Koꞈ siˬ ba la

Mehˬ˗eu deuˬ, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ kʼahˬ lahˇ˗awˇ nui ma ahˇ˗eu lehˇ bi siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ hu paw aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya meh lehˇ haw. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ, cawˬ yaw oeˇ deuˬ byehˇ dzehˬ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Muiˬ˗eu Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu deuˬ, dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ dzaw geuꞈ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Dzaw zaˬ deuˬ mehˇ nmˇ heu deuˬ nehˬ˗ehˇ ya siˬ nya˗awˇ cawˬ ya cawˬ taꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh gʼaˬ biꞈ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗awˇ, mehˇ nmˇ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ mawˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, Ka li zaˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Dzaw zaˬ deuˬ toˆ˗ehˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ gaˬ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzehˬ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Dawˬ. 13:20) Aˬ yawꞈ maꞈ cawˬ yaw oeˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ maˬ paˇ ya cawˬ taꞈ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ cawˬ yaw muiˬ jawˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh.—Kuˆ. 10:29, 30; 1 Beˬ. 4:4. w20.10 17-18 ¶10-11

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu nyiˬ kawˆ˗ahˇ haw ma. Dahˬ beh˗eu kawˆ naˇ, Yeˬsuˇ ‘Naw maꞈ ngaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, Aˬ da naw maꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 16:27) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ, “Ngaˬ˗ahˇ maˬ gʼoe naˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ Aˬda jawˇ gaˇ ma le keuˆ nya˗a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 14:6) Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ maˬ cawˬ ni Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu lehˇ leh jeh˗eu heu naˇ, laˇ gʼoˆ˗ahˇ maˬ zmˬ ni iˇ kahˇ kahˇ ma˗ahˇ uˇ leˇ˗eu lehˇ leh jeh gaˇ duˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ jiˇ teu gaˇ duˇ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, ngaˇ “yawˇ deuˬ gʼaˇ duˬ gʼoˆ kʼehˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 10:7) Nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ nya˗eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ “Ngaˬ˗ahˇ kʼaˇ ya mawˇ˗euˬ tsawˇ haˬ˗aˬ, Aˬda˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ gaˇ duˇ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 14:9) Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw˗eu heu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ siˬ nya laˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ laˇ˗awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ gaˬ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ jiˇ paˇ gaˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. w20.04 21-22 ¶5-6

Nawˇ laˆ lawˬ˗ahˇ ya nuiˇ luꞈ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ, ja ciˬ˗ahˇ ya yuꞈ gaˇ keuˆ ni naˇ luꞈ de loˇ? Nawˇ myaˆ nuiˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ kuiˇ pawˬ tsuiꞈ jiˇ gʼaˬ maˬ ahˇ ni pyeuꞈ luꞈ de laˬ? Nawˇ dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ, aˇ kʼoꞈ yaw nyiˇ deuˬ hawˇ˗eu jawˇ saˇ doˆ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ cehˆ nya ma lehˇ noeˬ miˇ˗a laˬ? Cehˆ nya˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ laꞈ kʼoeˇ gʼawˬ mya gʼaˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ kʼawꞈ, jawˇ saˇ jiˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ doˆ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ˗eu jeˬ gaˇ ma˗ahˇ cehˆ luꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe naˇ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ nya˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ naˬ gaˬ˗ahˇ neh naˇ haˬ gaˇ neh maˬ ehˇ, saꞈteˇ˗leˇmiˬ biˬdiˬoˬ˗ahˇ haw gaˇ neh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh gʼaˬ za˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ saˬ laˬ gʼoˬ hawˇ˗eu, naˇ gawˇ laˆ saˆ gaˇ caw ba deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yuiꞈ nyiˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gaˇ˗ahˇ noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nya nya lehˇ noeˬ naˇ, gʼaˬ taˬ baˬ siˬ, dehꞈ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ sheuˬ gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ maˬ paˇ cehˆ coeˇ miˬ˗a lehˇ taˬ noeˬ siˬ. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗ahˇ nawˬ˗euˬ nui jah hawˇ˗eu nawˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ oˇ oꞈ˗awˇ gʼawˬ mya kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh gaˬ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh yaw beh naˆ maˬ tseˇ ya bi caw ba˗eu meh. Aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ maˬ byehˇ dzeh˗a. (Ceuˬ. 9:10) Yeˬhawˇbaˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ paˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗aˬ siˬ. w20.04 29-30 ¶16-17

Aˬ dui zahˇ˗ahˇ tuˆ tehˬ ziꞈ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ ja cawˬ nya˗eu nga? Noeˬ˗eu tiˬ gaˇ duˇ leˇ˗eu tsahˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ uˬ duˬ tahˬ nya˗awˇ, Yeˬsuˇ naˇ tsawˇ haˬ zaˬ˗ahˇ ka kʼoꞈ le˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jah nya˗eu uˬ taꞈ, nymˬ˗mˇ naˇ doeˇ dui dui˗eu saˇ ka pyeuꞈ˗awˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ bi laˆ cawˆ meh lehˇ jah˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ jah˗eu jeˬ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ˗ehˇ ja sawˇ. Aˬ dui ya noeˬ taˬ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zahˇ kʼaˇ mehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ˗eu gʼaˬ aˬ jeˬ˗euˬ zahˇ tawˬ luꞈ˗eu lehˇ aˬ dui siˬ nya dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ jah˗eu nga lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya haw˗eu meh. Miˇshaˬnaˬliˬ pyeuꞈ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ, smˇ gʼaˬ tiˬ poeˬ miˬ yehˇ˗ahˇ jah ma lehˇ ehˇ˗eu tiˬ gʼaˬ na, maˇ diˇ naˇ, Aˬ da, Zaˬ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ jah gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ, “Ngaˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ zahˇ kʼaˇ mehˬ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ jah˗a lehˇ noeˬ taˬ˗eu ma. Teu naˇ, ngaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ duˇ leˇ˗eu tsahˇ poˆ˗eu awˬ dzehˬ laˇ nya” lehˇ ehˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ˗eu gʼaˬ, maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ jah˗eu nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui jiˇ ‘tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ gʼaˇ duˬ yawˬ jeˬ na luꞈ geuꞈ doe’˗eu gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ˗ahˇ duˇ˗eu meh.—1 Gawˇ. 9:19-22. w20.04 10-11 ¶9-10

Aˬ dui keuˆ le luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ guˆ˗eu maˬ loˬ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ˗eu Yoˇhaˬ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ ya buˬ˗iˇ meh lehˇ ehˇ tsehˆ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Daˬyeˬlaˇ ya buˬ˗iˇ˗eu deuˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ “Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ myahˇ ahˇ˗eu” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ tsawˇ myahˇ teu˗euˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ Yawˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ ya jah˗eu meh. (Yoˇ. 1:29) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ a nehˬ dzeuˇ˗euˬ lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, iˇ cuꞈ ya shawˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 3:21) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ˗eu heu neh, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ ya biꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˇ yamˬ heu naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ ni ya jahˇ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ gʼaˬ ya biꞈ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ˗ahˇ laˆ cawˆ le ngeh aˬ dui ya buˬ˗iˇ meh. w20.05 16 ¶18-19

Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ, dehꞈ ziˇ maˬ ehˇ, zawˇ˗ehˇ muiˬ˗eu iˇ kahˇ pyeuꞈ˗eu Baˬlaˬdiˇsuˆ maˬ ehˇ, byah kuꞈ˗eu aˇ gu maˬ ehˇ, Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Beh. 1:26-28; 2:18) Ehˇ kʼawꞈ ni, aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ noeˬ mawˇ ngaˇ loˇ? Aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu jeˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni leh jeh ngaˇ loˇ? Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ lawˬ haw laˇ ngeh, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ mawˇ duˬ laˇ˗eu meh. Saˬdaˬ aˇ lawˇ tiˬ mawˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ Eˇbaˆ˗ahˇ “Aˬ diˇ aˬ maˇ yaˇ kmˇ laꞈ kʼoeˇ siˬ˗eu aˇ siˬ tiˬ siˬ˗iˬ taˬ pyaˆ dzaˬ lehˇ naw nyaꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ ehˇ ta loˇ?” lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Beh. 2:16, 17; 3:1) Naˇ haˬ˗eu jeˬ teu laꞈ kʼoeˇ dzaˇ doꞈ˗ahˇ duˇ˗eu jaˬ myawꞈ dawˬ ahˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Miˬyehˇ neh taˬ dzaˬ lehˇ ehˇ˗eu aˇ bawˇ˗aˬ, tiˬ bawˇ tehꞈ meh. (Beh. 2:9) Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ naˇ tsawˇ tsiˇ tsiˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ leˇ ni jahˇ nehˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, Eˇbaˆ˗ahˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ yaw muiˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ biꞈ ni zaꞈ taˬ ngaˬ’ lehˇ kʼawꞈ noeˬ leˇ nya˗eu meh. w20.06 3-4 ¶8-9

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ na, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na neh mˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh nui ma naˇ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ dui yaw myaˬ poˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ “iˬ baˇ taˬ kʼaˇ za laˇ” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui maˬ noeˬ gahˇ naˇ, nui ma naˇ˗iˇ nya˗awˇ, teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ mahˇ bi kaˬ˗iˇ nya˗eu meh. Aˬmeˬliˇkaˬ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Paˬbaˬ˗loˬ aˬ yawꞈ yaw lehˬ mˇ ngaˬ lehˇ bi ja bu˗awˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ za taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ jiˇ maˬ paˇ ya mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗euˬ nga? Paˬbaˬ˗loˬ “Ngaˬ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Teu gaˇ neh naˇ, aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ˗iˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ mˇ bahˬ haw˗euˬ miˇ neh, siˬ nya˗eu nui ma maˬ saˇ ni pyeuꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ nui gaˬ za˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ iˬ baˇ noeˬ poˆ˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ za dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Mehˇ nmˇ teu deuˬ neh puˬ haw jeˬ˗ahˇ ya siˬ ngeh nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nya? w20.06 19 ¶6-7

Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ lehˬ laˇ ca laˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ ya haw doˆ nya˗awˇ, teu˗ahˇ ya yahˇ˗eu meh. (Heˬ. 5:14) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui byawˬ gʼa mo gʼa˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ ya tseˇ˗eu meh. Tiˬbiˬ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ doˆ laˇ˗eu meh. Aˇ baˇ teu deuˬ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ bi teˬ iˇ˗eu miˇ neh aˬ dui maˬ haw. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu jeˬ˗ahˇ bye˗eu lehˇ siˬ nya˗awˇ, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ laˆ cawˆ˗eu meh. (Peˇ. 5:5, 6) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ naˇ, guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ya haw doˆ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ngeuˇ˗eu gaˇ kawˆ pehˬ kʼawˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma maˬ taˬ coeˇ ni jahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (1 Tiˆ. 4:1, 7; 2 Tiˆ. 2:16) Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu jaˬ myawꞈ mehˇ shiˇ deuˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ bi baˬ iˇ nya˗eu meh. Aˬ dui jaˬ myawꞈ mehˇ shiˇ dawˬ heu˗ahˇ maˬ ya jah˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, jaˬ myawꞈ mehˇ shiˇ dawˬ teu deuˬ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ maˬ paˇ ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ”˗ahˇ neh laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˇ pyaˇ naˇ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ “tsawˇ pyehˇ pyehˇ˗awˇ ja dzaˬ mawꞈ˗eu” miˇ neh meh. (1 Tiˆ. 6:4, 5) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗ahˇ ja bu˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ bi jah mawꞈ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui ma maˬ paˇ taˬ ni bi gʼeh mawꞈ˗eu meh. w20.09 29 ¶13; 29-30 ¶15

Nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ yaw zeu baw˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Peˇ. 5:33) Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ za˗eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ gaˇ shaˇ noeˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 20:35) Yawˬ ha˗euˬ nymˇ dahˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Taˬ aw˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. Taˬ aw˗eu jeˬ heu naˇ, nymˇ dahˬ gʼawˬ mya dahˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ dzehˬ laˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Saˬ˗tiꞈbeˬ lehˇ kuˇ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ gʼaˬ ehˇ˗eu “Shaˬ zahˬ jaˆ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nyiˬ gʼaˬ luꞈ mehˬ bawˬ gm˗eu laꞈ kʼoeˇ caw mˇ caw shaˇ˗eu loˬ meh. ‘Ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga’ lehˇ shaˇ noeˬ ngeh to˗aˬ, ‘Nga nyaꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga’ lehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh.” Aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ Saˬ˗teˇpaˬniˬ jiˇ toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ˗eu “Tsawˇ pyehˇ pyehˇ˗eu deuˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ jawˇ mawꞈ˗a, nga nyaꞈ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh aˬ jeˬ˗euˬ baˬ da neh doˆ laˇ˗euˬ nga lehˇ haw˗awˇ, guiˬ lahˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ shaˇ˗eu uˬ taꞈ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ poˆ tseˇ˗awˇ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ piˇ paˬ nga lehˇ ja sawˇ˗eu ma. Nga nyaꞈ nyiˬ gʼaˬ yaw kaˬ maˬ deuˆ ceh ceh ni doˆ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ deuˆ ceh ceh˗eu ma.” Yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ noeˬ huiˬ˗eu nymˇ dahˬ deuˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ˗eu meh. w20.07 4 ¶5-6

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ ngeh, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ hawˇ˗eu yawˬ ha nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya gʼoe˗a. Tsawˇ haˬ˗euˬ myaˆ˗ahˇ naˇ Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ yawˬ ha pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ˗ahˇ˗iˬ maˬ gʼoe ni dehꞈ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ Loˇmaˆ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu Giˇliˇciˆ miˇ kʼahˬ Daˬsuˆ meuˬ˗ahˇ dehꞈ le˗euˬ meh. Daˬsuˆ meuˬ heu naˇ dehꞈ dzaˬ˗awˇ sahˬ boꞈ dzaw˗eu paw jiˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu meh. Pawˇluˆ teu ngeh yamˬ˗ahˇ tsawˇ myahˇ doˆ˗awˇ, aˬ cawˬ yaw zeu taˬ˗eu Yuˇdaˆ˗euˬ aˬ yuiˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Gaˬmaˬleˬlaˇ˗ahˇ neh zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ya dzaw˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 5:34; 22:3) Kʼoeˇ uˬ taꞈ Pawˇluˆ naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ tsahˬ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ tsawˇ myahˇ doˆ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 26:4) Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ yawˬ ha˗ahˇ maˬ gʼoe˗aˬ. Pawˇluˆ aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya byehˇ dzeh˗euˬ gaˇ gʼawˬ cawˇ cawˆ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. (Piˆ. 3:8) Pawˇluˆ Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu miˇ neh shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ bye gaˇ jiˇ ya daˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 23:12-14) Aˬ yawꞈ Loˇmaˆ˗euˬ miˇ kʼahˬ zaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, Loˇmaˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ neh bi diˬ˗awˇ tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 16:19-24, 37) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ laꞈ kʼoeˇ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu lehˇ laꞈ daˬ˗eu meh. (Maˆ. 7:21-25) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ ya tahˬ puˬ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ mehˬ nah maˬ caw teh ni maˬ byehˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ “gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ cehˇ˗ehˇ daˬ˗euˬ meh.” Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ gʼaˬ baˬ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ caw ba nehˬ laꞈ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh meh.—2 Gawˇ. 4:7; 12:10. w20.07 16-17 ¶7-8

Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ ya haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ˗euˬ naˆ maˬ tseˇ mˇ huiˬ gʼeh meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ shiˇ dzeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ tiˬ gʼaˬ na ngaˬ shaˬ poˆ˗eu gaˇ˗ahˇ paˇ mˇ kʼoꞈ˗iˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ gʼaˬ ngeh, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ jahˇ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ngaˬ shaˬ gʼawˬ mya ni bi nyehꞈ za˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ zmˬ˗awˇ tsawˇ haˬ poˆ˗eu gaˇ heu naˇ, gaˇ nui deuˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 21:15-17) Yeˬsuˇ mˬ kʼoeˇ taˆ gʼoꞈ daˆ leˇ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh mˇ dahˬ beh˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ heu, aˬ yawꞈ maꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu mˇ huiˬ gʼeh meh lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 1:6-8) Kʼoeˇ gaˇ neh yaw myaˬ kʼoꞈ byah laˇ ngeh, Yeˬsuˇ gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ˗ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ nah” nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ yuꞈ maˆ bi maˆ˗euˬ meh. Yuꞈ maˆ teu laꞈ kʼoeˇ, Yoˇhaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ ‘mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ziꞈ˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ’ “miˇ kʼahˬ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ”˗ahˇ tsaꞈ gaˬ gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh luꞈ˗eu aˇ baˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Pah. 1:10; 14:6) Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ kʼahˬ doe ni tsaꞈ gaˬ luꞈ˗eu gaˇ heu˗ahˇ, maˬ mˇ luiˆ jiˇ ngeh keuˆ ni bi mˇ mawꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. w20.09 9 ¶5

Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ gaˇ kawˆ jaˆ˗eu meh. Aˬbyaˬhaˬ gaˬ˗eu miˬ zaˬ Saˬlaˇ zaˬ maˬ jawˇ le˗eu miˇ neh, yaw myaˬ kʼoꞈ shaˬ zahˬ mˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh, aˇ nah naˇ Saˬlaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ zaˬ bi baw nehˬ˗eu lehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ kʼaˆ Haˬgaˬlaˇ˗ahˇ Aˬbyaˬhaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ a nehˬ˗euˬ meh. Haˬgaˬlaˇ Iˇshaˬmeˬlaˇ pi leˇ ngeh, Saˬlaˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw ni gʼeh˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu Saˬlaˇ Haˬgaˬlaˇ˗ahˇ iˇ kahˇ˗ahˇ neh teh doˆ gaˇ keuˆ ni doeˇ laˇ˗euˬ meh. (Beh. 16:1-6) Aˇ nah naˇ Saˬlaˇ jiˇ zaˬ tsehˆ leˇ˗awˇ aˬ li tiˬ li baw˗euˬ meh. Aˬ li teu li˗ahˇ Iˇtsaˆ lehˇ myahˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬbyaˬhaˬ aˬ li nyiˬ li luꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Iˇshaˬmeˬlaˇ Iˇtsaˆ˗ahˇ cehꞈ lehꞈ ka˗eu miˇ neh, Aˬbyaˬhaˬ maˬ teh dzeh mawꞈ kʼawꞈ, Iˇshaˬmeˬlaˇ hawˇ˗eu Haˬgaˬlaˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ ma zaˬ˗ahˇ teh dzeh˗euˬ meh. (Beh. 21:9-14) Teu gaˇ neh yaw myaˬ kʼoꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Aˬbyaˬhaˬ˗ahˇ Iˇtsaˆ lawˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ meh. (Beh. 22:1, 2; Heˬ. 11:17-19) Gaˇ kawˆ heu nyiˬ kawˆ luꞈ˗ahˇ Aˬbyaˬhaˬ zaˬ deuˬ uˆ deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ jeˬ byah laˇ meh lehˇ ya jah˗eu meh. w20.08 4 ¶9-10

Shaˇ noeˬ haw sheˇ, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu deuˬ nui ma yaw oeˇ lehˆ dzeh˗awˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw ngeh, aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ nga! Heu loꞈ˗ehˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ deuˬ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ dehꞈ paˇ˗eu deuˬ naˇ, ya shiˇ meh. Miˬyehˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ baˬ da neh miˇ shuiꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ bi laˆ cawˆ laˇ˗a. (Yaˇ. 65:20; Yoˇ. 5:28, 29) Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ uˆ lahˇ ngeh, Dawˬdaˬ 10:22-ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ guiˬ lahˬ baˬ da neh baw le za le˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ kʼoeˇ maˇ diˇ ngeuˇ law hawˇ ngaˬ˗aˇ lehˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ya siˬ ya mawˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗eu miˇ neh, nui jah paw dzeˇ baw le za le˗eu meh. Ehˇ mawꞈ˗eu naˇ, Ka li nehˬ˗ehˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ duˇ laˇ˗awˇ byah kuꞈ laˇ˗eu meh. (Yoˇ. 13:15-17; Peˇ. 4:23) Tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah jawˇ saˇ doˆ dzehˬ laˇ˗awˇ, nui ma jiˇ muiˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˇ naˆ ni laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga!—Baˆ. 33:25. w20.08 17 ¶11-12

Aˬ dui tiˬ gʼaˬ na diˇ daˬ˗ehˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni jawˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ˗a. Tiˬ gʼaˬ na naˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ mawꞈ kʼawꞈ yawˬ ha nehˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu aˇ gu maˬ mawˇ˗euˬ siˬ miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ gʼaˬ na yawˬ ha˗euˬ aˇ gu bi shiˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ paˇ ni jawˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ˗euˬ baˬ da neh maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ maˬ kaˬ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ, aˬ jeˬ miˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ ni dzuˇ dzuˇ˗ehˇ jawˇ de lehˇ naˇ haˬ˗awˇ ngaˇ aˇ gu poˆ nehˬ nyaˇ lehˇ ehˇ˗eu tsaˬ ngaˇ laˬ? Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na aˇ gu poˆ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ laˇ˗eu nmˇ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ maˬ shaˇ laˇ gaˇ aˇ gu poˆ nehˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga? (1 Tiˆ. 5:13) Maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ miˇ neh maˬ ngeuˇ˗ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ baˬ da neh aˇ poeˬ taˬ baw gaˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ “Ngaˇ nawˬ˗ahˇ maˬ loˬ” lehˇ ehˇ nya lehˇ maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˬ paˇ noeˬ leˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 12:21) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw zeu baw naˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw ngaˇ lehˇ jiˇ noeˬ leˇ˗eu meh. w20.08 29 ¶10; 29-30 ¶14

Aˇ nah naˇ Yeˬsuˇ Pawˇluˆ˗ahˇ bi mawˇ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 15:8) Pawˇluˆ (Sawˇluˆ) Daˬmaˬsehˇ meuˬ˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ teˇ saˇ ya gaˬ˗awˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ Yeˬsuˇ yaw shehꞈ kʼahˬ shehˇ tiˬ byah ni jaˆ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 9:3-5) Pawˇluˆ neh ya mawˇ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ poeˬ dawˬ oeˇ maˬ ngeuˇ˗eu, maˇ maˇ ni pyeuꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh lehˇ kamˬ nya˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Kʼehˇ. 26:12-15) Pawˇluˆ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ˗euˬ jeˬ hu Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ haw˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja ngeh, tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ jah˗eu meh. Pawˇluˆ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ngeh, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni leh jeh˗awˇ caw ba˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, yahˬ caˆ neh bi juiꞈ˗awˇ, tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ˗euˬ uˬ taꞈ, saˇ baoˬ cawˆ˗iˇ˗awˇ shaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ ya daˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 15:9-11; 2 Gawˇ. 11:23-27) Pawˇluˆ Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jah ziꞈ dui dui˗eu miˇ neh shiˇ gaˇ maˬ guˆ ni gaˇ kawˆ heu˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ neh kamˬ˗euˬ dawˬ heu deuˬ naˇ, nawˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ shiˇ˗awˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ bi jah ziꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? w20.12 3 ¶8-10

Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. ‘Ngaˇ aˬ myah luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ miˇ˗a laˬ?’ Aˬ dui mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˬ za˗awˇ, shiˬ keuˇ ni bi gʼeh laˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh jiˇ gʼaˬ za˗eu meh. (Tehˬ. 11:28) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ jiˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˇ aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui miˇ˗a laˬ? Ngaˇ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ jawˇ naˇ yawˬ jaw na luꞈ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ miˇ˗a loˇ? Ngaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ naˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu deuˬ loꞈ˗ehˇ yawˬ jaw na luꞈ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu aˇ yamˬ laˆ duˬ taˬ miˇ˗a loˇ? Ngaˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗awˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ mehˬ miˇ˗a laˬ?’ Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya naˇ haˬ˗eu nga? Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ goˬ haw˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui jiˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (1 Laˬ. 28:9) Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ, aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ maˬ ehˇ, laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ naˇ, laˆ paˇ nya ni caw ba nehꞈ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya shaˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui mehˬ hu paw pyeuꞈ laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh. w20.09 19 ¶19-20.

Yeˬsuˇ yaw jeˬ ma jeˬ˗ahˇ ciˬ cehˆ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu deuˬ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu lehˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nymˇ nymˇ goˇ tsoˆ mawꞈ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu guiˇ deuˆ mawꞈ˗eu sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ nymˇ nymˇ goˇ tsoˆ˗eu gʼaˬ aˇ saˬ tsoˆ saˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ‘jeˬ huˬ nuiˇ˗awˇ ya sawˇ duˬ’ meh lehˇ ehˇ˗awˇ, guiˇ deuˆ mawꞈ˗eu sahˬ paˬ gʼaˬ jiˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw nya ngaˇ laˬ lehˇ haw˗eu gʼaˇ duˬ, ‘jeˬ huˬ nuiˇ˗awˇ ya shaˇ sawˇ’ meh lehˇ lehˇ˗eu meh. (Luˇ. 14:27-32) Teu gaˇ duˇ ni Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ mawꞈ˗eu deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ dui nehˬ˗ehˇ yawˬ jaw na luꞈ dzaw lehˇ gʼaˬ ya biꞈ˗eu meh. Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ, mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ poˆ na luꞈ yaw muiˬ˗ehˇ ya lehˬ hmˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ zmˬ iˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ dzawˇ nehˬ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ.—Neˬ. 8:8; Dawˬ. 15:28. w20.10 7 ¶5; 8 ¶7

Yeˬsuˇ neh biꞈ˗euˬ dawˬ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu meh. Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ dawˬ deuˬ ya mehˬ kʼawꞈ, aˬ dui maˬ ya haw dzeuˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ jaˆ˗eu meh. Yeˬsuˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ ‘Ngaˬ neh naw maꞈ˗ahˇ dawˬ kʼaˇ biꞈ taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mehˬ nehˬ’ lehˇ maˬ ehˇ ni, “ngaˬ neh naw maꞈ˗ahˇ dawˬ kʼaˇ biꞈ taˬ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ naˇ haˬ˗awˇ caw teh ni mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ”˗awˬ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Dawˬ heu˗ahˇ mˇ caw nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu lehˇ tehꞈ˗ehˇ mehˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ jiˇ siˬ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (Kʼehˇ. 8:31) Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ ngeh, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ bi mˇ mawꞈ˗eu lehˇ mehˬ nehˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ neh ya dzaw˗euˬ jeˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ zmˬ˗iˇ nya˗eu lehˇ siˬ nya ni ya mehˬ nehˬ˗eu meh. (Yoˇ. 14:15; 1 Yoˇ. 2:3) Aˬ dui˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, dzaw zaˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh sheuˬ gʼeh nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ.—Yoˇ. 16:13. w20.11 2-3 ¶3-5

Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ shaˬ zahˬ nui jeˬ˗ahˇ jiˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, teu ngeh Jaˇliꞈ paˇ yoˆ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, zaˬ lahˇ deuˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ˗ahˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ jiˇ maˬ jaˆ˗a. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya tsaꞈ gaˬ˗eu meh. Zaˬ lahˇ deuˬ shaˬ zahˬ heu deuˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, maˬ pyeuꞈ leˇ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ nya˗euˬ meh. Teu naˇ, heu myaˆ tseˇ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ “mˬ dzeˇ miˇ dzeˇ keuˆ ni” laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗euˬ heu meh. (Sehˇ. 1:6, 23) Nymˬ˗mˇ iˬ nah. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh luꞈ˗awˇ loˬ˗eu gʼaˬ deuˬ biꞈ nehˬ luꞈ˗a siˬ. Myaˬ tiˬ paˆ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ bi boꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ neh sheuˬ gʼeh˗eu meh. Teu laꞈ kʼoeˇ Yeˬsuˇ neh Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ dahˬ beh taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ lehˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ biꞈ taˬ˗euˬ dawˬ deuˬ jiˇ ahˇ˗eu meh. (Tehˬ. 28:19, 20) Yeˬhawˇbaˬ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ˗a. Aˬ yawꞈ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ “miˇ kʼahˬ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ” laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ doe tehꞈ˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Pah. 14:6, 7) Aˬ yawꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ bi gaˬ mawꞈ˗eu meh. w20.10 21-22 ¶6-8

Sahˬ paˬ Daˬbiˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ˗ahˇ” gaˬ dui dui˗eu meh. (Ceuˬ. 1:1-3) Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nahˬ yu ni taˬ aw˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗awˇ, nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ muiˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ bi beˬ paˇ˗eu meh. Daˬbiˇ “Ngaˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh laꞈ˗eu miˇ neh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ ma. Ngaˬ˗euˬ siˬ nya˗eu nui ma heu, uˬ ciꞈ ngaˬ˗ahˇ bi noeˬ˗eu meh” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh.(Ceuˬ. 16:7) Aˬ dui taˬ aw naˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ maˬ mˇ keuˆ˗iˇ mi naˆ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ neh bi beˬ paˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ naˇ aˬ dui˗ahˇ “Gaˇ ma heu gaˇ dahˇ meh. Gaˇ ma˗ahˇ cah˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗eu teˇ saˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Teˇ saˇ teu aˬ dui gaˇ ma˗ahˇ cah gʼawˬ˗eu lehˇ gʼeh ngeh, aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ tiˇ biꞈ laꞈ˗eu meh. (Yaˇ. 30:21) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ gʼawˬ mya jeˬ tsoeˬ˗eu meh. (Yaˇ. 48:17) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui beˬ paˇ dzeuˇ shaw˗euˬ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ aˬ dui˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ maˬ paˇ ya biꞈ laˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui jiˇ ma ya shaꞈ dawˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ loꞈ˗ehˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ leˇ˗eu meh.—Heˬ. 12:7. w20.11 20 ¶6-7

Dawˬ heu naˇ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ deuˬ˗eu meh. (1 Gawˇ. 15:12) Kʼoeˇ naˇ tiˬ gʼaˬ na Yeˬsuˇ maˇ diˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a, aˬ dui iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh ya “shiˇ”˗awˇ, Miˬyehˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, ya “gʼoꞈ dehꞈ laˇ” gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ baˬ da neh gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ jah˗eu jeˬ yawˬ ngehꞈ tehꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ maˬ laˆ dehꞈ naˇ, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˬ jaˆ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ iˬ baˇ˗ahˇ neh maˬ buˬ˗iˇ nya˗a. Teu miˇ neh, gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ jah˗eu deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ noeˬ tmˬ kʼaˇ maˬ za˗a. (1 Gawˇ. 15:13-19; Heˬ. 9:12, 14) Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “Ka li˗ahˇ aˬ diˇ aˬ maˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ meh” lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya siˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ jeˬ heu naˇ, teu˗euˬ jeˬ hu gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ taꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ poˆ paˇ ya shiˇ˗eu miˇ neh meh. Pawˇluˆ “Ka li˗aˬ, shiˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗awˇ, gʼoꞈ dehꞈ beh beh laˇ˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ” meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ mˬ taˆ˗euˬ gʼawˇ mawˇ gʼaˇ duˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ beh beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh mˬ kʼoeˇ taˆ ya le beh beh˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh meh.—1 Gawˇ. 15:20; Kʼehˇ. 26:23; 1 Beˬ. 3:18, 22. w20.12 5 ¶11-12

Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗awˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ jaˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ mehˬ bawˬ gm˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 2:42) Yaw jeˬ ma jeˬ, A.D. 49 kʼoꞈ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ baˆ kʼoˆ mehˬ dzaˬ yehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ laˆ piˇ ngeh, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ sheuˬ gʼeh nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ za˗euˬ meh. Ka li zaˬ deuˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ duˇ leˇ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ maˬ huiˬ maˬ mahˇ laˇ nya˗a. Uˆ lahˇ˗eu aˇ muˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, Yuˇdaˆ deuˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ kawˆ heu˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu deuˬ˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, maˬ caw teh˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ poˆ tseˇ˗awˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ nehˬ bi sheuˬ gʼeh˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 15:1, 2, 5-20, 28) Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ mehˬ bawˬ gm˗awˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ jiˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 15:30, 31; 16:5) Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗awˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ yawꞈ gaˇ yawꞈ jaˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, gaˇ mˇ luꞈ˗eu meh. w20.10 22-23 ¶11-12

Aˬ dui aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ miˇ neh maˬ ehˇ, naˇ˗eu gawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, nui jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ tiˬ jeˬ na˗ahˇ maˬ ya mˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh naˇ aˬ dui Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma˗ahˇ tsoˆ mawꞈ dui dui kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ tseˇ ni yawˬ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ tseˇ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh tseˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, pyuˇ hawˇ˗eu shuiˇ gʼawˬ mya ni biꞈ˗euˬ meh. Daˬbiˇ naˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu maˬ ngeuˇ nga loˇ! (2 Saˬ. 7:12, 13; 1 Laˬ. 29:3-5) Paˇlaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Huˇkeuˬ naˇ gawˇ gʼawˬ mya jeˬ naˇ˗eu miˇ neh, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ geuꞈ gaˇ neh ya naˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw awˬ awˬ lehˇ gʼeh˗eu iˇ kahˇ˗euˬ gaˇ jiˇ maˬ mˇ nya˗a. Aˬ yawꞈ “Dahˬ beh ngeh ngaˇ nui ma cawˆ dui dui˗awˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ, aˇ nah naˇ ngaˇ yawˬ ha maˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ laꞈ daˬ˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui nga lehˇ ya mawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu ma. Giˇdoˬ hawˇ˗eu yehˇ 300 yaˇ gʼaˬ gʼaˬ doeˇ doeˇ kʼawꞈ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ teh˗eu maˬ naˬ leˇ˗eu loꞈ˗ehˇ, ngaˇ jiˇ deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.—Daˇ. 8:4. w20.12 25-26 ¶14-15

Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ neh boꞈ˗euˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ “gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ gʼawˬ mya poˆ boꞈ ahˇ taˬ˗euˬ meh. Laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ boꞈ˗euˬ dzaˇ˗i smˇ gʼaˬ neh boꞈ˗euˬ laˆ uiˬ leꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ myaˆ ni maˬ boꞈ taˬ˗aˬ. Sahˬ boꞈ heu deuˬ˗ahˇ haw ngeh, Ka li zaˬ deuˬ neh kʼaˇ mˇ˗euˬ jeˬ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh ya bi laˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (1 Yoˇ. 4:10, 11) Yoˇhaˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ gʼawˬ myahˇ ni ga leˇ˗euˬ meh. Yoˇhaˬ zaˬ guˬ ngeh tiˬ poˆ na nui gaˬ maˬ mˇ mawˇ˗aˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Saˬmaˬliˆ˗ahˇ iˇ tsehˆ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ ha˗eu pu tiˬ pu˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Teu ngeh Yoˇhaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ mˬ kʼoeˇ taˆ neh miˬ dzaˬ bi ga le˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ puiˆ dzaˬ jiˇ ni jahˇ˗awˬ loˇ lehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 9:52-56) Kʼoeˇ naˇ tiˬ poˆ, Yoˇ haˬ hawˇ˗eu Yaˬkoˆ aˬ nyaꞈ nmˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma˗ahˇ ehˇ nehˬ˗awˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˇ maˇ paw tiˬ gʼaˬ, aˇ caˇ paw tiˬ gʼaˬ bi nuiˇ nehˬ laꞈ lehˇ bi shaˇ˗iˇ˗euˬ meh. Gʼaˬ kʼehˇ nui deuˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ ya siˬ ngeh, nui ma pehˇ dui dui˗eu meh. (Tehˬ. 20:20, 21, 24) Yoˇhaˬ yaw myaˬ poˆ mˇ lehˬ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ luꞈ˗a siˬ.—Yoˇ. 21:7. w21.01 9 ¶3-4

Yeˬhawˇbaˬ noeˬ tsehˆ ngeh aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ ni noeˬ tsehˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Miˬyehˇ dehꞈ ziˇ˗ahˇ beh˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ bi muiˬ˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ heu jiˇ tiˬ gʼaˬ na ka tiˇ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ jiˇ noeˬ tsehˆ ngeh aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ ni noeˬ tsehˆ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ gʼaˬ doeˇ naˬ dah jeˬ maˬ naˬ dah ni tsawˇ haˬ baˬ maꞈ deuˬ˗ahˇ mehˬ˗eu lehˇ leh jeh˗eu meh. (Kuˆ. 6:31-34) Muiˬ˗eu nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ shaˬ dui dui˗eu jeˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ nymˇ jiˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu jeˬ heu meh. Aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ nui ma tehꞈ˗ehˇ geuꞈ˗awˇ neh maˬ ehˇ, maˬ noeˬ tsehˆ˗a. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ tsehˆ paˬ nga lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba˗eu meh. (Dawˬ. 2:6, 7) Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ ngeh tiˬ jawˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ cawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ˗eu meh. (Piˆ. 2:4) Kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ dzaw geuꞈ naˇ, aˬ yawꞈ muiˬ˗eu nymˇ sahˇ aˬ da pyeuꞈ nya laˇ˗eu meh. w21.02 7 ¶19-21

Sahˬ paˬ Aˬsaˬ zaˬ guˬ ngeh taˬ aw˗awˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da Aˬbiˇyaˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ sahˬ paˬ geuꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ deuˬ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗awˇ “aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ aˬ poeˬ aˬ bawˇ deuˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ geuꞈ ni, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ dawˬ biꞈ˗euˬ meh.” (2 Laˬ. 14:1-7) Kʼoeˇ naˇ Iˬdiˬyoˇbyaˇ pyeuꞈ˗eu Zeˬlahˬ˗euˬ guiˇ maꞈ tiˬ lam gʼaˬ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ deuˆ laˇ ngeh sahˬ paˬ Aˬsaˬ nui gahˇ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, gʼaˬ baˬ˗eu guiˇ maꞈ tiˬ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ dui dui˗eu guiˇ maꞈ tiˬ maꞈ loꞈ˗ehˇ nawˇ caw ba nya˗eu meh. Nga maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, nga maꞈ˗ahˇ nymˬ˗mˇ caw ba le˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nga maꞈ nawˬ˗ahˇ gʼoe ma’ lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬsaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ jah ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Aˬsaˬ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ nui ma taˬ˗eu miˇ neh “Suˬdaˬ (Iˬdiˬyoˇbyaˇ) guiˇ maꞈ˗ahˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ deuˆ gʼaˬ” nehˬ˗euˬ meh. (2 Laˬ. 14:8-12) Yehˇ tiˬ lam gʼaˬ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ ui cuiˆ tehꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu yehˇ maˬ ngeuˇ˗a. w21.03 5-6 ¶12-13

Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ gʼoeˇ˗awˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ gaˬ˗eu cawˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ ahˇ˗eu meh. Aˬ dui Yawˇnaˆshaˬ hawˇ˗eu Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawꞈ˗ahˇ haw ma. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Yawˇnaˆshaˬ gʼaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ dui dui˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ gaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ Daˬbiˇ˗ahˇ gaˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 18:1) Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ Sawˇluˆ˗euˬ jawˇ zaˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi geuꞈ laˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh Sawˇluˆ Daˬbiˇ˗ahˇ myaˆ naˆ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ˗eu lehˇ leh jeh˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Sawˇluˆ˗euˬ aˬ li Yawˇnaˆshaˬ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ nui ma maˬ tsaˬ˗a. Yawˇnaˆshaˬ hawˇ˗eu Daˬbiˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ myah luꞈ cawˬ cawˬ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ caw ba daˆ leꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 20:42) Yawˇnaˆshaˬ hawˇ˗eu Daˬbiˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ beu gaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ gʼoeˇ˗eu cawˬ pyeuꞈ nya paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yawˇnaˆshaˬ hawˇ˗eu Daˬbiˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ aˇ kʼoꞈ smˬ tseˇ kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni beu gaˇ˗eu meh. Yawˇnaˆshaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ heu gʼaˬ ngaˇ taꞈ˗ehˇ gʼawˬ naˆ ni nyiˇ˗awˇ, puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ jiˇ yaw cuiꞈ miˇ neh maˬ dzoeˇ leˇ nya luꞈ nya lehˇ kʼawꞈ noeˬ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Yawˇnaˆshaˬ teu loꞈ˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ yawꞈ Daˬbiˇ˗ahˇ yaw zeu baw dui dui˗eu meh. w21.01 22 ¶6-7

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ jaˆ meh lehˇ ehˇ taˬ˗awˇ, ehˇ kʼawꞈ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 10:22, 23; Luˇ. 6:20-23) Aˬ dui˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ ya pyeuꞈ˗eu laꞈ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ ngeh maˬ ehˇ, miˇ kʼahˬ sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ ngeh maˬ ehˇ, gaˇ mˇ cawˬ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ ni nyehꞈ suꞈ laˇ ngeh maˬ ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Gaˇ kawˆ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ, uˬ duˬ kawꞈ laˇ shawˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ nya loˇ? Aˬ myah myah naˇ tsawˇ haˬ˗euˬ mehˬ shi kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu jeˬ heu naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yaˬkoˆ aˬ dui˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ heu naˇ uˬ duˬ kawꞈ laˇ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ ngeh toˬ˗aˬ, aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Koˆ. 1:2, 12) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ jiˇ aˬ dui kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ nya meh lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 5:11) Yeˬhawˇbaˬ Yaˬkoˆ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ teu deuˬ˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ bi boꞈ˗euˬ meh. w21.02 26 ¶1-2; 27 ¶5

Tiˆmoˇseˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗a. Teu laꞈ kʼoeˇ Deˬmaˆ, Piˬgeˬluˇ, Heˬlaˇmoˇjeˬ, Huˬmiˬnehˇ, Aˬleˬsaˬduˇ, Piˇlehˇ, heu deuˬ jiˇ keuˬ˗eu meh. (1 Tiˆ. 1:19, 20; 2 Tiˆ. 1:15; 2:16-18; 4:10) Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ nui jah ziꞈ dah ni gʼeh˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ haw˗euˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗eu miˇ neh, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗euˬ meh. Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ aˇ poeˬ baw˗eu jeˬ˗ahˇ, aˬ dui byehˇ dzeh ni aˬ joˆ˗ehˇ leh jeh˗eu nga? Aˬ dui Saˬdaˬ zmˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw ma. Aˬ yawꞈ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ bi teˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬbiˬ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, iˇteuꞈnehꞈ hawˇ˗eu paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ zmˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ byehˇ ni aˬ dui˗euˬ dawˬ peh jawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ bi nyehꞈ suꞈ˗eu maˬ ngeuˇ naˇ bi kʼehˬ bi kʼaˆ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Saˬdaˬ aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ byehˇ ni, Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗eu deuˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ “‘zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ’ lehˇ maˬ ngeuˇ gaˇ myahˇ”˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ naˇ haˬ ni lawˬ haw˗eu meh. Aˬ dui maˬ yahˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh.—1 Tiˆ. 6:21. w20.09 27-28 ¶6-8

Cawˬ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na nawˬ˗ahˇ puiˬ nehˬ laꞈ haw mehˬ laˬ? Toˆ˗ehˇ naˇ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ nawˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui meh. (2 Saˬ. 15:5-14, 31; 18:6-14) Aˬ dui maˬ gui mi naˆ˗ehˇ aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ laˇ ngeh nui ma laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ dzawˇ nehˬ. (Ceuˬ. 6:6-8) Teu ngeh yamˬ˗ahˇ Daˬbiˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ luꞈ paˬ nga lehˇ noeˬ mawˇ haw. Daˬbiˇ Aˬbaˇsaˬloˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, Aˬhiˇtawˇpeˬlaˇ˗ahˇ jiˇ nui ma taˬ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ nyiˬ gʼaˬ luꞈ Daˬbiˇ˗ahˇ puiˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Daˬbiˇ˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ nehˬ dui dui˗awˇ, sehꞈ˗eu lehˇ kʼawꞈ jawˬ˗eu meh. Teu miˇ neh, Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ maˬ jah coeˇ ni kʼawꞈ pyeuꞈ laˇ nya˗awˇ, Aˬbaˇsaˬloˬ paw pyawˬ iˇ˗euˬ maˬ siˬ lehˇ noeˬ nya meh. Teu ngeh Daˬbiˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ mawˇ gaˇ cehˆ byoˆ mawꞈ laˇ nya˗eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ nui ma gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ, maˬ paˇ leh jeh mawꞈ ni kʼawꞈ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗euˬ gaˇ maˬ noeˬ tsehˆ˗aˬ. Aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ mˇ tsaˬ maˬ siˬ gaˇ keuˆ ni maˬ guˆ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ shaˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ noeˬ tsehˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ yaw kawˇ ma˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ˗ahˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. w21.03 15 ¶7-8; 17 ¶10-11