Maˬ muiˬ˗eu paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga?

1-2. Tiˬ poˆ na gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh gʼoˆ shaw˗eu nga? (Loˇmaˆ 7:21-24)

Nawˬ˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ lehˇ ehˇ naˇ, aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu aˇ baˇ˗ahˇ mawˇ laˇ nya? Kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu Miˇshaˬnaˬliˬ tiˬ gʼaˬ, zawˇ˗ehˇ mehˬ nya˗eu saˬ laˬ tiˬ gʼaˬ, Jaˇliꞈ gʼawˬ mya ni boꞈ˗euˬ tiˬ gʼaˬ, lehˇ mawˇ laˇ˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Ngeuˇ meh. Pawˇluˆ maˇ diˇ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Pawˇluˆ jiˇ tiˬ paw paˆ dzeˇ dzaˬ˗ahˇ gʼaˬ baˬ˗eu jaˆ meh. Tiˬ poˆ na Pawˇluˆ jiˇ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui gʼawˬ mya gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu loꞈ˗ehˇ, maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh.

² Loˇmaˆ 7:21-24-ahˇ gui. Pawˇluˆ neh Loˇmaˆ meuˬ˗ahˇ˗euˬ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ, aˬ dui gʼawˬ mya gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu yaw myaˬ jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ jiˇ aˬ yawꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu tiˬ jeˬ na nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nui ma tsaˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ mˇ mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ mawꞈ˗eu nui ma nehˬ˗ehˇ jiˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ˗eu meh. Teu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Pawˇluˆ dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ yawꞈ neh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu nymˬ˗mˇ puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ baˬ da neh keuˆ le˗euˬ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ nehˬ˗ehˇ jiˇ ya deuˆ ceh ceh˗eu meh.

3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? (“Dzawˇ lahˬ”˗ahˇ jiˇ haw.)

³ Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ kʼawꞈ, maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ˗eu jeˬa heu˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ ga nuiꞈ taˬ˗awˇ maˬ jawˇ˗aˬ. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Pawˇluˆ aˬ jeˬ baˬ da neh tiˬ poˆ na “shaˬ zahˬ naꞈ”˗eu nga? Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga? Aˬ dui maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga?

Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ leˇ˗eu nga?

4. Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ leˇ˗eu nga?

⁴ Dzeuˇ yaꞈ ngeh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh. Pawˇluˆ Ka li zaˬ maˬ pyeuꞈ laˇ siˬ ngeh, aˬ cawˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ Sawˇluˆ lehˇ kuˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ aˇ nah hawˇ˗eu nui ma ya cawˆ˗eu jeˬ gʼawˬ mya ni mˇ laꞈ˗euˬ meh. Saˇ jaˇ ziꞈ˗eu Saˬteˬpaˬ˗ahˇ kʼaˬ lo neh biˬ sehꞈ ngeh, aˬ yawꞈ jiˇ nui ma tsaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 7:58; 8:1) Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ kʼehˬ gaˇ kʼaˆ gaˇ jiˇ aˬ yawꞈ sheuˬ hehˇ˗euˬ meh.—Gʼaˬkʼehˇ 8:3; 26:9-11.

5. Dzeuˇ yaꞈ ngeh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh leˇ˗euˬ nga?

⁵ Pawˇluˆ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ gʼaˬ ngeh, dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ yawꞈ neh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ baˬ da neh nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh˗eu meh. Pawˇluˆ Ka li zaˬ pyeuꞈ˗eu ngehˬ˗ehˇ myahˇ laˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ dzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ yawꞈ neh mˇ yaꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ noeˬ mawˇ˗ehˇ nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh tehꞈ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, A.D. 55 heu kaˬ˗ahˇ Gawˇliˬtu meuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ dahˬ beh˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ “Miˬyehˇ˗euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ˗ahˇ kʼehˬ haw kʼaˆ haw˗euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, gʼaˬ kʼehˇ lehˇ bi kuˇ˗eu kʼawꞈ maˬ geuˇ nya” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 15:9) Teu gaˇ neh ngaˬ kʼoꞈ naˇ, Eˇpeˇsu meuˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ boꞈ nehˬ˗euˬ sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ jiˇ “Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ aˬ cawˬ taꞈ˗ehˇ nyiˇ teˬ dzehˬ˗eu gʼaˬ ngaˇ ma” lehˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 3:8) Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh jiˇ ‘dzeuˇ laˇ ngeh Miˬyehˇ˗ahˇ ngaˇ ja doeˇ˗awˇ, kʼehˬ˗eu kʼaˆ˗eu, yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ ehˇ˗eu’ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ yaꞈ˗euˬ ma lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 1:13) Pawˇluˆ aˇ muˇ deuˬ˗ahˇ gʼa˗iˇ ngeh, aˬ yawꞈ neh kʼehˬ nehˬ kʼaˆ nehˬ haw˗euˬ deuˬ˗euˬ yuiꞈ nyiˇ cawˬ deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ naˆ shaˬ paˬ ngeh lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.

6. Pawˇluˆ˗euˬ shaˬ zahˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (Ehˇ lahˬ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁶ Gʼawˇ mawˇ˗ahˇ tsawˆ˗eu daˇ ceh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi shaˬ bi zahˬ˗eu jeˬ heu naˇ “shiˬ shaˬ jiˇ gʼawˇ mawˇ˗ahˇ daˇ ceh tsawˆ ahˇ nehˬ laꞈ˗euˬ” gaˇ duˇ nya lehˇ ehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:7) Daˇ ceh lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ aˬ dui maˬ siˬ duˬ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ neh ngehˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh gʼawˇ mawˇ paw hawˇ˗eu, nui ma paw bi deuˬ bi naˇ laˇ˗eu tiˬ jeˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ luꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh.b

7. Yawˬ ha˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh Pawˇluˆ aˬ jeˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ nga? (Loˇmaˆ 7:18, 19)

⁷ Yawˬ ha˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ. Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ ya deuˆ ceh ceh˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 7:18, 19-ahˇ gui.) Tiˬ poˆ na˗aˬ, yaw tsaˬ jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ kʼawꞈ maˬ mˇ nya ni maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ paˇ mˇ laˇ nya˗eu meh. Teu miˇ neh maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yahˇ˗awˇ, muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw kʼaˆ˗ehˇ ya leh jeh˗euˬ ma lehˇ Pawˇluˆ ehˇ˗eu meh. (1 Gawˇliˬtu 9:27) Teu naˆ ni leh jeh kʼawꞈ, maˬ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ laˇ ngeh Pawˇluˆ˗ahˇ nui ma aˇ naˆ ni nyiˇ leˇ paˬ nga?

Pawˇluˆ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ nga?

8. Shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui kʼahˇ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ Pawˇluˆ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

⁸ Pawˇluˆ neh boꞈ˗euˬ sahˬ boꞈ deuˬ˗ahˇ haw naˇ, aˬ yawꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba naˇ shiˬ shaˬ jiˇ nui kʼahˇ deuˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ngaˇ lehˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗euˬ gaˇ duˇ˗eu meh. (Loˇmaˆ 8:13; Gaˬlaˬtiˆ 5:16, 17) Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ aˬ myah luꞈ ya deuˆ ceh ceh˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ ngehˬ keuˆ˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21, 26) Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya ni jahˇ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ ya laˆ poˆ ya laˆ paˇ˗eu lehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh ya siˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗euˬ yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ cawˬ˗ahˇ jiˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ nya˗euˬ meh.

9-10. Pawˇluˆ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ aˬ jeˬ baˬ da neh deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ nga? (Eˇpeˇsu 1:7) (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁹ Pawˇluˆ˗ahˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ leˇ nga lehˇ˗aˬ, aˬ myah luꞈ toˆ˗ehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ jawˇ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ ma doˆ cawˬ deuˬ˗ahˇ neh ya gaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ baˬ da neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (2 Gawˇliˬtu 7:6, 7) Nui jah taꞈ˗eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ ya cawˬ˗eu miˇ neh jiˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:4) Kʼoeˇ naˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ jiˇ aˬ yawꞈ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ “siˬ nya˗eu nui ma shawˇ jehˆ ni taˬ˗awˇ” Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗euˬ ma lehˇ ehˇ nya˗euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:3) Loˇmaˆ meuˬ˗euˬ tawˬ˗ahˇ ya uˇ luꞈ ngeh kʼawꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ baˬ da neh “laˬ kʼaˬ cehˇ˗awˬ” lehˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:4) Pawˇluˆ˗euˬ dawˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ maˬ muiˬ paw dzeˇ tehꞈ˗ehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ jawˇ˗euˬ maˬ ngeuˇ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Pawˇluˆ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ ngeh nui noeˬ teu˗ahˇ deuˆ ceh ceh˗awˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ ni leh jeh˗euˬ yaw duˬ baw meh.

¹⁰ Pawˇluˆ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗euˬ dzaˇ˗i tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗aˬ, aˬ yawꞈ˗ahˇ biꞈ˗euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jah˗eu miˇ neh meh. (Gaˬlaˬtiˆ 2:20; Eˇpeˇsu 1:7-ahˇ gui.) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ˗euˬ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh aˬ yawꞈ˗ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh lehˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ jah˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 7:24, 25) Dzeuˇ yaꞈ ngeh yaw lehˬ mˇ˗euˬ kʼawꞈ, gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ jaˆ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ‘dehꞈ luꞈ˗eu Miˬyehˇ˗euˬ nui kʼahˇ mˇ nya˗euˬ’ meh.—Heˬbyehˇ 9:12-14.

11. Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ dui gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga?

¹¹ Aˬ dui jiˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni Miˬyehˇ maˬ ya leˇ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ya noeˬ, maˬ ya ngehˬ, maˬ ya mˇ ni yaw kʼaˆ˗ehˇ ya leh jeh luꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ ‘Ngaˇ˗aˬ, tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya’ lehˇ noeˬ˗awˇ, nui ma nyiˇ laˇ nya˗eu meh. Aˇ kʼoꞈ 20 kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni kawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ Ehˇliˬzaˬc heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ naˇ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ za laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ nya lehˇ noeˬ˗eu ngaˇ tiˬ gʼaˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ law hawˇ ngaˬ lehˇ noeˬ˗awˇ, nui ma maˬ gaˇ laˇ nya. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ maˇ diˇ siˬ nya ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nya.” Aˬ dui˗ahˇ jiˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ nya meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, siˬ nya˗eu nui ma shawˇ jehˆ ni taˬ˗awˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ nga?

Aˬ dui maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga?

12. Maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya ni aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹² Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ leˇ˗eu jeˬ mˇ. Aˬ dui shiˬ shaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu dzaˇ deuˬ dzaˬ˗awˇ, aˬ myah luꞈ cehˆ niˇ gʼa˗eu lawˬ muˇ jahˇ˗eu uˬ taꞈ, yaw muiˬ˗ehˇ yuꞈ dehˆ naˇ jawˇ saˬ doˆ˗eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui˗awˇ, tsaꞈ gaˬ˗eu uˬ taꞈ, mehˬ bawˬ gʼaˇ duˬ yaw muiˬ˗ehˇ lehˬ hmˬ˗awˇ iˇ naˇ, dawˬ kʼoꞈ biꞈ naˇ, Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ gʼoeˇ˗awˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu meh.—Loˇmaˆ 12:11, 12.

13-14. Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ leˇ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ miˇ neh mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ muiˬ˗eu jeˬ za˗euˬ nga?

¹³ Aˇ kʼoꞈ 39 kʼoꞈ˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ maˬ ya mawˇ˗eu kiꞈsaˬ (ma le) naˇ gawˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Jawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ naˇ gawˇ teu ahˇ˗eu lehˇ ya siˬ beh beh ngeh tsawˬ guˆ˗iˇ˗awˇ kʼahˬ lahˇ dui dui˗eu meh. ‘Aˇ kʼoꞈ jiˇ maˬ kʼawˆ laˇ˗euˬ gaˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu naˇ gawˇ naˇ laˇ ngaˬ’ lehˇ noeˬ noeˬ˗ehˇ nui ma maˬ muiˬ ni gʼeh˗eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ li jiˇ aˇ kʼoꞈ 3 kʼoꞈ tehꞈ˗a siˬ. Teu˗ahˇ ciˬ daˬ coeˇ ni Jawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ “Gʼaˬ doeˇ doeˇ dui dui kʼawꞈ, pehˬ za ma zaˬ luꞈ mehˬ bawˬ˗ahˇ leh jeh˗awˇ iˇ˗eu ma. Yawˬ jaw na luꞈ tsaꞈ gaˬ˗iˇ˗awˇ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ aˬ myah luꞈ jahˇ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗awˇ, “Naˇ gawˇ ahˇ nga lehˇ ya siˬ ngeh yaw kʼaˆ˗ehˇ tsawˬ guˆ˗iˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗eu miˇ neh kamˬ daˬ coeˇ laˇ˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui gaˬ jiˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ biꞈ˗eu yaw duˬ baw meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ˗eu meh.

¹⁴ Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Ehˇliˬzaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Mehˬ bawˬ˗ahˇ kʼaˇ iˇ ngeh, yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu jeˬ kʼaˇ jahˇ ngeh, Miˬyehˇ ngaˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ ngaˇ, guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ nehˬ laꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ laˇ nya. Teu miˇ neh ngaˬ˗euˬ nui ma maˬ gaˇ laˇ nyaˬ.” Ehˇpa˗li kaˆ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu aˇ maꞈ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Noˇlehˬ hawˇ Daiˬyehˬ aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nui ma gʼaˬ baˬ ngeh kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ Jaˇliꞈ pyehˆ tseˇ˗eu ma. Mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ jiˇ leh jeh˗awˇ mˇ˗eu ma. Teu baˬ da neh gʼaˬ ahˇ kʼoꞈ laˇ˗euˬ ma. Teu miˇ neh nui ma gʼaˬ kʼaˇ baˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha saˇ tiˇ biꞈ˗eu ma. Aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu lehˇ maˬ ya siˬ kʼawꞈ, caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.”

15. Maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ nga siˬ? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁵ Maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ teu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu ya jahˇ˗eu jeˬ jaˆ˗a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, daˇ tsuiꞈ naˇ luꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗awˬ. Gaˇ ma cah niˇ gʼa˗eu heu naˇ, daˇ tsuiꞈ naˇ gaˇ ui cuiˆ na caw ba nya kʼawꞈ, daˇ tsuiꞈ naˇ˗eu bi taˬ leˇ mawꞈ naˇ teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu jahˇ˗eu loˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh naˇ˗eu nga lehˇ poˆ tseˇ˗awˇ, saˬ laˬ gʼoˬ jawˇ gaˇ ya byaˬ˗iˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ˗eu nya? Aˬ joˆ˗ehˇ deuˆ gʼaˬ nya˗eu nga? lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Jaˇliꞈ hawˇ˗eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh lehˬ hmˬ taˬ˗euˬ paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ pyehˆ tseˇ nya meh. Mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ jiˇ muiˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ shaˇ nya meh. Aˬ dui˗ahˇ caw ba nehˬ nya˗eu dzaˇ˗i nui noeˬ nui duˇ deuˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

16. Aˬ dui maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ aˬ jeˬ miˇ neh ahˇ˗eu nga lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga? (Ja ceuˬ 139:1-4, 23, 24)

¹⁶ Yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ maˇ diˇ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya ni guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ pyehˆ tseˇ. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh lehˇ siˬ nya meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh kʼahˬ lahˇ˗eu “nui noeˬ”˗ahˇ siˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 139:1-4, 23, 24-ahˇ gui.) Aˬ dui jiˇ maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ aˬ jeˬ baˬ da neh ahˇ laˇ˗eu nga lehˇ siˬ nya ni hawˇ˗eu deuˆ gʼaˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya meh. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ aˬ jeˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ kʼahˬ lahˇ˗eu nya? Ngaˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ bi kʼahˬ lahˇ laˇ˗eu jeˬ jaˆ nga laˬ? Maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ shaw˗euˬ naˇ, yaw muiˬ paw dzeˇ noeˬ nya ni leh jeh miˇ˗a laˬ?’

17. Yaw muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ noeˬ nya ni aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ya pyehˆ tseˇ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁷ Yawˬ ha loˬ˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ. Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ tiˬ hmˬ na˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu yaw muiˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ ka kʼoꞈ˗eu jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ hawˇ˗eu, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ˗euˬ miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw˗euˬ meh. Aˬ dui jiˇ Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ jahˇ nya meh. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ, iˬ baˇ pyehˬ˗eu jeˬ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu nui gaˬ, seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ boꞈ taˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ nya meh. Nawˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu gaˇ dawˆ deuˬ˗ahˇ poˆ mawˇ˗euˬ naˇ, yaw muiˬ˗ehˇ boꞈ taˬ˗awˇ yaw awˬ˗ehˇ mawˇ laˇ gaˇ bi jaˆ. Maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ ngeh, gaˇ kawˆ teu deuˬ˗ahˇ gui. Gaˇ kawˆ teu laꞈ kʼoeˇ ahˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ˗ahˇ gui˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga lehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ.—Piˇliˇpiˆ 4:8.

18. Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ nga?

¹⁸ Uˬ soe ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Ehˇliˬzaˬ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Yawˇbaˆ nga nyaꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ duˇ leˇ˗eu meh. Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ saˇ˗i tiˬ jeˬ ya puˬ˗eu miˇ neh nui ma yaw kʼaˆ˗ehˇ cawˆ˗eu aˇ yamˬ jaˆ yaꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh heu loꞈ˗ehˇ ya shaˬ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya kʼawꞈ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗euˬ meh.” (Yawˇbaˆ 42:1-6) Daiˬyehˬ jiˇ heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ teu˗ahˇ zmˬ˗awˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ ma. Oeˬ lahˬ tehˆ˗eu tsawˇ haˬ loꞈ˗ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ nga nyaꞈ˗ahˇ tehˆ nehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ zawˇ˗ehˇ ya leˇ nya. Yawˬ ha neh mˇ lehˬ˗euˬ jeˬ baˬ da neh nui ma cawˆ˗awˇ, gʼaˬ baˬ˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ dzaw nehˬ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, yaw beh naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ni tehˆ nehˬ luꞈ nga lehˇ shaˇ noeˬ˗eu heu naˇ, nga nyaꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ nehˬ˗ehˇ bi gʼoeˇ dzehˬ laˇ nya.”—Iˇsaˬyaˇ 64:8.

Mehˬ hu paw jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ nui kʼaˬ tsmˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ haw

19. Tiˬ poˆ na aˬ joˆ˗ehˇ noeˬ laˇ nya˗eu nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ nya nga?

¹⁹ Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ deuˬ˗ahˇ mˇ caw luꞈ kʼawꞈ ni, tiˬ poˆ na maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ nya meh. Tiˬ nah na ngehˬ˗ehˇ dzehˬ nui ma gʼaˬ baˬ dui dui laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba naˇ, maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ˗eu nui noeˬ˗ahˇ tsaˬ tsaˬ ni laˆ byoˆ nya meh. Yawˬ nah na luꞈ ehˇ gʼaˬ ni siˬ nya˗eu nui ma shawˇ jehˆ ni taˬ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ nya˗awˇ, laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu gaˇ kawˆ jaˆ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.

20. Aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ de?

²⁰ Dzeuˇ yaꞈ ngeh mˇ˗euˬ yaw lehˬ jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, nymˬ˗mˇ ya puˬ luꞈ˗eu shaˬ zahˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ maˬ byah kuꞈ˗eu jeˬ baˬ da neh maˬ ehˇ, maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ ngeh deuˆ gʼaˬ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ leh jeh kaˇ˗euˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu miˇ neh gʼaˬ leˇ nya meh. (Ja ceuˬ 143:10) Maˬ muiˬ paw dzeˇ noeˬ laˇ˗eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ˗eu aˇ nah˗ahˇ aˬ dui noeˬ tmˬ˗awˇ loꞈ luꞈ˗eu ma. Teu ngeh yamˬ˗ahˇ bi noeˬ shaˬ bi kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Nah shuiꞈ˗ahˇ kʼaˇ tsawˬ tuˇ laˇ ngeh nui gaˬ˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ uˬ duˬ tahˬ˗eu gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ pyeuꞈ meh.