nɔuu kɛ̃ nɛ wa be nyɛe maa ya wa hɛ mi ngɛ Yehowa sɔmɔmi mi ke wa yaa nɔ nɛ wa susuɔ níhi nɛ ya nɔ ngɛ wa si himi mi be ko nɛ be ɔ he.​—Luka 9:62. w20.11 24 ¶1-3

Goliat nɛ e ji ta bulɔ kpanaa nɛ e ngɛ he wami ɔ na David kaa nɔ ko nɛ e he wɛ. Goliat ka nɛ e ti, e ngɛ ta hwumi níhi, nɛ a tsɔse lɛ saminya kɛ ha ta hulɔ. Se David lɛɛ e ji jokuɛ nyumuyo nɛ e be níhi a si kpami, nɛ a tsɔse we lɛ kɛ ha ta hulɔ. Se David ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ konɛ e ye bua lɛ, nɛ e ye bua lɛ nɛ e ye e he nyɛlɔ ɔ nɔ kunimi. (1 Sam. 17:41-45, 50) David kɛ nyagba kpa ko hu kpe. Nyagba nɛ ɔ ko nyɛ ko ha nɛ e ko gbɔjɔ. David kɛ anɔkuale yemi sɔmɔ Israel matsɛ Saul nɛ Yehowa pɔ lɛ nu ɔ. Sisije ɔ, Matsɛ Saul buɔ David wawɛɛ. Se pee se ɔ, he nɔ womi ha nɛ Saul hɛ kɔ̃ David nɔ. Saul kɛ David hí si saminya, nɛ e ka po kaa e maa gbe lɛ. (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11) E ngɛ mi kaa Matsɛ Saul kɛ David hí si saminya mohu lɛɛ, se David ya nɔ nɛ e je bumi kpo kɛ tsɔɔ nɔ nɛ Yehowa hla lɛ kaa matsɛ ɔ. (1 Sam. 24:6) David ngɔ e hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ konɛ e wo lɛ he wami nɛ e nyɛ nɛ e fĩ si ngɛ ka a mi.​—La 18:1. w20.07 17 ¶11-13

Gbami nɛ kɔɔ omleyi je matsɛ kɛ woyi je matsɛ ɔ a he ɔ hiɛhiɛɛ ba mi momo, lɔ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa fã nɛ piɛ ɔ hu maa ba mi. Loko wa maa nu gbami nɛ ngɛ Daniel yi 11 ɔ sisi ɔ, e sa nɛ wa hɛ nɛ hi nɔ kaa gbami nɛ ɔ tu nɔ yeli kɛ nɔ yemihi nɛ a ní peepee sa Mawu we bi a he ɔ pɛ a he munyu. E ngɛ mi kaa Mawu we bi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ a he pi mohu lɛɛ, se behi fuu ɔ, nɔ yemi nɛ ɔmɛ jeɔ a hɛ kɛ piɔ mɛ. Mɛni he je? Ejakaa Satan kɛ e blɔ nya tomi ɔ suɔ nɛ a kpata nihi nɛ a sɔmɔɔ Yehowa kɛ Yesu ɔ a hɛ mi. (1 Mose 3:15; Kpoj. 11:7; 12:17) Jehanɛ hu ɔ, e sa nɛ Daniel gbami ɔ kɛ gbami kpahi nɛ a ngɛ Mawu Munyu ɔ mi ɔ nɛ kpa gbi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ja wa ngɔ Daniel gbami ɔ kɛ to ní kpahi nɛ Baiblo ɔ de ɔ he loko wa ma nyɛ maa nu sisi saminya. w20.05 2 ¶1-2

Nihi fuu hɛɛ susumi slɔɔtohi ngɛ nɔ́ nɛ baa adesahi a nɔ ke a gbo ɔ he. Se mɛni Baiblo ɔ de? Ke nɔ ko gbo ɔ, e nɔmlɔ tso ɔ saa. Se Nɔ nɛ bɔ je mluku ɔ tsuo ɔ ma nyɛ ma tle nɔ ɔ si nɛ e ha lɛ nɔmlɔ tso nɛ sa lɛ. (1 Mose 1:1; 2:7) Bɔfo Paulo ngɔ nɔ́ he tomi nɔ́ ko kɛ tsu ní kɛ tsɔɔ kaa e he hia we nɛ Mawu nɛ tle nɔ ɔ si kɛ nɔmlɔ tso momo ɔ. Mo susu “ngma” aloo dumi “wu” he nɛ o hyɛ. Ke a du wu ko ɔ, e puɛɔ nɛ e waa. Tso nɛ puɛ nɛ e ngɛ wae ɔ je ekpa ngɛ wu nɛ a du ɔ he. Paulo ngɔ nɔ́ he tomi nɔ́ nɛ ɔ kɛ tsu ní kɛ tsɔɔ kaa wa Bɔlɔ ɔ ma nyɛ ma ha nɔ ko nɛ gbo ɔ “nɔmlɔ tso bɔ nɛ e sa e hɛ mi.” Paulo tsɔɔ hu kaa “hiɔwe nɔmlɔ tsohi ngɛ nɛ zugba a nɔ nɔmlɔ tsohi hu ngɛ.” Mɛni Paulo ngɛ tsɔɔe? Ngɛ zugba a nɔ ɔ, nihi hɛɛ he lo nɔmlɔ tso, se ngɛ hiɔwe ɔ lɛɛ mumi mi nɔmlɔ tsohi lɛ ngɛ kaa bɔ nɛ bɔfo ɔmɛ ngɛ ɔ.​—1 Kor. 15:36-41. w20.12 9-10 ¶7-9

Wɔ tsuo wa suɔ nɛ wa ná tue mi jɔmi ngɛ si himi mi. Nɔ ko sume nɛ e pee yeyeeye, se be komɛ ɔ, wa peeɔ yeyeeye nɛ wa biɔ sane nɛ Matsɛ David bi kaa nɔ́ nɛ ngɛ wa mwɔnɛ ngmami ɔ mi ɔ. Níhi fuu ma nyɛ ma ha nɛ waa pee yeyeeye, nɛ behi fuu ɔ, nɔ́ ko be nɛ wa ma nyɛ maa pee ngɛ ní nɛ ɔmɛ ekomɛ a he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, daa jeha a, a fɔɔ niye ní kɛ tadehi a nɔ, nɛ tsu hiɔ hu yaa hiɔwe, se nɔ́ ko be nɛ wa ma nyɛ maa pee ngɛ he. Wa be nyɛe ma kudɔ wa ní tsuli loo wa sukuu bi nɛ a bɔɔ mɔde kaa a maa ka wɔ konɛ waa kɛ wa he nɛ wo je mi bami yaya mi aloo wa ko ye anɔkuale ɔ hulɔ. Wa be nyɛe maa tsi nihi nɛ a peeɔ ní yayahi ngɛ wa kpɔ ɔ mi ɔ hu a nya. Waa kɛ nyagba nɛ ɔmɛ kpeɔ, ejakaa nihi fuu dɛ Baiblo sisi tomi mlaahi a nɔ kɛ mwɔ yi mi kpɔhi ngɛ je nɛ wa ngɛ mi nɛ ɔ mi. Jehanɛ hu ɔ, Satan nɛ ji je nɛ ɔ mi mawu ɔ le kaa “níhi a blɔ nya tomi nɛ ɔ mi yeyeeye peemi” ma nyɛ ma ha nɛ nihi nɛ a kpa Yehowa sɔmɔmi. (Mat. 13:22; 1 Yoh. 5:19) Enɛ ɔ he ɔ, e pee we wɔ nyakpɛ kaa je ɔ mi hyi tɔ kɛ nyagbahi nɛ haa nɛ nihi peeɔ yeyeeye wawɛɛ! w21.01 2 ¶1, 3

Bɔfo Yohane wo wɔ he wami kaa e sɛ nɛ waa nyɛ wa nyɛmimɛ. Ke waa kɛ ga womi nɛ ɔ tsu we ní ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ Satan nɛ ná wa nɔ he wami. (1 Yoh. 2:11) Si fɔfɔɛ nɛ ɔ eko ba benɛ e piɛ bɔɔ nɛ kaseli ɔmɛ a be ɔ maa ba nyagbe ɔ. Ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ, Satan bɔ mɔde kaa e ma ha nɛ ninyɛ nɛ ba Mawu we bi a kpɛti konɛ a mi nɛ gba. Benɛ Yohane ngma e sɛ womi ɔmɛ ɔ, jamɛ a be ɔ, nihi nɛ a je Satan su nɛ ɔ kpo ɔ sɛ asafo ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Diotrefe bɔ mɔde kaa e maa ngɔ mi gbami kɛ ba asafo ko mi. (3 Yoh. 9, 10) E bui nihi nɛ blɔ tsɔɔmi ajla toli nɛ a ngɛ jamɛ a be ɔ mi ɔ tsɔɔ mɛ kɛ yaa asafohi a mi ɔ kulaa. Nɛ e bɔɔ mɔde po kaa e ma je nihi nɛ a peeɔ nihi nɛ e sume mɛ ɔ nibwɔ ɔ kɛ je asafo ɔ mi. Enɛ ɔ tsɔɔ he nɔ womi nitsɛnitsɛ! Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, Satan ngɛ mɔde bɔe kaa e maa ngɔ mi gbami kɛ ba Mawu we bi a kpɛti nɛ e ye a nɔ kunimi. E sɛ nɛ waa ngmɛ blɔ kɔkɔɔkɔ nɛ ninyɛ nɛ gba wa mi. w21.01 11 ¶14

Ngɛ kekleekle je mi ta a mi ɔ, German nɔ yemi ɔ kɛ Britain nɔ yemi ɔ tsuo te si kɛ wo Mawu we bi nɛ a kɛ a he wui ta a mi ɔ. Nɛ United States nɔ yemi ɔ wo nihi nɛ a ngɛ fiɛɛmi ní tsumi ɔ hɛ mi nyɛɛe ɔ tsu. Si temi kɛ womi nɛ ɔ ha nɛ gbami nɛ ngɛ Kpo Jemi 11:7-10 ba mi. Ngɛ jeha 1930 jeha amɛ a mi, titli be nɛ a ngɛ je mi ta enyɔne ɔ hwue ɔ, omleyi je matsɛ ɔ te si kɛ wo Mawu we bi wawɛɛ nitsɛ. Hitler kɛ e we bi ɔmɛ tsi Mawu we bi a ní tsumi ɔ nya. Omleyi je matsɛ ɔ gbe Yehowa we bi lafahi abɔ, nɛ e wo akpehi abɔ hu tsu ngɛ nya tsimi hehi. Daniel gba kaa ní nɛ ɔmɛ maa ya nɔ. Omleyi je matsɛ ɔ tsi fiɛɛmi ní tsumi ɔ nya, nɛ kɛ gu blɔ nɛ ɔ nɔ ɔ, e ‘ble Yehowa we ɔ,’ nɛ e ha nɛ a kpa “daa ligbi bɔ ɔmɛ sami.” (Dan. 11:30b, 31a) Germany ma a hɛ mi nyɛɛlɔ Hitler wo si po kaa e maa gbe Mawu we bi nɛ a ngɛ Germany ɔ tsuo. w20.05 6 ¶12-13

Ke wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa sibi ɔ, lɔ ɔ be hae nɛ waa nu he kaa wa hi pe ni kpahi ngɛ asafo ɔ mi. Mo kai kaa Yonatan ji David he hunga, nɛ e bɔɛ mɔde kaa e ma ba ye matsɛ mohu pe nɛ David ma ba ye matsɛ. (1 Sam. 20:42) Wɔ tsuo wa ma nyɛ maa kase nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ Yonatan pee ɔ. Koo je nyɛmimɛ nɛ o kɛ ngɛ ní tsue ɔ a he hunga ngɛ nyɛmi nɛ a ngɛ ɔ he, mohu ɔ, moo “je he si bami mi nɛ [o] bu ni kpahi kaa a nɔ kuɔ pe [mo].” (Filip. 2:3) Mo kai kaa nyɛmimɛ nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ a kpɛti nɔ fɛɛ nɔ ma nyɛ maa pee nɔ́ ko kɛ ye bua asafo ɔ. Ke wa baa wa he si ɔ, wa maa na ní kpakpahi ngɛ wa nyɛmimɛ ɔmɛ a he, nɛ wa maa kase a nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ. (1 Kor. 12:21-25) Ke wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ wa sibi ɔ, wa woɔ wa nyɛmimɛ a bua ngɛ fimi behi a mi. Wa haa nɛ kake peemi nɛ ngɛ Mawu we bi a kpɛti ɔ mi waa. Wa tsɔɔ kaa wa ji Yesu kaseli, nɛ enɛ ɔ haa nɛ tsui kpakpatsɛmɛ ba sɔmɔɔ Yehowa. Nɛ nɔ́ nɛ pe kulaa a, wa woɔ “Tsɛ mɔbɔ nalɔ, kɛ bua womi tsuo Mawu” nɛ ji Yehowa a hɛ mi nyami.​—2 Kor. 1:3. w21.01 24 ¶14; 25 ¶16

Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, nihi gbeɔ Yehowa we bi a he guɛ nɛ a yeɔ a he fɛu kaa a li ní nɛ a be he wami ko hulɔ. Mɛni he je? Ejakaa wa pee we wa ní kaa bɔ nɛ nihi nɛ a bɔle wɔ kɛ kpe ɔ peeɔ a ní ɔ. Wa bɔɔ mɔde kaa wa maa ba wa he si, nɛ́ waa pee wa he nihi nɛ a he jɔ nɛ a peeɔ tue bumi. Se nihi nɛ a ngɛ Satan je ɔ mi ɔ lɛɛ a suɔ nihi nɛ a woɔ a he nɔ nɛ a tsɔɔ atua. Jehanɛ hu ɔ, waa kɛ wa he wui ma kudɔmi sanehi a mi, nɛ waa kɛ wa he wui ta buli a kuu ko hu mi. Wa je ekpa ngɛ nihi nɛ a ngɛ Satan je ɔ mi ɔ a he, enɛ ɔ he ɔ, a susu kaa wa ba si. (Rom. 12:2) E ngɛ mi kaa nihi nɛ a ngɛ Satan je ɔ mi ɔ susu kaa wa he wɛ mohu lɛɛ, se Yehowa guɔ wa nɔ kɛ peeɔ ní nguanguahi. E gu wa nɔ kɛ ha nɛ a tsu fiɛɛmi ní tsumi ɔ wawɛɛ pe daa. Yehowa sɔmɔli ji nihi titli nɛ a tsɔɔ womi babauu a sisi nɛ a gba ngɛ zugba a nɔ hehi babauu, nɛ a guɔ Baiblo ɔ nɔ kɛ yeɔ bua nihi ayɔhi abɔ konɛ a si himi nɛ pee kpakpa. Yehowa lɛ ha nɛ enɛ ɔ tsuo ba mi. w20.07 15 ¶5-6

Tsa pi nile loo nyɛmi ko nɛ Yesu be he je nɛ e baa e he si kɛ haa Yehowa. Nɔ ko nɛ e juɛmi mi kuɔ wawɛɛ pɛ lɛ e ma nyɛ maa tsɔɔ ní nɛ nihi nɛ a nu sisi saminya kaa bɔ nɛ Yesu pee ɔ. (Yoh. 7:45, 46) Yehowa le kaa Yesu ngɛ nyɛmi nɛ se be, lɔ ɔ he ɔ, e ha nɛ e piɛɛ e he kɛ bɔ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ. (Abɛ 8:30; Heb. 1:2-4) Nɛ kɛ je be nɛ a tle Yesu si ɔ, Yehowa ngɔ “he blɔhi tsuo nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ ɔ” kɛ ha lɛ. (Mat. 28:18) E ngɛ mi kaa Yesu ngɛ nyɛmi babauu mohu lɛɛ, se kɛ̃ ɔ, e biɔ Yehowa blɔ tsɔɔmi ngɛ níhi a he. Mɛni he je? Ejakaa e suɔ e Tsɛ ɔ. E sa nɛ hunomɛ nɛ a le kaa Yehowa de we kaa yihi nɛ a ba a he si kɛ ha a hunomɛ akɛnɛ e naa nyumuhi kaa a nɔ kuɔ ɔ he je. Odase nɛ maa enɛ ɔ nɔ mi ji kaa Yehowa hla yihi kɛ nyumuhi tsuo kaa a piɛɛ Yesu he kɛ ye matsɛ. (Gal. 3:26-29) Yehowa tsɔɔ kaa e ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ Yesu mi kɛ gu he blɔ nɛ e kɛ wo e dɛ ɔ nɔ. Jã nɔuu kɛ̃ nɛ huno kpakpa ngɔɔ he blɔ nɛ sa kɛ woɔ e yo dɛ. w21.02 11 ¶13-14

Mawu Munyu ɔ ngɛ kaa ahuhuɛ. E yeɔ bua wɔ nɛ wa naa hehi nɛ e sa nɛ waa pee tsakemi ngɛ, kɛ blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ pee jã. (Yak. 1:23-25) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa kase Baiblo ɔ ta a, eko ɔ, wa ma yɔse kaa e he hia nɛ waa ye wa he nɔ nɛ wa mi mi ko fu mlamlaamla. Ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wa kase bɔ nɛ waa kɛ ni kpahi maa hi si ha ngɛ he jɔmi mi, loo bɔ nɛ wa maa je he jɔmi mi kɛ tsu sanehi nɛ ma nyɛ maa wo wa mi mi la a he ní. Amlɔ nɛ ɔ, wa nyɛɔ nɛ wa susuɔ níhi a he saminya, nɛ wa mwɔɔ yi mi kpɔhi nɛ da. (Yak. 3:13) Hyɛ bɔ nɛ e he hia ha kaa wa maa le Baiblo ɔ mi saminya! Be komɛ ɔ, ke wa tɔ̃ loko wa kaseɔ kaa e sɛ nɛ waa pee nɔ́ ko. Se blɔ nɛ hi pe kulaa nɛ wa ma nyɛ maa gu nɔ kɛ ná juɛmi ji kaa wa maa kase ní kɛ je nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kɛ nɔ hyɛmi nɔ́ yaya nɛ ni komɛ pee ɔ mi. Enɛ ɔ he je nɛ Yakobo wo wɔ he wami kaa wa susu nihi nɛ a pee nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa kaa Abraham, Rahab, Hiob, kɛ Eliya nɛ a ngma a he sane ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ a he ɔ nɛ. (Yak. 2:21-26; 5:10, 11, 17, 18) Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ ɔmɛ nyɛ nɛ a da kahi nɛ ko nyɛ ko puɛ bua jɔmi nɛ a ngɛ ɔ nya. Si nɛ a fĩ ɔ tsɔɔ kaa ngɛ Yehowa yemi kɛ buami nya a, wɔ hu waa kɛ bua jɔmi ma nyɛ maa da kahi a nya. w21.02 29-30 ¶12-13

Ke Baiblo tsɔɔlɔ kɛ nɔ ko ngɛ Baiblo ɔ kasee ɔ, tsɔɔlɔ ɔ blɔ nya ní tsumi titli ji kaa e maa ye bua e Baiblo kaselɔ ɔ nɛ e nu Mawu Munyu ɔ sisi saminya. Ke Baiblo tsɔɔlɔ ko fɔ mo nine kaa o piɛɛ e he kɛ pee Baiblo mi ní kasemi ɔ, lɛɛ e sa nɛ o ye bua lɛ. (Fiɛlɔ 4:9, 10) Se mɛni tutuutu o ma nyɛ maa pee kɛ ye bua Baiblo kaselɔ ɔ? Dla o he kɛ ha Baiblo mi ní kasemi ɔ. Kekleekle ɔ, mo bi tsɔɔlɔ ɔ nɛ e de mo e Baiblo kaselɔ ɔ he nɔ́ ko bɔɔ. O ma nyɛ ma de mi Baiblo kaselɔ ɔ he sane bɔɔ lo? Mɛni munyuyi nɛ nyɛ ngɛ he susue? Mɛni ji oti nɛ o ngɛ hlae nɛ e je kpo ngɛ ní kasemi ɔ mi? Anɛ nɔ́ ko ngɛ nɛ e sa nɛ ma pee aloo ma ko pee ke ní kasemi ɔ ngɛ nɔ yae lo? Mɛni ma nyɛ maa wo Baiblo kaselɔ ɔ he wami nɛ e ya e hɛ mi? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, tsɔɔlɔ ɔ be Baiblo kaselɔ ɔ he sane nɛ e sɛ nɛ ni kpahi nɛ a le ɔ dee, se kɛ̃ ɔ, e ma de níhi nɛ nɔ nɛ e piɛɛ e he ɔ ma nyɛ maa da nɔ kɛ ye bua Baiblo kaselɔ ɔ. Ma se sane kpakpa fiɛɛlɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Joy ɔ de ke: “Ní sɛɛmi nɛ ɔ yeɔ bua fiɛɛlɔ ɔ nɛ i kɛ lɛ yaa fiɛɛmi ɔ, nɛ lɔ ɔ haa nɛ e deɔ níhi nɛ maa ye bua Baiblo kaselɔ ɔ ke ní kasemi ɔ ngɛ nɔ yae.” w21.03 9 ¶5-6

Be komɛ ɔ, je ɔ nyɛɔ wɔ ejakaa waa kɛ Mawu mlaahi tsuɔ ní. Níhi nɛ Mawu deɔ ke a da loo a dɛ ɔ je ekpa kulaa ngɛ níhi nɛ je ɔ deɔ ke a da loo a dɛ ɔ he. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nihi babauu kplɛɛɔ ní peepeehi nɛ Sodom kɛ Gomora kɛ a he wo mi nɛ lɔ ɔ he je ɔ, Yehowa kpata a hɛ mi ɔ nɔ! (Jud 7) Akɛnɛ waa kɛ Baiblo sisi tomi mlaahi tsuɔ ní he je ɔ, nihi babauu yeɔ wa he fɛu nɛ a naa wɔ kaa wa ngɛ kpɛii! (1 Pet. 4:3, 4) Ke nihi nyɛ wɔ nɛ a jɛ wɔ ɔ, mɛni ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ wa fĩ si? E sa nɛ wa ná hemi kɛ yemi nɛ mi wa ngɛ Yehowa mi kaa e maa ye bua wɔ. Kaa bɔ nɛ tsɛ̃i poɔ ta bulɔ he piɛ ɔ, wa hemi kɛ yemi ɔ hu ma nyɛ maa “gbe nɔ yayami ɔ kɛ̃ɛ̃ mi bihi nɛ a ngɛ tsoe ɔ tsuo.” (Efe. 6:16) Se pi hemi kɛ yemi pɛ nɛ wa hia, wa hia suɔmi hulɔ. Mɛni he je? Ejakaa suɔmi “mi mi wui la.” E daa níhi tsuo a nya, nɛ e fĩɔ si ngɛ níhi nɛ dɔɔ lɛ tsuo a mi. (1 Kor. 13:4-7, 13) Suɔmi nɛ wa ngɛ kɛ ha Yehowa, wa nyɛmimɛ ngɛ asafo ɔ mi, kɛ wa he nyɛli po ɔ, ma nyɛ maa ye bua wɔ nɛ waa da ninyɛ nya. w21.03 20-21 ¶3-4

Be komɛ ɔ, wa pee we ní komɛ kɛ tsɔɔ kaa wa suɔ wa nyɛmimɛ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa nyɛmimɛ tu munyu ko ɔ, wa mi mi fu we mla. Mo susu nɔ́ ko nɛ ya nɔ benɛ Yesu ngɛ zugba a nɔ ɔ he nɛ o hyɛ. E de e kaseli ɔmɛ kaa e sa nɛ a ye e nɔmlɔ tso ɔ nɛ a nu e muɔ ɔ bɔ nɛ pee nɛ a ná neneene wami. (Yoh. 6:53-57) Jamɛ a munyu ɔ nɛ Yesu tu ɔ pee e kaseli ɔmɛ nyakpɛ nɛ a kpɛti nihi fuu kua lɛ. Se e huɛmɛ nitsɛnitsɛ ɔ lɛɛ a kua we lɛ. E ngɛ mi kaa a nui nɔ́ nɛ Yesu de ɔ sisi nɛ eko ɔ, e pee mɛ nyakpɛ mohu lɛɛ, se a kɛ anɔkuale yemi mɛtɛ Yesu he. Yesu huɛmɛ ɔmɛ susuu we kaa eko ɔ, nɔ́ nɛ Yesu de ɔ dɛ nɛ lɔ ɔ nɛ jɔ̃ a kɔni mi. Mohu ɔ, a ngɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi ngɛ e mi, nɛ a le kaa níhi nɛ e de ɔ ji anɔkuale. (Yoh. 6:60, 66-69) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e sɛ nɛ wa ha nɛ níhi nɛ wa huɛmɛ deɔ ɔ nɛ ha nɛ wa mi mi nɛ fu mla! Mohu ɔ, e sa nɛ waa ngmɛ mɛ blɔ nɛ a tsɔɔ wɔ níhi a nya.​—Abɛ 18:13. w21.01 11 ¶13