Ngaˬ siˬ ba la

Yeˬsuˇ yaw nyiˇ ngeh neh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ tsawˇ dzehˬ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ dzehˬ haw˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ da aˬ ma taꞈ˗ehˇ siˬ nya dzehˬ ma lehˇ maˬ noeˬ˗a. Yeˬsuˇ aˇ doˆ doˆ saˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh gaˇ gʼawˬ mya jeˬ ya mˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ, gaˇ teu˗ahˇ mˇ˗eu yaw duˬ baw meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ daˇ kʼawˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ Yoˇsehˆ˗ahˇ neh ya dzaw˗awˇ, nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da˗ahˇ caw ba˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ le˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ aˬ da aˬ ma˗ahˇ neh ya gaˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (Luˇ. 2:8-19, 25-38) Teu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Yeˬsuˇ jiˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ siˬ nya˗eu nga? Yeˬsuˇ yaw nyiˇ ngeh, saˬ laˬ deuˬ “aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ neh ngehˬ kʼoꞈ tmˇ kʼoꞈ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ zahˬ dui dui leˇ” gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. (Luˇ. 2:46, 47) Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ 12 kʼoꞈ kʼawˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ duˬ˗euˬ meh.—Luˇ. 2:42, 43, 49. w20.10 29-30 ¶13-14

Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui deuˬ jiˇ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ bi jah ziꞈ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ boꞈ dahˬ beh ngeh, aˬ yawꞈ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu 3 jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Teu naˇ, (1) “aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ gʼaˇ duˬ Ka li shiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ.” (2) Yeˬsuˇ˗ahˇ “baꞈ pahˬ”˗euˬ gaˇ kawˆ. (3) ‘Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ smˬ nah keuˆ laˇ naˇ Miˬyehˇ neh paˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ’ gaˇ kawˆ heu deuˬ pyeuꞈ meh. (1 Gawˇ. 15:3, 4) Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ bi baꞈ pahˬ˗euˬ uˬ taꞈ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu nga? Bawˇlawˇpeh Iˇsaˬyaˇ Meˬsiˇya “tsawˇ haˬ sehꞈ duˬ˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh”˗awˇ “haiˬ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ lmˬ bymˇ taꞈ”˗eu uˬ taꞈ, “tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗euˬ iˬ baˇ aˬ yawꞈ pi”˗eu meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ lawˇ nehˬ˗eu heu neh teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ meh. (Yaˇ. 53:8, 9, 12; Tehˬ. 20:28; Maˆ. 5:8) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ bi baꞈ pahˬ˗euˬ uˬ taꞈ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh bi buˬ˗iˇ nya˗eu uˬ taꞈ, shiˇ dzeuˇ˗euˬ aˬ dui gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ ya mawˇ˗eu lehˇ noeˬ tmˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu dahˬ beh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w20.12 2-3 ¶4-6; 5 ¶11

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ Teˇsaˬloˇni meuˬ˗ahˇ “jawˇ nah smˬ nah keuˆ ni, aˬ yawꞈ maꞈ [Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ] nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ ja sawˇ˗euˬ meh.” (Kʼehˇ. 17:1, 2) Pawˇluˆ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ jiˇ Yuˇdaˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, guˆ gaˇ maˬ duˇ˗a. (Kʼehˇ. 26:4, 5) Pawˇluˆ Yuˇdaˇ tsawˇ haˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬyawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni tsaꞈ gaˬ peuˬ˗eu meh. (Piˆ. 3:5) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ baˬ da neh Teˇsaˬloˇni meuˬ hawˇ˗eu Beˬliˇ meuˬ˗ahˇ neh ya iˇ doˆ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Aˬteˬ meuˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh kʼawꞈ, yaw beh loꞈ˗ehˇ “Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ nehˬ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ kʼoeˇ ja uˇ˗eu” meh. (Kʼehˇ. 17:17) Ehˇ kʼawꞈ, Pawˇluˆ lehˆ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh˗aˬ, teu gaˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ jawˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ beu gaˇ dui dui˗eu meh. Pawˇluˆ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ tsaꞈ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ “gaˇ kawˆ yaw shuiꞈ” mehˬ nya lehˇ noeˬ˗eu aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ ‘Nawˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ nga maꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ gaˬ haw˗aˬ siˬ’ lehˇ ehˇ˗eu meh.—Kʼehˇ. 17:18-20. w20.04 9 ¶5-6

Teu miˇ neh yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ nya naˇ, yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ taˬ noeˬ. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shi yawˬ haˇ yawˬ ha yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ˗a lehˇ taˬ ngehˇ. Yawˬ gʼaˬ na luꞈ mˇ lehˬ˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗euˬ guiˬ lahˬ yaw dzahˇ pyeuꞈ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. (Peˇ. 1:7; 1 Yoˇ. 4:10) Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nya meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ aˬ dui nui ma saˇ laˇ ni tiˬ jeˬ na ngehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Dawˬ. 12:25; 1 Teˇ. 5:14) Nui ma cawˆ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu Naiˬjiˇliˬ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Jaw˗iˬ, “Mehˇ nmˇ deuˬ maˬ jawˇ law nymˇ˗aˬ ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ maˬ noeˬ doˆ coeˇ nya. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ pyeuꞈ˗awˇ, nui ma cawˆ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ nya˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui aˬ geu ngeh gʼaˬ baˬ˗eu lehˇ yawˬ poˆ na luꞈ maˬ siˬ nya˗a lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ gaˇ iˇ˗awˇ aˬ dui aˬ jeˬ loˬ nya lehˇ ya dzawˇ nehˬ˗eu meh. w20.12 24 ¶7-8

Aˬ dui tiˬ gʼaˬ paˬ nehˬ˗ehˇ mawˇ ngeh cawˬ cawˬ mawꞈ naˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ aˇ yamˬ ya zmˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ja cawˬ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu, puˬ haw laꞈ˗euˬ jeˬ ja nehˬ ngeh cawˬ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ mawˇ haw˗aˬ. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ya mawˇ haw˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ “Aˬ yawꞈ˗ahˇ naw maꞈ maˬ mawˇ haw˗euˬ kʼawꞈ, naw maꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ naw maꞈ maˬ ya mawˇ kʼawꞈ, naw maꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ jah˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 1:8) Teu miˇ neh, aˬ dui jiˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ ya mawˇ haw˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ nya˗a. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ gʼoe˗awˇ shaˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ ya ngehˬ cawˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ maˬ bi shaˇ mawꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu jiˇ ni uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ meh. (Tehˬ. 4:10) Aˬ dui Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ maˬ ngehˬ cawˬ nya kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ nya meh. w20.04 20 ¶1-3

Gaˇ hu Gaˬliˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ cehˆ ceh ceh˗eu deuˬ, gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ doeˇ doeˇ˗awˇ gʼawˇ mawˇ naˇ dui dui nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ, teu˗euˬ jeˬ hu neh yaw muiˬ˗ehˇ cehˆ dzaw taˬ˗awˇ, mawˇ do laˆ gʼahˇ taˬ˗eu heu tehꞈ meh. Aˬ dui jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya cehˆ˗eu lehˇ ya dzaw˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui naˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh dui dui˗eu maˬ baw˗eu baoˬ za nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ dzehˬ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ mehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ ni jiˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ neh haw teˬ gaˇ hawˇ˗eu kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ gaˇ ya daˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, yaw myaˬ poˆ aˬ yawꞈ gʼaˬ baˬ˗awˇ “gʼawˇ mawˇ˗ahˇ daˇ ceh tsawˆ” gaˇ ya daˬ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. (2 Gawˇ. 12:7) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ coˬ˗iˇ˗eu uˬ taꞈ, aˇ yamˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh. (2 Gawˇ. 12:9, 10) Pawˇluˆ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ shaˬ zahˬ keuˆ le kʼawꞈ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ˗eu meh. w20.04 29 ¶13-14

Aˬ dui maˬ mawˇ nya˗eu laꞈ sawˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ “gaˇ mˇ” cawˬ ya pyeuꞈ˗eu heu meh. (2 Gawˇ. 6:1) Aˬ dui zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ mˇ ngeh, teu loꞈ˗ehˇ mˇ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ yawˬ ha˗ahˇ hawˇ˗eu gaˇ heu˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ “Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ luꞈ˗eu gaˇ mˇ cawˬ” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 3:9) Aˬ dui Ka li zaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh jiˇ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ˗ahˇ “ngaˬ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗iˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗awˇ, “naw maꞈ nehˬ˗ehˇ aˬ myah luꞈ ngaˇ jawˇ ma” lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Tehˬ. 28:19, 20) Mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tawˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ mˇ cawˬ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ’ ya tsaꞈ gaˬ˗eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ miˇ˗a. (Pah. 14:6) Mˬ taˆ paw neh caw ba˗eu jeˬ, aˬ dui˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ byah nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ siˬ yoeˬ sehˬ ngeh, siˬ yoeˬ tiˬ nuiˆ na yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗eu nui ma˗ahˇ ga iˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Tehˬ. 13:18, 23) Siˬ yoeˬ teu˗ahˇ bi huiˬ laˇ˗awˇ aˇ siˬ bi siˬ le˗eu aˬ suˇ gʼaˬ nga? Teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬsuˇ iˬ nah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. w20.05 30 ¶14-15

Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ nymˇ jiˇ yaw myaˬ lam jiˇ gʼawˬ˗eu baˬ da neh nymˇ jiˇ pyaˆ˗iˇ shaˆ˗iˇ˗eu meh. Nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu deuˬ kʼawꞈ ni maˬ siˬ nya˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Nymˇ jiˇ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ ehˇ˗eu, “Aˬ da aˬ ma maˬ ehˇ, zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ ngehˬ cawˬ ni tiˬbiˬ, tehˇbeˬ˗leꞈ, naˬ gaˬ, biˬdiˬoˬ keˆ heu deuˬ˗ahˇ haw gaˇ mui gaˇ tehꞈ˗ehˇ kaꞈ gʼa˗eu miˇ neh, iˇ kahˇ tiˬ kahˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ luꞈ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ siˬ nya gaˇ duˇ˗eu meh.” Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ maˬ gaˬ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ luꞈ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ maˬ gʼeh mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ gʼoeˇ law gaˬ law˗ehˇ jawˇ mawꞈ˗eu ma. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ aˬ dui gʼoeˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ ya gaˬ˗eu meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ gaˬ naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Kaˬ. 2:12. w21.01 20 ¶1-2

Yawˬ gʼaˬ na luꞈ mehˬ bawˬ gm˗eu baw duiˇ behˆ zaˬ aˇ muˇ, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ˗eu baw duiˇ behˆ zaˬ aˇ muˇ naˆ maˬ tseˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya dzehˬ˗eu meh. Nawˬ˗euˬ nui noeˬ, nui ma, nui kʼahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ yaˆ uiˬ taˬ naˇ, nawˬ˗euˬ nui ma gʼaˬ leˇ˗euˬ aˇ muˇ teu muˇ loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ nya˗eu meh. Saˬdaˬ nawˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ nui ma bi biˇ paˆ mawꞈ˗awˇ, nawˬ˗euˬ nui noeˬ, nui ma, nui kʼahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ nehˬ˗ehˇ tahˬ poˆ˗ehˇ bi gʼeh mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nawˬ˗euˬ nui ma gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ gʼaˇ duˬ ya bi pyeuꞈ meh. (Tehˬ. 22:36-38) Teu miˇ neh, Saˬdaˬ neh nawˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ taˬ bi biˇ paˆ. Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ “Ngaˇ nawˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ guˆ nya ni ngaˬ˗euˬ nui ma yaˆ uiˬ nehˬ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, kʼaˇ shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ dehꞈ caw˗eu leh jeh luꞈ˗uˇ. Yawˬ nah na luꞈ gaˇ kawˆ yaw huiˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yaw nyiˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, noeˬ tsehˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ bi za˗eu meh. (Dawˬ. 27:11) Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ bawˇlawˇpeh Miˇkaˬ loꞈ˗ehˇ “Nga maꞈ law nmˇ˗aˬ, nga maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ laꞈ kʼoeˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ cah ma” lehˇ ehˇ nya˗eu meh.—Kaˬ. 4:5, MS. w20.06 13 ¶17-18

Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ deuˆ laˇ ngeh, Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma pehˇ dui dui leˇ˗awˇ, Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ dahˬ beh laˇ˗eu meh. (Pah. 16:14, 16) Teu ngeh, uiˬ laˇ taˬ˗euˬ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ bi laˆ cawˆ jiˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu gʼaˬ maˬ jawˇ˗ehˇ pyeuꞈ˗iˇ˗awˇ, ya shiˇ tehꞈ˗a.” (Daˬ. 11:45) Jaˇliꞈ heu deuˆ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi laˆ cawˆ˗eu gaˇ kawˆ duꞈ yawˇ ni paˇ ehˇ taˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ ya buˬ˗iˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ paˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Daˬ. 12:1) Heu deuˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ lehˇ kuˇ˗eu Miˇkeˬlaˇ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “haw piˇ˗eu” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ 1914 kʼoꞈ˗ahˇ neh naˇ uˆ lahˇ dahˬ beh laˇ˗awˇ, mehˬ hu paw aˬ yawꞈ Aˬmaˬgeˬdoˬ guiˇ mˇ ngeh “doˆ le”˗eu meh. Daˬyeˬlaˇ teu ngeh˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ pyeuꞈ laˇ haw˗euˬ “shaˬ dui zahˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ” lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh.—Pah. 6:2; 7:14. w20.05 15-16 ¶15-17

Yoˇsehˆ zaˬ kʼaˆ ya geuꞈ ngeh maˬ ehˇ, aˇ nah naˇ tawˬ˗ahˇ ya ahˇ ngeh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ nya˗a. Yoˇsehˆ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ jeˬ lehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mawꞈ kʼawꞈ, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jahˇ nya˗a. Aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ myah luꞈ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ yawˬ ha maˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni yawˬ ha neh za˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗euˬ meh. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gʼaˬ bi pyeuꞈ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ yawꞈ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗euˬ meh. (Beh. 39:21-23) Yoˇsehˆ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ dui˗ahˇ miˇ tsaˬ heu siˬ naˇ haiˬ dui doeˇ dui dui˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ meh lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ kʼawꞈ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ gʼoe duˬ hawˇ˗eu ziꞈ duˬ lo guˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ byeˇ dzeh gaˇ keuˆ ni nui ma maˬ cawˆ˗a. (Ceuˬ. 62:6, 7; 1 Beˬ. 5:10) Yoˇsehˆ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ yuꞈ maˆ kʼoeˇ nyiˬ kawˆ˗ahˇ maˆ ngeh, aˇ kʼoꞈ 17 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni tehꞈ˗a siˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ nui ma taˬ coeˇ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ zaˬ guˬ yaw myaˬ gʼaˬ jiˇ Yoˇsehˆ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu baˬ da neh maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ tawˬ˗ahˇ ya uˇ˗iˇ˗euˬ meh.—Ceuˬ. 110:3. w20.12 16-17 ¶3; 17-18 ¶5, 7

Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu Yoˇhaˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ ya pyeuꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ya mehˬ˗eu miˇ neh, kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (Kʼehˇ. 4:18-21; 5:27-29, 41, 42) Ka li zaˬ deuˬ shaꞈ dawˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu deuˬ naˆ maˬ tseˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗eu miˇ neh meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na neh, Miˬyehˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ boꞈ˗euˬ paˇ dmˬ, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya lam gʼaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ hu paw maˇ diˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ kʼoeˇ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ mˬ kʼoeˇ taˆ uˆ lahˇ luꞈ˗awˇ, gʼawˬ myahˇ maˬ gʼehˇ˗ehˇ miˇ tsaˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗euˬ Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ maꞈ naˇ, luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ meh. (Tehˬ. 24:14) Kʼoeˇ uˬ taꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Ka li zaˬ deuˬ, nymˬ˗mˇ mˬ kʼoeˇ taˆ sahˬ paˬ geuꞈ˗awˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼehˬ haw˗euˬ deuˬ naˇ shiˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ paˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ naˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ ya jawˇ˗eu meh. Teu gaˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh bye˗euˬ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ pyeuꞈ meh.—Pah. 5:10. w20.07 15 ¶4

Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ Sahˬpaˬ geuꞈ˗eu Meˬsiˇya˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ gaˇ duˇ gaˇ keuˆ ni jah˗eu meh. Teu miˇ neh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ “Ngaˇ oe˗eu aˇ nah˗ahˇ ya mawˇ tehꞈ˗a lehˇ noeˬ˗awˇ, naw maꞈ˗euˬ aˬ da Aˬbyaˬhaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ diˇ ya mawˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ ya cehˇ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 8:56) Heu gaˇ haw ngeh Aˬbyaˬhaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ tiˬ gʼaˬ na Yeˬhawˇbaˬ neh beh˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ ya keuˬ leˇ ngaˇ lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ saˇ jaˇ dawˬ teu˗ahˇ mˇ byah˗eu aˇ nah˗ahˇ dawˬ˗euˬ meh. Aˬbyaˬhaˬ Miˬyehˇ neh beh˗euˬ meuˬ, maˬ ngeuˇ naˇ Miˇkʼahˬ˗ahˇ dawˬ˗eu lehˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga? Aˇ dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ nehˬ˗ehˇ˗iˬ maˬ taꞈ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ gaˇ˗iˬ yaw duˬ duˬ˗ehˇ maˬ jawˇ˗a. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ sahˬ paˬ aˬ geu gʼaˬ˗ahˇ maˬ kaˬ, gʼaˬ maˬ biꞈ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Aˬbyaˬhaˬ yawˬ ha˗euˬ miˇ kʼahˬ beh˗eu lehˇ jiˇ maˬ leh jeh˗a. Aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu aˇ nah˗ahˇ dawˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni jah˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w20.08 3 ¶4-5

Yeˬsuˇ Ka li uˆ lahˇ ngeh, tiˬ gʼaˬ˗iˬ “naˇ˗eu gawˇ˗eu maˬ baw”˗a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Yaˇ. 33:24) Teu miˇ neh shiˇ˗euˬ deuˬ naˇ, loˆ˗eu shaˆ˗eu gʼawˇ mawˇ neh gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Toˆ˗ehˇ tiˬ poˆ tehꞈ˗ehˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ gaˬ˗eu deuˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ maˬ paˇ siˬ nya˗eu meh. Tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Ka li uˆ lahˇ˗eu tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ, tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ byah kuꞈ laˇ˗eu meh. Tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ jiˇ ngeh, Yeˬsuˇ Aˬda˗ahˇ Miˇkʼahˬ a kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Teu ngeh naˇ, Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ bi byah kuꞈ jiˇ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ byah nehˬ jiˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 15:24-28; Pah. 20:1-3) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ ya ha ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh paˬ nga? Laˬ kʼaˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ cehˇ˗eu miˇ neh ngoeˇ˗eu maˬ siˬ, uiˇ˗eu maˬ siˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caˇ˗awˇ ja ceuˬ˗eu maˬ siˬ. Ehˇ kʼawꞈ yaw duˬ baw˗eu tiˬ jeˬ naˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ laꞈ sawˬ heu hmˬ baˬ da neh nui gaˬ˗euˬ Aˬda yaw dzahˇ˗ahˇ hawˇ˗eu Zaˬmaˇ˗ahˇ gaˬ dui dui laˇ˗eu yaw duˬ baw meh. w20.08 16-17 ¶9-10

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu maˬ ngeuˇ maˇ˗iˬ lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 7:8, 9) Pawˇluˆ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ teˬ˗eu lehˇ maˬ haw˗eu yaw duˬ baw meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ tseˇ˗euˬ meh. (Piˆ. 2:19-22) Heu gaˇ haw ngeh sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ hawˇ˗eu maˬ sheuˬ dzaˬ˗euˬ gaˇ haw˗awˇ neh, huiˬ˗eu gaˇ mˇ nya˗eu hawˇ˗eu maˬ mˇ nya˗eu lehˇ daˇ˗eu teu naˇ, maˬ tsaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 7:32-35, 38) Yeˬsuˇ maˬ ehˇ Pawˇluˆ maˬ ehˇ aˬ dui˗ahˇ ya sheuˬ dahˬ dzaˬ meh, maˬ ya sheuˬ dahˬ dzaˬ˗a lehˇ maˬ mehˬ˗a. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? 2012 kʼoꞈ, Tseˇ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ˗ahˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ “Sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu hawˇ˗eu maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu heu nyiˬ jeˬ luꞈ Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. . . . Yeˬhawˇbaˬ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu shaꞈ dawˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ haw˗a” lehˇ dzawˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗eu maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ yaw zeu ya baw˗eu meh. w20.08 28-29 ¶8-9

Miˇ kʼahˬ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ siˬ nya mawꞈ˗eu myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼahˬ na˗ahˇ naˇ, toˆ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a, tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ siˬ nya mawꞈ˗a. Nawˬ˗euˬ tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ tawˇ neh? Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ heu gʼaˬ leˇ mehˬ lehˇ maˬ ehˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ bi tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu aˬ geu ngeh bi gʼaˬ˗eu lehˇ noeˬ taˬ dzeuˇ˗euˬ meh. Gaˇ heu mˇ gʼaˬ ngeh, “aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ yamˬ keuˆ le”˗eu meh. (Tehˬ. 24:14) Yeˬsuˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ˗eu, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ ni bi pyeuꞈ˗iˇ nya˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “yaw beuˇ beuˇ˗ehˇ jawˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 24:42) Noˇaˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Noˇaˬ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ bi naˇ haˬ ni gʼeu pyawˇ˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ teu gaˇ duˇ meh. (Tehˬ. 24:37-39; 2 Beˬ. 2:5) Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ biꞈ˗euˬ gaˇ heu˗ahˇ haw tsoˆ taˬ nya ni ya leh jeh˗eu meh. w20.09 8 ¶1-2; 8-9 ¶4

Saˬdaˬ “nui ma pehˇ dui dui” luꞈ meh. Aˬ dui teu ngaˬ˗ahˇ maˬ deuˬ laˇ˗a lehˇ noeˬ naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha jaˬ myawꞈ myawꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Pah. 12:12) Mehˬ hu paw aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ yawˬ ha˗euˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ˗eu meh. Gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ “miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ heu aˇ dahˬ beh ngeh neh kʼaˇ keuˆ le dzeuˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu, aˬ kaˇ kʼaˇ keuˆ le˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ naˆ maˬ tseˇ, guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu” jeˬ keuˆ le˗eu meh. (Tehˬ. 24:21) Teu ngeh aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ laˆ naˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Tehˬ. 10:35, 36) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba˗awˇ bi uˆ kaˬ uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ paˬ Aˬsaˬ loˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe ma loˇ? (2 Laˬ. 14:11) Yeˬhawˇbaˬ mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˬ dui maꞈ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ”˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ “aˇ yamˬ tsaˬ tsaˬ ni bi dzaˬ bi dawˇ”˗eu meh. (Tehˬ. 24:45) Aˬ dui jiˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu jeˬ ya jahˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah ziꞈ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ya leh jeh˗eu meh.—Heˬ. 10:38, 39. w20.09 18-19 ¶16-18.

Yeˬhawˇbaˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗awˇ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ bi mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Tsawˇ haˬ zaˬ iˇ cuꞈ aˬ geu paw bi iˇ˗eu lehˇ lawˇ baˬ caˬ pyawˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗eu gʼaˇ duˬ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ zmˬ˗awˇ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ laˆ paˇ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ ni laˆ noeˬ nya meh. (Eˇ. 7:21, 25, 26 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ) Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui “sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ hawˇ˗eu dzoeˬ dzaˬ˗eu tsawˇ haˬ” deuˬ Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ nya˗eu meh. (1 Tiˆ. 2:1, 2; Neˬ. 1:11) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, aˬ dui tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, nui ma keuˆ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya˗eu meh.—Kʼehˇ. 12:5; Heˬ. 13:3. w20.11 15 ¶13-14

Iˇ cuꞈ shawˇ˗eu teu gʼaˬ nawˬ˗euˬ dzaw zaˬ pyeuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nawˬ˗ahˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ˗awˇ, laˬ kʼaˬ paˇ cehˇ dzehˬ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? (1 Teˇ. 2:19, 20) Iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ yaw shuiꞈ deuˬ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˇ muˇ muˇ lah ni˗euˬ “gaˇ kawˆ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ” pyeuꞈ meh. (2 Gawˇ. 3:1-3) Dzeuˇ laꞈ˗euˬ oeˬ kʼoꞈ yaw kaˬ˗ahˇ miˇ kʼahˬ doe ni ba la yawˬ siˬ na luꞈ 10,000,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw luꞈ˗eu meh. Heu naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ? Teu oeˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ yawˬ kʼoꞈ na luꞈ 280,000 gʼaˬ dzehˬ ni iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui dzeˇ luꞈ˗eu dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni aˇ yamˬ biꞈ˗eu heu kaˬ˗ahˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ le keuˆ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh kawˇ ma˗ehˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Aˇ yamˬ jiˇ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ˗eu meh.—1 Gawˇ. 7:29; 1 Beˬ. 4:7. w20.10 6 ¶1-2

Sahˬ paˬ Sawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ naˇ haˬ˗a. Bawˇlawˇpeh Saˬmeuˬlaˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ ehˇ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maˬ ha geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, teu huiˬ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ pyehˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ dehˬ lehꞈ˗eu meh. (1 Saˬ. 15:13-24) Maˇ diˇ naˇ teu˗euˬ jeˬ hu ngeh jiˇ Sawˇluˆ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 13:10-14) Sawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ bi huiˬ laˇ˗euˬ heu naˇ, gʼawˬ cawˇ cawˆ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ maˬ beˬ paˇ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ taˬ˗awˇ laꞈ maˬ paˇ daˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Sawˇluˆ loꞈ˗ehˇ maˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ gui ngeh, teu˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ahˇ dehˬ lehꞈ miˇ˗a loˇ? Ngaˇ ngaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ dehˬ lehꞈ miˇ˗a loˇ?’ Aˬ dui teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ kawˆ na˗ahˇ ngeuˇ ma lehˇ ehˇ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ ya beˬ paˇ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ naˇ nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ maˬ paˇ bi pyeuꞈ meh. w20.11 20 ¶4-5

Zaˬ guˬ deuˬ, naw maꞈ aˬ suˇ gʼaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ noeˬ taˬ˗euˬ nga, aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ taꞈ˗eu nga lehˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ ya siˬ duˬ˗eu meh. (Maˆ. 12:2) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ noeˬ tsehˆ nya laˇ˗eu meh. Teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu heu meh. (Shuˆ. 24:15) Aˬ dui Jaˇliꞈ gui˗eu hawˇ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ laˆ duˬ taˬ˗awˇ teu˗ahˇ aˬ myah luꞈ mˇ caw naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗awˇ jah˗eu jeˬ jiˇ myaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu naˬ ba tiꞈ taˬ. Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ aˬ dui yawˬ ha bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ zmˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˇ pyaˇ daˬ˗eu deuˬ naˇ, “noeˬ shaˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ ciˬ tehˬ˗eu baˬ da neh nui ma tsawˬ paˆ gaˇ keuˆ˗eu meh.” (1 Tiˆ. 6:9, 10) Ehˇ kawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ naˇ, aˬ dui “baw le za le˗awˇ, mˇ˗eu shaˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ laꞈ kʼoeˇ guiˬ lahˬ” baw˗eu meh.—Shuˆ. 1:8. w20.10 30-31 ¶17-18

Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬsuˇ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ tsawˇ haˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh mˇ dahˬ beh taˬ˗euˬ gaˇ heu “mˬ dzeˇ miˇ dzeˇ keuˆ ni” mˇ gʼeh lehˇ dawˬ biꞈ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 1:8) Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ gaˇ heu maˬ mˇ nya˗a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ “caw ba˗eu gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ loˬ˗eu meh. (Yoˇ. 14:26; Zaˬ. 4:6) Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za˗euˬ meh. Baoˬ heu aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ taˆ lehˇ tsaꞈ gaˬ dahˬ beh laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, aˇ yamˬ tiˬ kʼehˬ laꞈ kʼoeˇ yaw myaˬ heˇ gʼaˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 2:41; 4:4) Aˬ yawꞈ maꞈ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ maˬ guˆ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu jiˇ maˬ naˬ leˇ ni Miˬyehˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ “nawˬ˗euˬ zaˬ kʼaˆ pyeuꞈ˗eu nga maꞈ nawˬ˗euˬ dawˬ kʼaˬ duˬ ni mehˬ nehˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ gʼaˬ ngeh, ‘aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ byah laˇ˗awˇ, nui ma kʼaˬ duˬ ni Miˬyehˇ dawˬ kawˬ mehˬ˗euˬ meh.’—Kʼehˇ. 4:18-20, 29, 31. w20.10 21 ¶4-5

Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ dzeuˇ˗euˬ lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah ziꞈ nya˗eu nga? Gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ mawˇ˗awˇ aˬ yawꞈ gʼoꞈ dehꞈ laˇ dzeuˇ˗euˬ lehˇ kamˬ˗eu meh. (1 Gawˇ. 15:5-7) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ngehˬ keuˆ beh beh˗euˬ gʼaˬ naˇ, gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ (Geˬpaˇ) pyehꞈ˗awˇ, gʼaˬ kʼehˇ nui deuˬ jiˇ Beˬtuˆluˆ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇ. 24:33, 34) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, gʼaˬ kʼehˇ “tseˇ nyiꞈ gʼaˬ” jiˇ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gʼaˬ ngeh ya mawˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ ‘aˬ yawꞈ mehˬ nah caw teh˗eu tsawˇ haˬ ngaˬ yaˇ gʼaˬ dzehˬ ni˗ahˇ, aˬ yawꞈ tiˬ yamˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ tsaˬ ni bi mawˇ le˗euˬ meh.’ Teu naˇ, Maꞈtehˬ 28:16-20-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Gaˬliˬlehˇ˗ahˇ mawˇ dzoeˇ iˇ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ tiˬ kawˆ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ ‘Yaˬkoˆ˗ahˇ jiˇ bi mawˇ’˗euˬ meh. Yaˬkoˆ heu gʼaˬ naˇ, yaw beh ngeh Yeˬsuˇ˗ahˇ nui jah maˬ ahˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ nyiˇ pyeuꞈ gaˇ duˇ˗eu meh. (Yoˇ. 7:5) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ˗eu lehˇ jah ziꞈ laˇ˗euˬ meh. A.D. 55 heu kaˬ˗ahˇ Pawˇluˆ 1 Gawˇliˬtu yaw huiˬ 15-ahˇ boꞈ ngeh, Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ dehꞈ luꞈ˗a siˬ. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah coeˇ˗eu deuˬ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗iˇ nya meh. w20.12 3 ¶5, 7-8

Aˬ dui jawˇ saˇ maˬ doˆ ngeh maˬ ehˇ, maˬ taˬ leˇ ni gʼawˬ myahˇ ni naˇ laꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ yaw muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu yaw shaˬ meh. Teu ngeh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ maˬ laˆ taˬ nehˬ laꞈ˗eu kʼawꞈ, aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ saˇ nehˬ˗awˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Ceuˬ. 94:19) Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ laˆ noeˬ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ iˇ kahˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ bi mˇ caw laˇ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ mˇ myawˬ zeuˇ nehˬ˗iˇ ni laˆ noeˬ nehˬ nya˗awˇ aˬ dui nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, miˇ shuiꞈ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ byah kuꞈ˗eu uˬ taꞈ, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh lehˇ ehˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ nya meh.(Maˆ. 15:4) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Lawˇleˬ lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ saꞈ gʼawˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu caˆ laꞈ kʼoeˇ 37 kʼoꞈ ahˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ kiꞈsaˬ (ma le) naˇ gawˇ jiˇ naˇ˗awˇ gʼawˬ mya poˆ ya pehꞈ˗euˬ uˬ taꞈ, baˆ kʼoˆ naˇ gawˇ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ naˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a. Aˬ yawꞈ saˬ laˬ gʼoˬ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ hawˇ˗eu iˇ kahˇ˗ahˇ jawˇ ngeh bo saˆ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗eu miˇ neh, 17 gʼaˬ byah ni Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. w20.12 24 ¶9; 25 ¶12

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ˗eu meh. A.D. 56 heu kaˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ Pawˇluˆ˗ahˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ nyiˇ gʼeu doˆ gʼeh˗awˇ sehꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗eu meh. Yawˬ nah yawˬ keuˆ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ baꞈ dzah˗euˬ mehˬ shi bi sheuˬ leꞈ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ Pawˇluˆ˗ahˇ gʼeu paˆ gʼeu shaˆ paˬ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ taˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Pawˇluˆ ‘Ngaˇ heu loꞈ˗ehˇ aˇ myah keuˆ ni kamˬ daˬ nya nmˇ?’ lehˇ noeˬ leˇ nya˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ jeˬ˗euˬ caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ za˗euˬ nga? Teu ngeh miˇ “Sahˬ paˬ” pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ peh yawꞈ le˗awˇ, “Taˬ guˆ. Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ laꞈ kʼoeˇ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nawˇ saˇ kiˇ kamˬ gʼaˬ˗euˬ meh. Loˇmaˆ meuˬ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ ya kamˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ le˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 23:11) Dawˬ teu naˇ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ loˬ ngeh yamˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ Pawˇluˆ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ gaˇ ja ceuˬ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ le keuˆ nya˗awˇ kʼoeˇ gaˇ ya tsaꞈ gaˬ meh lehˇ kamˬ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ toˆ˗ehˇ ya gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ guˆ kʼaˇ maˬ za ni lmˇ boˬ ni aˬ da˗euˬ bawˇ kʼahˇ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu zaˬ tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗eu yaw duˬ baw meh. w20.11 12 ¶1; 12-13 ¶3, 4

“Saˇ baoˬ maˬ bi luˆ˗iˇ nya ni shmˇ kuˆ seuˬ seuˬ ma neh gʼeu tehˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ” Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ gaˇ kawˆ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu jiˇ aˬ dui noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ ngeh nui saˇ biꞈ˗eu meh. Noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗eu mehˬ hu paw Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ luꞈ˗uˇ. (Yaˇ. 65:17) Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ bi mˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ˗eu nui saˇ oꞈ˗eu miˇ shuiꞈ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. (Kaˬ. 4:4) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui yawˬ ha noeˬ tmˬ˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ ja nehˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗euˬ aˇ baˇ shawˇ jehˆ ni mawˇ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗awˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ mˇ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ “noeˬ tmˬ taˬ˗euˬ jeˬ keuˆ le”˗eu yaw duˬ baw meh. (Heˬ. 6:11) Miˇ tsaˬ heu siˬ aˇ saˬ saˬ˗eu ngehˬ˗ehˇ peh laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ dui˗ahˇ bi noeˬ shaˬ bi kʼahˬ lahˇ˗eu gaˇ kawˆ jiˇ ngehˬ˗ehˇ myaˬ laˇ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ shaˬ zahˬ teu deuˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗awˇ nui saˇ oꞈ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh “Ciˬ cuˇ ni jawˇ˗awˇ ngaˬ˗ahˇ gʼoe ngeh, naw maꞈ gʼaˬ ahˇ laˇ tehꞈ˗a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ jah˗eu lehˇ mˇ mawˇ luꞈ˗uˇ.—Yaˇ. 30:15. w21.01 7 ¶17-18

Doˆ˗iˇ˗eu 34:6-ahˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh bi jiˆ leˇ mawꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Teu naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yaˬkoˆ 5:11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui mˇ lehˬ ngeh aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu heu meh. (Ceuˬ. 51:1) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ gaˇ tehꞈ˗ehˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ koeˇ ahˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ paˬ shaˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba˗iˇ ni laˆ noeˬ nehˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh. Aˬ ma pyeuꞈ˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ caw ba nehˬ mawꞈ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yaˇ. 49:15) Aˬ dui shaˬ zahˬ mˇ ngeh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. (Ceuˬ. 37:39; 1 Gawˇ. 10:13) Aˬ dui jiˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ˗awˇ, nui pehˇ maˬ yuˇ taˬ˗eu heu neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ nya˗eu meh. (Peˇ. 4:32) Kʼoeˇ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ ngeh zahˬ ngeh caw ba nehˬ˗eu heu jiˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Teu naˇ aˬ dui aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu siˬ nya˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Peˇ. 5:1. w21.01 21 ¶5

Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ loˬ˗eu jeˬ jaˆ ni ya leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ya yahˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ maˬ ngehˬ gʼeh nehˬ nya gaˇ keuˆ ni gaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ ya mˇ dzeuˇ˗a. Nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba mawꞈ˗eu miˇ neh mehˬ laˇ tsoˆ laˇ˗eu meh. (Heˬ. 12:7-9) Teu gaˇ duˇ ni Yeˬsuˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ nui gaˬ laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗eu meh. (Yoˇ. 15:14, 15) Aˬ yawꞈ kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ngehˬ kʼawꞈ, nahˬ yu ni ngehˬ˗eu meh. (Tehˬ. 20:24-28) Aˬ yawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ mˇ lehˬ meh lehˇ siˬ nya meh. (Tehˬ. 26:41) Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ maˬ byah kuꞈ˗a lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ hawˇ˗eu zaˬ laˆ lehˬ ngeh, ‘yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ maˬ gʼeh˗a.’ (Sehˇ. 3:19) Toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ yawˬ ha jiˇ laˆ lehˬ laˇ˗eu baw meh lehˇ noeˬ˗awˇ, Gaˬlaˬtiˆ 6:1 laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu uˬ taꞈ, “nui nahˬ nui yu ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ” aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ nymˇ jiˇ˗ahˇ mehˬ nehˬ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ dehꞈ mehˬ nehˬ˗eu heu meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. w21.02 6-7 ¶16-18

Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ neh zeuˇ˗euˬ meh. (Kuˆ. 10:45; Kʼehˇ. 20:28; 1 Gawˇ. 15:21, 22) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˇ muˇ˗euˬ uˬ duˬ bi pyeuꞈ˗eu heu naˇ tsaˬ dui dui leˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ duiˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ yawˬ jiˇ na luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ yawˬ muˇ na luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ jeˬ bi jahˇ˗eu lehˇ zahˇ jahˇ doˆ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗awˇ, teu˗ahˇ mˇ caw ni ka tiˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. (Gaˬ. 6:2) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ zahˇ jahˇ doˆ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗eu meh. (Peˇ. 5:29) Mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi haw piˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li deuˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ yaw zeu taˬ naˇ, uˬ duˬ pyeuꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw taˬ˗euˬ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh uˬ duˬ bi pyeuꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗awˇ yaw zeu baw naˇ, aˇ muˇ muˇ lah ni mehˬ bawˬ gm˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu meh. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w21.02 19 ¶14-17

Daˬbiˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Piˇliˇtiˆ˗ahˇ cehˆ jawˇ˗iˇ˗eu aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ muiˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ deuˆ˗iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ kahˇ˗ahˇ maˬ jawˇ ngeh yamˬ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ nyehꞈ gʼeh˗euˬ meh. Daˬbiˇ naˇ guiˇ deuˆ˗eu zawˇ˗ehˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ka kʼoꞈ doˆ˗iˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗euˬ meh. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Tsawˇ haˬ kʼoeˇ deuˬ˗euˬ mehˬ nah ngaˇ caw teh˗iˇ˗awˬ loˇ?” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw teh˗iˇ˗awˬ. Nawˇ yawˬ jeˬ na luꞈ za kʼoꞈ tehꞈ˗aˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 30:7-10) Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Maˬ noeˬ tsehˆ mi naˆ˗ehˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ˗awˬ. Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ deuˬ naw maꞈ˗euˬ aˬ ma aˬ da hawˇ˗eu noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ haw˗awˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ laꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma taˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ˗euˬ “laꞈ sawꞈ” pyeuꞈ˗eu lehˇ haw˗eu meh. (Peˇ. 4:8) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui jah˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu yaw duˬ baw meh. w21.03 4-5 ¶10-11

Ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu deuˬ naˇ, kʼaˇ shuiꞈ kʼoeˇ taˆ nymˇ tsoˆ˗euˬ tsawˇ haˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ leh jeh dui dui˗awˇ tsoˆ˗euˬ kʼawꞈ, jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ ngeh, iˇ cuꞈ huiˬ le ngeh, coˬ iˇ˗eu miˇ neh tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗a. (Tehˬ. 7:24-27) Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui leh jeh˗awˇ ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ maˬ mˇ caw˗iˇ naˇ yawˬ ngehꞈ yawˬ kuˬ tehꞈ meh. Shaˬ zahˬ hawˇ˗eu kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ uˬ taꞈ, nui jah˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya daˬ ngeh coˬ˗iˇ yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ mˇ caw naˇ, yaw gahˇ gahˇ lehˇ noeˬ tsehˆ nya˗awˇ, nui ma saˇ laˇ˗eu uˬ taꞈ, nui jah ziꞈ dah ni gʼeh laˇ˗eu meh. (Yaˇ. 48:17, 18) Aˬ dui shaˬ˗eu zahˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗awˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ ya jahˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za ni jahˇ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu jeˬ tiˬ jeˬ˗iˬ jiˇ maˬ jaˆ lehˇ jah ziꞈ nya meh.—Heˬ. 13:5, 6. w21.03 15 ¶6; 18-19 ¶20