Tseˇ siˬ ba la

Aˬ dui mehˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu aˬ dui jah˗eu jeˬ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗aˬ, shaw laꞈ luiˆ ni gʼeh˗awˇ, aˬ poeˬ lawˬ muˇ jiˇ maˬ lawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ maˬ naˇ haˬ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ mehˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui neh mehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗a. Aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ maˬ bi byoˆ˗iˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nya˗eu nga? Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ “jah˗eu kʼoeˇ˗aˬ, Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗euˬ miˇ neh jah˗awˇ, Miˬyehˇ dawˬ kawˬ ya gaˬ˗euˬ kʼoeˇ˗aˬ, Ka li˗euˬ dawˬ baˬ da neh ya gaˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Maˆ. 10:17) Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ maˬ taˬ˗eu bawˬ˗iˬ deuˬ aˇ naˆ ni byawˬ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh kʼawꞈ, bawˬ˗iˬ teu˗ahˇ maˬ jahˇ ni aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. “Jah˗eu jeˬ maˬ ahˇ naˇ, tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗iˬ Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ ni maˬ dehꞈ nya˗a.” Teu miˇ neh aˬ dui tsaˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ heu neh aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ ziꞈ dah ni gʼeh laˇ paˬ˗ehˇ ya jahˇ˗eu meh. (Heˬ. 11:1, 6) Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ poˆ mawˇ˗euˬ lehˇ yaw duˬ bi baw˗eu gʼaˇ duˬ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ gaˇ ya mawˇ˗eu maˬ loˬ˗a. Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni bi gʼeh laˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jiˇ bi jah ziꞈ laˇ˗eu meh. w21.05 5 ¶11-12

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ bi diˬ˗awˇ, kʼaˬ lo neh bi biˬ˗euˬ meh. Tawˬ˗ahˇ bi nyehꞈ uˇ ngeh ngehˬ˗ehˇ dzehˬ, gʼaˬ loˬ dui dui˗eu meh. (2 Gawˇ. 11:23-25) Pawˇluˆ aˬ yawꞈ tiˬ poˆ na˗aˬ, maˬ muiˬ˗eu paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maˆ. 7:18, 19, 24) Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ “gʼawˇ mawˇ˗ahˇ daˇ ceh tsawˆ” gaˇ duˇ˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ jiˇ ya puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu˗ahˇ dzeuˇ˗iˇ nya ni jahˇ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼawˬ mya poˆ shaˇ˗euˬ meh. (2 Gawˇ. 12:7, 8) Pawˇluˆ shaˬ zahˬ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ luiˆ nya ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ neh mˇ luiˆ nya˗euˬ jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaw jeˬ ma jeˬ, Pawˇluˆ Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ bi kaꞈ lahˇ taˬ ngeh, aˬ yawꞈ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗awˇ, miˇ kʼahˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu aˬ yuiꞈ tiˬ gʼaˬ na˗ahˇ jiˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Kʼehˇ. 28:17; Piˆ. 4:21, 22) Kʼoeˇ naˇ, aˬ yawꞈ sahˬ paˬ˗euˬ hawˇ nymˇ˗ahˇ loꞈ piˇ˗eu yehˇ deuˬ˗ahˇ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ gʼa laˇ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 28:30, 31; Piˆ. 1:13) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, Miˬyehˇ Pawˇluˆ˗ahˇ zmˬ˗awˇ teu ngeh˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu sahˬ boꞈ bi boꞈ˗euˬ meh. w21.05 21 ¶4-5

Yuˇdaˆ˗euˬ sahˬ paˬ Awˇziˇ nui ma huiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ mˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ maˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ laˇ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ Awˇziˇ nya dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ guiˇ gʼawˬ mya poˆ deuˆ gʼaˬ˗awˇ, meuˬ gʼawˬ mya meuˬ˗ahˇ tsoˆ˗euˬ uˬ taꞈ, ka dzaˬ˗eu paw jiˇ nya˗eu meh. Jaˇliꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Laˬ. 26:3-7, 10) Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ “Sahˬ paˬ Awˇziˇ baoˬ huiˬ laˇ ngeh jawˇ, aˬ yawꞈ nui ma huiˬ laˇ˗euˬ miˇ neh, luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ˗eu jeˬ aˬ yawꞈ kʼoeˇ taˆ keuˆ le˗euˬ meh” lehˇ jiˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Awˇziˇ piˇ ma deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ yaw saw jeˬ maˬ lawˇ nya˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ siˬ nya kʼawꞈ, aˬ yawꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma laꞈ kʼoeˇ yaw saw jeˬ lawˇ˗eu lehˇ le ahˇ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nyawˬ bi naˇ laˇ˗euˬ meh. (2 Laˬ. 26:16-21) Aˬ dui jiˇ Awˇziˇ loꞈ˗ehˇ nui ma huiˬ˗eu lahˇ ju˗ahˇ paꞈ leˇ nya ngaˇ la? Paꞈ leˇ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ aˇ dzehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ dzeuˇ naˇ. Aˬ dui bym˗eu byehˆ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ za taˬ˗euˬ gaˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ luꞈ˗uˇ. (1 Gawˇ. 4:7) Aˬ dui nui ma huiˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ zmˬ˗a. w21.06 16 ¶7-8

Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ myah luꞈ muiˬ˗eu jeˬ tehꞈ˗ehˇ ya puˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. Zaˬ lahˇ deuˬ neh tsaꞈ gaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh aˇ myaˆ gʼaˬ jah˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ aˬ dui maˬ siˬ nya˗a. Zaˬ lahˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ nya˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh leh jeh˗euˬ gaˇ nui kʼahˇ shiˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui oˇ oꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ naˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za meh. Aˬ dui Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh tsaꞈ gaˬ˗awˇ mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, ‘Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ taꞈ˗eu siˬ yoeˬ sehˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ’, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ gʼeh˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya ni maˬ caw ba nehˬ nya˗euˬ kʼawꞈ, aˬ dui “gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ ni” yaw muiˬ jeˬ mˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh.—Gaˬ. 6:7-9. w21.10 26 ¶8-9

Tiˬ poˆ Yeˬsuˇ hawˇ˗eu zaˬ lahˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ mˇ gʼaˬ ngeh, gʼaˬ doeˇ doeˇ˗eu miˇ neh gʼaˬ naˬ naˬ mawꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gʼaˬ naˬ naˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh, tsawˇ haˬ aˇ maꞈ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ gʼaˬ doeˇ doeˇ luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu miˇ neh, “gʼawˬ mya jeˬ” mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ˗euˬ nui ma˗ahˇ noeˬ keuˆ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ dui dui˗awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jiˇ toˆ˗ehˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ laꞈ nyiˇ paw haw ngeh yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ gaˇ duˇ kʼawꞈ, maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ haw piˇ nya˗eu yawˇ bo˗eu yaw sahˇ maˬ baw˗eu yawˇ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ˗a lehˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (Peˇ. 2:12) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ duˬ˗ahˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ gʼawˬ shaˇ shaˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya˗eu loˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ naˇ, nui gaˬ hawˇ˗eu gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ˗eu meh. Aˬ dui caw ba nehˬ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ˗eu heu meh. w21.07 5 ¶8

Yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu deuˬ naˇ nui ma huiˬ˗eu meh. Myaˆ naˆ˗eu deuˬ naˇ aˬ cawˬ jawˇ gaˇ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ geuꞈ mawꞈ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ cawˬ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ bi smˇ˗iˇ mawꞈ˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ myaˆ naˆ˗eu jeˬ teu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ bye˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Nui ma huiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu myaˆ naˆ˗eu jeˬ heu naˇ, saˇ pawˇ˗euˬ tsiˇ laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu myaˆ pawꞈ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ˗eu meh. Dahˬ beh ngeh saˇ pawˇ zaw daˆ leꞈ nya kʼawꞈ, tiˬ kʼehˬ naˇ tsiˇ cah˗eu gaˇ ma˗ahˇ myaˆ pawꞈ tsoeˬ leˇ˗awˇ, caˆ gaˇ maˬ paˇ mˇ nya ni pyeuꞈ˗iˇ˗eu miˇ neh ga ka le˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ kʼawꞈ nui ma huiˬ laˇ˗awˇ myaˆ naˆ laˇ shaw˗euˬ naˇ, luˬ˗iˇ seˇ˗iˇ nya˗eu meh. (Dawˬ. 16:18) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ maˬ paˇ tahˬ ngeh, yawˬ ha˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ deuˬ˗eu meh. Aˬ dui Pawˇluˆ neh “Yawˬ ha˗euˬ nui kʼahˇ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗ahˇ aˬ cawˬ bi noeˬ huiˬ˗eu gʼaˇ duˬ kʼahˬ sehˇ jehˆ˗eu jeˬ maˬ ehˇ, tiˬ pawꞈ˗iˬ taˬ mˇ. Ehˇ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ nui ma nahˬ yu ni taˬ˗awˬ. Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ ma lehˇ noeˬ˗eu nui ma taˬ bi ahˇ” lehˇ biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw naˇ, nui ma huiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ nya˗eu meh.—Piˆ. 2:3. w21.07 15-16 ¶6-8

Tiˬ gʼaˬ na zahˇ maˇ pyeuꞈ naˇ, gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ yaw duˬ duˬ lehˇ maˬ ehˇ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, dawˬ kʼoꞈ ya biꞈ nehˬ nya jiˇ meh lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu naˇ pyeuꞈ leˇ nya ngaˇ laˬ? Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ “dawˬ mehˬ kʼaˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗euˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ yawˬ ha jiˇ maˬ gʼoˆ shaw nya˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya kawˆ jaˆ meh lehˇ ha geuꞈ˗eu meh. (1 Teˇ. 5:21) Aˬ yawꞈ “aˬ dui za taˬ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ maˬ byah maˬ loꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗awˇ, “nymˬ˗mˇ aˬ dui ya mawˇ luꞈ˗eu heu˗aˬ, pyawˬ haw˗ahˇ haw˗eu loꞈ˗ehˇ duˇ˗awˇ, maˬ mawˇ shawˇ laˇ˗a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇ. 13:9, 12) Pawˇluˆ yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ maˬ gʼoˆ shaw jiˇ nya˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ dui jiˇ maˬ gʼoˆ shaw jiˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ ehˇ, ya dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗eu meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ laˇ ni jahˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ, Yeˬsuˇ neh mˇ mawˇ yaꞈ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ duˇ leˇ ngaˇ laˬ lehˇ sheu cehˆ˗eu heu meh. w21.10 18-19 ¶2-4

Aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ luꞈ maˬ mˇ luꞈ kʼawꞈ, mehˇ nmˇ nui deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga? Poˆ laˇ paˇ laˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ daˬ laˇ ni leh jeh˗awˇ, aˇ pyaˇ yaw shuiꞈ daˬ˗eu uˬ taꞈ, yaw haˬ maˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu yaw haˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ˗eu heu neh, caw ba nehˬ nya˗eu meh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ jiˇ nui ma nahˬ yu ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taˬ leˇ˗awˇ, aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ nymˇ ma tsoˆ nehˬ mawꞈ dui dui˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ gaˇ heu˗ahˇ Sawˇlaˬmoˬ˗ahˇ bi mˇ˗euˬ meh. Daˬbiˇ toˆ˗ehˇ ya siˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ tsehˆ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ gaˇ heu˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. (1 Laˬ. 17:4; 22:5) Daˬbiˇ Sawˇloˬmoˬ˗aˬ “zaˬ guˬ pyeuꞈ˗awˇ, maˬ mˇ maˬ shaˇ haw˗euˬ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu miˇ neh gaˇ heu˗ahˇ ngaˇ mˇ naˇ muiˬ dzehˬ ngaˇ lehˇ maˬ noeˬ˗a. (1 Laˬ. 29:1) Daˬbiˇ gaˇ teu˗ahˇ mˇ luiˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ gaˇ taꞈ˗eu meh lehˇ siˬ nya˗awˇ, aˇ kʼoꞈ hawˇ˗eu puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ taꞈ˗a lehˇ siˬ nya˗eu meh. Daˬbiˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ Miˬyehˇ gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ maꞈ ya mˇ˗eu jeˬ paˇ˗iˇ˗euˬ kʼawꞈ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ luꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ yaꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ luꞈ˗eu zaˬ guˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. w21.09 9 ¶4; 10 ¶5, 8

Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ˗awˇ mˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗awˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. Aˇ yeˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ dui aˇ pyaˇ daˬ ngeh aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ mˇ caw ni yawˬ ha mˇ nya˗eu aˇ pyaˇ ya daˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ maˬ daˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ nui ma cawˆ laˇ˗awˇ gʼaˬ baˬ laˇ nya˗eu meh. (Luˇ. 14:28) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu nawˇ jiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˇ poeˬ baw dui dui˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ kuˇ laꞈ˗euˬ heu naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ nya dzehˬ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ haw mawˇ˗awˇ, aˬ dui nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ, laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ haw mawˇ˗euˬ miˇ neh meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ luꞈ gaˇ aˬ yawꞈ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ luꞈ˗uˇ. Nawˇ oˇ oꞈ˗awˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu heu naˇ, “dawˇ coe ni gʼeh˗eu muiˬ˗eu jaˬ˗eu nui ma” ahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Luˇ. 8:15) Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ yawˬ ha kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ daˆ leꞈ luꞈ˗uˇ. Toˆ˗ehˇ naˇ nawˇ “yawˬ ha yaw muiˬ jeˬ mˇ˗euˬ miˇ neh kʼahˬ sehˇ jehˆ”˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ nya˗eu meh.—Gaˬ 6:4. w21.07 24 ¶15; 25 ¶20

Aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ˗ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ ya dawˬ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ na huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw˗eu loꞈ˗ehˇ haw nya˗eu gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗awˇ “mˇ˗ahˇ neh doˆ le˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ” ya shaˇ˗eu meh. (Koˆ. 3:17) Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ neh noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ, mˇ bahˬ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ “yawˬ ha˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ noeˬ poˆ leˇ ni sheuˬ pyawˇ nehˬ˗eu heu meh.” (Koˆ. 5:19, 20) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ, aˇ muˇ˗ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ˗eu uˬ taꞈ, doˆ laˇ˗euˬ gaˇ kawˆ teu poˆ laꞈ kʼoeˇ deuˬ leˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ gʼaˬ biꞈ˗eu leh jeh˗eu meh. (2 Gawˇ. 1:3, 4) Kʼoeˇ naˇ aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ, mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ na huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, gaˇ kawˆ teu maˇ diˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ˗euˬ nga lehˇ jeˬ hu ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Heu naˇ aˇ yamˬ ga leˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ mˇ bahˬ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ “aˬ za za˗ehˇ laˆ tsaˬ laˆ dawˇ nehˬ˗eu” gʼaˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ poˆ˗eu meh. (Miˇ. 30:11) Toˆ˗ehˇ nga lehˇ˗aˬ nyi naˬ nyi naˬ˗ehˇ jiˇ maˬ jawˇ˗a. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ mˇ caw ngeh, aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ teu naˇ nyiˬ paw luꞈ kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ gaˇ ya mawˇ˗eu meh. w21.08 10-11 ¶12-13

Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ mehꞈ˗eu shuꞈ˗eu jeˬ keuˆ le ngeh, Nawˇmi aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ Mawˇbaˆ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ jawˇ ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ shiˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ naˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li nyiˬ gʼaˬ luꞈ jiˇ shiˇ˗euˬ meh. (Ta. 1:3-5) Toˆ˗ehˇ ya puˬ ngeh Nawˇmi nui ma cawˆ dui dui˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw nga lehˇ noeˬ gaˇ keuˆ ni gʼaˬ baˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ” meh lehˇ ehˇ˗awˇ, “Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ shaˬ zahˬ bi keuˆ le˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu uˬ taꞈ, “Baoˬ huiˬ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh byehˇ dzeh nehˬ laꞈ˗awˇ, bi shaˬ bi zahˬ laꞈ˗euˬ” meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh. (Ta. 1:13, 20, 21) Yeˬbawˇbaˬ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ˗eu tsawˇ haˬ, aˬ cawˬ˗ahˇ nawˬ dzaˬ˗eu kʼoeˇ˗aˬ, aˬ dzawˬ aˇ gah˗euˬ lawˇ behˇ˗ahˇ, yawˬ ha shaˇ baꞈ gaˇ duˇ˗eu meh” lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Tsoˆ. 7:7) Miˬyehˇ Luˇta˗ahˇ Nawˇmi˗ahˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ mˇ mawˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ meh. Luˇta nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ Nawˇmi˗ahˇ gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ luꞈ meh siˬ lehˇ siˬ leˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. w21.11 9 ¶9; 10 ¶10; 10-11 ¶13

Nymˬ˗mˇ aˬ dui yawˬ ha neh za taˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ya haw tsoˆ taˬ meh lehˇ ehˇ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ mˇ huiˬ gʼeh˗eu maˬ paˇ loˬ ngaˇ laˬ? Toˆ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗a. Tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu paw huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu, nui gahˇ ahˇ˗awˇ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ haw tsoˆ taˬ naˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ le keuˆ nya˗eu meh. (Dawˬ. 11:2; Kʼehˇ. 20:35) Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ aˇ pyaˇ daˬ nya˗eu nga? Aˬ dui maˇ diˇ mˇ pyeuꞈ nya˗eu aˇ pyaˇ deuˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ ya shaˇ˗eu meh. (Dawˬ. 16:3) Nawˇ tiˬ poˆ na huˬ mehˬ mehˬ˗eu, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ, Beˬdeˬlaˇ˗ahˇ mˇ˗iˇ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ tsoˆ˗eu paw mˇ˗iˇ˗eu aˇ pyaˇ heu deuˬ˗ahˇ daˬ nya maˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ dawˬ yaw shuiꞈ dzaw˗eu maˬ ehˇ, yawˬ kʼahˬ yawˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗eu lawˬ muˇ maˬ ehˇ, jahˇ nya meh. w21.08 23 ¶14-15

Yeˬhawˇbaˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ gaˇ ya leˇ˗eu meh. (Hawˇ. 6:6) Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Miˇkaˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ aˬ dui˗ahˇ “aˬ myah luꞈ ziꞈ˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gaˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Kaˬ. 6:8) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu lehˇ jeˬ hu ya siˬ nya˗eu meh. Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? “Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu dawˬ Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ 230 poˆ ehˇ gʼaˬ ni ahˇ˗eu meh. Ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ ahˇ˗eu deuˬ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, aˬ myah luꞈ gaˬ gʼeh˗eu uˬ taꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ gʼeh˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nawˇ gaˬ˗eu jeˬ, mˬ˗ahˇ keuˆ ni huiˬ˗awˇ mahˇ˗awˇ, . . . Miˬyehˇ nawˇ gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ, aˇ naˆ ni poeˬ˗eu lawˬ˗eu nga” lehˇ ehˇ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. (Ceuˬ. 36:5, 7) Aˬ dui jiˇ Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼoeˇ˗eu gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw ma loˇ? w21.11 2 ¶1-2; 3 ¶4

Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ “kʼaˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ˗eu dehꞈ beh beh le˗euˬ gʼaˬ” pyeuꞈ˗eu Yeˬsuˇ hawˇ˗eu mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ ahˇ˗eu meh. (Sehˇ. 1:15; Ceuˬ. 103:20) Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ yawˬ ha˗euˬ Aˬda tiˬ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ haw nya meh lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ‘ngaˬ˗euˬ Aˬda hawˇ˗eu naw maꞈ˗euˬ Aˬda’ lehˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. (Yoˇ. 20:17) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, nui gaˬ ahˇ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ nymˇ jiˇ tiˇ jiˇ pyeuꞈ laˇ˗eu meh. (Kuˆ. 10:29, 30) Yeˬhawˇbaˬ naˇ nui gaˬ ahˇ˗eu Aˬda tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ngehˬ cawˬ nya˗awˇ, lmˇ boˬ ni gʼeh˗eu aˬ da aˬ ma loꞈ˗ehˇ haw˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ jiˇ toˆ˗ehˇ bi haw mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ haiˬ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ maˬ bi haw mawꞈ˗a. Yeˬsuˇ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ laꞈ kʼoeˇ “Nga maꞈ˗euˬ Aˬda˗oˇ” lehˇ dahˬ beh taˬ˗euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Baoˬ huiˬ˗eu Miˬyehˇ” ‘Beh˗euˬ yaw sahˇ’ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ Sahˬpaˬ” lehˇ kuˇ˗awˬ lehˇ kʼawꞈ mehˬ nehˬ nya meh. (Beh. 49:25; Yaˇ. 40:28; 1 Tiˆ. 1:17) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ “Aˬda” lehˇ kuˇ˗awˬ lehˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. w21.09 20 ¶1; 20-21 ¶3

Sahˬ paˬ Maˬnaˇseˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ bawˇlawˇpeh neh saˇ tiˇ biꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ naˇ haˬ˗aˬ. Teu miˇ neh “Aˬshuˇliˆ guiˇ maꞈ deuˬ˗ahˇ Yuˇdaˆ miˇ kʼahˬ laꞈ kʼoeˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ bi uˇ le˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Maˬnaˇseˬ˗ahˇ nyehꞈ˗awˇ, naˇ mehˇ˗ahˇ shmˇ kuˆ seuˬ siˇ ceuˬ˗awˇ, shmˇ caˆ paꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ, Baˬbuˇloˬ meuˬ˗ahˇ tsahˇ gʼeh˗euˬ meh.” Maˬnaˇseˬ tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ kʼoꞈ˗euˬ meh. Maˬnaˇseˬ “nui ma nahˬ laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ paw noeˬ pyawˇ kʼoꞈ laˇ˗awˇ, caw ba nehˬ laꞈ˗awˬ lehˇ shaˇ˗euˬ meh.” Kʼoeˇ naˇ, Maˬnaˇseˬ ‘Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ˗awˬ lehˇ shaˇ daˆ’ leꞈ˗euˬ meh. (2 Laˬ. 33:10-12) Yeˬhawˇbaˬ Maˬnaˇseˬ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ ya gaˬ ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ nui ma maˇ diˇ paˇ laˇ˗euˬ lehˇ Miˬyehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ paˬ tiˬ poˆ paˇ bi geuꞈ kʼoꞈ˗euˬ meh. Maˬnaˇseˬ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ lehˇ gʼawˬ myaˬ jeˬ lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. w21.10 4 ¶10-11

Biˇgiˇla hawˇ˗eu Aˬguˇla aˬ yawꞈ nyaꞈ neh jawˇ daˬ taˬ˗euˬ jawˇ duˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ jawˇ duˬ yaw shuiꞈ˗ahˇ pawˇ iˇ˗awˇ, saˬ paˇ sehˬ gʼawˆ guꞈ˗eu gaˇ˗ahˇ mˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ Gawˇliˬtu meuˬ˗ahˇ iˇ keuˆ ngeh teu gaˇ˗euˬ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗awˇ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ maꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu deuˬ loˬ dzehˬ˗eu meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ meh. (Kʼehˇ. 18:18-21; Maˆ. 16:3-5) Teu naˇ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗awˇ, nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ ngaˇ. Nymˬ˗mˇ iˬ nah˗euˬ miˬ sawˇ yo zaˬ deuˬ Miˬyehˇ˗euˬ Miˇkʼahˬ˗ahˇ jeˬ hu taˬ˗eu heu neh Biˇgiˇla hawˇ˗eu Aˬguˇla˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ˗eu lehˇ ja sawˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu aˇ yamˬ naˇ zaˬ haˬ pyeuꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu paw aˇ pyaˇ daˬ nya˗awˇ, aˇ pyaˇ teu˗ahˇ mˇ pyeuꞈ nya ni kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh naˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ caw ba˗eu lehˇ ya mawˇ˗eu meh.—Tsoˆ. 4:12. w21.11 17 ¶11-12

Aˬ dui aˬ da aˬ ma˗ahˇ yaw zeu baw˗awˬ lehˇ Miˬyehˇ neh ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ˗eu meh. Miˬyehˇ “Naw maꞈ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ˗ehˇ dehꞈ˗awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, naw maꞈ˗euˬ Miˬyehˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ˗eu ngaˇ˗aˬ, yaw muiˬ yaw shawˇ ma” lehˇ ngehˬ gʼaˬ˗awˇ, Uˬduˬtahˬ˗eu 19:3 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ aˬ da aˬ ma˗ahˇ yaw zeu baw˗awˬ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. (Tahˬ. 19:2) Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ aˬ da aˬ ma˗ahˇ yaw zeu baw˗awˬ lehˇ ehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ noeˬ keuˆ ngeh, aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ teu loꞈ˗ehˇ maˇ diˇ mˇ miˇ˗a laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ dzeuˇ yaꞈ ngeh yaw muiˬ˗ehˇ maˬ mˇ nyaˬ siˬ lehˇ noeˬ naˇ, aˬ dui pyeuꞈ dzeuˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ yuˇ kʼoꞈ nya meh. Jahˇ nya˗eu kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ naˇ nymˬ˗mˇ neh aˬ da aˬ ma˗ahˇ aˇ yamˬ heu naˆ maˬ tseˇ biꞈ nehˬ˗awˇ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ hawˇ˗eu pyuˇ shuiˇ paw maˬ ehˇ, nui jah paw maˬ ehˇ, caw ba nehˬ˗eu heu meh. Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ nya˗awˇ, nui noeˬ nui ma paw jiˇ ngehˬ gʼeh nehˬ nya˗eu meh. Aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ jahˇ naˇ, Uˬduˬtahˬ˗eu 19:3 laꞈ kʼoeˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mˇ caw luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w21.12 4-5 ¶10-12

Sahˬ paˬ Daˬbiˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Baˬsheˬba nehˬ˗ehˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗awˇ, Baˬsheˬba˗euˬ kʼaˬ dzeˇ zaˬ˗ahˇ jiˇ sehꞈ˗euˬ meh. (2 Saˬ. 11:2-4, 14, 15, 24) Teu miˇ neh Daˬbiˇ aˬ yawꞈ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ nui deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ jiˇ lah ni shaˬ zahˬ ya puˬ˗euˬ meh. (2 Saˬ. 12:10, 11) Dzaˇ˗i tiˬ poˆ jiˇ Daˬbiˇ yehˇ guiˇ maꞈ aˇ myaˆ ni jawˇ˗eu nga lehˇ jaˇ laˇ bi gʼoˆ˗euˬ meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ nui ma maˬ taˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ miˇ neh yaw jaw naˇ gawˇ keuˆ le˗awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ 70,000 gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni shiˇ˗euˬ meh. (2 Saˬ. 24:1-4, 10-15) Nawˇ Daˬbiˇ Miˬyehˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ maˬ za geuˇ nga lehˇ noeˬ ma laˬ? Yeˬhawˇbaˬ toˆ˗ehˇ maˬ noeˬ˗a. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ neh saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗awˇ, aˬ yawꞈ maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ˗euˬ gaˇ ya mawˇ˗euˬ miˇ neh huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ˗euˬ kʼawꞈ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ dui dui˗awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh.—1 Sahˬ. 9:4; 1 Laˬ. 29:10, 17. w21.12 19 ¶11-13

Yeˬsuˇ aˇ sehˇ maˬ muiˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ neh iˇ cuꞈ shawˇ˗eu Yoˇhaˬ˗ahˇ ‘Myaˆ behꞈ mawˇ nya laˇ˗awˇ, kuiˇ kuˆ cah nya laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, coi doi shawˇ laˇ˗awˇ, tsawˇ shiˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗euˬ’ ngaˇ lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Zaˬ lahˇ deuˬ Yeˬsuˇ neh zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ “Miˬyehˇ˗ahˇ ja ceuˬ˗euˬ meh.” (Luˇ. 7:20-22) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Ka li zaˬ deuˬ jiˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˇ sehˇ maˬ muiˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗awˇ, nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ nehˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ mˇ˗eu baoˬ nmˇ maˬ biꞈ taˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ, aˬ dui maˇ diˇ myaˆ behꞈ behꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, myaˆ behꞈ deuˬ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ siˬ nya˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za taˬ˗euˬ ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ miˇ tsaˬ heu siˬ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ Baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ laˇ˗awˇ, yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ˗eu uˬ taꞈ, yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ˗awˇ maˬ paˇ ya naˇ ya gawˇ meh lehˇ tsaꞈ gaˬ˗eu ma. (Luˇ. 4:18) Nymˬ˗mˇ iˬ nah laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ heu baˬ da neh tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ja ceuˬ luꞈ˗eu meh. w21.12 9 ¶5

Yaˬkoˆ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ yaw awˬ awˬ˗ehˇ mehˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ gʼoˆ shaw leˇ ni Jaˇliꞈ˗ahˇ zmˬ˗awˇ mehˬ nehˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw awˬ awˬ˗ehˇ gʼeh˗eu dawˬ hawˇ˗eu yaw awˬ awˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ mehˬ˗eu miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ nui ma aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ jaˆ˗eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ yaw awˬ awˬ lehˇ ya mehˬ˗eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ ngeh yawˬ ha aˇ naˆ ni siˬ nya˗eu lehˇ kʼahˬ sehˇ maˬ jehˆ ni Yeˬhawˇbaˬ aˇ naˆ ni siˬ nya˗awˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ ya bi siˬ˗eu meh. (Maˆ. 11:33) Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui dzaw zaˬ deuˬ˗ahˇ ngaˇ nawˇ pyeuꞈ law nmˇ˗aˬ heu loꞈ˗ehˇ jahˇ ma, kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ jahˇ ma lehˇ ngehˬ ngeh to˗aˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya ni hawˇ˗eu gaˇ kawˆ teu nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ˗eu nga lehˇ gʼoˆ shaw nya ni ya caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, dzaw zaˬ deuˬ aˬ dui nui kʼahˇ shiˇ ni maˬ ngeuˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni ya mˇ nga lehˇ siˬ leˇ˗eu meh. w22.01 10-11 ¶9-10

Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ maˬ laˆ deuˬ nehˬ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni aˬ cawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ˗eu nga lehˇ jiˇ haw˗eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ yawˬ haˇ yawˬ ha gaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ ya gaˬ˗eu meh. Yeˬsuˇ Uˬduˬtahˬ˗eu 19:17, 18 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ dawˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Paˬliˬsehˇ tiˬ gʼaˬ Yeˬsuˇ˗ahˇ “Saˬ laˬ˗oˇ, zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ dzehˬ˗eu aˬ geu dawˬ˗a” lehˇ naˇ haˬ ngeh, Yeˬsuˇ nawˬ˗euˬ nui ma dawˬ tawˆ luꞈ, nawˬ˗euˬ gʼawˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ, nawˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ dawˬ tawˆ luꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ gaˬ˗awˬ lehˇ ehˇ˗awˇ “dawˬ heu dawˬ˗aˬ, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ yaw beh dawˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, Yeˬsuˇ Uˬduˬtahˬ˗eu 19:18-ahˇ gʼoe˗awˇ, “Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ˗eu nyiˬ dawˬ tiˬ dawˬ˗aˬ, ‘Yawˬ haˇ yawˬ ha gaˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, yawˬ ha dawˬ peh jawˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ gaˬ˗awˬ’ lehˇ ehˇ˗eu kʼoeˇ dawˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 22:35-40) Maˇ diˇ naˇ aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ gʼawˬ mya jeˬ lehˇ mˇ mawˇ nya˗eu meh. Mˇ mawˇ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ Uˬduˬtahˬ˗eu 19:18 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ heu˗ahˇ mˇ caw˗eu heu meh. Teu gaˇ “Aˬ cawˬ˗ahˇ jahˇ kʼoꞈ nehˬ mawꞈ˗eu nui ma taˬ bi ahˇ. Aˬ cawˬ˗ahˇ bye˗eu nui ma taˬ bi jaˆ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. w21.12 10-11 ¶11-13

Teu ngeh Yeˬsuˇ aˬ laꞈ cawˬ ja˗awˇ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ haw tsoˆ taˬ ngeh iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ haw gʼeh ngeh tsawˬ guˆ˗iˇ˗awˇ iˇ cuꞈ˗ahˇ ga nuiꞈ gʼeh˗euˬ meh. (Tehˬ. 14:24-31) Aˬ dui Beˬtuˆluˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga? Beˬtuˆluˆ lawˬ˗ahˇ neh iˇ ka˗awˇ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah ngeh jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ guˆ˗eu baˬ da neh ga nuiꞈ˗iˇ tehꞈ˗a lehˇ maˬ shaˇ noeˬ˗euˬ paˬ. Beˬtuˆluˆ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah cah˗ehˇ Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ iˇ keuˆ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ maˬ haw tsoˆ taˬ˗euˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ nya˗aˬ. Beˬtuˆluˆ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah nya˗eu gʼaˇ duˬ nui jah loˬ˗eu loꞈ˗ehˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui jiˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ kamˬ daˬ coeˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui jah loˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ maˬ haw tsoˆ taˬ naˇ aˬ dui˗euˬ jah˗eu jeˬ gʼaˬ baˬ laˇ˗awˇ, noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ga nuiꞈ iˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui jaˬ lehˇ lehˇ ma˗ahˇ duˇ˗eu aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ ya haw tsoˆ taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya meh lehˇ nui ma ya taˬ˗eu meh. w21.12 17-18 ¶6-7

Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu heu naˇ Miˬyehˇ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu mˬ taˆ Aˬda nehˬ˗ehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu heu naˇ, ‘Miˬyehˇ˗euˬ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ˗ahˇ’ dzaw luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬ. 2:1-5) Shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇꞈ, zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ beh taˬ˗euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nehˬ laꞈ˗awˇ, mehˬ hu paw jiˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nehˬ˗eu lehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ maˬ ehˇ, duꞈ yawˇ ni yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu heu naˇ, aˇ yamˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˇ yamˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ jaˆ kʼawꞈ teu deuˬ˗ahˇ jahˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ tseˇ. Yeˬsuˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ maˬ mˇ mi naˆ˗ehˇ bawˇ tsahˬ˗ahˇ oeˬ tseˇ nah jawˇ iˇ˗euˬ meh. (Luˇ. 4:1, 2) Yeˬsuˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu ciˬ cuˇ ni gʼeh˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ nya˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda aˬ yawꞈ˗ahˇ bi mˇ mawꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ nya˗euˬ meh. Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗euˬ teu naˇ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ aˬ yawꞈ ya puˬ˗eu lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ lehˬ hmˬ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. w22.01 27-28 ¶7-8

Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ, noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui˗euˬ laꞈ kʼoeˇ laˆ poˆ laˆ paˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ toeˬ mehˬ nehˬ laˇ gaˇ ehˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Do lehˇ laˇ˗eu nui noeˬ nui duˇ heu naˇ, ha geuꞈ˗eu yaw shaˬ kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, nui ma kʼawꞈ pehˇ laˇ nya˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha maˬ byah kuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu nmˇ ngeuˇ kʼawꞈ, tiˬ gʼaˬ gʼaˬ aˬ dui˗euˬ yaw lehˬ˗ahˇ toeˬ mehˬ laˇ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ ngeh, maˬ ha geuꞈ coeˇ˗eu miˇ neh meh. (Tsoˆ. 7:9) Aˬ dui kʼoeˇ jeˬ heu jeˬ lehˇ myahˇ nya, dehˬ lehꞈ nya˗awˇ, nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ˗eu teu gʼaˬ, ngaˬ˗ahˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh jeˬ ngaˬ˗eˬ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ jeˬ biꞈ kawˆ teu˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ ‘Aˬ yawꞈ jiˇ teu naˆ naˆ˗ehˇ muiˬ˗eu maˬ ngeuˇ gaˇ, aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ laˇ˗eu nga?’ lehˇ jiˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ neh biꞈ laꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ maˬ ya leˇ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ dawˬ˗ahˇ myaˆ haw maˬ cawˬ˗eu uˬ taꞈ, yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ tsaˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ laꞈ˗eu deuˬ jawˇ gaˇ cehˆ gʼeh nya˗eu meh. w22.02 8-9 ¶2-4

Miˇ shuiꞈ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ˗euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ tsaˬ meh dawˇ meh lehˇ nui ma taˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ jaˆ ngaˇ la? Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ neh doˆ le˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ kʼoeˇ neh yaw myaˬ gʼaˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ ngeh, ya dzaˬ˗euˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ nya lehˇ toˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ biꞈ nehˬ˗euˬ maˬnaˆ kaˬ muˇ˗ahˇ maˬ haw nahˇ˗a. (Tsahˬ. 11:4-6; 21:5) Huiˬ dui dui˗eu shaˬ zahˬ aˇ yamˬ jiˇ ngeh, aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ nya ngaˇ laˬ? Aˬ dui miˇ tsaˬ˗ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ˗awˇ, Baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ kʼoꞈ laˇ ni mˇ ngeh, gaˇ aˇ naˆ ni myaˬ˗eu lehˇ aˬ dui maˬ siˬ nya˗a. Teu ngeh gaˇ myaˬ˗eu nmˇ yaw duˬ baw tehꞈ˗a. Dahˬ beh ngeh mˇ˗eu ui ciˆ yaw shaˬ kʼawꞈ, teu ngeh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ dawˬ gʼoꞈ doˆ ma laˬ? Aˬ dui nymˬ˗mˇ neh Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw naˇ, teu ngeh jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ jiˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu yaw duˬ baw meh. w22.02 7 ¶18-19

Zaˬkaˬliˇ 8:23 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ “Yuˇ daˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dzeˇ luꞈ˗eu tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. (Maˆ. 2:28, 29) Kʼoeˇ naˇ “aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ tseˇ gʼaˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, yawˇ nui deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yawˇ nui deuˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gm leˇ˗eu heu neh, ‘Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ˗euˬ pehˇ kʼahˬ pehˇ dahˬ˗ahˇ ziꞈ dah ni nyehꞈ tehˬ˗eu meh.’ Yawˇ nui deuˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu neh, tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗awˇ, caw ba˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬsaˬgeˬlaˇ 37:15-19, 24, 25 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ dawˬ˗ahˇ, Yeˬhawˇbaˬ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu yawˇ nui deuˬ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm ni caw ba nehˬ˗eu heu neh bi byah laˇ˗euˬ meh. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ teu laꞈ kʼoeˇ daˇ kawˬ nyiˬ kawˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. “Yuˇdaˆ”˗euˬ daˇ kawˬ heu naˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ mˬ taˆ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗awˇ, “Iˇsaˬleˬlaˆ”˗euˬ daˇ kawˬ heu naˇ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ heu nyiˬ muˇ˗ahˇ mehˬ bawˬ gm ni jahˇ˗euˬ miˇ neh, “daˇ kawˬ tiˬ kawˬ tehꞈ”˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Sahˬ paˬ Yeˬsuˇ sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˬ bawˬ gm˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yawˬ kʼoꞈ na luꞈ tseˇ doˆ taˬ˗euˬ deuˬ hawˇ˗eu yawˇ nui deuˬ Noeˬ mawˇ˗eu mehˬ bawˬ˗ahˇ aˇ muˇ nyiˬ muˇ lehˇ maˬ biˇ paˆ ni tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu meh.—Yoˇ. 10:16. w22.01 22 ¶9-10

Aˬ cawˬ neh bi ciˬ huiˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ mawˇ gaˇ iˇ shaˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ˗euˬ myaˆ˗ahˇ mawˇ leˇ ni teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu teu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗a. (Tehˬ. 6:2-4) Aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ za kʼoꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ ni mˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, laꞈ keuˆ˗iˇ˗awˇ mˇ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh mˇ˗eu nya?’ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ naˇ mehˬ boeˬ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ˗eu Miˬyehˇ maˬ ngeuˇ˗a, laꞈ keuˆ˗iˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ˗eu meh. (Beh. 1:2) Teu miˇ neh aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ ya mˇ mawˇ˗eu meh. Yaˬkoˆ “mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ maˬ ahˇ˗eu jah˗eu jeˬ kʼawꞈ, yaw shiˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Koˆ. 2:26) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ nui deuˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ mˇ mawˇ ngeh, teu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui kʼoeˇ taˆ gaˇ mˇ luꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. w22.03 11-12 ¶14-16

Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ aˬ myah luꞈ tahˬ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ aˬ dui ya mˇ˗eu dzaˇ˗i tiˬ jeˬ˗ahˇ paˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ aˬ dui˗ahˇ naw maꞈ kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ bi muiˬ bi shawˇ˗awˬ lehˇ maˬ ehˇ mi naˆ˗ehˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˇ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ “naw maꞈ˗euˬ nui ma lehˬ hmˬ dah taˬ˗awˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 1:13) Gaˇ heu naˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ pyeuꞈ˗eu nga? Beˬtuˆluˆ Ka li˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ “Miˬyehˇ neh mˇ˗euˬ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ deuˬ aˬ cawˬ˗ahˇ bi ja mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, naw maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ tseˇ doˆ˗euˬ meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. (1 Beˬ. 2:9) Nymˬ˗mˇ iˬ nah Ka li zaˬ deuˬ jiˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ pyeuꞈ˗eu tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ hawˇ˗eu mehˬ˗eu gaˇ ya mˇ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ za taˬ˗euˬ meh. Heu naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ mˇ nehˬ nya˗eu jeˬ laꞈ kʼoeˇ neh kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. (Kuˆ. 13:10) Aˬ dui teu˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh mˇ˗eu leh jeh naˇ, Miˬyehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui kʼaˇ mˇ kʼaˇ shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ “bi muiˬ bi shawˇ” mawꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. w21.12 13 ¶18

Gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ naˇ aˬ myah luꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗eu meh. Pawˇluˆ maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ hawˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗euˬ beu gaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu meh. Aˬ yawꞈ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu shaˬ luꞈ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui ma keuˆ˗eu jeˬ˗ahˇ haw˗awˇ, caw ba˗eu jeˬ loˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh. Pawˇluˆ Piˇliˇpiˆ aˇ muˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ mehˇ nmˇ nyiˬ gʼaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗euˬ nga lehˇ haw ma. (Piˆ. 4:1-3) Iˇbawˇdiˇ hawˇ˗eu Suˇtuˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ yaw kaˬ gaˇ kawˆ jaˆ luꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ dawˬ kʼaˆ maˬ ngehˬ ni, iˬ baˇ maˬ taˬ ni, aˬ yawꞈ nyaꞈ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw˗euˬ meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ naˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ uˬ taꞈ gʼawˬ mya kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ deuˬ pyeuꞈ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. Pawˇluˆ yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ ni jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗euˬ meh. Pawˇluˆ mehˇ nmˇ deuˬ˗euˬ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ haw˗eu miˇ neh aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ kʼawꞈ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ jaˆ˗awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ kʼawꞈ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗eu meh. w22.03 30 ¶16-18

Miˬyehˇ˗euˬ nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu nui ma˗ahˇ saˇ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. Mehˇ nmˇ Luˆ˗suiꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ tiˬ gʼaˬ tehꞈ nya lehˇ noeˬ laˇ˗awˇ, toˆ˗ehˇ noeˬ˗eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ maˬ paˇ gaˬ ngaˇ lehˇ jiˇ noeˬ laˇ nya. Ngaˇ toˆ˗ehˇ noeˬ laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ dzawˇ nehˬ˗eu ma. Guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ ngaˬ˗ahˇ caw ba nya dui dui miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Mehˇ nmˇ heu gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ nui ma saˇ laˇ ni caw ba nehˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Piˆ. 4:6, 7) Aˬ dui aˬ dui gaˬ˗eu gʼaˬ shiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ jah ziꞈ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Teu naˇ aˬ dui˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh hawˇ˗eu mehˬ ngeh gʼawˬ shaˬ gaˬ nya ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nehˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ meh lehˇ ya siˬ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ miˇ˗a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ ‘myaˆ biˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ siˆ shawˇ nehˬ˗eu’ aˇ nah˗ahˇ dawˬ luꞈ˗eu ma.—Pah. 21:4. w22.01 15-16 ¶7; 19 ¶19-20

Yeˬsuˇ ‘saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu’ gaˇ ma hawˇ˗eu, “shaˬ dui dui˗eu” gaˇ ma˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (Tehˬ. 7:14) Aˬ dui heu nyiˬ kahˇ˗ahˇ neh aˬ geu kahˇ cah˗eu lehˇ ya tseˇ meh. Yawˬ kahˇ yawˬ lehˇ maˬ paˇ jaˆ meh. Aˬ dui neh tseˇ˗euˬ jeˬ heu naˇ, aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ za˗eu maˬ za˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˇ yeˇ huiˬ dui dui meh. ‘Saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu’ gaˇ ma heu naˇ cah˗eu yaw awˬ miˇ neh tsawˇ haˬ deuˬ ya leˇ˗eu meh. Tsawˇ haˬ yaw myaˬ gʼaˬ gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ cah˗eu lehˇ tseˇ˗eu miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ bi cah mawꞈ˗awˇ, gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ cah˗eu deuˬ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ saˬ ya saˬ meh lehˇ maˬ siˬ nya˗a. (1 Gawˇ. 6:9, 10; 1 Yoˇ. 5:19) ‘Saˇ lehˆ ni gʼeh˗eu’ gaˇ ma nehˬ˗ehˇ beu gaˇ˗eu gaˇ ma naˇ, “shaˬ dui dui˗eu” gaˇ ma pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ gaˇ ma heu kahˇ˗ahˇ cah˗eu tsawˇ haˬ deuˬ yaw cuiˆ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Yeˬsuˇ yaw nyiˇ 15-ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ gʼaˇ duˬ ngehˬ dah˗eu jaˬ myawꞈ deuˬ˗ahˇ yahˇ˗awˬ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ˗eu meh.—Tehˬ. 7:15. w21.12 22-23 ¶3-5