Smˇ siˬ ba la

Aˬ dui Aˇdahˬbeh˗eu sahˬ boꞈ yaw huiˬ 1 hawˇ˗eu 2-ahˇ gui ngeh, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ nymˬ˗mˇ aˬ dui, yuꞈ maˆ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ maˆ nya˗eu maˇ diˇ naꞈ˗i jaˆ˗eu jeˬ jaˆ˗euˬ lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ kʼaˇ loˬ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ jaˆ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ tiˬ jeˬ˗ahˇ˗iˬ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jahˇ laˇ˗a, dzaˬ˗eu dawˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu gaˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ ya kʼahˬ lahˇ˗a. (Beh. 1:27-29; 2:8, 9, 15) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ, yaw dui maˬ baw˗eu naꞈ˗i jaˆ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ yaw jeˬ na luꞈ˗ahˇ beh˗awˇ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ kʼoeˇ taˆ baoˬ huiˬ dzehˬ˗eu uˆ lahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. (1 Tiˆ. 1:17; Pah. 4:11) Mˬ taˆ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh kʼaˇ beh˗euˬ jeˬ, yawˬ ha naꞈ˗i geuꞈ nya˗eu kʼawꞈ, dui dui baw˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngeuˇ naˇ, tsaˬ˗eu, loˬ˗eu, gaˇ kahˇ dahˇ˗eu dui dui baw˗eu jeˬ aˬ geu hmˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ ehˇ nehˬ nya˗a lehˇ bi siˬ mawꞈ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ beh ngeh neh, dui dui baw˗eu jeˬ bi jaˆ˗euˬ meh. w18.04 4 ¶4, 6

Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui oˇ nya˗eu heu naˇ Yeˬhawˇbaꞈ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh. (2 Gawˇ. 4:7, 8) Ehˇ kʼawꞈYeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ paˇ siˬ nya gaˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nah yawꞈ dehꞈ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui luꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu “laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ” tsaꞈ gaˬ nehˬ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh, aˬ dui mehˬ luꞈ˗eu gʼaˬ˗ahˇ oˇ nehˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ zahˇ heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu puˬ zaˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ bi gaˬ˗awˇ, zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ caw teh˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ nya˗eu miˇ neh, aˇ yeˇ huiˬ dui dui jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ neh jah myahˇ laꞈ˗euˬ nui jah “yaw oeˇ”˗ahˇ maˬ bi byehˇ dzeh mi naˆ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ gaˬ haw˗euˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ mehˬ taˬ˗euˬ nui jah “yaw shuiꞈ”˗ahˇ jeˬ hu ya bi jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nui jah yaw shuiꞈ teu˗ahˇ ziꞈ dah ni jah laˇ naˇ, nui jah yaw oeˇ˗ahˇ byehˇ dzeh nya laˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ heu tiˆ˗ahˇ bi dehꞈ paˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu meh.—Maˆ. 12:2. w19.03 22 ¶10; 23-24 ¶12-13

Yeˬhawˇbaˬ neh nui gaˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh lehˇ aˬ dui˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Yoˇ. 5:20) Aˬ dui yaw muiˬ jeˬ mˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu deuˬ aˬ dui˗ahˇ ja ceuˬ laˇ˗awˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ za laˇ˗awˇ teu naˆ maˬ tseˇ muiˬ daˆ laˇ ni leh jeh mawꞈ laˇ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ kʼawꞈ, aˬ dui˗euˬ nui gaˬ hawˇ˗eu gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh ja ceuˬ nehˬ˗awˇ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ ngeh, zaˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗awˇ bym laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ “Nawˬ˗ahˇ ngaˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui ma” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu dawˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ caw meh lehˇ jah˗eu meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ jah˗eu miˇ neh, aˬ dui kʼawꞈ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ kʼaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ nehˬ meh lehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ jah nya˗eu meh. (2 Gawˇ. 1:20) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ dzehˬ laˇ˗awˇ mˇ caw mawꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh.—1 Beˬ. 2:21. w19.03 8 ¶3; 9 ¶5-6

Aˬ dui poeˬ˗eu laꞈ sawˬ za ngeh, laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ biꞈ˗euˬ yawˬ ha naꞈ˗i tseˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗a. Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh sheuˬ doˆ laꞈ˗euˬ yaw myaˬ siˬ maˬ byah laˇ mi na˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ˗ahˇ paˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ˗euˬ maˬnaˆ kaˬ muˇ˗ahˇ dawˬ gʼoꞈ doˆ˗awˇ, Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ paˇ gʼoꞈ iˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, ‘ngaˬ shaˬ, siˬ kʼoˬ, deh naˬ, sehˇ guˬ, sehˇ bawˬ, sehˇ puˇ’ heu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ naꞈ˗i jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ dzehˬ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, naꞈ˗i jaˆ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh.Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ dui dui˗eu heu naˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. (Tsahˬ. 11:5, 6, 10; 14:3, 4) Gaˇ kawˆ heu aˬ dui˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ mehˬ˗eu meh. Pawˇluˆ Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ Ka li˗ahˇ neh biꞈ˗euˬ, buˬ˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗eu tsawˇ haˬ taˬ bi pyeuꞈ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh.—2 Gawˇ. 6:1. w18.04 10-11 ¶6-7

Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui gaˬ geuꞈ mawꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ nui gaˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ maˬ za ngeh jawˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ˗iˬ aˇ poeˬ maˬ baw˗eu uˬ taꞈ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nui gaˬ hawˇ˗eu tsaˬ˗eu dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ geuꞈ mawꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 33:5) Aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya˗eu ma. Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ˗ahˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ˗ahˇ gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu meh. (Maˆ. 13:8-10) Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ˗awˇ beh˗euˬ miˇ neh, Moˇseˬ˗euˬ Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ jiˇ ni nui gaˬ˗ahˇ neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (1 Yoˇ. 4:8) Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ Zahˇ dawˬ heu dawˬ tawˆ luꞈ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ˗eu heu nyiˬ dawˬ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu tehꞈ meh. (Tahˬ. 19:18; Mehˬ. 6:5; Tehˬ. 22:36-40) Zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ 600 dawˬ hawˇ˗eu zahˇ dawˬ nui deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. w19.02 20-21 ¶1-4

Yawˇbaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ nui deuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngeh yahˇ˗eu meh. (Baˆ. 31:1) Aˬ yawꞈ yawˬ ha miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ buˇ nui deuˬ˗ahˇ haw˗awˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ˗eu heu naˇ, maˬ tsaˬ˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ tiˬ jawˬ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ˗eu, kʼaˬ miˬ sheu˗eu gaˇ kawˆ tehꞈ˗ehˇ jaˆ luꞈ meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ yawˬ ha˗euˬ miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ haw ni jawˇ ma loˇ? Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ aˬ geu jeˬ˗ahˇ maˬ kaˬ yahˇ ma laˬ? (Tehˬ. 5:28) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ heu loꞈ˗ehˇ yahˇ naˇ, gʼaˬ ahˇ laˇ˗awˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ haw˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ nui ma huiˬ naˇ, huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗awˇ yaˇ kʼaˬ daˇ gaˇ ya daˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Baˆ. 31:24, 25, 28) Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ kaꞈ gʼa˗eu meh. Aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ haw naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu nui ma ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ˗eu meh.—Dawˬ. 30:8, 9; Tehˬ. 6:19, 20. w19.02 6 ¶13-14

Yeˬsuˇ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (1 Yoˇ. 4:8-10) Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ˗awˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ lawˇ nehˬ˗euˬ heu meh. Aˬ dui tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, ‘yawˇ nui deuˬ’ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ neh ka kʼoꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh mˇ mawˇ˗euˬ nui gaˬ baˬ da neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗euˬ ma. (Yoˇ. 10:16; 1 Yoˇ. 2:2) Kʼoeˇ naˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗awˇ, noeˬ keuˆ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ? Yeˬsuˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ yaw awˬ awˬ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Myahˇ laˇ ngeh Yeˬsuˇ˗euˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ aˬ geu jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ, yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ ya jahˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh jiˇ jahˇ˗euˬ meh. (Pah. 2:10) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nya meh loˇ? Naˇ haˬ nya meh. Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ neh nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni, maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Ka li zaˬ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ˗euˬ gaˇ noeˬ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ jahˇ˗eu meh. w19.01 24 ¶13-15

Aˬ dui maꞈ zahˇ kʼawꞈ, maˬ siˬ maˬ nya˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼoeˇ jeˬ heu jeˬ maˬ jahˇ kʼmˬ˗eu lehˇ noeˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ˗neh ya buˬ iˇ˗euˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a. Aˬ dui mehˬ hu paw ‘Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ deuˬ˗euˬ yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ huiˬ˗eu buˬ˗iˇ law˗iˇ˗eu jeˬ˗ahˇ’ dawˬ luꞈ˗eu ma. (Maˆ. 8:21) Nawˇ Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ, nymˬ˗mˇ neh tiˬ jeˬ na˗ahˇ neh buˬ˗iˇ law˗iˇ nya˗eu meh. (Yoˇ. 8:31) Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ dzaw˗eu baˬ da neh tehꞈ˗ehˇ “siˬ nya laˇ”˗eu maˬ ngeuˇ ni, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dehꞈ caw gaˇ neh jiˇ siˬ nya laˇ˗eu meh. Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ zaˬ neh sawˇ taˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ heu kʼawꞈ, tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ jaˆ˗eu tehꞈ meh. Ni shawˬ nah aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu lehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ siˬ nya˗a. (Koˆ. 4:13, 14) Teu miˇ neh, nymˬ˗mˇ nawˇ jahˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, “maˇ maˇ ni gʼeh˗eu dehꞈ˗eu jeˬ” za ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tseˇ˗eu heu meh. Heu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu miˇ shuiꞈ laꞈ kʼoeˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu heu meh. (1 Tiˆ. 6:19) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ lehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ ka tiˇ˗a. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ˗eu lehˇ tseˇ nya meh. (Ceuˬ. 16:5) Teu miˇ neh, yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ leˇ ni leh jeh˗awˇ, aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ “yaw muiˬ jeˬ”˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu heu neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ‘nawˬ˗euˬ’ bi pyeuꞈ luꞈ˗uˇ. (Ceuˬ. 103:5) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ laˬ kʼaꞈ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ biꞈ meh lehˇ nawˇ jah nya meh.—Ceuˬ. 16:11. w18.12 26 ¶19, 21

Ka li zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ yaw zeu ya taˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, tiˬ gʼaˬ na teu loꞈ˗ehˇ maˬ jahˇ˗a. (Maˆ. 7:18-23) Teu miˇ neh dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ na nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Pawˇluˆ “Miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ maˬ ya gʼawˬ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ deuˬ na jawˇ gʼawˬ˗eu meh. (1 Gawˇ. 7:10) Pawˇluˆ kʼaˬ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu miˬ zaˬ aˬ jeˬ miˇ neh jawˇ gʼawˬ˗eu lehˇ maˬ dzawˇ nehˬ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ, dehꞈ bahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗eu yawˬ duˬ baw meh. Dehꞈ bahˬ˗euˬ naˇ, miˬ zaˬ gʼaˬ gʼawˬ nya˗awˇ dahˬ dzaˬ paˇ iˇ nya˗eu meh. Pawˇluˆ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ gʼawˬ˗eu miˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ “yawˬ zahˇ yawˬ maˬ iˇ paˇ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ ya jawˇ meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ˗awˇ paˇ jawˇ kʼoꞈ˗eu tsaˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ jawˇ gʼawˬ˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi naˇ miˬ sawˇ yo zaˬ pyeuꞈ luꞈ˗a siˬ. Pawˇluˆ nymˇ dahˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ naˆ ni doeˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ dehꞈ bahˬ iˇ˗euˬ taꞈ naˇ, nyiˬ gʼaˬ luꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ piˇ˗awˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jawˇ daˆ leꞈ nya ni ya leh jeh meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh bi caw ba nya meh. w18.12 13 ¶14-15

Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ bi cawˬ mawꞈ˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ bi leh jeh mawꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 28:19, 20; Koˆ. 4:8) Tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu miˇ neh, gaˇ heu˗ahˇ gʼaˬ maˬ biꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, baw leˬ nawˬ˗ahˇ pyuˇ gʼawˬ mya ni za laˇ˗eu gaˇ biꞈ laꞈ naˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ le? Gaˇ teu naˇ bawˬ dzaˬ gaˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ iˇ nya˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ sahˬ boꞈ dzaw zaˬ pyeuꞈ˗awˇ, saˬ laˬ deuˬ nawˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ bi dzaw goˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ da aˬ ma nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ gaˇ bi dzaw tawꞈ iˇ laꞈ naˇ, nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ te? Nawˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya tahˬ puˬ naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, poˆ tseˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ˗ahˇ ja uˇ ma loˇ? Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ nymˬ˗mˇ neh siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ noeˬ˗eu heu naˇ muiˬ dzehˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, maˇ diˇ ya tahˬ puˬ ngeh lawˬ haw laˇ nya lehˇ maˬ noeˬ˗a. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ miˇ neh, teu ngeh aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ siˬ nya meh. w18.11 32 ¶18

Sawˇlaˬmoˬ yaw nyiˇ ngeh neh sahˬ paˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ uˆ lahˇ dahˬ beh ngeh Yeˬhawˇbaˬ yuꞈ maˆ laˆ kʼoeˇ oe˗awˇ, “Nawˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ geu jeˬ shaˇ mawꞈ te” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Sawˇlaˬmoˬ “Ngaˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, . . . nawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ kʼoeˇ taˆ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ uˆ lahˇ nya ni maˬ ehˇ, yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ geuꞈ nya ni maˬ ehˇ, loˬ˗eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ [ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu nui ma, MS] ngaˬ˗ahˇ biꞈ nehˬ laꞈ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬ. 3:5-10) Sawˇlaˬmoˬ “ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu nui ma” biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nahˬ yu ni gʼeh ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. (2 Saˬ. 12:24) Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ heu loꞈ˗ehˇ shaˇ gaˇ ya leˇ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ hawˇ˗eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya˗eu” nui ma biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬ. 3:12) Sawˇlaˬmoˬ saˇ jaˇ ziꞈ ngeh guiˬ lahˬ gʼawˬ mya ni za˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw zeu taˬ˗eu jeˬ za˗euˬ laꞈ kʼoeˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ” ya tsoˆ˗euˬ meh. (1 Sahˬ. 8:20) Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ neh biꞈ nehˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ baˬ da neh tsawˇ myahˇ doˆ˗awˇ, Miˬyehˇ neh sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ bi ngehˬ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ pyeuꞈ˗eu paˇ dmˬ smˇ dmˬ jiˇ ni, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ dmˬ naˇ, Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ pyeuꞈ meh. w19.01 14 ¶1-2

Tiˬ gʼaˬ na, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ aˬ cawˬ neh maˬ bi uˆ lahˇ mawꞈ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ “Ngaˇ shaˇ noeˬ nya ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha tehꞈ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗awˇ, teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ ma lehˇ noeˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ neh maˬ bi uˆ lahˇ, maˬ bi ehˇ nehˬ mawꞈ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ noeˬ kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ geuꞈ nya˗eu jiˇ jaˆ˗eu meh. 2 Gawˇliˬtu 3:17 laꞈ kʼoeˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ yaw sahˇ˗aˬ, aˬ dui˗ahˇ bi buˬ bi law˗iˇ laꞈ˗eu” maˬ ngeuˇ naˇ yawˬ ha naꞈ˗iˬ bi jaˆ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ yawˬ ha naꞈ˗i bi tseˇ˗awˇ, aˬ dui ya leˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui ma ahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi tseˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ kʼawꞈ ni, aˬ dui kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ mˇ nya˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. (1 Beˬ. 2:16) Aˬ dui aˬ jeˬ tsaˬ˗awˇ maˬ tsaˬ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ neh bi sheuˬ gʼeh mawꞈ˗eu meh. w18.11 22 ¶5-6

Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ dzaw laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ heu naˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ meh lehˇ ya dzaw dzeuˇ˗euˬ uˬ taꞈ, yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ teu deuˬ˗ahˇ ya byehˇ dzeh˗euˬ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ myahˇ laˇ ngeh, aˬ cawˬ geuꞈ luꞈ˗eu doˆ saˬ saˬ laˇ˗euˬ myawˬ deuˬ hawˇ˗eu aˇ suˇ gʼaˬ maˬ kaˬ zeuˇ˗eu myawˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, teu deuˬ loꞈ˗ehˇ geuꞈ mawꞈ laˇ nya˗awˇ, yawˬ ha jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ maˬ shiˇ ni Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu naˆ maˬ tseˇ pyuˇ poˆ gaˇ leh jeh mawꞈ laˇ nya˗eu meh. Heu naˇ Deˬmaˆ˗ahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “miˇ tsaˬ heu˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh” gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ nehˬ˗ehˇ ya mˇ˗eu gaˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ meh. Deˬmaˆ naˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ naˆ maˬ tseˇ gaˬ gaˇ duˇ˗awˇ, Pawˇluˆ nehˬ˗ehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh nui ma maˬ paˇ keuˆ ni pyeuꞈ iˇ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Gaˇ hu aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui maˬ yahˇ naˇ, nui noeˬ teu gʼoꞈ kʼoꞈ laˇ˗awˇ, huiˬ loˆ laˇ ngeh yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ paˇ gaˬ meh. w18.11 12 ¶9

Saˬdaˬ Eˇbaˆ Miˬyehˇ neh taˬ dzaˬ lehˇ ehˇ˗euˬ aˇ siˬ˗ahˇ dzaˬ naˇ, ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu teu naˇ yaw doeˇ noeˬ˗awˇ jahˇ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ neh noeˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Eˇbaˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, Aˬdaˬ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu miˇ neh, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ shiˇ˗euˬ meh. (Beh. 3:6; 5:5) Teu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, Aˬdaˬ iˬ baˇ mˇ˗euˬ miˇ neh, “shiˇ˗eu jeˬ kʼoeˇ, tsawˇ haˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗euˬ meh.” Maˇ diˇ naˇ “Aˬdaˬ neh mˇ˗euˬ iˬ baˇ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ ehˇ dawˬ leuˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ mˇ˗euˬ deuˬ kʼoeˇ taˆ kʼawꞈ, shiˇ˗eu jeˬ uˆ lahˇ˗euˬ meh.” (Maˆ. 5:12, 14) Teu miˇ neh aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ iˇ˗awˇ, Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ maˬ paˇ ya dehꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui “aˇ kʼoꞈ 70 tehꞈ˗ehˇ ya dehꞈ byah˗awˇ, ziˇ shehˇ˗eu deuˬ 80 dehꞈ byah kʼawꞈ” dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ “guˆ˗eu gaˆ˗eu jeˬ hawˇ˗eu noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ” jaˆ˗eu meh. (Ceuˬ. 90:10) Gaˇ kawˆ heu deuˬ Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu baˬ da neh pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ Saˬdaˬ˗aˬ, “yaw tsaˬ yaw dawˇ paw tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ pyawˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ maˬ ahˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 8:44) Saˬdaˬ maˬ dehꞈ paˇ˗aˬ, aˬ yawꞈ “miˇ tsaˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ sheuˬ bahˬ”˗eu gʼaˇ duˬ, jaˬ myawꞈ myawꞈ luꞈ˗a siˬ. (Pah. 12:9) Aˬ dui Saˬdaˬ˗euˬ mehˇ shuiˇ˗ahˇ maˬ tawˆ leˇ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. w18.10 3-4 ¶1-4

Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Yaˬkoˆ jiˇ “Tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ neh tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu siˬ yoeˬ sehˬ˗euˬ gaˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ ya yehˬ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Koˆ. 3:18) Nawˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na nehˬ˗ehˇ maˬ tsaˬ leˇ naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ Miˬyehˇ nawˬ˗ahˇ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ mˇ mawˇ nya ni muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ˗awˇ, nawˬ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni leh jeh˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗awˇ, “Nawˇ lawˇ duˬ kʼoeˇ taˆ tiˬ jeˬ paˬ lawˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, nawˬ˗euˬ mehˇ nmˇ nawˬ˗ahˇ nui ma maˬ saˇ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na jaˆ gaˇ noeˬ doˆ laˇ naˇ, lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˇ duˬ mehˬ shi bi jaˆ yaꞈ˗awˇ, nawˬ˗euˬ mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ jahˇ tsaˬ geuꞈ gʼaˬ miˇ tsa paˇ gʼoꞈ poˆ laˇ˗awˇ, lawˇ˗eu shehˇ˗eu jeˬ mˇ˗awˬ” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.—Tehˬ. 5:23, 24. w18.09 19 ¶17

Yeˬsuˇ maˬ shiˇ mi na˗ehˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ saˬ saˬ ngeh miˇ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ 30 poˆ dawˬ peh ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ ‘naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ya gaˬ’ meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 15:12, 17) Aˬ yawꞈ maꞈ yaw kaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ bya cehˆ ni ya bi mawˇ leˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ Ka li˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ maˇ diˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ ya bi siˬ leˇ˗eu meh. (Yoˇ. 13:35) Yeˬsuˇ neh ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nui gaˬ heu naˇ, nui noeˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ˗a, zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu seu dzeuꞈ aˇ gʼehˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ cawˬ gʼaˇ duˬ taˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ ehˇ˗eu, “Yawˬ ha˗euˬ cawˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah nehˬ˗eu naˆ maˬ tseˇ huiˬ dzehˬ˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Ngaˬ neh dawˬ biꞈ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ naw maꞈ mˇ naˇ, naw maꞈ ngaˬ˗euˬ cawˬ ma.” (Yoˇ. 15:13, 14) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˇ diˇ gaˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗euˬˬ gʼaˇ duˬ taˬ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, mehˬ bawˬ gm meh lehˇ aˬ cawˬ siˬ nya˗eu meh. (1 Yoˇ. 3:10, 11) Aˬ dui aˬ jeˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ jeˬ dawˬ ngehˬ˗eu maˬ kaˬ, aˬ geu miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ˗awˇ huiˬ laˇ˗euˬ maˬ kaˬ, aˇ yeˇ maˬ huiˬ˗a. Miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˇ diˇ gaˬ˗eu ma. w18.09 8 ¶1-2

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ ngehˬ gʼeh gaˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ loˬ˗eu pyuˇ˗ahˇ ya poˆ˗eu meh. Aˬ ma gʼawˬ mya gʼaˬ naˇ, iˇ kahˇ˗ahˇ zaˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui˗euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ yawˬ ha uˬ kʼawˇ maˬ piˇ ni pyeuꞈ iˇ ngeh, ya bo saˆ nehˬ˗eu meh. Heu deuˬ naˇ maˬ jahˇ maˬ za˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nawˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ ya ngehˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ mˇ nehˬ mawꞈ gaˇ keuˆ ni, maˬ mˇ nehˬ nya lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ, gʼaˬ taˬ baˬ! Yeˬhawˇbaˬ nawˇ nymˇ jiˇ˗ahˇ ngehˬ gʼeh gaˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 10:31) Aˬ dui nymˇ jiˇ˗ahˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ ngehˬ gʼeh˗eu maˬ loˬ naˇ, jawˇ saˇ maˬ doˆ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu jeˬ loˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ caw ba nya meh laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, teu deuˬ˗ahˇ ngehˬ gʼeh luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nya meh loˇ? Aˬ dui toꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mˇ˗eu jeˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh.—1 Gawˇ. 10:24. w18.08 22 ¶3, 5

Yoˇsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Yaˬkoˆ gaˬ dui dui˗eu aˬ li pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ myaˆ naˆ dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh, Yoˇsehˆ 17 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ neh bi ahˬ dzaˬ˗awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ iˇ˗euˬ meh. (Beh. 37:2-4, 23-28) Yoˇsehˆ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu aˬ da nehˬ˗ehˇ ya jawˇ kaˬ iˇ˗euˬ 13 kʼoꞈ yaw kaˬ˗ahˇ, Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ zaˬ kʼaˆ kʼawꞈ ya geuꞈ, tawˬ˗ahˇ kʼawꞈ ya uˇ lehˇ shaˬ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ doˆ deuˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ kamˬ coeˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Yoˇsehˆ tawˬ˗ahˇ shaˬ shaˬ˗ehˇ jawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. (Beh. 39:21; Ceuˬ. 105:17-19) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ yaw nyiˇ ngeh, mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu yuꞈ maˆ maˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ ngaˇ lehˇ jah˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Beh. 37:5-11) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ ahˇ˗eu jeˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dzawˇ nehˬ˗eu jiˇ pyeuꞈ nya meh. (Ceuˬ. 145:18) Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, aˬ jeˬ keuˆ le kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ “maˬ byehˇ dzeh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. w18.10 23 ¶3-4

Aˬ dui tsawˇ haˬ˗ahˇ haw ngeh, smˇ muiˬ iˇ shaˬ lehˇ haw nya meh. Smˇ muiˬ muiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu iˇ shaˬ shaˬ˗eu jeˬ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga? Iˬ nah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ Sawˇlaˬmoˬ nui ma cawˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ kawˆ ya boꞈ˗euˬ meh. Dawˬ daˬ heu dawˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mehˬ˗eu nga? Aˬ dui maˬ yahˇ naˇ iˇ shaˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ngeuˇ, smˇ muiˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ cawˬ cawˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ jaˆ˗eu hawˇ˗eu maˬ jaˆ gaˇ haw˗awˇ daˇ˗eu, aˬ jeˬ miˇ neh lehˬ laˇ ca laˇ nya˗eu nga? Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ aˇ muˇ pyaˆ iˇ ni mˇ nya˗eu miˇ neh meh. Gaˇ kawˆ heu dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ pyeuꞈ laˇ haw˗awˇ, Yaˬkoˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ heu kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ saˇ tiˇ biꞈ haw˗euˬ meh. (Koˆ. 2:1-4) Aˬ dui aˇ muˇ pyaˆ laˇ ni maˬ ya jahˇ˗a. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ dehꞈ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ haw˗awˇ maˬ daˇ ni ya jahˇ˗eu meh. w18.08 11-12 ¶8-10

Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mˇ nehˬ˗eu jeˬ heu˗ahˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mˇ doˆ laꞈ˗eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ kʼawꞈ ni aˬ dui loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ mˇ muiˬ nehˬ meh. (1 Teˇ. 5:15) Gaˇ kawˆ heu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “Naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu jeˬ ahˇ naˇ, naw maꞈ ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ ngaˇ lehˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ siˬ nya tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 13:35) Maˬlaˬkiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ nga lehˇ haw meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Kiˇ. 3:16) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ ‘tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ siˬ nya meh.’ (2 Tiˆ. 2:19) Aˬ dui aˬ jeˬ ngehˬ˗awˇ aˬ jeˬ mˇ˗eu maˬ kaˬ aˬ yawꞈ siˬ nya jiˇ meh. (Heˬ. 4:13) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ ha˗awˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ˗eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ, yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ gaˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ˗eu meh.—Heˬ. 13:16. w18.07 25-26 ¶15, 17

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗eu heu naˇ, nui gahˇ ahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ baoˬ maˬ ehˇ, nui gahˇ maˬ ehˇ, nui gaˬ maˬ ehˇ ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ paˇ jawˇ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ mawꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ mawꞈ˗eu ma. (Ceuˬ. 96:4-6) Ehˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ haw˗euˬ tiˬ gʼaˬ na, teu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya ni pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. Gaˬiˇnaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu maˬ ngeuˇ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ nui ma laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ haw mawˇ˗euˬ miˇ neh meh. (1 Yoˇ. 3:12) Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ˗ahˇ “Nawˇ dawˇ coe ni mˇ law nmˇ˗aˬ, laˬ kʼaˬ ya cehˇ tehꞈ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ maˬ mˇ˗euˬ miˇ neh, nawˬ˗euˬ nymˇ gʼoˆ kʼehˬ˗ahˇ iˬ baˇ keuˆ le luꞈ meh. Iˬ baˇ kʼoeˇ nawˬ˗ahˇ uˆ lahˇ mawꞈ˗eu meh. Iˬ baˇ˗ahˇ gʼaˬ leˇ ni nawˇ leh jeh˗awˬ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ meh. (Beh. 4:6, 7) Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ noeˬ paˇ˗awˇ aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ jiˇ Gaˬiˇnaˆ paw jawˇ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni mˇ mawˇ nehˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, Gaˬiˇnaˆ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗aˬ. w18.07 15 ¶1; 16 ¶4

Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu gʼaˬ kʼehˇ bi pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ heu naˇ, aˬ dui yaw shehꞈ bya nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 28:19, 20) Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ dui˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh haw luꞈ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ uiˇ cawˬ nehˬ˗awˇ dawˬ cawˬ puˬ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui hawˇ˗eu aˬ dui˗euˬ Miˬyehˇ˗ahˇ noeˬ muiˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ “Nymˇ tiˬ nymˇ˗ahˇ naw maꞈ uˇ leˇ ngeh, ‘Nui saˇ oꞈ luꞈ˗uˇ’ lehˇ dawˬ cawˬ puˬ nehˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 10:12) Yeˬsuˇ neh tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ, maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ kʼawꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ kuˇ ahˇ˗eu zahˇ sahˇ kʼoꞈ jaˆ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ iˬ nah gʼawˬ mya gaˇ teu loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ iˇ kahˇ mehˬ shi maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ kuˇ laˇ naˇ, tiˬ gʼaˬ na guˆ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na nui ma maˬ saˇ ni gʼeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui yaw bya yaw lawˬ lawˬ˗ehˇ gʼeh naˇ, nymˇ sahˇ deuˬ kʼawꞈ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, uiˇ cawˬ nehˬ˗awˇ yaw bya yaw lawˬ lawˬ˗ehˇ dawˬ cawˬ puˬ nehˬ meh. w18.06 22 ¶4-5

Beˬtuˆluˆ Yuˇdaˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ Ka li zaˬ deuˬ˗aˬ, myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ ya tseˇ˗eu gaˇ kawˆ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ gaˇ neh naˇ, aˬ yawꞈ Loˇmaˆ˗euˬ guiˇ maꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ yuiꞈ pyeuꞈ˗eu Gawˬneˬliˇ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 10:28, 35) Teu gaˇ neh naˇ Beˬtuˆluˆ aˬ cawˬ˗euˬˬ tsawˇ jeuˬ nehˬ˗ehˇ jawˇ taꞈ laˇ˗awˇ, dzaˬ taꞈ laˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, yaw myaˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Aˬdiˇawˬ meuˬ˗ahˇ Beˬtuˆluˆ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ dzaˬ maˬ dawˇ taꞈ ni paˇ pyeuꞈ iˇ˗euˬ meh. (Gaˬ. 2:11-14) Teu miˇ neh, Pawˇluˆ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ dehˬ˗awˇ, Beˬtuˆluˆ kʼawꞈ Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Aˬ dui Beˬtuˆluˆ neh Aˬshaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ dahˬ beh˗eu taꞈ laꞈ kʼoeˇ, mehˇ nmˇ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu heu naˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 1:1; 2:17) Heu gaˇ haw ngeh, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ “tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ”˗ahˇ ya gaˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗euˬ miˇ neh lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yoˇ. 12:32; 1 Tiˆ. 4:10) Aˇ yamˬ gʼawˬ myahˇ ni ga leˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ haw˗eu jeˬ beˬ paˇ nya˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu gaˇ kawˆ aˬ suˇ gʼaˬ maˬ kaˬ siˬ nya meh.—Sehˇ. 3:10, 11. w18.06 12-13 ¶15-16

Aˬ myah myah naˇ, Loˇmaˆ yehˇ˗euˬ kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu jeˬ, mahˇ˗eu shmˇ byaˆ yaw myaˬ hmˬ neh jahˇ taˬ˗euˬ meh. Pehˇ kʼahˬ heu yehˇ deuˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ hawˇ˗eu aˇ sehˇ nui deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ maꞈ pehˇ kʼahˬ heu˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ geuꞈ nya ngaˇ siˬ laˬ lehˇ ya haw˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ “nui ma” maˬ ngeuˇ naˇ, laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗euˬ zahˇ heu naˇ, kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ nya meh. (Dawˬ. 4:23) Yehˇ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu jeˬ, nahˬ dzehˬ˗eu smˇ neh jahˇ˗euˬ hmˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ paˇ˗a. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ zahˇ, aˬ dui neh tsaˬ meh lehˇ noeˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ. Aˬ dui yaw haˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ haw piˇ nya paˬ˗ehˇ nui gahˇ maˬ ahˇ˗a. (Dawˬ. 3:5, 6) Teu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ “kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ˗eu jeˬ” aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ dehˬ kaˬ luꞈ ngaˇ siˬ laˬ lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ ya go haw˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ gaˬ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ ehˇ˗eu jeˬ˗ehˇ dehꞈ caw˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, “kʼahˬ˗ahˇ dehˬ kaˬ”˗eu jeˬ dmˬ˗eu yaw awˬ meh.—Ceuˬ. 111:7, 8; 1 Yoˇ 5:3. w18.05 22-23 ¶3-4, 6-7

Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ yawˬ ha gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗eu Moˇseˬ neh sheuˬ gʼeh luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ dawˇ˗eu maˬ jaˆ˗eu gaˇ kawˆ uˬ taꞈ, Moˇseˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ toˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ ya mehꞈ˗eu heu naˇ, Moˇseˬ˗euˬ baˬ da neh nya lehˇ ehˇ gaˇ duˇ˗eu meh. (Tsahˬ. 20:1-5, 9-11) Moˇseˬ nui ma pehˇ dui dui laˇ˗awˇ, nahˬ yu ni maˬ paˇ gʼeh˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ kʼaˬ lo˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ jah˗eu laꞈ kʼoeˇ ngehˬ jeˬ maˬ ngehˬ ni, zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ngaˇ naw maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ iˇ cuꞈ maˬ bi doˆ le nya˗a loˇ lehˇ ehˇ˗awˇ, kʼaˬ lo˗ahˇ nyiˬ laꞈ juiꞈ˗awˇ iˇ cuꞈ bi doˆ le˗euˬ meh. Jahˇ gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui pehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ bi mˇ˗euˬ meh. (Ceuˬ. 106:32, 33) Moˇseˬ tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ nahˬ yu ni maˬ gʼeh˗euˬ baˬ da neh, Yeˬhawˇbaˬ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ Miˇ kʼahˬ˗ahˇ maˬ paˇ ya ahˇ leˇ˗euˬ meh. (Tsahˬ. 20:12) Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ dui zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu jeˬ ya siˬ˗euˬ ma. Tiꞈ, aˬ dui aˬ myah luꞈ nahˬ yu ni gʼeh ni ya leh jeh˗eu meh. Aˬ dui leh jeh˗eu naˬ leˇ naˇ, jahˇ gʼeh laˇ nya˗awˇ, nui gahˇ maˬ ahˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ laˇ mˇ laˇ nya˗eu meh. Nyiꞈ, shaˬ zahˬ naꞈ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui ciˬ suꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ jaˆ kʼawꞈ, nahˬ yu ni gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh˗eu meh. w19.02 12-13 ¶19-21

Tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˆ behˆ yaw kah pyeuꞈ˗eu ngaˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ aˬ gaꞈ baw duˆ˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ ja gʼaˬ ngeh, naw maꞈ tsaꞈ gaˬ naˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 15:11) Gaˇ kawˆ heu aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ leˇ nya nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ neh ja˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ laꞈ kʼoeˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ gaꞈ baw duˆ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗awˇ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ naˇ, uꞈ laꞈ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 15:5) Uˬ laꞈ deuˬ iˇ cuꞈ hawˇ˗eu dzaˇ za˗eu gʼaˇ duˬ baw duˆ˗ahˇ ya gʼoe˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui kʼawꞈ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ nui ma tiˬ siˬ˗ahˇ taꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ peh ya jawˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ mˇ gaˇ neh za˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Yoˇ. 4:34; 17:13; 1 Beˬ. 2:21) 40 kʼoꞈ dzehˬ ni huˬ mehˬ mehˬ laꞈ˗euˬ Hehˇnaˬ ehˇ˗eu, “Miˬyehˇ gaˇ mˇ gʼaˬ ngeh, aˬ myah luꞈ ngaˬ˗ahˇ siˬ laˇ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh.” Laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ tsawˇ haˬ deuˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ naˇ haˬ kʼawꞈ, tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ ni gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh.—Tehˬ. 5:10-12. w18.05 9 ¶2; 13 ¶14

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu paw aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ naˇ Pawˇluˆ˗ahˇ, Gaˬliˇ tsawˇ jeuˬ hawˇ˗eu, Loˇmaˆ tsawˇ jeuˬ, kʼoeˇ naˇ miˬ yehˇ gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ jah˗eu tsawˇ jeuˬ nui deuˬ heu deuˬ˗ahˇ bi tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. (Gaˬ. 2:7-9) Pawˇluˆ nymˬ˗mˇ iˬ nah Tuˆlaˇkiꞈ, Gaˬliˇ, Iˇdaˬliˬ lehˇ kuˇ˗eu miˇ kʼahˬ heu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ˗eu deuˬ˗ahˇ ya tsaꞈ gaˬ˗awˇ, Ka li zaˬ aˇ muˇ beh˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ yawˬ awˬ maˬ ngeuˇ˗a, aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ biꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. (1 Teˇ. 2:14) Pawˇluˆ Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ˗euˬ aˇ muˇ yaw shuiꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, A.D. 50 kʼoꞈ heu kaˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ gʼeh˗euˬ meh. Teu laꞈ kʼoeˇ “Naw maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ gʼaˇ duˬ nga maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ja ceuˬ luꞈ˗awˇ, guiˬ lahˬ kʼaˇ shaˇ ngeh naw maꞈ gʼaˇ duˬ shaˇ luꞈ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, jah˗eu baˬ da neh naw maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ doˆ shaˇ doˆ laꞈ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ehˇ, gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ baˬ da neh naw maꞈ aˇ naˆ ni leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ehˇ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Teˇ. 1:2, 3) Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ lehˇ ehˇ nehˬ˗awˇ, “nymˬ˗mˇ naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ˗awˇ caw dehˬ caw toˆ” lehˇ boꞈ nehˬ˗euˬ meh.—1 Teˇ. 5:11. w18.04 19-20 ¶16-17

Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ˗awˇ nawˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ mawꞈ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu naˇ tehˬ dui dui˗eu gaˇ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ ya bi pyeuꞈ meh. Nawˇ heu naˆ maˬ tseˇ tsaꞈ gaˬ iˇ nya laˇ ni aˇ pyaˇ daˬ taˬ nya meh laˬ? Nawˇ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ nya meh laˬ? Ehˇ kʼawꞈ, nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ maˬ cehˇ naˇ lawˇ? Nawˇ tsaꞈ gaˬ˗eu bym laˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga? Nawˬ˗ahˇ caw ba nya˗eu nyiˬ jeˬ jaˆ meh. (1) yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ (2) aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ˗eu gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ. Nawˇ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ mawꞈ laˇ˗eu meh. Sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ “Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah de?” lehˇ naˇ haˬ laˇ naˇ, dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya meh. Naˇ haˬ jeˬ teu˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ nya˗eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ jw.org gʼoeˇsaiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ meh. “Ngaˇ Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah˗eu nga?” lehˇ ehˇ˗eu mˇ dzaw˗eu aˇ taꞈ ya mawˇ meh. (Taiˬ hawˇ˗eu Mam dawˬ paw haw.) Nawˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ lehˬ hmˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ taꞈ teu˗ahˇ boꞈ˗ahˇ haw. w18.04 29-30 ¶10-11

Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ naꞈ˗i jaˆ˗eu jeˬ jaˆ dui dui kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ jiˇ dui dui baw˗eu jeˬ jaˆ meh. Dui dui baw˗eu jeˬ tiˬ hmˬ na˗aˬ, loˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ nyaꞈ saꞈ ya gʼawˇ˗awˇ, ya dzaˬ, ya yuꞈ kʼaˆ meh. Heu loꞈ˗ehˇ ya jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ naꞈ˗i maˬ jaˆ˗eu jeˬ pyeuꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ laꞈ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ, Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 104:14, 15; Tsoˆ. 3:12, 13) Yeˬhawˇbaˬ Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu dawˬ neh miˇ tsaˬ˗ahˇ zaˬ baw byah˗awˇ haw piˇ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Dawˬ heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ naꞈ˗i jaˆ˗eu jeˬ maˬ pyeuꞈ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ˗a. Teu naˇ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ tiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ neh caw ba nya ni gaˇ ma pah dahˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ hawˇ˗eu byah kuꞈ˗eu oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ aˬ myah luꞈ jawˇ gʼeh˗eu miˇ tsaˬ baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ laˇ ni ya mˇ˗eu heu meh. (Ceuˬ. 127:3; Yaˇ. 45:18) Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ nymˇ dahˬ aˬ myah luꞈ laꞈ kʼaˬ ya cehˇ gʼeh meh. w18.04 4-5 ¶7-8

Aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh oˇ nga lehˇ˗aˬ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ taˆ lehˇ ha geuꞈ meh lehˇ maˬ ya noeˬ tmˬ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ, aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw. Tiˬ gʼaˬ na shiˇ˗euˬ deuˬ maˬ paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ jah˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na tsawˇ muiˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ ya le meh lehˇ jah˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗eu nga lehˇ haw ma. Aˬ yawꞈ Aˇdahˬbeh˗eu 1:28-ahˇ jeˬ hu gui˗awˇ, Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ aˬ geu gaˇ bi jawˇ mawꞈ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ bi jawˇ mawꞈ nga lehˇ nymˇ sahˇ gʼaˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ bi jawˇ mawꞈ nga lehˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Iˇsaˬyaˇ 55:11-ahˇ gui˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ paˇ iˇ˗euˬ ngaˇ laˬ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ maˬ paˇ iˇ ngaˬ siˬ lehˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Ja ceuˬ 37:10, 11-ahˇ gui˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ mehˬ hu paw aˬ joˆ˗ehˇ ya dehꞈ˗eu nga lehˇ paˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ Jaˇliꞈ neh heu loꞈ˗ehˇ dzawˇ nehˬ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˬ zaˇ ziˇ bi dehꞈ mawꞈ ngaˇ siˬ lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗euˬ meh. w19.03 24 ¶14-15; 25 ¶19

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗awˇ mˇ caw lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ kawˆ mehˬ˗awˇ, yaw beuˇ beuˇ jawˇ lehˇ saˇ tiˇ yaw myaˬ poˆ biꞈ˗euˬ meh. (Tehˬ. 24:42; 28:19, 20) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh lehˇ laˆ noeˬ nehˬ˗awˇ, gʼaˬ maˬ bi baˬ ni jiˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 13:24) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ mehˬ bawˬ gm˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 15:10, 12, 13) Aˬ yawꞈ neh gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗ahˇ biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ teu naˇ maˇ diˇ zmˬ nya˗awˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ “Yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ kʼaˇ taꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗aˬ, ngaˬ˗euˬ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 18:37) Aˬ dui ‘tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ oˇ˗awˇ, iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za laˇ ngeh, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu’ heu naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Sehˇ. 3:13; Luˇ. 17:3, 4) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui “aˇ yamˬ tsaˬ ngeh maˬ ehˇ, maˬ tsaˬ ngeh maˬ ehˇ” leh jeh˗awˇ tsaꞈ gaˬ˗eu heu jiˇ ni Yeˬsuˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—2 Tiˆ. 4:2. w19.03 10 ¶9-10