Oeˬ siˬ ba la

Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ shiˇ dah˗euˬ meh. (Yoˇ. 15:13) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui˗ahˇ gaˬ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh nehˬ˗iˬ maˬ tsoeˬ tsehˆ jiˇ nya˗eu nmˇ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ yaw dehꞈ dehꞈ ngeh aˬ yawꞈ nyaꞈ da zaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ˗a lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. (Sehˇ. 3:15) Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. (Tehˬ. 20:28) Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, ka kʼoꞈ˗eu jeˬ maˬ jaˆ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ pyeuꞈ leˇ nya˗a. Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ lehˇ sawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ bi pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. (Maˆ. 5:1; 8:15-17, 23) Yawˇ nui deuˬ jiˇ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu miˇ neh, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi muiˬ˗awˇ shawˇ˗awˇ, ‘huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ’˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jiˇ jaˆ˗eu meh. (Pah. 7:13-15) Teu nyiˬ muˇ luꞈ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, yawˬ kʼoꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu meh. w22.01 23 ¶14-15

Yeˬsuˇ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ yaw zeu maˬ baw˗eu gʼaˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ yehˬ baw sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu gʼaˬ, lehˇ bi ja bu˗awˇ ya shiˇ˗eu miˇ neh shaˬ zahˬ naꞈ dui dui˗eu meh. (Tehˬ. 26:64-66) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ ja bu˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh shaˬ zahˬ naꞈ dui dui˗eu miˇ neh, toˆ˗ehˇ maˬ bi shiˇ ni dzeuˇ˗iˇ nya naˇ bi dzeuˇ˗iˇ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Tehˬ. 26:38, 39, 42) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ yaˬ kʼehˇ yaˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh bi dzeuˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬsuˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ bi taꞈ tehˬ˗euˬ meh. (Gaˬ. 3:10) Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ maˬ mˇ caw˗aˬ. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ ya shiˇ˗eu geuˇ˗eu teu naˇ, Aˬdaˬ˗euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma pyeuꞈ˗eu miˇ neh tehꞈ maˬ ngeuˇ ni aˬ yawꞈ maꞈ yaˬ kʼehˇ bi yaˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Maˆ. 5:12) Miˬyehˇ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ˗ahˇ ya shiˇ geuˇ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ ya sehꞈ˗awˇ, tsawˇ shiˇ˗euˬ gʼawˇ mawˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ ya taꞈ tehˬ taˬ˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ bi taꞈ tehˬ taˬ˗euˬ gʼaˬ Miˬyehˇ neh yaˬ kʼehˇ bi yaˬ˗eu gʼaˬ meh. (Mehˬ. 21:22, 23; 27:26) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ bi taꞈ tehˬ˗euˬ heu naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ yaˬ kʼehˇ yaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh bi dzeuˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ bi za˗eu gʼaˇ duˬ meh. w21.04 16 ¶5-6

Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh nah˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Loˇmaˆ yehˇ deuˬ neh yaˬ keuˇ ni bi diˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 26:52-54; Yoˇ. 18:3; 19:1) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ shaˬ jiˇ shaˬ jehꞈ pyehˬ˗iˇ nya˗eu yahˬ caˆ neh juiꞈ nehˬ˗awˇ, naˇ kʼah paw jiˇ shiˬ ju ju˗ehˇ yoeˇ luꞈ kʼawꞈ, kah dui dui˗eu zeuˇ liˬ bi baꞈ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ sehꞈ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ bi baˬ gʼeh˗euˬ meh. Gaˇ pehˇ˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh, Yeˬsuˇ gʼaˬ jiˇ laˇ taˬ˗euˬ miˇ neh yehˇ deuˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗ahˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dah zaˇ zeuˇ liˬ bi baꞈ˗euˬ meh. (Tehˬ. 27:32) Sehꞈ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ le keuˆ ngeh, yehˇ deuˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ baꞈ daˆ˗awˇ smˇ sehˬ neh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ laꞈ hawˇ˗eu aˬ kuiˇ˗ahˇ taꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ zeuˇ liˬ baꞈ tuˇ ngeh, smˇ sehˬ neh taꞈ taˬ˗euˬ Yeˬsuˇ˗euˬ aˬ laꞈ hawˇ˗eu aˬ kuiˇ˗ahˇ shaˬ jiˇ pyehˬ le˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ ma hawˇ˗eu cawˬ deuˬ shaˬ zahˬ mˇ˗awˇ ngoeˇ dui dui luꞈ ngeh, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ naˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ naˬ gʼa˗eu meh. (Luˇ. 23:32-38; Yoˇ. 19:25) Yeˬsuˇ teu loꞈ˗ehˇ naˬ liˬ gʼawˬ mya laꞈ naˇ naˇ˗ehˇ ya shaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ bi taꞈ tehˬ taˬ˗euˬ miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma hawˇ˗eu shaˬ pawꞈ gaˇ ya mˇ dui dui˗awˇ saꞈ gʼawˇ˗eu jiˇ shaˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ saꞈ maˬ tsehˆ leˇ mi naˆ˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ saˬ saˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ uˬ duˬ ga moꞈ le˗awˇ saꞈ tsehˆ leˇ˗euˬ meh. (Kuˆ. 15:37; Luˇ. 23:46; Yoˇ. 10:18; 19:30) Yeˬsuˇ daˬ ga laˇ paˬ˗ehˇ naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ a lawˆ lawˆ˗ehˇ ya shiˇ˗euˬ meh. w21.04 16 ¶4

Yeˬsuˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gʼaˬ kʼehˇ 11 gʼaˬ nehˬ˗ehˇ dawˬ maˬ saˇ jaˇ yaw shuiꞈ hawˇ˗eu Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu dawˬ maˬ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 22:20, 28-30) Dawˬ maˬ saˇ jaˇ heu nyiˬ hmˬ naˇ, gʼaˬ kʼehˇ deuˬ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ dzaˇ˗i tiˬ deuˬ˗ahˇ mˬ kʼoeˇ taˆ sahˬ paˬ hawˇ˗eu piˇ ma geuꞈ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ bi za˗eu meh. (Pah. 5:10; 14:1) Dawˬ maˬ saˇ jaˇ heu nyiˬ hmˬ˗ahˇ keuˬ˗eu miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dzeˇ luꞈ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ tehꞈ˗ehˇ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ kaˬ muˇ dzaˬ˗awˇ aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ dawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ shiˇ nya˗eu, maˬ cawˆ˗iˇ nya˗eu dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ ya uˆ lahˇ˗awˇ, 144,000 gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ deuˬ pyeuꞈ˗eu meh. Maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni muiˬ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ mehˬ shiˬ gaˇ mˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za˗eu heu meh. Aˇ naˆ ni muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu nga! (1 Gawˇ. 15:51-53; 1 Yoˇ. 3:2) Tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ya ziꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh.—2 Tiˆ. 4:7, 8. w22.01 21 ¶4-5

Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ dzeˇ tahˇ joe nyiˬ gʼaˬ bi taꞈ tehˬ taˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 23:40, 41) Teu nyiˬ gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ, Yeˬsuˇ˗ahˇ “Nawˇ Sahˬ paˬ loꞈ˗ehˇ zaꞈ le ngeh, ngaˬ˗ahˇ taˬ ngehˇ nehˬ laꞈ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Luˇ. 23:42) Yeˬsuˇ ya shiˇ˗eu lehˇ gʼeh˗eu tahˇ joe teu gʼaˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ˗euˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh meh. (Ceuˬ. 103:8; Heˬ. 1:3) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ myah luꞈ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗awˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui neh mˇ˗euˬ iˬ baˇ deuˬ˗ahˇ ya noeˬ poˆ paˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ jah˗eu lehˇ ya mˇ mawˇ˗eu meh. (1 Yoˇ. 1:7) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ gʼaˬ na Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˇ diˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh laˬ leˇ heu lehˇ noeˬ˗eu deuˬ jiˇ jawˇ˗eu meh. Tiˬ poˆ na nawˬ˗ahˇ toˆ˗ehˇ noeˬ laˇ naˇ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ haw. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh naˇ haˬ luꞈ˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh.—Ceuˬ. 51:1; 1 Yoˇ. 2:1, 2. w21.04 9 ¶5-6

Yeˬsuˇ shiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ gʼawˬ mya jeˬ mˇ byah yaꞈ˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ˗awˇ, byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ Saˬdaˬ aˬ geu jeˬ lehˇ lawˬ haw laˇ kʼawꞈ tiˬ byah tiˬ loꞈ saˇ jaˇ ziꞈ nya meh lehˇ mˇ mawˇ yaꞈ˗euˬ meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ lawˇ nehˬ le˗euˬ meh. Ka kʼoꞈ˗eu jeˬ teu baˬ da neh maˬ byah kuꞈ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ gʼeh˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ meh. Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ uˆ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ muiˬ ni shawˇ ni mˇ yaꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ iˬ nah˗aˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ ya bi mawˇ saˬ saˬ˗eu nah pyeuꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ dehꞈ kaˇ˗euˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui shiˇ gaˇ ya keuˆ kʼawꞈ “Yeˬhawˇbaˬ˗oˇ, ngaˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ, Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ˗a lehˇ bi siˬ bi mawˇ˗eu uˬ taꞈ, nawˬ˗euˬ tsawˇ myahˇ muiˬ ni shawˇ ni mˇ˗awˇ, nawˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ˗ehˇ uˆ lahˇ˗eu geuˇ meh” lehˇ ehˇ nya˗eu meh. w21.04 12 ¶13-14

Yeˬsuˇ yawˬ ha neh iˬ baˇ maˬ mˇ˗euˬ gaˇ bi dehˬ lehꞈ˗awˇ, yaˇ kʼaˬ bi daˇ˗euˬ uˬ taꞈ, cehꞈ lehꞈ bi ka˗awˇ, bi kʼehˬ bi kʼaˆ gʼaˬ naˇ, zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ smˇ sehˬ neh bi taꞈ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ aˬ laꞈ hawˇ˗eu aˬ kuiˇ˗ahˇ smˇ sehˬ neh bi taꞈ byoe˗euˬ meh. Yeˬsuˇ˗ahˇ saꞈ kʼaˇ gʼawˇ ngeh, dawˬ kʼaˇ ngehˬ ngeh, naˇ leˇ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ maˬ ehˇ maˬ geuꞈ nya˗eu aˇ yeˇ huiˬ˗eu dawˬ jaˆ˗eu miˇ neh ngehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ neh ngehˬ saˬ saˬ˗euˬ dawˬ deuˬ˗ahˇ neh aˇ yeˇ huiˬ˗eu gʼawˬ mya kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya˗euˬ ma. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu yaw duˬ baw ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Aˬ dui˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ Ka li zaˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ ya jawˇ˗eu miˇ neh, laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ neh bi caw ba mawꞈ naˇ, aˬ dui jawˇ paw neh jeˬ hu ya shaˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ ngaˇ lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu heu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu ya bi mawˇ saˬ saˬ˗eu nah pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ dehꞈ˗eu heu jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya a nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ ngehˇ ni bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu yaw duˬ baw ngaˇ lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. w21.04 8 ¶1; 13 ¶17

Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh˗eu heu naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni caw ba nehˬ˗eu meh. Smˇ muiˬ muiˬ˗eu zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za ni aˬ jeˬ ya jahˇ da lehˇ naˇ haˬ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ “Ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh laˇ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 19:16-21) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Ka li pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ jah˗eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ‘Ngaˬ˗euˬ yawˇ deuˬ ngaˬ˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ ngaˇ biꞈ ma’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇ. 10:24-29) Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗awˇ, Yeˬsuˇ neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu naˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗eu lehˇ mˇ byaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ dehꞈ˗eu jeˬ za meh. (Tehˬ. 7:14) Yeˬsuˇ˗euˬ pehˬ zaˇ˗ahˇ caw teh nya˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jeˬ hu yaw muiˬ˗ehˇ ya siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ “siˬ nya˗eu” gʼaˇ duˬ, maˬ tsehˆ leˇ ni ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ ni aˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ hawˇ˗eu noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ ya siˬ nya˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ siˬ nya laˇ˗euˬ aˇ naˆ ni myahˇ laˇ˗euˬ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. w21.04 4-5 ¶9-10

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Ka li zaˬ maˬ pyeuꞈ laˇ mi naˆ˗ehˇ aˬ yawꞈ neh mˇ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ kʼoꞈ˗awˇ, nui ma cawˆ˗eu aˇ yamˬ jiˇ jaˆ˗eu paˬ. Teu miˇ neh Pawˇluˆ yawˬ ha˗ahˇ “iˬ baˇ huiˬ dzehˬ˗eu gʼaˬ˗aˬ, ngaˇ ma” lehˇ ehˇ gaˇ maˬ zahˬ leˇ. Pawˇluˆ Jaˇliꞈ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya laˇ mi naˆ˗ehˇ tiˬ meuˬ jiˇ naˇ tiˬ meuˬ iˇ iˇ˗ehˇ Ka li zaˬ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ kʼehˬ kʼehˬ˗ehˇ cah˗euˬ meh. (1 Tiˆ. 1:15) Tawˬ˗ahˇ nyehꞈ ahˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ sehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ jiˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 26:10, 11) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗euˬ baˬ da neh bi sehꞈ˗euˬ Ka li zaˬ aˬ ma aˬ da deuˬ˗euˬ aˬ buˇ aˬ li tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ neh aˇ hu mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ nui ma cawˆ dui dui kʼawꞈ, maˬ paˇ laˆ paˇ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Pawˇluˆ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah le˗euˬ lehˇ jah˗eu meh. Teu miˇ neh, nui kʼaˬ tsmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ ‘Miˬyehˇ˗euˬ guiˬ lahˬ baˬ da neh iˬ nah ngaˇ heu loꞈ˗ehˇ ya pyeuꞈ laˇ’˗euˬ ma lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇ. 15:3, 10) Aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ shiˇ dah nehˬ le˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ ma pah nehˬ yaꞈ˗euˬ meh lehˇ ya ha geuꞈ˗eu meh. (Kʼehˇ. 3:19) Dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ dui neh mˇ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ Miˬyehˇ maˬ haw˗a. Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu mehˬ hu paw mˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Yaˇ. 1:18. w21.04 23 ¶11

Yeˬsuˇ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Meˬsiˇya ya shiˇ meh lehˇ laꞈ maˬ daˬ kʼawꞈ, “Haiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ ya daˬ˗eu yaw doeˇ aˬ yawꞈ daˬ˗awˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ shiˇ dah˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ gʼawˬ mya ni˗euˬ iˬ baˇ aˬ yawꞈ pi˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ iˬ baˇ ya buˬ ni mˇ dah˗euˬ meh” lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˇ. 53:12) Teu miˇ neh, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ iˬ baˇ zaˬ loꞈ˗ehˇ bi sehꞈ gaˇ laꞈ maˬ daˬ nya paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ maˬ jaˆ˗a. Aˬ dui jiˇ gaˇ kawˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ yaw duˬ duˬ˗ehˇ siˬ nya paˬ˗ehˇ ya jahˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh, zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ “maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni gʼawˬ mya jeˬ ja bu ja doeˇ” gaˇ ya daˬ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (Tehˬ. 5:11) Jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ teu naˇ, Saˬdaˬ˗ahˇ neh oe˗euˬ meh. Saˬdaˬ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu jeˬ˗ehˇ bi pyehˬ kʼawˬ˗eu meh. (Pah. 12:9, 10) Aˬ dui muiˇ˗eu deuˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ maˬ ya jah˗a. Aˬ dui dawˬ teu˗euˬ baˬ da neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ mˇ peuˬ gaˇ keuˆ ni, nui jah byoˆ˗iˇ gaˇ keuˆ ni maˬ ya bi gʼeh˗a. w21.05 11 ¶14, 16

Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ ni caw ba nehˬ. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 10:19, 20, 29, 30) Aˬ dui jiˇ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ leˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Guiˬ lahˬ shaˇ ngeh dzaw zaˬ deuˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ ahˇ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya laˇ ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Poˆlehˬ˗ahˇ jawˇ˗eu Pa˗lamˬsiˇzehˬ “Ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh ngaˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ shaˇ ahˇ nehˬ laꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ dawˬ kʼoꞈ aˬ joˆ˗ehˇ biꞈ˗eu lehˇ ya siˬ ngeh tiˬ jawˇ ngaˬ˗ahˇ jiˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya laˇ miˬ˗a. Ngaˇ gaˇ yaw shuiꞈ za ngeh huiˬ˗eu mehˬ bawˬ hawˇ˗eu aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ shaˇ naˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Ehˇ˗euˬ loˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ dui dui gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma ahˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu deuˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ naˆ ni leh jeh luꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ˗ehˇ leh jeh˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. (Yaˇ. 52:7) Nymˬ˗mˇ aˬ dui dzaw zaˬ maˬ jawˇ siˬ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ dzaw zaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya ni caw mˇ caw shaˇ nehˬ nya meh. w21.06 7 ¶17-18

Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui˗eu heu neh Jaˇliꞈ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Yawˬ ha˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ yehꞈ laˇ dah laˇ˗awˇ neh jahˇ˗eu lehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˇ yamˬ yaw muiˬ˗ehˇ laˆ baw taˬ˗awˇ ya jahˇ˗eu meh. Aˬ dui naˇ miˇ tsaˬ˗euˬ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ hawˇ˗eu siˬ˗eu nya˗eu tsawˇ haˬ deuˬ”˗ahˇ maˬ duˇ˗eu, Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu ziꞈ dah ni gʼeh˗eu jah˗eu jeˬ jaˆ˗eu ma. (Tehˬ. 11:25, 26) Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu miˇ neh, miˇ tsaˬ heu siˬ aˬ jeˬ miˇ neh tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah doeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ laˇ ni hawˇ˗eu kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ, aˬ dui˗ahˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ bi jah laˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ luꞈ˗uˇ. (1 Tiˆ. 2:3, 4) Kʼoeˇ naˇ Pah mehˬ˗eu 4:11-ahˇ “Nga maꞈ˗euˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ˗oˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ nawˬ neh beh˗awˇ, nawˬ˗euˬ nui kʼahˇ baˬ da baˇ neh, jaˆ luꞈ jawˇ luꞈ˗eu baˬ da neh, yaw shehꞈ kʼahˬ sehˇ nawˇ za geuˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ kʼaˇ jawˇ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗uˇ. w21.08 19 ¶18-20

Aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu gaˇ heu˗ahˇ yawˇ bo˗eu deuˬ pyeuꞈ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ a nehˬ taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, “nui ma˗ahˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ laˇ” ni maˬ ehˇ, maˇ diˇ zmˬ˗iˇ nya ni maˬ ehˇ, leh jeh˗awˇ biꞈ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. (Dawˬ. 27:9) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ ma cah bahˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu heu neh nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu meh. (Gaˬ. 6:1) Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nui noeˬ nui duˇ maˬ biꞈ mi naˆ˗ehˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh nui gaˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Pawˇluˆ “Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu meh. . . . Gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗aˬ, dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ daˬ coeˇ˗eu meh. Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ jah coeˇ˗eu meh. Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ coeˇ˗eu meh. Dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ oˇ coeˇ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 13:4, 7) Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ, nui gaˬ keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh. Nui noeˬ nui duˇ za˗euˬ gʼaˬ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ nui gaˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, nui noeˬ nui duˇ teu˗ahˇ ha geuꞈ˗eu awˬ dzehˬ laˇ˗eu meh. w22.02 14-15 ¶3; 15 ¶5

Yeˬhawˇbaˬ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ beh ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ byah kuꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Saˬdaˬ (“Laˆ tsoeˬ˗eu gʼaˬ”) Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ˗awˇ, Aˬdaˬ hawˇ˗eu Eˇbaˆ˗ahˇ jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ ni jahˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh naˇ mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ nui deuˬ jiˇ Miˬyehˇ˗ahˇ puiˬ laˇ˗euˬ meh. (Yuˇ. 6) Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ kʼawꞈ, oˇ daˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ puiˬ˗eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ dawˬ luꞈ˗eu meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, miˇ tsaˬ heu siˬ˗euˬ haiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ ya daˬ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu heu naˇ, yawˬ ha˗ahˇ muiˬ laˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu miˇ neh tehꞈ meh lehˇ ja bu˗eu meh. (Baˆ. 1:8-11; 2:3-5) Aˬ yawꞈ nymˬ˗mˇ iˬ nah keuˆ ni toˆ˗ehˇ ja bu luꞈ˗a siˬ. (Pah. 12:10) Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ, shaˬ zahˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ naˇ, Saˬdaˬ neh ehˇ˗euˬ dawˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w21.07 9 ¶7-8

Pawˇluˆ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu heu naˇ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗ahˇ yaw jeˬ ma jeˬ zmˬ˗awˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ dui˗euˬ nui ma yaw oeˇ˗ahˇ “zeuˇ liˬ, (Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ)” kʼoeˇ taˆ ya taꞈ tehˬ taˬ meh lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Maˆ. 6:6) Heu naˇ Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ bi taꞈ tehˬ˗awˇ shiˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, aˬ yawꞈ bye˗eu nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya laˆ sehꞈ˗eu meh. Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ siˬ nya˗eu nui ma shawˇ laˇ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Yoˇ. 17:3; 1 Beˬ. 3:21) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ tsaˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ maˬ mˇ˗a. Aˬ dui jawˇ paw neh aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ ya mˇ˗eu meh. (Yaˇ. 1:17, 18; 55:9) Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe. (Gaˬ. 5:22; Piˆ. 4:6) Aˬ dui nui ma yaw oeˇ˗ahˇ lehˆ dzeh˗awˇ teu˗ahˇ maˬ mˇ kʼoꞈ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, ya leh jeh dui dui˗eu meh. w22.03 6-7 ¶15-17

Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗awˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw naˇ, dzaˬ˗eu dawˇ˗eu dehꞈ˗eu jawˇ˗eu, jeˬ biꞈ nehˬ ma lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 6:33) Aˬ dui saˇ jaˇ dawˬ teu˗ahˇ jah naˇ, miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ loꞈ˗ehˇ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗aˬ, laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ biꞈ nehˬ nya meh lehˇ maˬ noeˬ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˇ maˇ ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ za nya meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. (Piˆ. 4:6, 7) Myawˬ gʼawˬ mya ni zeuˇ nya˗eu pyuˇ ahˇ kʼawꞈ, aˬ dui teu˗ahˇ zmˬ˗eu hawˇ˗eu haw saˆ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ hawˇ˗eu, gʼaˬ jaˆ miˇ˗a laˬ lehˇ ya shaˇ noeˬ meh. Nawˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ nui kʼahˇ aˇ dzehˬ˗ehˇ jaˆ˗eu tiˬ gʼaˬ de laˬ? Yeˬhawˇbaˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ya mˇ˗eu gaˇ biꞈ nehˬ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ taˬ ngehˇ. Teu miˇ neh gaˇ teu˗ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ nya ni tiˬ jeˬ neh˗iˬ maˬ ya bi laˆ tsoeˬ laˇ˗a. Aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ ya pyeuꞈ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ smˇ˗iˇ˗euˬ aˬ li kʼoeˇ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui maˬ pyeuꞈ mawꞈ.—Kuˆ. 10:17-22. w21.08 6-7 ¶17

Aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ neh beh taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ ngeh maˬ ehˇ, Miˬyehˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ ya siˬ˗eu meh. Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu˗ahˇ pyehˆ tseˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ maˇ diˇ jawˇ˗eu lehˇ jah ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. (Doˆ. 34:6, 7; Ceuˬ. 145:8, 9) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ jah dzehˬ laˇ˗awˇ, gaˬ dzehˬ laˇ˗eu uˬ taꞈ, gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗eu meh. Yawˬ ha˗euˬ jah˗eu jeˬ gaˇ kawˆ aˬ cawˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ. Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ Miˬyehˇ maˇ diˇ jawˇ meh laˬ lehˇ naˇ haˬ laˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ ya ehˇ kʼoꞈ nehˬ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya naˇ, gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ hawˇ˗eu biˬdiˬoˬ deuˬ˗ahˇ poˆ tseˇ˗awˇ paˇ dzawˇ kʼoꞈ nehˬ˗iˇ nya meh. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ teu gʼaˬ ha geuꞈ maˬ ha geuꞈ kʼawꞈ, aˬ dui toˆ˗ehˇ ya pyehˆ tseˇ˗euˬ miˇ neh yaw teˬ aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Aˬ dui˗euˬ nui jah jiˇ ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu meh. w21.08 18 ¶14-15

Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha ya leˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ byehˇ dzeh˗eu maˬ loˬ˗a. (Tsoˆ. 5:19, 20) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jeˬ na˗ahˇ ya byehˇ dzeh gaˇ guˆ˗eu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ leh jeh nya ni pyeuꞈ luꞈ naˇ, Yeˬsuˇ neh ja˗euˬ yaw jeˬ ma jeˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ baw leˬ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Baw leˬ teu gʼaˬ naˇ yawˬ ha yaw saˇ saˇ lehˇ ya dehꞈ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ haw cawˬ˗a. (Luˇ. 12:16-21) Aˬ dui shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ piˇ paˬ nga lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ˗eu meh. (Dawˬ. 3:21) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ guiˬ lahˬ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ biꞈ˗eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ˗eu heu neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ teu˗euˬ gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya meh. (Heˬ. 13:15) Mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ huiˬ gʼeh˗eu heu meh. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ guiˬ lahˬ paˇ bi za dzehˬ laˇ˗eu meh. Yawˬ nah na luꞈ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ muiˬ dui dui˗eu yaw muiˬ paˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ duˬ˗awˬ.” (Ceuˬ. 34:8) Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ “Ngaˬ˗euˬ dzaˇ˗aˬ, ngaˬ˗ahˇ kʼehˇ gʼeh leꞈ˗euˬ gʼaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ˗awˇ aˬ yawꞈ neh bi mˇ laꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ jiˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ nya meh.—Yoˇ. 4:34. w21.08 30-31 ¶16-19

Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ nui ma bi huiˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui nui ma huiˬ laˇ naˇ aˬ yawꞈ loꞈ˗ehˇ duˇ laˇ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ smˇ˗iˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ aˬ dui˗ahˇ nui ma huiˬ˗awˇ ‘nehꞈ sahˬ paˬ Miˬyehˇ neh yaˇ kʼaˬ daˇ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya daˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ ya pyeuꞈ ni’ yahˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu meh. (1 Tiˆ. 3:6, 7) Gaˇ kawˆ heu naˇ tsawˇ shuiꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ myahˇ laꞈ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ maˬ kaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh. Nui ma huiˬ˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ naˆ maˬ tseˇ yawˬ ha˗ahˇ bi noeˬ keuˆ mawꞈ˗eu meh. Shaˬ zahˬ ya puˬ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ tiˬ gʼaˬ gʼaˬ neh bi ja bu haw maˬ laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ nawˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ehˇ mˇ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ haw maˬ loˇ? Teu ngeh yamˬ˗ahˇ Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ bi taˬ mawꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ shaˬ zahˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ neh maˬ ngeuˇ˗eu, yawˬ ha˗euˬ bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ neh laˆ piˇ naˇ muiˬ dzehˬ meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh.—Tsoˆ. 7:16, 20. w21.06 15 ¶4-5

Yeˬhawˇbaˬ Haˬgaiˇ˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu gaˇ tiˬ hmˬ a nehˬ˗euˬ meh. B.C. 537-ahˇ Baˬbuˇloˬ˗ahˇ neh Yeˬluˇsaˬlehˬ˗ahˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ Haˬgaiˇ jiˇ ahˇ gaˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ˗ahˇ gʼoꞈ keuˆ laˇ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma tsoˆ dahˬ beh˗euˬ meh. (Eˇ. 3:8, 10) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼehˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw kʼaˆ˗ehˇ bi laˆ tsoeˬ˗euˬ miˇ neh, gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma tsoˆ˗eu naˬ leˇ˗euˬ meh. (Eˇ. 4:4; Gaiˇ. 1:1, 2) Teu miˇ neh, B.C. 520-ahˇ Haˬgaiˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma tsoˆ gʼaˬ nya ni gʼaˬ bi biꞈ˗iˇ˗euˬ meh. (Eˇ. 6:14, 15) Haˬgaiˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ ahˇ gʼaˬ biꞈ˗iˇ˗euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ jah˗eu jeˬ bi ziꞈ dzehˬ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ meh. “Guiˇ maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu naˇ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ nui kʼaˬ bi tsmˬ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ mˬ taˆ guiˇ maꞈ gʼawˬ mya ni jawˇ˗eu lehˇ bi noeˬ mawˇ leˇ˗eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ luiˆ mawꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya gʼoe˗eu meh. w21.09 15 ¶4-5

Nymˬ˗mˇ iˬ nah miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ mehˬ bawˬ gm˗eu meh. Aˬ dui aˇ muˇ yawˬ muˇ yawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ. Aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh laˇ˗euˬ maˬ kaˬ, tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca maˬ tseˇ paˆ˗eu uˬ taꞈ, nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ loꞈ˗ehˇ mehˬ bawˬ gm˗eu ma. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm˗eu lehˇ aˇ muˇ˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, tiˬ nah˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, smˬ nah˗euˬ mehˬ bawˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, nui kʼahˇ shiˇ˗eu lehˇ bi jah ziꞈ laꞈ˗eu meh. (Yoˇ. 13:34) Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ “naw maꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ ziꞈ dah ni gaˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (1 Beˬ. 4:8) Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ je naˇ, tiˬ gʼaˬ˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ oˇ dzeuˇ nehˬ˗awˇ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu heu meh. Aˬ dui aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ laˇ ni jahˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ˗awˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh daˬ yah ha˗eu leh jeh˗eu ma. (Sehˇ. 3:12-14) Aˬ dui tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ naˇ Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w21.10 22 ¶13-14

Aˇ muˇ˗ahˇ neh teh doˆ˗eu jeˬ heu naˇ, maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ni caw ba nehˬ nya ngaˇ laˬ? Euˬ. Aˬ dui huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ haw˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ neh teh doˆ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ iˬ baˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗awˇ, dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ beˬ paˇ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ gʼoꞈ laˇ˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. (Heˬ. 12:5, 6) Yaw jeˬ ma jeˬ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yawˇ bo˗eu yaw sahˇ tiˬ gʼaˬ, yawˇ tiˬ mawˇ jawˇ saˇ maˬ doˆ gaˇ haw mawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yawˇ teu mawˇ˗ahˇ laˆ saˆ taˬ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˇ teu mawˇ˗ahˇ yawˇ baˬ maꞈ nehˬ˗ehˇ ya laˆ gʼawˬ taˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ yawˇ deuˬ˗aˬ, baˬ maꞈ maꞈ leˇ˗awˇ jawˇ˗eu miˇ neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ tiˬ mawˇ tehꞈ˗ehˇ bi jawˇ ngeh, maˬ sa maˇ sa˗ehˇ bi gʼeh leˇ˗awˇ, tsawˬ guˆ˗iˇ nya˗eu meh. Yawˇ bo˗eu yaw sahˇ teu gʼaˬ neh jahˇ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ yawˇ˗ahˇ kʼehˬ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ yawˇ teu mawˇ˗ahˇ yawˇ baˬ maꞈ nehˬ˗ehˇ bi jawˇ naˇ, naˇ gawˇ teu yawˇ nui deuˬ˗ahˇ nyawˬ leˇ nya˗eu miˇ neh, yawˇ yawˇ maꞈ˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ˗eu gʼaˇ duˬ, yawˇ teu mawˇ˗ahˇ laˆ gʼawˬ taˬ˗euˬ meh. w21.10 10 ¶9-10

Aˬ dui nui gaˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu miˇ kʼahˬ doe ni jawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ ya pyeuꞈ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Aˬ dui kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ naˇ, mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ehˇ haw ni maˬ mˇ. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni aˬ dui leh jeh˗awˇ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu ma. Aˬ dui mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu miˇ neh tiˬ gʼaˬ na aˬ dui˗ahˇ yehˬ baw sehˇ luꞈ˗ehˇ ehˇ laˇ˗awˇ, kʼehˬ laˇ kʼaˆ laˇ nya˗eu meh. Nawˇ yawˬ ha˗euˬ jah˗eu jeˬ aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ dzawˇ nehˬ peuˬ naˇ aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ ya ngehˬ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya ngehˬ˗eu lehˇ taˬ noeˬ shaˬ lehˇ kamˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ ‘Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, naw maꞈ ya ngehˬ˗eu dawˬ deuˬ, naw maꞈ˗ahˇ biꞈ nehˬ laꞈ tehꞈ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, naw maꞈ ya ngehˬ ya tmˇ˗eu dawˬ deuˬ˗aˬ, naw maꞈ˗euˬ dawˬ maˬ ngeuˇ˗a. Naw maꞈ˗euˬ Aˬda neh kʼehˇ gʼeh leꞈ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ naw maꞈ laꞈ kʼoeˇ jawˇ˗awˇ ngehˬ˗eu dawˬ pyeuꞈ˗eu meh’ lehˇ ehˇ˗eu meh.—Tehˬ. 10:19, 20. w21.09 24-25 ¶17-18.

Moˇseˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ sheu cehˆ taˬ˗euˬ meh. (Ceuˬ. 90:1) Moˇseˬ aˬ yawꞈ maˬ shiˇ mi naˆ˗ehˇ “Miˬyehˇ naw maꞈ˗ahˇ aˬ myah luꞈ, ceh piˇ loꞈ piˇ bo saˆ luꞈ meh. Yawꞈ˗euˬ yaˇ ziˇ ziꞈ˗eu aˬ laꞈ, naw maꞈ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Mehˬ. 33:27) “Yawꞈ˗euˬ yaˇ ziˇ ziꞈ˗eu aˬ laꞈ, naw maꞈ˗ahˇ caw ba luꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gʼoe duˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ ya siˬ˗euˬ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ maˬ bi guˆ maˬ bi gaˆ ni lmˇ boˬ ni bi gʼeh laˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na aˬ dui nui ma cawˆ˗awˇ, gʼaˬ baˬ˗eu jiˇ baw˗eu meh. Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? (Ceuˬ. 136:23) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ laꞈ neh ciˬ tuˇ nehˬ˗awˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha paˇ yawꞈ kʼoꞈ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Ceuˬ. 28:9; 94:18) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gʼoe nya meh lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui aˬ geu gaˇ jawˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ nya˗eu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, mˬ taˆ Aˬda aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ ngehˬ gʼeh dah teˬ nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. w21.11 6-7 ¶15-16

Yeˬsuˇ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ lawˬ haw meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Luˇkaꞈ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ ja nehˬ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ teu naˇ miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ gʼaˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu tiˬ gʼaˬ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ lehˇ daˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ˗euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ, aˬ yawꞈ maˬ tsehˆ leˇ ni shaˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ jah˗eu meh. Ehˇ˗eu loꞈ˗ehˇ yaˇ kʼaˬ daˇ˗eu teu gʼaˬ aˬ yawꞈ neh shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ daˇ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ “Uˬ ciꞈ nah gʼahˇ maˬ ehˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ luꞈ˗eu, Miˬyehˇ neh tseˇ doˆ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ yaˇ kʼaˬ maˬ daˇ nehˬ˗aˇ loˇ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Luˇ. 18:1-8) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ “Tsawˇ haˬ˗euˬ Zaˬmaˇ zaꞈ le ngeh, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jah˗eu jeˬ jaˆ luꞈ gaˇ ya mawˇ tehꞈ˗a loˇ” lehˇ paˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, kʼaˇ mˇ nya˗eu jeˬ mˇ˗eu leh jeh˗eu heu neh miˬ coeˬ miˬ ma heu gʼaˬ loꞈ˗ehˇ, nui jah ziꞈ dah ni jaˆ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu loˬ meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui jah ahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh maˬ ehˇ, mehˬ hu paw maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, baoˬ ahˇ dui dui meh lehˇ ya jah˗eu meh. w21.11 23 ¶12; 24 ¶14

Zaˬ guˬ deuˬ˗oˇ, naw maꞈ˗ahˇ shaˇ noeˬ ngeh tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ caw teh˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˬ nya lehˇ noeˬ laˇ miˇ˗a laˬ? Saˬdaˬ nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ naw maꞈ˗ahˇ saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ bi haw tsoˆ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ haw ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui gaˇ duˇ˗eu meh. Saˬdaˬ naw maꞈ˗ahˇ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, Iˇteuꞈnehꞈ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, naw maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ laˇ ni jahˇ luꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ heu baˬ da neh, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu jiˇ laˬ kʼaˬ maˬ ya cehˇ nya lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ cah luꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ˗eu lehˇ maˬ bi siˬ nya mawꞈ˗a lehˇ taˬ ngehˇ. (Tehˬ. 7:13, 14) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ naˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu gaˇ ma˗ahˇ cah luꞈ˗eu deuˬ mehˬ hu paw aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ guiˬ lahˬ za˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ meh.—Ceuˬ. 37:29; Yaˇ. 35:5, 6; 65:21-23. w21.12 23-24 ¶6-7

Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ ya pyehˬ nehˬ meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, teu naˇ mˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na toˆ˗ehˇ mˇ˗eu maˬ awˬ˗a. Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Tehˬ. 18:21, 22) Aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗eu heu meh. (Tehˬ. 18:32, 33) Aˬ dui Miˬyehˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ za geuˇ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ nui ma laꞈ kʼoeˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Ceuˬ. 103:8-10) Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ dui jiˇ “tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗eu tsaˬ” meh. Teu miˇ neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗eu gaˇ kawˆ heu naˇ, pyehˬ nehˬ kʼawꞈ za, maˬ pyehˬ nehˬ kʼawꞈ za, lehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ iˬ baˇ ya pyehˬ nehˬ˗eu meh. (1 Yoˇ. 4:11) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu heu meh. Aˬ dui iˬ baˇ pyehˬ nehˬ naˇ aˬ dui˗ahˇ laˆ deuˬ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ gaˇ duˇ˗awˇ, aˇ muˇ jiˇ mehˬ bawˬ gm˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ˗awˇ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ nui ma jiˇ saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu meh. (2 Gawˇ. 2:7; Sehˇ. 3:14) Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ lehˇ ehˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh. Saˬdaˬ neh aˬ dui˗ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ gʼawˬ˗iˇ gʼehˇ˗iˇ ni taˬ bi jahˇ. (Peˇ. 4:26, 27) Saˬdaˬ˗euˬ lahˇ ju˗ahˇ maˬ paꞈ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba˗eu loˬ meh. w21.06 22 ¶11; 23 ¶14

Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ Sawˇluˆ Daˬbiˇ˗ahˇ sehꞈ mawꞈ˗eu miˇ neh Daˬbiˇ cehˆ˗euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ Noˇbaˆ meuˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ loˬ dui dui˗eu miˇ neh piˇ ma jawˇ gaˇ kaˬ muˇ ngaˬ siˬ shaˇ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 21:1) Aˇ nah naˇ Daˬbiˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ lo kʼahˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ cehˆ zaꞈ˗iˇ˗euˬ meh. (1 Saˬ. 22:1) Daˬbiˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ ya puˬ˗euˬ nga? Sawˇluˆ Daˬbiˇ tsawˇ myahˇ doˆ laˇ luꞈ gaˇ, guiˇ gʼawˬ mya poˆ gʼaˬ leˇ luꞈ gaˇ, myaˆ naˆ˗eu meh. Sawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ˗eu miˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ˗euˬ sahˬ paˬ maˬ paˇ bi geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, Daˬbiˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi geuꞈ˗eu lehˇ tseˇ taˬ˗euˬ lehˇ siˬ nya˗eu mah. (1 Saˬ. 23:16, 17) Sahˬ paˬ Sawˇluˆ baoˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, guiˇ maꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ paw pyawˬ˗eu deuˬ gʼawˬ mya ni jawˇ luꞈ˗eu siˬ miˇ neh, Daˬbiˇ shiˇ hawˇ buˬ ni ya cehˆ˗euˬ meh. Sawˇluˆ Miˬyehˇ neh Daˬbiˇ˗ahˇ sahˬ paˬ bi geuꞈ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ laˆ pyaˆ nya ma lehˇ noeˬ nga laˬ? (Yaˇ. 55:11) Gaˇ kawˆ teu nmˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ maˬ ehˇ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ Sawˇluˆ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ laˆ shaˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ beh tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ laˆ tsoeˬ nya˗a. w22.01 2 ¶1-2

Yeˬsuˇ Ka li tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mehˬ nehˬ˗eu meh. (Luˇ. 19:47, 48) Yeˬsuˇ˗ahˇ laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ heu pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu tsawˇ haˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ myaˬ˗eu miˇ neh, tiˬ poˆ na “Yeˬsuˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ hawˬ dzaˬ˗eu maˬ dah” gaˇ keuˆ ni leh jeh˗awˇ mehˬ˗eu meh. (Kuˆ. 3:20) Tiˬ poˆ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ Yeˬsuˇ mehˬ gaˇ naˇ haˬ mawꞈ˗eu miˇ neh uˬ ciꞈ paw laˇ˗euˬ meh. Teu ngeh jiˇ Yeˬsuˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬsuˇ mehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya gaˬ˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ dahˬ beh ngeh Yeˬsuˇ mehˬ gaˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ kʼawꞈ, zaˬ lahˇ maˬ pyeuꞈ laˇ˗aˬ. Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ bi gaˬ mawꞈ˗eu ma. (Kʼehˇ. 10:42) Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, tiˬ poˆ na aˬ dui yawˬ ha˗euˬ tsaꞈ gaˬ jeˬ tsaꞈ gaˬ kawˆ ya laˆ paˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha dah ngeh tehꞈ˗ehˇ tsaꞈ gaˬ ngeh to˗aˬ, tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsaꞈ gaˬ˗eu aˇ yamˬ laˆ poˆ laˆ paˇ ya mˇ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu yaw duˬ baw meh. w22.01 17 ¶13-14

Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ uˆ lahˇ˗eu baoˬ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ jah coeˇ ni pyeuꞈ laˇ taˬ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ kʼahˬ˗euˬ zahˇ sahˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu deuˬ smˇ muiˬ muiˬ˗eu deuˬ hawˇ˗eu, baoˬ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ caw ba nehˬ˗awˇ, iˇ shaˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ naˇ, yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ caw ba nehˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ zahˇ mehˬ˗eu saˬ laˬ deuˬ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ yaw myaˬ gʼaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ nui ma maˬ paˇ taˬ coeˇ˗euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ neh kʼehˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ nui ma taˬ nya ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ˗ahˇ nui ma taˬ nya ni ya leh jeh˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ deuˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ myah luꞈ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ya jah ziꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui˗euˬ nui jah˗ahˇ lawˬ haw laˇ˗eu tiˬ jeˬ na jaˆ˗eu meh. w22.02 2 ¶1-2