Watchtower INTANƐTƖ ZƲ AWUUKUZIYELƐDƖKA
Watchtower
INTANƐTƖ ZƲ AWUUKUZIYELƐDƖKA
Aɣɩnda
  • BAYƖBƲLƲ
  • AWUUKU NƖƖ NNINYENI MVƲLƆ
  • DƖYƐZUMANLƐ
  • w25 May owu. azʋ. 14-19
  • Kɔ Zʋlɔ Dɩkɛ Twonwa Kezile Nɩ Mɔɔ Ɩkɔwʋwa Kɛnɩ Daabaa Nɩ

Vidiyo bela íni ɔfʋã ɛkɩhyɩ.

Yɛpakyɛbɛ wʋ, dɩyɛ be ɩákɔ bʋwɔ wɔ vidiyo mɔɔ ɔtwɩ̃ɩ̃ yɩ nu.

  • Kɔ Zʋlɔ Dɩkɛ Twonwa Kezile Nɩ Mɔɔ Ɩkɔwʋwa Kɛnɩ Daabaa Nɩ
  • Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2025
  • Odwokɔtile ngyɩkɩ̃ɩ̃ngyɩkɩ̃ɩ̃
  • Ndwokɔ mɔɔ ɩ nɩɩ yɩ di nsɛ́
  • NYIA GYEHOVA NU DEDI ILUWAKƐƐ ILÉYIAKI WƲ KYƖ̃
  • YƐ SUTIYE MA BƐZABƐ MƆƆ BELI NNINYENI ANYUNU NƖ
  • DA MMELIYEMAA ƆLƆLƐ NƖƖ NGYƐVƲLƆLELƐ ALI
  • MƆƆ IKEZI WƆ EƔILE BE
  • Kɛlɛta Be Mɔɔ Ɩkɔwʋwa Yɛ Ma Yekegyina Pindinyii Kɔhɔ Kɔbʋmɩ Awielɩyɛ
    Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2024
  • Abɔkɔ Mɔɔ Ikile Kɛɛ Yɛfa Yɛ Nwʋ Yetiã Gyehova Zʋ
    Yɛ Kilisinyianɩ Ɛbɩlawɔlɛ Nɩɩ Dasɩlɛlilɛ—Dɩyɛzumanlɛ Kɛlɛta—2023
  • Kã Wʋ Nwʋ Azɩ Mmɩlɩ Mɔ Wʋádɩ Debe Tʋ Nɩ
    Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2025
  • Ɩdɩ Baaba Kɛɛ Yekeɣike Ye Mmeliyema Mmenyia Nɩɩ Mmaalɛ!
    Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2025
Kilá Sʋ̃maa
Ɔwɩɛnɩlɛ Aɣanɩ Ɩbɔ Gyehova Yɩ Bulombunlililɛ Nwʋ Ɛlawulo (Mɔɔ Yesuma)—2025
w25 May owu. azʋ. 14-19

DƖYƐZUMANLƐ ODWOKƆ 21

NDWOMI 21 Di Bɔmʋnlɩ Pɩbɛ Bulombunlililɛ Yɩ

Kɔ Zʋlɔ Dɩkɛ Twonwa Kezile Nɩ Mɔɔ Ɩkɔwʋwa Kɛnɩ Daabaa Nɩ

“Yɛ anyɩ ɩla twonwa kezile nɩ mɔɔ ɩbaɣa nɩ zʋ.”—HIB. 13:14.

BƲTAYƖ

Kezimɔ Hibulumaa yi ti 13 yɩ kɔhʋla kɔwʋwa yɛ wɔ nnɛ nɩɩ eɣile be.

1. Mɩnla yɛ Gyisɛsɩ hanlɩ kɛɛ ɩkɔdʋ Gyelusalamɩ a?

WƆ GYISƐSƖ yɩ awudunwolɩyɛ mɛda eɣile ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be nɩ, ɩhanlɩ nkɔmɩhyɛ be nwʋ odwokɔ ihileli yɩ adʋwavʋlɔ yɩ. Ɔzɔ nkɔmɩhyɛ yɩ lili bɔmʋnlɩ ɣalɩ numɔ mmɩlɩ mɔ bɛzɩkɛlɩ Gyelusalamɩ nɩɩ yɩ asɔlɩ pika yɩ nɩ. Ɩwɔlɩ bɛ kɔkɔ kɛɛ eɣile ɔkʋ̃, ‘adamvʋlɔ kodua Gyelusalamɩ nwʋ keyiyia.’ (Lk. 21:20) Gyisɛsɩ hanlɩ hileli yɩ mɛdalilɛmaa kɛɛ, sɛ bɔnwʋ kɛɛ adamvʋlɔ dua twonwa yɩ nwʋ yiyia la pɛ a, bɛyɛ́ ndɛndɛ beɣiandi. Gyisɛsɩ yi odwokɔ yɩ ɣalɩ numɔ. Wulomi azogyiamaa yɩ ɣa dualɩ Gyelusalamɩ nwʋ yiyialɩ.—Lk. 21:​21, 22.

2. Mɩnla fʋlɔdulɛ yɛ sʋ̃mavʋlɔ Pɔɔlʋ va manlɩ Kilisinyiamaa mɔɔ nɩ bɛda Dwudiyia nɩɩ Gyelusalamɩ nɩ a?

2 Alʋbɔ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be ansaana Wulomi azogyiamaa yɩ kodua Gyelusalamɩ nwʋ keyiyia nɩ, sʋ̃mavʋlɔ Pɔɔlʋ hɛlɛlɩ kɛlɛta be mɔɔ nwʋmɔ hyinyia paa, na mɛyɩ yɛ nnɛ bɔfʋlɔ yɩ Hibulumaa buuku yi a. Wɔ ɔzɔ kɛlɛta yɩ nu nɩ, Pɔɔlʋ valɩ fʋlɔdulɛ be mɔɔ nwʋmɔ hyinyia manlɩ Kilisinyiamaa mɔɔ bɔwɔ Dwudiyia nɩɩ Gyelusalamɩ nɩ na iaziyeziye bɛ ɩama mmɩlɩ mɔ numɔ yɛ sɩ mɔɔ nɩ ɩbaa nɩ. Na mɩnla yɛ nɩ ibazi a? Nɩ bɛbazɩkɛ Gyelusalamɩ. Sɛ nɩ ɔzɔ Kilisinyiamaa nɩ kenyia be ti kelili numɔ a, nɩ ɩsɛ kɛɛ besiyeziye bɔ nwʋ kɛɛ bekediã be nniyia nɩɩ be egyima azʋlɔtʋ kɛnɩ. Pɔɔlʋ hɛlɛlɩ valɩlɩ Gyelusalamɩ twonwa yɩ nwʋ kɛɛ: “Yéni twonwa kezile bela mɔɔ ɩwɔ ɛkɛnɩ eɣile bela.” Akʋ̃ ɩdʋwalɩ zʋlɔ kɛɛ: “Yɛ anyɩ ɩla twonwa kezile nɩ mɔɔ ɩbaɣa nɩ zʋ.”—Hib. 13:14.

3. Mɩnla yɛ lɛ “twonwa kezile nɩ mɔɔ yɩ fapɩmɩ igyĩ pindinyii” nɩ a, na mɩnla ti mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yekila yɩ ɔhʋanɩ a?

3 Kilisinyiamaa mɔɔ bezili pɔkɔ kɛɛ bɔzʋ̃ Gyelusalamɩ nɩɩ Dwudiyia bɛkɛyɩ bɔ nwʋ nɩ, ɩkɛyɛ kɛɛ mmenii lili bɔ nwʋ nwɔwɩ na bɛzɩlɩlɩ bɛ, naasʋ̃ ɔzɔ pɔkɔzilɛ yɩ leli bɔ nnwʋanlɩ. Nnɛ sʋ̃, iluwakɛɛ yɛáva yɛ nwʋ yetiã mmenii zʋ anzɛnyɩɩ yɛáva yɛ ɛɣɛɛlɛ yewula ozukua nu kɛɛ mɛyɩ yɛ ɩkɔhʋla keli yɛ ɔhawʋ wʋ egyima nɩ ti, abiyemmɔ sunzu kɛɛ yɛdɩ ahwasɩya. Mɩnla ti mɔɔ yesi pɔkɔ mɔɔ ɩdɩ zɔ a? Yezi kɛɛ ɩlɛ́kyɛ Nyamɩnlɩ yi Bulombunlililɛ yɩ kɛɣa kɛzɩkɛ oyuwadɩ tanɩ eyi. Yekilaa Nyamɩnlɩ yi Bulombunlililɛ yɩ ɔhʋanɩ, sianti yɛ lɛ kɛɛ mɛyɩ yɛ ɩdɩ “twonwa kezile nɩ mɔɔ yɩ fapɩmɩ igyĩ pindinyii” nɩ a.a (Hib. 11:10; Mt. 6:33) Wɔ odwokɔtile bela mɔɔ ɩwɔ dɩyɛzumanlɛ eyi nu nɩ, yekozunzu: (1) kezimɔ Pɔɔlʋ yɩ fʋlɔdulɛ yɩ wʋwalɩ tɩɩtɩɩ Kilisinyiamaa yɩ ma behilalɩ Nyamɩnlɩ yi Bulombunlililɛ yɩ ɔhʋanɩ (2) kezimɔ Pɔɔlʋ ziyeziyeli bɛ manlɩ kezimɔ bɔzʋ̃ Gyelusalamɩ bɛkɛyɩ bɔ nwʋ nɩ, nɩɩ (3) kezimɔ yɩ fʋlɔdulɛ yɩ bʋwa yɛ nnɛ.

NYIA GYEHOVA NU DEDI ILUWAKƐƐ ILÉYIAKI WƲ KYƖ̃

4. Mɩnla ti mɔɔ nɩ Gyelusalamɩ twonwa yɩ nwʋ hyinyia Kilisinyiamaa nɩ zɛ yɩ a?

4 Nɩ Gyelusalamɩ dɩ twonwa be mɔɔ nwʋmɔ ihyinyia Kilisinyiamaa nɩ paa. Belili bɔmʋnlɩ bɛdɩlɩ Kilisinyianɩ asafʋ yɩ wɔ ɛkɛnɩ wɔ ɔlʋbɔ 33 Y.M. nu. Ɛkɛnɩ sʋ̃ yɛ nɩ ɔhʋanɩhilelɛ okuwu nɩ wɔ a. Akʋ̃ sʋ̃, nɩ Kilisinyiamaa dʋdʋ yɩ nɩ la wɔ nniyia nɩɩ anwʋnyia sʋ̃maa wɔ twonwa eyi nu. Naasʋ̃ Gyisɛsɩ wɔlɩ yɩ mmɛdalilɛmaa nɩ kɔkɔ kɛɛ ɩsɛ kɛɛ bɔzʋ̃ Gyelusalamɩ nɩɩ Dwudiyia bɛyɩ bɔ nwʋ.—Mt. 24:16.

5. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Pɔɔlʋ ziyeziyeli Kilisinyiamaa nɩ manlɩ mɔɔ nɩ ibazi nɩ a?

5 Iluwakɛɛ nɩ Pɔɔlʋ pɛ kɛɛ isiyeziye Kilisinyiamaa nɩ bɛ adwɩnɩ ɩma mɔɔ nɩ ibazi nɩ ti, ɩwʋwalɩ bɛ ma bɛvalɩ bɛ adwɩnɩ beziyeli kezimɔ Gyehova bu Gyelusalamɩ twonwa yɩ nɩ zʋ. Pɔɔlʋ hakɛlɩ bɛ kɛɛ Gyehova iále egyima mɔɔ azɔfʋ yɩ yɛ wɔ asɔlɩ pika yi nu nɩɩ afɔlɩ mɔɔ bɔbɔ nɩ itiã numɔ dɔkʋ̃. (Hib. 8:13) Nɩ mmenii mɔɔ bɛda twonwa eyi nu nɩ, bo nu sʋ̃maa bɔbʋ Mɛzaya yɩ nɩ. Nɩ nwʋmɔ léhyinyia kɛɛ mmenii kɔhɔ Gyelusalamɩ asɔlɩ pika yi nu dɔkʋ̃ kɛɛ bɔkɔzʋ̃mɩ Gyehova, sianti yɛ lɛ kɛɛ nɩ ɩlɛ́kyɛ na bɛazɩkɛ Gyelusalamɩ nɩɩ asɔlɩ pika yɩ.—Lk. 13:​34, 35.

6. Mɩnla ti mɔɔ nɩ Pɔɔlʋ yɩ fʋlɔdulɛ mɔɔ ɩwɔ Hibulumaa 13:​5, 6 yɩ dɩ yɩ mmɩlɩ nu dɩyɛ ma Kilisinyiamaa nɩ a?

6 Mmɩlɩ mɔ Pɔɔlʋ hɛlɛlɩ kɛlɛta hɔ manlɩ Hibulumaa yɩ nɩ, nɩ Gyelusalamɩ twonwa nɩ bɔ zʋlɔ paa. Wulomi nnimidivʋlɔ be hɛlɛlɩ valɩ Gyelusalamɩ nwʋ kɛɛ wɔ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ, “nɩ ɩdɩ twonwa mɔɔ ile dima ɩdɛla twonwa bela wɔ Avindelɩyɛ Ɔfʋã Nu.” Nɩ ɔlʋbɔ bela, Dwuumaa mɔɔ bɔwɔ manlɩ mvʋlɔ zʋ tu ɔhʋanɩ ba Gyelusalamɩ bɛba bedi awuwa azʋlɔtʋ nɩ, na nɩ eyi ma bɛfa ozukua sʋ̃maa bɛba twonwa yɩ nu. Iluwa eyi ti, ɩkɛyɛ kɛɛ ɩmanlɩ Kilisinyiamaa sʋ̃maa sʋ̃ nyianlɩ bɔ nwʋ. Ebiye a eyi ti mɔɔ Pɔɔlʋ hanlɩ hileli bɛ kɛɛ: “Bɛyɩ́ ozukua nwʋ anyɩnlɩbʋlʋ wɔ bɛ ɛbɩla nu, na mʋnlʋmmɔ bɛmá bo kunlu idwoli mɔɔ bɛlɛ yɩ nɩ nwʋ” yɩ a. Akʋ̃ ɩhwɩnlɩ adwɩnɩ iziyeli ɛhɛlɛlɛdwokɔ be mɔɔ ɩma yenyia anwʋlazʋ kezile kɛɛ Gyehova kehila yɛ nɩ zʋ, ɩhanlɩ kɛɛ: “Miléyiaki mʋnlʋmmɔ kyɩ̃, yɛɛ mɩ ɛɣɛɛlɛ iléfi mʋnlʋmmɔ kyɩ̃.” (Kɩnga Hibulumaa 13:​5, 6; Dit. 31:6; Ndw. 118:6) Nɩ Kilisinyiamaa mɔɔ bɛda Gyelusalamɩ nɩ kehyinyia ɛzɩzɩbɛhyɛlɛ eyi. Mɩnla ti a? Iluwakɛɛ bɛ sa hanlɩ kɛlɛta eyi mɛda mmɩlɩ sikalɛ be nɩ, nɩ ihyinyia kɛɛ betiã bɛ abika, be egyima, nɩɩ bɛ anwʋnyia sʋ̃maa wɔ kɛnɩ. Akʋ̃ nɩ ɩsɛ kɛɛ bɔkɔ bɔbɔ ɛbɩlawɔlɛ yɩ tʋ dɔkʋ̃ wɔ dɩka fʋlɔ.

7. Mɩnla ti mɔɔ nnɛ yɛ ɩsɛ kɛɛ yɛhyɛ anwʋlazʋ mɔɔ yɛlɛ yɩ wɔ Gyehova nu yɩ nu ɛzɩzɩbɛ a?

7 Mɔɔ yesuma wɔ nu: Mɩnla yɛ ɩlɛ́kyɛ ibazi a? “Anwʋhyɩlɩyɛ kezile yi” kɔwɔ yɩ tʋ na akʋ̃ bɛazɩkɛ oyuwadɩ tanɩ eyi. (Mt. 24:21) Dɩkɛɛ tɩɩtɩɩ Kilisinyiamaa yɩ nɩ, ɩsɛ kɛɛ yɛwɩɛnɩ na yɛma yɛ anyɩ da kɛ. (Lk. 21:​34-36) Wɔ “anwʋhyɩlɩyɛ kezile yi” nu nɩ, ebiye a ikehyinyia kɛɛ amɩyɛ sʋ̃ yetiã ye nninyeni be anzɛnyɩɩ ye nninyeni munwatĩĩ kɛnɩ, na yenyia Gyehova nu anwʋlazʋ kʋlakʋla kɛɛ iléyiaki yi mmenii kyɩ̃. Sikalɛyɩ po mɔɔ anwʋhyɩlɩyɛ kezile yi ɩlɛ́balɩ nɩ, yɛwɔ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ mɔɔ yɛkɛva kehile kɛɛ yɛwɔ Gyehova nu anwʋlazʋ kezile. Bizia wʋ nwʋ kɛɛ, ‘Asʋ̃ mɩ nyɛlɩyɛ nɩɩ mʋ bʋtayɩ azʋlɔtʋ da yɩ ali kɛɛ mɩáva mʋ nwʋ mitiã anwʋnyia zʋ, mfomi mɩfa mʋ nwʋ mitiã anʋhʋba mɔɔ Nyamɩnlɩ wɔ kɛɛ ikehila mɩ nɩ zʋ a?’ (1 Tim. 6:17) Ɩwɔ numɔ, sa yɛkʋla yesuma debe wɔ anwʋhyɩlɩyɛ mɔɔ ɩɣalɩ tɩɩtɩɩ Kilisinyiamaa yɩ zʋ nɩ nu, naasʋ̃ “anwʋhyɩlɩyɛ kezile” mɔɔ ɩbaa nɩ, numɔ kɛyɛ sɩ kʋlaa kɛdɛla ɔhawʋ bela mɔɔ Kilisinyiamaa yiyia yɩ kyɩ̃ nɩ. Meti sɛ ɔzɔ anwʋhyɩlɩyɛ mmɩlɩ nɩ bɔ yɩ tʋ a, kɛ ɩkɛyɛ na yɛanwʋ dɩyɛ pɔkyɩɩ mɔɔ ɩsɛ kɛɛ yɛyɛ a?

YƐ SUTIYE MA BƐZABƐ MƆƆ BELI NNINYENI ANYUNU NƖ

8. Mɩnla ɔhʋanɩhilelɛ yɛ Gyisɛsɩ va manlɩ yɩ adʋwavʋlɔ yɩ a?

8 Mmɩlɩ mɔ Kilisinyiamaa yɩ bɛ sa hanlɩ Pɔɔlʋ yɩ kɛlɛta mɔɔ ɩhɛlɛlɩ ɩmanlɩ Hibulumaa yɩ nɩ, alʋbɔ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɛda yɛ bɔnwʋnlɩ kɛɛ Wulomi azogyiamaa yɩ bɛɣa bodua Gyelusalamɩ twonwa yɩ nwʋ beyiyia a. Eyi manlɩ bɔnwʋnlɩ kɛɛ mmɩlɩ dwu kɛɛ beɣiandi, iluwakɛɛ nɩ ɩlɛ́kyɛ na bɛazɩkɛ Gyelusalamɩ. (Mt. 24:3; Lk. 21:​20, 24) Naasʋ̃ ɛhɩnla dɩka yɛ nɩ ɩsɛ kɛɛ benɣiandi bɔkɔ a? Mɔɔ Gyisɛsɩ hanlɩ la yɛ lɛ kɛɛ: “Bɛmá mmenii mɔɔ bɔwɔ Dwudiyia nɩ benɣiandi bɔhɔ́ avile nɩ mmɔ bɔ zʋ.” (Lk. 21:21) Nɩ avile sʋ̃maa wɔ apaa yi nu kɛnɩ. Meti ɛhɩnla dɩka yɛ nɩ bɛkɛva bɛ anyɩ bekehile a?

9. Mɩnla ti mɔɔ nɩ ɩkɔhʋla kɛyɛ sɩ kɛma Kilisinyiamaa nɩ kɛɛ bɔkɔnwʋ avile pɔkyɩɩ mɔɔ ɩsɛ kɛɛ benɣiandi bɔkɔ zʋ a? (Kila maapɩ yɩ sʋ̃.)

9 Mɔwʋ kila avile azʋlɔtʋ mɔɔ ankɩ Kilisinyiamaa nɩ kɔhʋla keɣiandi kɔhɔ zʋ: Samaliyia avile yi, avile mɔɔ ɩwɔ Galili, File Hɛmɔnʋ nɩɩ Lɛbanɔnʋ avile yi, yɛɛ avile mɔɔ igua Dwɔdanɩ yɩ mɛda nɩ. (Kila maapɩ yɩ.) Ahwonwa mɔɔ bɔwɔ avile eyimmɔ zʋ nɩ be wɔ kɛnɩ a, ekila a ekeze kɛɛ ɩdɩ dɩka mɔɔ nɩ bɔkɔ a bekenyia banɩwɔlɛ. Kɛ ndianwʋ nɩ, nɩ twonwa mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Gamɩla wɔ file tɩndɩnlɩmakɛ be zʋ na ɩ́la azɩ kʋlaa kɛɛ abiye kɔhɔ kɛnɩ. Nɩ Dwuumaa yɩ be bede bedi kɛɛ, ɛkɛnɩ yɛ bɔkɔ bɔbʋwa a bekenyia banɩwɔlɛ paa a. Naasʋ̃, Wulomi azogyiamaa dʋlɩ hyɛlɩ Gamɩla twonwa yɩ zʋ zɩkɛlɩ yɩ, na bohunhunli mmenii sʋ̃maa wɔ kɛnɩ.b

Maapɩ mɔɔ ikilee Yizilaya avile nɩɩ ahwonwa mɔɔ nɩ ɩwɔ ɔwɔkɩ Kilisinyiamaa bɛ mmɩlɩ zʋ nɩ. Avile mɔɔ nɩ bɔwɔ Gyelusalamɩ tisʋlɔ ɔfʋã nu yɛ lɛ Lɛbanɔnʋ, Galili, Samaliyia, nɩɩ Giliyadɩ file, yɛɛ File Hɛmɔnʋ nɩɩ File Tebɔ. Ahwonwa mɔɔ nɩ bɔwɔ Gyelusalamɩ tisʋlɔ ɔfʋã nu yɛ lɛ Gamɩla, Sizeliyia, nɩɩ Pɛla. Nɩ Dwudiyia nɩɩ Abalamɩ avile yɩ, yɛɛ Masada twonwa yɩ sʋ̃ wɔ Gyelusalamɩ yɩ ngyakɛ ɔfʋã nu. Maapɩ yɩ sia sʋ̃ ma yɛnwʋ ahʋanɩ mɔɔ Wulomi azogyiamaa yɩ luwalɩ zʋ nɩɩ nnɩka mɔɔ ivili Dwuumaa nɩ bɛ sa ɔzʋmɩ ɔlʋbɔ 67 Y.M. nu kɔbʋmɩ 73 Y.M. nu.

Nɩ avile sʋ̃maa wɔ kɛnɩ mɔɔ ankɩ ɔwɔkɩ Kilisinyiamaa nɩ kɔhʋla keɣiandi kɔhɔ kɛ, naasʋ̃ kɛ nnɩka eyi munwala yɛ nɩ banɩwɔlɛ wɔ a (Kila nkyɩkyɛmi 9)


10-11. (a) Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ ɩkɛyɛ kɛɛ Gyehova luwalɩ valɩ ɔhʋanɩhilelɛ manlɩ Kilisinyiamaa yɩ nɩ a? (Hibulumaa 13:​7, 17) (b) Sutiye mɔɔ Kilisinyiamaa nɩ yɛlɩ manlɩ mmenii mɔɔ beli nninyeni anyunu nɩ, kɛ ɩwʋwalɩ bɛ izeli a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)

10 Ɩda ali kɛɛ Gyehova luwalɩ mmenii mɔɔ nɩ beli nninyeni anyunu nɩ zʋ ihile Kilisinyiamaa nɩ ɔhʋanɩ. Aɣinzi yi, nnimidivʋlɔ be mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Eusebius hanlɩ ɔzɔ mmɩlɩ nɩ nwʋ odwokɔ. Ɩhɛlɛlɩ kɛɛ: “Nyamɩnlɩ yɩlɩ hileli mmenyia mɔɔ bɔwɔ Gyelusalamɩ nɩ be kɛɛ, Kilisinyiamaa nɩ bɔzʋ̃ Gyelusalamɩ bɛyɩ́ bɔ nwʋ bɔhɔ twonwa be mɔɔ ɩwɔ Pɛlɩya mɔɔ bɔfʋlɔ yɩ Pɛla nɩ.” Nɩ Pɛla dɩ dɩka mɔɔ ɩfata paa. Ɔzʋ̃ Gyelusalamɩ ɔkɔɔ kɛnɩ a ɩáwa, na nɩ ɛkɛnɩ hɔlɛ sʋ̃ ɩáyɛ sɩ. Akʋ̃ sʋ̃, nɩ mmenii mɔɔ bɔwɔ Pɛla nɩ, bo nu sʋ̃maa bɛ́dɩ Dwuumaa meti nɩ bɛlɛ́yɛ bɛ adwɩnɩ kɛɛ bɛ nɩɩ Wulomi azogyiamaa nɩ kɔhʋ̃.—Kila maapɩ yɩ.

11 Pɔɔlʋ duli bɔ fʋlɔ kɛɛ “bediyé mʋnlʋmmɔ be mbanimbani nɩ mmɔ mɔɔ beli mʋnlʋmmɔ bɛ anyunu nɩ.” Kilisinyiamaa mɔɔ beɣiandinli bɔhɔlɩ avile yɩ zʋ nɩ valɩ fʋlɔdulɛ eyi yɛlɩ egyima. (Kɩnga Hibulumaa 13:​7, 17.) Iluwa mɔɔ bɛyɛlɩ nɩ ti, benyianlɩ be ti belili numɔ. Abakɔsɛmɩ kile kɛɛ Gyehova iáyiaki mmenii mɔɔ nɩ bɛdɩkɛɛ “twonwa kezile nɩ mɔɔ yɩ fapɩmɩ igyĩ pindinyii” mɔɔ mɛyɩ yɛ lɛ Nyamɩnlɩ yɩ Bulombunlililɛ nɩ.—Hib. 11:10.

Ɔwɔkɩ Kilisinyiamaa be luwa avile be zʋ na be nninyeni kɩnla bɔ nwʋ.

Nɩ Pɛla dɩ dɩka mɔɔ ɩáwa na banɩwɔlɛ wɔ mɔɔ Kilisinyiamaa yɩ kɔhʋla keɣiandi kɔhɔ kɛ (Kila nkyɩkyɛmi 10-11)


12-13. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ Gyehova ihile yi mmenii ɔhʋanɩ wɔ mmɩlɩ mɔ nɩ nninyeni nu yɛ sɩ nɩ a?

12 Mɔɔ yesuma wɔ nu: Gyehova duwa mmenii mɔɔ beli nninyeni anyunu nɩ zʋ fa ɔhʋanɩhilelɛ pɔkyɩɩ ma yi mmenii. Yekila Bayɩbʋlʋ nu a, yɛnwʋ ndianwʋ sʋ̃maa mɔɔ ɩma yɛnwʋ kezimɔ Gyehova luwalɩ mmenyia nɔhʋanlɛmaa zʋ̃ hileli yi mmenii ɔhʋanɩ wɔ mmɩlɩ mɔ nɩ nninyeni nu yɛ sɩ nɩ. (Dit. 31:23; Ndw. 77:20) Na nnɛ sʋ̃, yɛwɔ dasɩlɛ sʋ̃maa mɔɔ ikile kɛɛ Gyehova kɔ zʋlɔ duwa mmenii mɔɔ beli nninyeni anyunu nɩ zʋ kile yi mmenii ɔhʋanɩ.

13 Kɛ ndianwʋ nɩ, mmɩlɩ mɔ COVID-19 adimakɛlɛ ɣalɩ nɩ, ‘mbanimbani nɩ mmɔ mɔɔ beli yɛ anyunu’ nɩ valɩ ɔhʋanɩhilelɛ manlɩ yɛ. Bɛvalɩ ɔhʋanɩhilelɛ bɛmanlɩ asafʋ nu mbanimbani wɔ kezimɔ asafʋ azʋlɔtʋ nɩ keyiyia na bɛayɛ dɩyɛzumanlɛ na bɛahɔ zʋ bɛazʋ̃mɩ Gyehova. Aziyianɩ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be mɛda wɔ mmɩlɩ mɔ adimakɛlɛ yɩ wɔlɩ yɩ tʋ nɩ, yeluwalɩ intanɛtɩ, TV nɩɩ ɣilediyo zʋ yɛyɛlɩ ayiyialɩyɛ wɔ ndɛnɩ mɔɔ ɩbʋ 500 nu. Nɩ eyi be lésili kyɩ̃. Sunzuma ɔfʋã nu alɩyɛ ɩápalɩ ye ti kyɩ̃. Iluwa eyi ti, ɔkʋ̃yɛlɛ hɔlɩ zʋlɔ wʋwalɩ yɛ avinli. Sa yɛkʋla yenyia anwʋlazʋ kɛɛ ɩávalɩ nwʋmɔ ndwokɔzɩzɩbɛ mɔɔ yekeyiyia wɔ eɣile be nɩ, Gyehova kɔhɔ zʋ koluwa mmeliyema mɔɔ beli nninyeni anyunu nɩ zʋ kɔwʋwa yɛ ma yekezizi abɔkɔ baaba. Sɛ yenyia Gyehova nu anwʋlazʋ na yetiye mmenii mɔɔ beli nninyeni anyunu nɩ a, ikeziyeziye yɛ ɩkɛma anwʋhyɩlɩyɛ kezile nɩ, na ɩkɛma yɛkɛyɛ yɛ dɩyɛ wɔ nɣɛlɛbɛ nu wɔ ɔzɔ mmɩlɩ mɔ nninyeni nu kɛyɛ sɩ nɩ. Mɩnla subanɩ mvʋlɔ yɛ ɩsɛ kɛɛ yenyia a?

DA MMELIYEMAA ƆLƆLƐ NƖƖ NGYƐVƲLƆLELƐ ALI

14. Kɛmɔ Hibulumaa 13:​1-3 kile nɩ, mɩnla subanɩ yɛ nɩ ɩsɛ kɛɛ Kilisinyiamaa nɩ da yɩ ali ansaana bɛazɩkɛ Gyelusalamɩ a?

14 Sɛ anwʋhyɩlɩyɛ kezile yi bɔ yɩ tʋ a, ikehyinyia kɛɛ yɛkɛla ɔlɔlɛ ali yekehile yɛ nwʋ yɛ nwʋ yɛkɛdɛla mmɩlɩ bela. Meti wɔ ɔzɔ mmɩlɩ nɩ, nwʋmɔ kehyinyia kɛɛ yekozumazuma Kilisinyiamaa mɔɔ nɩ bɔwɔ Gyelusalamɩ nɩɩ Dwudiyia be ndianwʋ yɩ. Nɩ bɛda ɔlɔlɛ ali bekile bɔ nwʋ daada. (Hib. 10:​32-34) Naasʋ̃ ɩka alʋbɔ ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be ma bɛsɩkɛ Gyelusalamɩ nɩ, nɩ ihyinyia kɛɛ Kilisinyiamaa nɩ da “mmeliyema ɔlɔlɛ” nɩɩ “ngyɛvʋlɔlelɛ” kezile ali ma ɩtɛla mɔɔ nɩ bɛyɛ yɩ daada nɩ.c (Kɩnga Hibulumaa 13:​1-3.) Mmɩlɩ mɔ oyuwadɩ eyi yɩ awielɩyɛ ibikee nɩ, ɩsɛ kɛɛ amɩyɛ sʋ̃ yɛda ɔlɔlɛ kezile ali yekile yɛ nwʋ yɛ nwʋ.

15. Mɩnla ti mɔɔ nɩ ihyinyia kɛɛ Hibulu Kilisinyiamaa nɩ da mmeliyema ɔlɔlɛ nɩɩ ngyɛvʋlɔlelɛ ali wɔ mmɩlɩ mɔ boduli bɔhɔlɩ nɩ a?

15 Mmɩlɩ mɔ Wulomi azogyiamaa yɩ ɣa dualɩ Gyelusalamɩ nwʋ yiyialɩ nɩ, aɣilemvile nu la bezia bɔhɔlɩ, na mɛyɩ manlɩ Kilisinyiamaa yɩ nyianlɩ ɔhʋanɩ ɣiandinli. Naasʋ̃ be nninyeni ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be la yɛ bɔhʋla bɛva bɔhɔlɩ a. (Mt. 24:​17, 18) Nɩ ɩsɛ kɛɛ bɔbʋwa bɔ nwʋ bɔ nwʋ mmɩlɩ mɔ botuu ɔhʋanɩ kɔhɔ avile yi zʋ nɩ, na botwu Pɛla sʋ̃ a bɛawʋwa bɔ nwʋ bɔ nwʋ ma bɛanyia dɩka mɔɔ bɔkɔwʋwa nɩɩ egyima mɔɔ bɛkɛyɛ. Nɩ bo nu sʋ̃maa hyinyia alɩyɛ, ntalɩ nɩɩ dɩka mɔɔ bɛkɛla, na eyi manlɩ Kilisinyiamaa nɩ nyianlɩ ɔnwʋmɔ ɔhʋanɩ mɔɔ bɛkɛva kɛla mmeliyema ɔlɔlɛ kanyɩɩ nɩɩ ngyɛvʋlɔlelɛ ali bekehile bɔ nwʋ bɔ nwʋ na bɛ nɩɩ bɔ ɔhɔnwʋmmɔ bɛahyɛ mɔɔ bɛlɛ yɩ nɩ.—Tay. 3:14.

16. Mɩnla ɔhʋanɩ zʋ yɛ yɛkɔhʋla kɛla ɔlɔlɛ ali kehile mmeliyema mɔɔ behyinyia yɛ mmʋwalɩyɛ nɩ a? (Kila mfonyini yi sʋ̃.)

16 Mɔɔ yesuma wɔ nu: Ɔlɔlɛ kã yɛ ma yɛbʋwa ye mmeliyema mmɩlɩ mɔ behyinyia yɛ mmʋwalɩyɛ nɩ. Kɛ ndianwʋ nɩ, Nyamɩnlɩ yi mmenii sʋ̃maa bɔzʋ̃ bɛ pɛ nu bɔbʋwa be mmeliyema mmenyia nɩɩ mmaalɛ mɔɔ iluwa kʋnɛ nɩɩ asianɩ azʋlɔtʋ ti bodu bɔhɔ manlɩ fʋlɔ zʋ nɩ. Bɔbʋwa bɛ ma bɛ sa kã bɔ nnwʋnlamɩ ɔfʋã nu ahyinyiadɩ na bɛhyɛ bɛ ɛzɩzɩbɛ ma bɔkɔ zʋ bɔsʋ̃mɩ Gyehova. Eliyema baalɛ be mɔɔ ɩzʋ̃ Ukraine mɔɔ iluwa kʋnɛ yɩ ti ɩzʋ̃ yɩ awudo iduli nɩ hanlɩ kɛɛ: “Yɛnwʋnlɩ kezimɔ Gyehova luwalɩ ye mmeliyema yɩ zʋ hileli ɔhʋanɩ yɛ na bɔwʋwalɩ yɛ nɩ. Beleli yɛ wɔ anyɩnlɩlelɛ zʋ na bɔwʋwalɩ yɛ baaba wɔ Ukraine, Hungary, nɩɩ Germany mɔɔ sikalɛ yɩ yɛwɔ nɩ sʋ̃.” Sɛ yɛda ngyɛvʋlɔlelɛ ali yekile ye mmeliyema na yɛbʋwa bɛ ma bɛ sa kã bɛ ahyinyiadɩ a, ikile kɛɛ yɛ nɩɩ Gyehova bɔ numɔ yɛ egyima.—Ɛɣɛ. 19:17; 2 Kɔl. 1:​3, 4.

Agyiahʋnlɩmaa be mɔɔ bɛ anyɩ dɩ bedee abusunwa be mɔɔ bɛdɩ refugee maa bɛkɛɣa bɛ awudo. Abusunwa yɩ lɛ suitcase ɔkʋ̃ yɛɛ be nninyeni ɛgyɩkɩ̃ɩ̃ be.

Kilisinyiamaa mɔɔ bɛdɩ refugee nnɛ nɩ hyinyia yɛ mmʋwalɩyɛ (Kila nkyɩkyɛmi 16)


17. Mɩnla ti mɔɔ nnɛ yɛ nwʋmɔ hyinyia paa kɛɛ yɛda mmeliyema ɔlɔlɛ nɩɩ ngyɛvʋlɔlelɛ ali yekile ye mmeliyema a?

17 Pɩlazunɛ bela íni nwʋmɔ kɛɛ, wɔ anwʋhyɩlɩyɛ kezile yi nu nɩ, nwʋmɔ kehyinyia kɛɛ yɛkɔwʋwa yɛ nwʋ yɛ nwʋ kezile kɛdɛla mɔɔ yɛyɛ yɩ wɔ nnɛ po nɩ. (Hab. 3:​16-18) Mmeliyema ɔlɔlɛ nɩɩ ngyɛvʋlɔlelɛ dɩ subanɩ be mɔɔ yekehyinyia yɩ wɔ ɔzɔ mmɩlɩ yɩ baaba paa, na Gyehova ɩtɩdɩɩ yɛ wɔ nnɛ ma yɛkɛla subanɩ eyimmɔ ali.

MƆƆ IKEZI WƆ EƔILE BE

18. Kɛ ɩkɛyɛ na yɛazumazuma Kilisinyiamaa mɔɔ bɔzʋ̃ Gyelusalamɩ beɣiandinli nɩ a?

18 Abakɔsɛmɩ ma yɛnwʋ kɛɛ, Kilisinyiamaa mɔɔ bɛyɛlɩ sutiye beɣiandinli bɔhɔlɩ avile yi zʋ nɩ nyianlɩ be ti lili numɔ mmɩlɩ mɔ bɛsɩkɛɛ Gyelusalamɩ nɩ. Beyiakili twonwa yɩ kɛnɩ bɔhɔlɩ, naasʋ̃ Gyehova iáyiaki bɛ kyɩ̃. Mɩnla yɛ yɛkɔhʋla kozuma wɔ bɛ kɛnɩ a? Yézi mɔɔ ikezi wɔ eɣile be nɩ munwatĩĩ. Naasʋ̃ Gyisɛsɩ wɔlɩ yɛ kɔkɔ kɛɛ yeziyeziyé yɛ nwʋ kɛɛ yɛkɛyɛ sutiye. (Lk. 12:40) Akʋ̃ sʋ̃, mɔɔ yezuma wɔ Pɔɔlʋ yɩ kɛlɛta mɔɔ ɩhɔ ɩva ɩmanlɩ Hibulumaa yɩ nu nɩ, sa yɛkʋla yɛfa yɛyɛ egyima. Na Gyehova sʋ̃ wɔ anʋhʋba yɛ kɛɛ, iléyiaki yɛ anzɛnyɩɩ ɩlɔ́pʋ yɛ kyɩ̃. (Hib. 13:​5, 6) Bɛmá yɛhɔ zʋlɔ yɛlɩkɛ twonwa kezile nɩ mɔɔ ɩkɔwʋwa kɛnɩ daabaa nɩ mɔɔ mɛyɩ yɛ lɛ Nyamɩnlɩ yi Bulombunlililɛ yɩ, na yenyiá nyilalɛ daabaa.—Mt. 25:34.

KƐ OKOWUWA KEZE A?

  • Mɩnla ti mɔɔ nnɛ yɛ ɩsɛ kɛɛ yɛhyɛ anwʋlazʋ mɔɔ yɛlɛ yɩ wɔ Gyehova nu yɩ nu ɛzɩzɩbɛ a?

  • Mɩnla ti mɔɔ sutiyeyɛlɛ nwʋ kehyinyia paa wɔ “anwʋhyɩlɩyɛ kezile” yi nu a?

  • Mɩnla ti mɔɔ nnɛ yɛ ɩsɛ kɛɛ yesuma kezimɔ bɛda mmeliyema ɔlɔlɛ nɩɩ ngyɛvʋlɔlelɛ ali a?

NDWOMI 157 Yɛ Sa Hã Azʋ̃nudwolɩyɛ!

a Wɔ Bayɩbʋlʋ mmɩlɩ nu nɩ, nɩ awulombunli yɛ bɛta bedi ahwonwa nɣezile zʋ a. Twonwa mɔɔ ɩdɩ zɔ nɩ, nɩ bɔkʋla bobu yi kɛɛ ɩdɩ bulombunli manlɩ.—Gyn. 14:2.

b Eyi zili wɔ ɔlʋbɔ 67 Y.M. nu, mmɩlɩ mɔ Kilisinyiamaa bɔzʋ̃ Dwudiyia nɩɩ Gyelusalamɩ beɣiandinli nɩ.

c Odwokɔ mɔɔ behileli yɩ tʋ “mmeliyema ɔlɔlɛ” nɩ kɔhʋla kehile ɔlɔlɛ mɔɔ yɛwɔ yɛma ye mmusunwamaa mɔɔ bebike yɛ paa nɩ, naasʋ̃ Pɔɔlʋ va lili egyima va hileli ɔlɔlɛ mɔɔ numɔ yɛ sɩ mɔɔ yɛwɔ yɛma mmenii mɔɔ yɛ nɩɩ bɛ wɔ asafʋ yɩ nu nɩ.

    Ahanta Buuku (2015-2025)
    Numá Yɩ
    Kɔ́ Numɔ
    • Aɣɩnda
    • Kyɛ́
    • Yɛ́ nzɩnzanlɩyɛ mɔɔ ɛpɛ yɩ wɔ ɛkɩhyɩ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mmɛla Mɔɔ Ɩwɔ Nwʋmɔ
    • Nwʋmɔ Nhyɩhyɛlɩyɛ
    • Nwʋmɔ Nninyeni
    • JW.ORG
    • Kɔ́ Numɔ
    Kyɛ́