Yehꞈ siˬ ba la

Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗eu meh. Yeˬsuˇ “cawˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah nehˬ˗eu” ma lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yoˇ. 15:13) Teu naˇ, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ maˬ dehꞈ le mi naˆ˗ehˇ jawˇ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ jiˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya dzaw˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ ya gaˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Tsawˇ haˬ teu deuˬ ya gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ teu ngeh aˬ yawꞈ maꞈ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ˗eu meh. (Yoˇ. 17:3; Kʼehˇ. 24:15; Heˬ. 11:8-12, 24-26, 31) Aˬ dui Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ ya tsaꞈ gaˬ˗awˇ ya mehˬ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ miˇ˗a. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh saˬ laˬ pyeuꞈ˗awˇ, mˬ taˆ gʼoꞈ daˆ leˇ˗euˬ kʼawꞈ aˇ muˇ˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu mehˬ˗eu gaˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh nehˬ luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬ da˗ahˇ siˬ nya laˇ ni leh jeh luꞈ gaˇ haw mawˇ˗awˇ, aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ gaˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui gaˇ heu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ caw ba˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ mˇ byah nya˗eu meh.—Yoˇ. 15:4. w20.04 22 ¶7-8

Laꞈ taˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ’ hawˇ˗eu ‘laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, dahˬ beh ngeh˗aˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ laꞈ taˆ paw hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ luꞈ˗eu sahˬ paˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Daˬ. 10:14) A.D. 33 Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ keuˆ ni Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah˗ahˇ neh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. Teu miˇ neh, Daˬyeˬlaˇ yaw huiˬ 11 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ myaˬ tiˬ paˆ, Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ tsawˇ jeuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ˗ahˇ ehˇ keuˆ mawꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 2:1-4; Maˆ. 9:6-8; Gaˬ. 6:15, 16) Kʼoeˇ naˇ, aˇ yamˬ myahˇ laˇ ngeh, laꞈ taˆ paw hawˇ˗eu laꞈ oˆ paw˗euˬ sahˬ paˬ jiˇ paˇ˗iˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˬ paˇ˗iˇ˗eu tiˬ jeˬ na naˇ, (1) aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ muiˇ˗eu (2) sahˬ paˬ heu nyiˬ gʼaˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mˇ nehˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ maˇ maˇ ni gʼeh˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ bye˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu (3) sahˬ paˬ heu nyiˬ gʼaˬ jawˇ duˬ lu ceh ceh˗eu heu meh. w20.05 3 ¶3-4

Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ pyeuꞈ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗eu miˇ neh aˬ jeˬ kʼawꞈ mˇ byah nya˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ bi mˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ bi byah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ aˬ jeˬ kʼawꞈ bi pyeuꞈ nya˗eu meh. (Yaˇ. 64:8) Heu deuˬ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ˗a. (Yaˇ. 46:10, 11) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ caw ba˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya gaˇ aˬ dui zahˬ leˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 8:3, 4) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ mˇ byah nya ni aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba˗euˬ lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw zeu baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ lehˇ ehˇ˗eu tsawˇ myahˇ heu myahˇ naˇ, yaw zeu baw dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Tsawˇ myahˇ heu naˇ, aˬ yawꞈ kʼaˇ pyeuꞈ˗eu jeˬ, kʼaˇ mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ, mehˬ hu paw kʼaˇ mˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu jeˬ, heu deuˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu meh.—Ceuˬ. 89:7, 8. w20.06 9-10 ¶6-7

Awˇsiˬjeˬ heu naˇ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu jeˬ zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ loˬ˗eu saꞈ (kehˆ˗suiꞈ) pyeuꞈ meh. Sawˇ leꞈ ngeh tiˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ˗eu jeˬ awˇsiˬjeˬ gʼawˬ mya seh lam jawꞈ˗i shuˆ ahˇ˗awˇ, aˇ nah naˇ kaˇbuˬdaiˬawˇsaiˬ saꞈ pyehˬ doˆ leꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ dehꞈ˗eu jeˬ awˇsiˬjeˬ zmˬ jiˇ˗euˬ lehˇ maˬ baw˗eu uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ heu jiˇ maˬ muiˬ˗eu saꞈ pyeuꞈ˗eu kaˇbuˬdaiˬawˇsaiˬ aˇ dzehˬ dzeuˇ gaˇ keuˆ ni maˬ jaˆ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ kaˇbuˬdaiˬawˇsaiˬ˗ahˇ awˇsiˬjeˬ bi paˇ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ lahˬ aˇ bawˇ yaw huiˬ yaw nyiˇ, gʼawˬ mya jeˬ gʼawˬ mya shehˆ lehˇ beh taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Awˇsiˬjeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, iˬ nah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ heu maˇ diˇ ngeuˇ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ dui zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ hawˇ˗eu teu laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ, aˇ poeˬ aˬ joˆ˗ehˇ taˬ baw dzehˬ nya˗eu nga? (Ja ceuˬ 115:16) Aˬ dui taˬ baw nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yawˬ nah na luꞈ guiˬ lahˬ huiˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ gaˇ jawˇ kʼawꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh yaw luiˆ yaw buˇ buˇ˗ehˇ dehꞈ˗eu heu jiˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ bi mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w20.05 22 ¶5, 7

Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ neh ja bu taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ nui gahˇ ahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ laˆ piˇ˗euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ huiˬ˗eu baoˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ bi mawˇ˗euˬ meh. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ neh kʼaˇ mˇ˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ nui gaˬ mawˇ laˇ˗eu meh. (1 Yoˇ. 4:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu bi baw˗eu gʼaˇ duˬ mˇ˗eu tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ naˬ leˇ˗a. Saˬdaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ ja bu luꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ, yaw tsaˬ yaw dawˇ, zaˬ siˬ nui gahˇ, nui gaˬ, heu deuˬ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni jahˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Saˬdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Beh˗euˬ yaw sahˇ maˬ ngeuˇ˗a lehˇ noeˬ leˇ ni leh jeh˗awˇ, Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ paˇ jah˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ ni Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ heu naˇ, caw teh˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ nya, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ nya lehˇ noeˬ leˇ ni jahˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ shiˬ buiˇ lah ma˗ahˇ kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ˗eu nui gaˬ maˬ ahˇ˗eu haiˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇ mehˬ˗eu meh. Jaˬ myawꞈ dawˬ teu˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ jah iˇ shaw naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu shaˬ dui dui˗eu meh. Saˬdaˬ maˬ bi laˆ cawˆ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ nawˬ˗ahˇ jiˇ mawˬ dziˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ mˇ pyeuꞈ nya ngaˇ laˬ? w20.06 5-6 ¶13-15

Aˇ muˇ gʼawˬ mya muˇ˗ahˇ dawˬ yaw shuiꞈ dzaw luꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ yaw muiˬ˗ehˇ maˬ dzawˇ nehˬ nya˗eu kʼawꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ maˬ ngehˬ sheuˆ nya gaˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ gaˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ gaˇ mˇ˗eu leh jeh˗eu nui ma˗ahˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ˗awˇ yaw zeu baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ dawˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ngehˬ sheuˆ nya˗eu miˇ neh, aˬ dui “Ngaˇ nawˬ˗ahˇ maˬ loˬ” lehˇ maˬ ehˇ˗eu yaw duˬ baw meh. (1 Gawˇ. 12:21) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ jawˇ duˬ tiˬ tsahˇ biꞈ taˬ˗euˬ miˇ neh, guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Zaˬ yo aˬ li hawˇ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ maˬ ehˇ, sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, zaˬ guˬ tsawˇ mawˬ maˬ ehˇ, dawˬ ngehˬ sheuˆ nya˗eu hawˇ˗eu maˬ ngehˬ sheuˆ nya˗eu deuˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ, aˇ poeˬ baw˗eu meh. (Maˆ. 12:4, 5; Sehˇ. 3:10) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ ha˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ maˬ ehˇ aˇ poeˬ taˬ baw luꞈ˗uˇ. w20.08 31 ¶20-22

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Aˬteˬ meuˬ zaˬ deuˬ, tahˬ pahˬ aˬma mawˇ kawˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗awˇ, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ jah kʼawꞈ, nui ma maˬ jiˇ laˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ haw teˬ kʼawꞈ, Pawˇluˆ maˬ naˬ leˇ ni tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ, Pawˇluˆ jiˇ ni ‘aˬ yawꞈ [Miˬyehˇ]˗ahˇ ja doeˇ˗awˇ, kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ˗awˇ, yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ’˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ gaˇ neh Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (1 Tiˆ. 1:13) Yeˬsuˇ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ nya meh lehˇ noeˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, Pawˇluˆ jiˇ Aˬteˬ meuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ nya meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ loꞈ˗ehˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ˗euˬ maˬ lehˬ iˇ˗aˬ. (Kʼehˇ. 9:13-15) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ, gʼawˬ mya jeˬ lehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh, aˇ muˇ teu laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, yaw haiˬ yaw doeˇ mˇ haw˗euˬ, maˬ ngeuˇ naˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ haw˗euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ “Naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ tiˬ paˆ na deuˬ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ dehꞈ dzeuˇ yaꞈ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ, naw maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ tsiˬ shawˇ nehˬ gʼaˬ˗euˬ meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 6:9-11) Nawˇ toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ nya meh lehˇ noeˬ ma loˇ? w20.04 12 ¶15-16

Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu heu naˇ ngeuˇ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ laˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ taˆ lehˇ noeˬ doeˇ ngeh to˗aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ngehˬ˗awˇ toˆ˗ehˇ mˇ˗eu nga lehˇ gʼoˆ shaw nya ni ya leh jeh˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ loˬ˗eu loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ neh gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗eu meh. Bawˇlawˇpeh Eˇliˇyaˆ sahˬ ma Yeˬsaˬbeˬlaˇ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh cehˆ dzeuˇ˗eu lehˇ cehˆ˗eu meh. (1 Sahˬ. 19:1-3) Aˬ yawꞈ yawˬ ha neh mˇ laꞈ˗euˬ jeˬ yawˬ ngehꞈ tehꞈ miˇ˗a lehˇ noeˬ˗awˇ, maˬ dehꞈ nahˇ ni gʼaˬ baˬ laˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬ. 19:10) Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ˗ahˇ iˬ baˇ maˬ taˬ˗euˬ uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ dzeˇ luꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ bi siˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ baoˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya˗eu uˬ taꞈ, mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ deuˬ jiˇ gʼawˬ mya ni jaˆ˗a siˬ lehˇ bi siˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Eˇliˇyaˆ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ dzawˇ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, gaˇ yaw shuiꞈ deuˬ jiˇ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (1 Sahˬ. 19:11-16, 18) Teu gaˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ maˬ ehˇ, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ yawˇ˗ahˇ nahˬ yu ni ya mˇ nehˬ˗eu meh. Nui ma naˇ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ za geuˇ nya lehˇ noeˬ˗eu deuˬ maˬ ehˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ ngehˬ doˆ leꞈ ngeh, sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yaw muiˬ˗ehˇ ya naˇ haˬ nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ byoˆ˗iˇ taˬ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ siˬ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. w20.06 21-22 ¶13-14

Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˇ jiˇ hawˇ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya jawˇ gaˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu meh. (Ceuˬ. 133:1) Yeˬsuˇ jiˇ muiˬ˗eu cawˬ jawˇ˗eu meh. (Yoˇ. 15:15) Jaˇliꞈ˗ahˇ cawˬ yaw muiˬ jawˇ˗eu heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ muiˬ˗eu lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬ. 18:24) Kʼoeˇ naˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ yaw ceuˆ ceuˆ˗ehˇ jawˇ˗eu heu jiˇ aˬ joˆ˗ehˇ maˬ muiˬ˗eu lehˇ ehˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬ. 18:1) Gʼawˬ mya gʼaˬ naˬ gaˬ lawˬ muˇ mui˗eu heu naˇ, cawˬ gʼawˬ mya ni jawˇ laˇ˗awˇ, nymˇ gawˬ jiˇ maˬ gawˬ˗a lehˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ aˬ dui ya yahˇ˗eu jeˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. Poˆ tseˇ˗eu tiˬ hmˬ˗ahˇ, naˬ gaˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ neh aˇ baˇ hawˇ˗eu sahˬ boꞈ lawˬ muˇ yuˇ daˆ taˬ˗euˬ gaˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ haw coeˇ˗eu deuˬ naˇ, coꞈ ngehˇ ni tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ gʼeh laˇ nya nga lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ toˆ˗ehˇ gʼeh laˇ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ gʼeh laˇ˗eu tiˬ hmˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ naˬ gaˬ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha hawˇ˗eu cawˬ deuˬ neh byawˬ gʼa cehˇ gʼa˗euˬ aˇ baˇ hawˇ˗eu, gʼa byawˬ˗iˇ˗euˬ jawˇ duˬ deuˬ˗euˬ aˇ baˇ lawˬ muˇ tehꞈ˗ehˇ yuˇ daˆ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. Aˇ baˇ teu deuˬ˗ahˇ haw˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ˗awˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ beu nymˇ gawˬ gawˬ laˇ paˬ˗ehˇ ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. w20.07 5-6 ¶12-13

1988 kʼoꞈ, Tseˇ siˬ ba la 1 nah˗ahˇ˗euˬ Loꞈ˗eu nymˇgoˇ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. “Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬsuˇ Ka li, gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ laˆ piˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu, aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh caw ba nehˬ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh sheuˬ gʼeh˗eu aˬ geu gʼaˬ˗ahˇ maˬ kaˬ bi sheuˬ gʼeh˗eu meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. (Kʼehˇ. 15:7-15) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ sheuˬ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ caw ba˗eu maˬ ngeuˇ˗eu, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ sheuˬ gʼeh˗eu yawˬ gʼaˬ na˗ahˇ caw ba˗eu meh.” Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ bawˬ dzaˬ ngeh, aˬ cawˬ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ yawˬ ha tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngehˬ˗a, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ tehꞈ˗ehˇ tsaˬ ma lehˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu maˬ kaˬ aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ tehꞈ˗ehˇ jeˬ hu maˬ ngehˬ˗a, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ jiˇ nahˬ yu ni dzawˇ nehˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ cawˬ ngehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Teu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ ngehˬ keuˆ gaˇ ya leˇ˗awˇ, “saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ noeˬ dahˇ doe˗eu zaˬ kʼaˆ”˗ahˇ neh laˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ mˇ caw˗eu meh. (Tehˬ. 24:45-47) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ bawˬ dzaˬ ngeh tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼoeˇ˗eu gaˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw zeu baw naˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ jawˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Koˆ. 3:17, 18. w20.08 27 ¶5-6

Muiˇ˗eu deuˬ naˇ Pawˇluˆ naˆ maˬ tseˇ gʼaˬ kʼaˆ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Pawˇluˆ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ diˬ˗awˇ tawˬ˗ahˇ nyehꞈ ahˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ cawˬ deuˬ neh maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ˗euˬ meh. Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ tsoeˬ˗eu meh. (2 Gawˇ. 12:11; Piˆ. 3:18) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼaˬ leˇ˗euˬ nga? Laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ˗eu heu neh meh. Mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ nehˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ yawꞈ shiˇ ngeh keuˆ ni Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗euˬ meh. (2 Tiˆ. 4:8) Aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu maˬ ngeuˇ ni Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh meh. Nawˇ yehˬ bawˬ sehˇ luˆ˗ehˇ gʼeh laˇ gaˇ hawˇ˗eu laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ, ya tahˬ puˬ luꞈ de loˇ? Aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ aˬ cawˬ˗euˬ uˬ duˬ˗ahˇ kʼaˬ lo neh beuˆ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ ahˇ leˇ ni, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ ma. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu uˬ taꞈ, muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ yaw doeˇ jahˇ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ yaw zeu baw˗awˇ yaw muiˬ jeˬ ya mˇ nehˬ˗eu meh.—Tehˬ. 5:44; 1 Beˬ. 3:15-17. w20.07 18 ¶14-15

Yeˬhawˇbaˬ nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˇ diˇ ehˇ nya mehˇ laˬ? Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ ehˇ nya meh. Daˬbiˇ jiˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ meh. (Ceuˬ. 18:35) Daˬbiˇ teu deuˆ˗ahˇ boꞈ ngeh, Saˬmeuˬlaˆ iˇ kahˇ˗ahˇ oe˗awˇ Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ yaw shuiꞈ˗ahˇ tsiˇ shehˆ daˆ le˗euˬ aˇ nah˗ahˇ noeˬ mawˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Daˬbiˇ aˇ doˆ deuˬ 7 gʼaˬ jawˇ˗awˇ aˬ yawꞈ aˬ nyiˇ nyiˇ saˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ ni, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ paˬ Sawˇluˆ˗euˬ dah zaˇ bi jawˇ laˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 16:1, 10-13) Daˬbiˇ Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ neh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, “Mˬ hawˇ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ ya mawˇ ni, aˬ yawꞈ awˆ kʼoꞈ˗awˇ haw˗eu meh. Shaˬ˗eu zahˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, kʼaˬ lehˇ tsahˬ˗ahˇ neh aˬ yawꞈ gʼeu tuˇ˗awˇ, . . . shaˬ zahˬ naꞈ gaˇ ciˬ tuˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ sahˬ paˬ zaˬ yo nehˬ˗ehˇ, tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ bi nuiˇ˗eu meh” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ gaˇ nui ma tsaˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (Ceuˬ. 113:6-8) Yeˬhawˇbaˬ maˬ byah kuˆ˗eu tsawˇ haˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ ngeh, nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu lehˇ mawˇ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ bi tahˬ˗eu lehˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ lehˇ jiˇ haw˗eu meh. (Ceuˬ. 25:14) Aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ jawˇ paw neh dahˬ beh˗awˇ aˬ dui˗euˬ iˬ baˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗euˬ Zaˬmaˇ bi kamˇ shiˇ le˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ shaˬ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ nga! w20.08 8-9 ¶1-3

Yeˬhawˇbaˬ haiˬ˗eu miˇ tsaˬ˗ahˇ aˬ geu nah laˆ cawˆ˗eu lehˇ nah paˇ paˇ taˬ dzeuˇ˗euˬ meh. (Tehˬ. 24:36) Nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ yamˬ teu maˬ keuˆ laˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni Miˬyehˇ oˇ oꞈ˗awˇ dawˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ shiˇ dzeuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ laˆ dehꞈ mawꞈ dui dui kʼawꞈ, aˇ yamˬ˗ahˇ oˇ oꞈ˗awˇ dawˬ˗eu meh. (Baˆ. 14:14, 15) Laˆ dehꞈ kʼoꞈ nehˬ˗eu tsaˬ dui dui˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ keuˆ ni dawˬ luꞈ˗eu meh. (Yoˇ. 5:28) Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ nui ma mahˇ˗eu miˇ neh, aˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya ni jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui ma mahˇ˗eu miˇ neh aˬ dui hawˇ˗eu tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ ‘iˬ baˇ noeˬ poˆ˗eu’ aˇ yamˬ za˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ bi za mawꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, guiˬ lahˬ huiˬ kaˇ˗euˇ. Aˬ geu jeˬ lehˇ huiˬ nehˬ paˬ nga? “Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, tsaˬ˗eu nui ma neh leh jeh˗eu deuˬ”˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh poˆ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ laˇ˗awˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu heu neh guiˬ lahˬ huiˬ nya˗eu meh. (Kʼehˇ. 13:48, MS) Toˆ˗ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ aˬ dui loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui ma mahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ neh muiˬ˗eu jeˬ za˗eu meh. w20.08 18-19 ¶17

Dzaw zaˬ deuˬ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ nui noeˬ laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni ya bi ahˇ leˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Nui ma heu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui kʼahˇ hawˇ˗eu nui noeˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗awˇ, laꞈ mˇ keuˆ˗iˇ ni jiˇ laˆ noeˬ nehˬ˗eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ mya jeˬ mehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ jiˇ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya leˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ keuˆ ni mehˬ ahˇ nya˗eu miˇ neh meh. (Luˇ. 24:15, 27, 32) Aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ cawˬ cawˬ nya˗eu maˇ diˇ jawˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ Aˬda hawˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu uˬ taꞈ, Cawˬ jiˇ pyeuꞈ meh lehˇ mawˇ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. (Ceuˬ. 25:5) Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ kʼaˇ dzaw nehˬ ngeh, aˬ jeˬ gaˇ kawˆ dzaw˗eu maˬ kaˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu nui gaˬ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ lawˬ muˇ kʼaˆ kʼaˆ ni ngehˬ keuˆ. (Doˆ. 34:5, 6; 1 Beˬ. 5:6, 7) Yeˬsuˇ “aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ yaw beh dawˬ” naˇ, “nawˬ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˬ” lehˇ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 22:37, 38) Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh gaˬ ni leh jeh˗awˇ caw ba luꞈ˗uˇ. w20.10 10 ¶12

Yeˬsuˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. (Yoˇ. 4:27) Aˬ yawꞈ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ zahˇ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ haw˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ˗ahˇ “Yeˬsuˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ haw teˬ˗awˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw˗eu lehˇ ngehˬ˗eu tiˬ dawˬ˗iˬ maˬ ahˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ mˇ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ taˬ baw˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗ahˇ duˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, zaˬ yo aˬ li hawˇ˗eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Tehˬ. 12:50) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ maˇ diˇ cawˬ jiˇ pyeuꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ teu ngeh maˬ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu Maˬliˇ hawˇ˗eu Maˬta nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu meh. (Luˇ. 10:38-42) Yeˬsuˇ neh Maˬliˇ hawˇ˗eu Maˬta˗ahˇ ngehˬ˗awˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ nui ma bi saˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Maˬliˇ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ nah, Yeˬsuˇ˗euˬ aˬ kuiˇ dawˬ peh ya nuiˇ gaˇ nui ma saˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Maˬta jiˇ Maˬliˇ gʼawˬ nyoeˇ maˬ jahˇ caw˗eu miˇ neh nui ma pehˇ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ nya lehˇ ehˇ nehˬ peuˬ˗eu meh. Teu ngeh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ Maˬta Maˬliˇ hawˇ˗eu Laˬzaˬluˇ˗ahˇ kʼahˬ lahˇ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ gaˇ gʼawˬ mya poˆ˗iˇ˗euˬ meh. (Yoˇ. 12:1-3) Teu miˇ neh aˬ dui Maˬta hawˇ˗eu Maˬliˇ, Laˬzaˬluˇ naˇ dui dui ngeh Yeˬsuˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ leˇ gaˇ maˬ zahˬ leˇ.—Yoˇ. 11:3. w20.09 20-21 ¶3; 21 ¶6

Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ jiˇ ni “Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ keuˆ le shaw˗iˬ meh lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ luꞈ”˗awˇ, miˇ kʼahˬ heu aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Loˇmaˆ miˇ kʼahˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ neh buˬ˗iˇ ni caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ noeˬ tmˬ˗eu meh. Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ byoˆ jiˇ gaˇ dawˬ luꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ˗eu miˇ shuiꞈ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗eu ma. (2 Beˬ. 3:13) Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui nui ma mahˇ˗eu laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ neh nah paˇ paˇ taˬ˗euˬ aˇ nah˗ahˇ ya dawˬ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Noˇaˬ˗ahˇ saˇ baoˬ tsoˆ˗eu gʼaˇ duˬ, hawˇ˗eu “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ˗eu” gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ biꞈ˗euˬ meh. (2 Beˬ. 2:5; 1 Beˬ. 3:20) Aˬbyaˬhaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ Sawˇdoˬ meuˬ hawˇ˗eu Gawˇmawˇlaˆ meuˬ laˆ cawˆ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ laˇ˗awˇ gʼawˬ mya poˆ naˇ haˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ naˇ haˬ nehˬ˗euˬ meh. (Beh. 18:20-33) Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ˗ahˇ yaw myaˬ yaˇ kʼoꞈ nui ma mahˇ nehˬ˗euˬ meh. (Neˬ. 9:30, 31) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ “iˬ baˇ bi noeˬ poˆ” noeˬ paˇ˗awˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ bi gʼoꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ aˇ yamˬ biꞈ luꞈ nga lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ˗eu meh. (2 Beˬ. 3:9; Yoˇ. 6:44; 1 Tiˆ. 2:3, 4) Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ dui tsaꞈ gaˬ ngeh hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ mehˬ ngeh, nui ma gʼawˬ mahˇ ni ya taˬ nga lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. w20.09 10-11 ¶8-9

Yeˬhawˇbaˬ shiˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ shiˇ ngeh˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ dawˆ ahˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu meh. Teu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, aˬ dui˗euˬ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, ngehˬ jeˬ ngehˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ noeˬ taˬ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ ngeh, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ, heu deuˬ˗ahˇ yaw awˇ laꞈ˗ehˇ dawˆ ahˇ kʼoꞈ nehˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ gʼaˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma aˇ naˆ ni ahˇ˗eu lehˇ Daˬbiˇ siˬ nya˗eu meh. (Ceuˬ. 139:1-4) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni siˬ nya˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ˗ahˇ keuˆ ni siˬ nya˗a lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh taˬ kʼahˬ lahˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ nui ma ahˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗eu nui noeˬ nui ma˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ dehꞈ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Heu naˇ, aˇ naˆ ni gʼaˬ za laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ ha tehꞈ nya lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ behˇ dzeˇ jawˇ˗awˇ, yawˬ nah na luꞈ naˬ liˬ yawˬ peu na luꞈ, aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ haw luꞈ˗eu meh.—2 Laˬ. 16:9. w20.08 17 ¶13-14

Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya mehˬ nehˬ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ bi siˬ nya mawꞈ˗awˇ, bi gaˬ mawꞈ˗eu uˬ taꞈ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ jiˇ bi za mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ mehˬ nehˬ naˇ heu dawˬ tawˆ luꞈ maˬ pyeuꞈ leˇ nya. (Yoˇ. 17:3) Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ mehˬ nehˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ zmˬ˗euˬ meh. (Sehˇ. 1:9, 10) Yeˬsuˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ “caw ba˗eu gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ jiˇ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu meh. (Yoˇ. 14:16) Muiˬ˗eu sawˇ˗eu yaw sahˇ heu naˇ, zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yeˬsuˇ neh mehˬ˗awˇ mˇ˗euˬ gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ noeˬ taˬ nya ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗euˬ meh. Zaˬ siˬ nui gahˇ teu deuˬ naˇ, dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ nui jah bi ziꞈ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ uˬ taꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ jiˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah, Yeˬhawˇbaˬ aˇ saˬ saˬ˗eu “aˇ nah aˇ yamˬ”˗ahˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ neh bi mehˬ bi tsoˆ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ gawˬ jawˬ˗ahˇ laˇ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˇ. 2:2, 3) Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ heu byah laˇ gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. w20.10 24-25 ¶14-15

Tiˬ gʼaˬ na aˬ jeˬ miˇ neh gaˬ˗eu cawˬ deuˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗eu nga? Nui ma huiˬ˗eu miˇ neh meh. Nui ma huiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, “yawˬ ha naˇ haˬ mawꞈ˗eu jeˬ”˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ naˇ haˬ˗awˇ, “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ naˇ haˬ”˗a. (2 Tiˆ. 4:3, 4) Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˇ yaw nya ma, tiˬ gʼaˬ˗iˬ mehˬ laˇ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ noeˬ˗awˇ, aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ˗eu lehˇ jiˇ noeˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ na, tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ mˇ maˬ shaˇ nya kʼawꞈ maˬ gaˇ ma lehˇ noeˬ naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha jaˬ myawꞈ myawꞈ gaˇ duˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Gaˬ. 6:3) Sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ gaˇ kawˆ heu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ dzawˇ nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ, sahˬ paˬ tiˬ gʼaˬ “tsawˇ mawˬ mawˬ laˇ ngeh aˬ dzawˬ dzawˬ˗awˇ aˬ cawˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ naˇ, iˇ shaˬ shaˬ˗awˇ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu zaˬ guˬ tiˬ gʼaˬ maˬ tawˬ˗a” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Tsoˆ. 4:13) Beˬtuˆluˆ Pawˇluˆ neh bi ehˇ ngeh, aˬ jeˬ jahˇ ngaˬ lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Gaˬ. 2:11-14) Beˬtuˆluˆ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ cawˬ˗euˬ mehˬ shi heu loꞈ˗ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ de lehˇ nui ma pehˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ Beˬtuˆluˆ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu miˇ neh Pawˇluˆ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, nui ma maˬ pehˇ˗eu uˬ taꞈ, gaˇ kawˆ teu˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ noeˬ˗ehˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Aˇ nah naˇ Beˬtuˆluˆ Pawˇluˆ˗ahˇ “gaˬ dui dui˗eu aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ” lehˇ kuˇ˗eu meh.—2 Beˬ. 3:15. w20.11 21 ¶9, 11-12

Dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ ya iˇ˗eu heu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, mehˬ bawˬ laꞈ kʼoeˇ ya siˬ˗euˬ jeˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ ni maˬ ehˇ, nui jah ziꞈ laˇ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni maˇ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu miˇ neh meh. (Kʼehˇ. 15:30-32) Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ myaˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ mˇ caw mawꞈ laˇ˗euˬ ma lehˇ dzaw zaˬ gʼaˬ˗ahˇ ja nehˬ nya˗eu meh. (2 Gawˇ. 7:1; Piˆ. 4:13) Dzaw zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗eu mehˇ nmˇ yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ ya siˬ nya ngeh, Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ lehˇ Yeˬsuˇ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ siˬ leˇ˗eu meh. (Yoˇ. 13:35; 1 Tiˆ. 4:12) Kʼoeˇ naˇ uˬ soe aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, dzaw zaˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ neh aˬ yawꞈ jiˇ Ka li˗euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ngaˇ lehˇ ya siˬ˗eu meh. (Mehˬ. 30:11) Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ dzaw zaˬ deuˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ nya ngaˇ lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma.—Tehˬ. 5:16. w20.11 5-6 ¶10-12

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Eˇpeˇsu meuˬ˗ahˇ jeˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ maˇ diˇ dawꞈ ceh ceh˗euˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (2 Gawˇ. 1:8; 4:10; 11:23) Maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ “haiˬ˗eu bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ” loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ hawˇ˗eu nui deuˬ neh laˆ tsoeˬ laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ehˇ luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Kʼehˇ. 19:26-34; 1 Gawˇ. 16:9) Aˬ jeˬ lehˇ gʼeh kʼawꞈ Pawˇluˆ guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ mehˬ hu paw jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ paw dzeˇ haw luꞈ˗a siˬ. (1 Gawˇ. 15:30, 31; 2 Gawˇ. 4:16-18) Aˬ dui guˆ dui dui laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu ma. Aˬ dui˗euˬ mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ guiˆ deuˆ˗eu jeˬ jaˆ gaˇ jawˇ luꞈ˗eu miˇ neh guˆ guˆ tsi tsi˗ehˇ dehꞈ luꞈ˗eu meh. Mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ jiˇ aˬ dui˗euˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ maˬ mˇ nya˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ laˆ naˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ luꞈ˗a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ nyehꞈ laˇ gaˇ maˬ ehˇ, sehꞈ laˇ gaˇ maˬ ehˇ, ya daˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Teu naˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nymˬ˗mˇ paˇ ya shiˇ˗euˬ kʼawꞈ mehˬ hu paw Yeˬhawˇbaˬ muiˬ dzehˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh maˬ guˆ˗a. w20.12 9 ¶3-4

Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗iˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ nui ma maˬ ahˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya mawˇ˗eu miˇ neh maˬ ehˇ, tiˬ poˆ na gʼaˬ baˬ haw maˬ loˇ? Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tsaˬ˗eu nui noeˬ neh haw˗eu heu aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Heu aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui tsaꞈ gaˬ˗eu heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ ma lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ poˆ mawˇ˗eu tsawˇ haˬ yaw cuiˆ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 7:13, 14) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ uˬ taꞈ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gaˇ ya mˇ˗eu heu naˇ muiˬ dui dui˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Tehˬ. 28:19, 20; Pah. 14:6, 7) Yeˬhawˇbaˬ nui ma muiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ sheuˬ ahˇ laꞈ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh. (Yoˇ. 6:44) Teu miˇ neh, aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nymˬ˗mˇ nui ma maˬ ahˇ kʼawꞈ, yawˬ poˆ yawˬ nui ma ahˇ laˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Diˬboˇla lehˇ kuˇ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ “Nui ma cawˆ˗eu jeˬ heu naˇ, Saˬdaˬ˗euˬ doeˇ dui dui˗eu keu ka tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ˗euˬ keu ka aˇ naˆ ni doeˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ nya˗a. w20.12 26-27 ¶18-19; 27 ¶21

Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu mehˇ nmˇ gʼawˬ mya gʼaˬ, yawˬ ha hawˇ˗eu nymˇ jiˇ˗ahˇ mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ˗ahˇ aˇ yamˬ tiˬ bym ni mˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ jiˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ deuˬ na shaˬ zahˬ caw pi˗eu gaˇ˗ahˇ caw ba˗awˇ, tiˬ deuˬ na tsoˆ˗eu gaˇ˗ahˇ caw ba˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ yawˬ gʼaˬ na luꞈ miˇ kʼahˬ doe ni˗euˬ gaˇ gʼaˇ duˬ pyuˇ damˬ dawˆ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ Miˬyehˇ hawˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui yawˬ jaw na luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ gm leˇ˗eu heu neh, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ luꞈ˗eu ma. Aˬ dui gʼaˬ doeˇ doeˇ kʼawꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ byehˇ˗eu uˬ taꞈ, yaw dzuˬ dzuˬ kʼawꞈ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗eu ma. Aˬ dui yawˬ gʼaˬ na lu dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ shaˬ zahˬ tiˬ gʼaˬ tiˬ jeˬ˗ehˇ jaˆ kʼawꞈ, mehˬ bawˬ maˬ beh laˇ mi naˆ˗ehˇ maˬ ehˇ, jiˇ ngeh maˬ ehˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gʼaˬ biꞈ˗eu leh jeh˗eu ma. (Heˬ. 10:24, 25) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu ma. w21.01 10-11 ¶11

Nui ma huiˬ˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ bi ciˬ poeˬ mawꞈ gaˇ neh, aˬ cawˬ˗ahˇ naˇ maˬ ciˬ poeˬ nehˬ mawꞈ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha hawˇ˗eu aˬ cawˬ yaw kaˬ sheu cehˆ˗awˇ, mˇ ceh ceh˗eu nui ma ahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ dzaw nehˬ˗awˇ, aˬ kawˬ˗aˬ biꞈ nehˬ jeˬ maˬ biꞈ ni “Aˬ jeˬ kʼawꞈ ngaˇ maˬ mˇ naˇ maˬ geuꞈ nya˗a” lehˇ noeˬ˗eu meh. Nui ma huiˬ˗eu deuˬ naˇ nui kʼahˇ huiˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ aˬ geu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ maˬ kaˬ cawˬ gʼawˬ myahˇ ni maˬ cawˬ nya˗a. Aˬ dui yawˬ ha nui ma huiˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ naˇ, ‘aˬ dui˗euˬ nui ma poˆ laˆ laˆ doˆ’ nya˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, nui ma huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ciˇ ni ni lah ni gʼawˇ doˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ. (Maˆ. 12:2) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. (Ceuˬ. 18:35) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ dzaw geuꞈ mawꞈ˗eu ma. Aˬ dui ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ biꞈ luꞈ˗uˇ.—Pah. 4:11. w20.08 13 ¶19-20

Nymˇ dahˬ dahˬ dzaˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ neh oe˗euˬ byah kuꞈ˗eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗a. (1 Yoˇ. 1:8) Teu miˇ neh Jaˇliꞈ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ deuˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ “shaˬ zahˬ”˗ahˇ ya tahˬ puˬ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗euˬ nui jah paw maˬ ehˇ, nui ma paw maˬ ehˇ, shiˬ shaˬ jiˇ paw maˬ ehˇ, loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ bi ngehˬ gʼeh mawꞈ˗eu meh. (1 Tiˆ. 5:8) Ehˇ kʼawꞈ miˬ zaˬ deuˬ jiˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, heu deuˬ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ya yuˇ doˆ taˬ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Miˬ zaˬ deuˬ gaˇ myaˬ dui dui˗eu miˇ neh. Ehˇ kʼawꞈ, heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ laˆ baw taˬ˗eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ mawꞈ˗eu miˇ neh meh. (Kʼehˇ. 17:27) Miˬ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ byah kuꞈ˗eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu heu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ˗ehˇ bi jahˇ mawꞈ nga lehˇ siˬ nya˗awˇ ha geuꞈ naˇ, kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗euˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. w21.02 9 ¶3, 6-7

Aˬ dui ya tahˬ puˬ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ heu naˇ, mi cehˇ tehˆ gaˇ zmˬ˗eu miˬ dzaˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Mi cehˇ yaw lahˇ hawˇ˗eu yaw tsehꞈ˗ahˇ dawˆ puꞈ ngeh, gʼahˇ ceuˆ ni pyeuꞈ laˇ gaˇ duˇ ni, aˬ dui˗euˬ nui jah jiˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗eu meh. Teu baˬ da neh Yaˬkoˆ “Naw maꞈ tiˬ jeˬ˗iˬ ehˇ kʼaˇ maˬ za ni byah˗eu loꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ nya ni, aˬ myah luꞈ maˬ tsehˆ leˇ ni daˬ dzeuˇ oˇ dzeuˇ nya˗eu yaw duˬ bi baw˗awˬ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Koˆ. 1:4) Aˬ dui lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ teu aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ gʼaˬ bi kʼaˆ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ teu deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ kamˬ daˬ nya˗eu meh. Laˬ kʼaˬ maˬ bi cehˇ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ Yaˬkoˆ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. Aˬ dui˗ahˇ laˬ kʼaˬ maˬ bi cehˇ˗eu tiˬ jeˬ naˇ, noeˬ tsehˆ tsaˬ maˬ siˬ˗eu heu meh. Aˬ dui lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya˗eu jeˬ˗ehˇ maˬ ehˇ, noeˬ tsehˆ mawꞈ˗eu ma. (Miˇ. 10:23) Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya noeˬ tsehˆ˗eu gaˇ kawˆ hawˇ˗eu laˆ tsoeˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ ya ahˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu maˬ siˬ naˇ, shaˇ noeˬ˗eu maˬ doˆ ni pyeuꞈ laˇ˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. w21.02 28 ¶7-9

Gaˇ kawˆ heu aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ˗eu meh. (Maˆ. 8:38, 39) “Nui ma laꞈ kʼoeˇ keuˆ ni ziꞈ dah ni gaˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu dawˬ, Gaˬliˇ dawˬ paw neh naˇ, “tiˬ li cawˬ ja˗eu jeˬ” hawˇ˗eu “aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ gʼaˬ shaˇ doˆ˗eu jeˬ”˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ ya leh jeh˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ cawˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ ngeh, aˬ dui “gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ oˇ˗awˬ. Naw maꞈ˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu jeˬ neh gahˇ dzahˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ, yaw sahˇ Miˬyehˇ [muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ, MS] neh biꞈ˗euˬ nui ma tiˬ siˬ tehꞈ˗ehˇ taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya˗eu loꞈ˗ehˇ jeˬ hmˬ geuꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. (Peˇ. 4:1-3) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ haw dzeuˇ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw˗eu leh jeh˗eu ma. (1 Saˬ. 16:7; Ceuˬ. 130:3) Tiˬ poˆ na aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya siˬ nya ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ haw˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ laꞈ kʼoeˇ nui ma tiˬ gaˇ taꞈ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh.—Piˆ. 4:2, 3. w21.01 22-23 ¶10-11

Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ kʼaˆ deuˬ nawˬ nehˬ˗ehˇ “nui ma gm˗awˇ” Miˬyehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya mˇ taꞈ gaˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu meh. (Niˇ. 3:9, MS) Aˬ yawꞈ maꞈ nawˇ gʼaˬ kʼaˆ˗awˇ, leh jeh˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ nui ma shaˬ dehꞈ dehꞈ dehꞈ˗ehˇ mˇ gaˇ ya leˇ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Mehˇ nmˇ aˬ li zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ Yeˬhawˇbaˬ naw maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ nui ma taˬ dui dui meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. Miˬyehˇ˗euˬ aˇ nah maˬ keuˆ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ laˇ˗eu zaˬ guˬ guiˇ maꞈ deuˬ jawˇ meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Ceuˬ. 110:1-3) Miˬyehˇ nawˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ nehˬ mawꞈ meh lehˇ siˬ nya meh. Teu miˇ neh nawˇ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ maˬ ehˇ, oˇ oꞈ luꞈ˗uˇ. Kʼoeˇ naˇ nawˇ mˇ lehˬ˗awˇ mehˬ laˇ tsoˆ laˇ ngeh, heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe˗euˬ nui noeˬ nui duˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw luꞈ˗uˇ. (Heˬ. 12:6) Nawˇ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ luꞈ˗uˇ. Aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ nawˬ˗euˬ mˬ taˆ Aˬda nui kʼahˇ shiˇ ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗eu heu meh.—Dawˬ. 27:11. w21.03 7 ¶17-18

Aˬ dui˗ahˇ nui ma bi cawˆ laˇ nya˗eu gʼawˬ mya jeˬ jaˆ˗eu meh. Tiˬ jeˬ na aˬ dui baˬ da neh pyeuꞈ˗awˇ, nui jeˬ baˬ da neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ, gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ, naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ yawˬ ha mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya mˇ˗eu, tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ nui ma maˬ ahˇ˗eu, heu deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tsaˬ tsaˬ ni haw˗eu yaw shaˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ miˇ shuiꞈ˗ahˇ maˬ bi ahˇ leˇ˗eu yaw duˬ baw ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ teu naˇ guˆ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ Yeˬsuˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ “tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ iˬ baˇ mˇ” meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Maˆ. 3:23) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ yaw lehˬ maˬ poˆ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui byah kuꞈ meh lehˇ jiˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu gaˬ˗eu Aˬda pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ ceh ceh luꞈ˗awˇ, nui ma aˇ dzehˬ˗ehˇ maˬ cawˆ dzeuˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh luꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh.—Maˆ. 7:18, 19. w20.12 22-23 ¶1-3

Yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jeˬ˗aˬ, gaˇ ma doˆ˗iˇ gaˇ duˇ˗awˇ aˬ dui yawˬ gʼaˬ luꞈ˗euˬ noeˬ taˬ duˬ naˇ, gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ˗eu miˇ shuiꞈ˗ahˇ le keuˆ˗eu heu meh. Yawˬ nah na luꞈ aˬ dui leh jeh˗awˇ, dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ gaˇ ma heu kahˇ naˇ suꞈ dui dui˗awˇ tiˬ poˆ na cah˗eu maˬ awˬ˗a lehˇ ehˇ˗eu meh. (Tehˬ. 7:13, 14) Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ neh cah gʼawˬ˗eu yaw awˬ meh. (Gaˬ. 6:1) Aˬ dui dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu gaˇ ma˗ahˇ neh maˬ cah gʼawˬ mawꞈ naˇ, aˬ dui nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ dui˗euˬ noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ ya beˬ paˇ˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ “dehꞈ paˇ” daˆ leꞈ˗awˬ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ dui˗euˬ nui ma laꞈ gʼoꞈ baw˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh aˬ dui nui ma aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗a. (Miˇ. 17:9) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui “yawˬ haˇ yawˬ ha ja myawꞈ myawꞈ˗eu” yaw awˬ meh. (Koˆ. 1:22) Teu miˇ neh aˬ dui Jaˇliꞈ zmˬ˗awˇ yawˬ ha˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Jaˇliꞈ heu naˇ aˬ dui˗euˬ “nui noeˬ nui loˆ dawˬ tawˆ luꞈ”˗ahˇ caw duˬ nya˗eu meh.—Heˬ. 4:12, 13. w20.11 18 ¶1-3

Aˬ dui nui ma nahˬ yu ni taˬ naˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu deuˬ yawˬ ha˗euˬ dui dui baw˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, aˬ cawˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗awˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, coiˬ doi naˇ˗eu 10 gʼaˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ neh laˆ saˆ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ kʼoꞈ laˇ˗euˬ naˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ meh. Aˬ yawꞈ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ laˆ saˆ nehˬ nya˗eu naˇ gawˇ˗ahˇ laˆ saˆ nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ guiˬ lahˬ huiˬ laˇ˗euˬ meh. Heu gʼaˬ naˇ nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu meh. (Luˇ. 17:11-19) Nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗awˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ jawˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nui ma nahˬ yu ni taˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, aˬ cawˬ laꞈ kʼoeˇ jiˇ yaw muiˬ jeˬ ahˇ meh lehˇ ha geuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui ma taˬ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ cawˬ deuˬ yawˬ ha˗ahˇ doˇ˗eu gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya ngeh, ja ceuˬ nehˬ˗awˇ laˬ kʼaˬ caw cehˇ˗eu meh. w20.08 12-13 ¶17-18