“Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe” daˆ leꞈ

1. Tsawˇ haˬ zaˬ yaw dehꞈ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ loˬ˗eu nga? (Maꞈtehˬ 5:3)

Tsawˇ haˬ zaˬ loˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tsawˇ haˬ zaˬ yaw dehꞈ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ, dm gʼaˬ dm lmˇ, jawˇ duˬ jawˇ zaˇ loˬ meh lehˇ siˬ nya meh. Teu laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ hmˬ hmˬ maˬ paˇ jaˆ naˇ, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu gʼaˇ duˬ shaˬ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ yaw dehꞈ dehꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ ni beh nehˬ taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 5:3-ahˇ gui.)a Aˬ dui maˇ maˇ ni laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za mawꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ meh. Aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ daˆ leꞈ˗eu loˬ meh.

2. “Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

² “Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Dawˬ heu Gaˬliˇ dawˬ paw naˇ, maˬ za kʼoeˇ za shaˇ˗eu hawˬ shaˇ shaˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ bi noeˬ mawˇ laˇ˗eu meh. Mehˬ tsoeˬ yaw pyaˬ yaw shaˆ˗ehˇ dm˗awˇ, gaˇ ma gaˇ dzeˇ mˇ ku˗awˇ neh nuiˇ luꞈ˗eu hawˬ shaˇ shaˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maˬ ya dzaˬ dehˆ˗eu miˇ neh gʼaˬ maˬ ahˇ˗eu uˬ taꞈ, nahˇ gʼahˇ paw uˬ tsaˇ deuˇ deuˇ˗ehˇ ya lawꞈ˗awˇ, uˬ ciꞈ paw jiˇ yaw gaˆ gaˆ gaˆ˗ehˇ ya shaˬ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ jeh ngawˇ ni gʼeh˗iˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, iˇ tsehˆ laˇ tsehˆ˗eu deuˬ jiˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ myaˆ haw maˬ cawˬ˗a. Aˬ yawꞈ yaw dehꞈ dehꞈ daˆ leꞈ nya˗eu gʼaˇ duˬ, caw ba˗eu jeˬ ya shaˇ meh lehˇ siˬ nya taˬ˗euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ Miˬyehˇ neh caw ba nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ loˬ meh lehˇ yaw muiˬ˗ehˇ siˬ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ Miˬyehˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗eu jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗eu meh.

3. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ jeˬ hu Yeˬsuˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ˗eu Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ˗ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu deuˬ laꞈ kʼoeˇ ya ahˇ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ smˇ jeˬ˗ahˇ ya siˬ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe yaꞈ˗euˬ gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ hawˇ˗eu Pawˇluˆ uˬ taꞈ, sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ haw ma.

Taˬ aw˗eu jeˬ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu jeˬ, jah˗eu jeˬ, mˇ mawˇ˗euˬ deuˬ

4. Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ aˬ jeˬ˗euˬ caw ba˗eu jeˬ shaˇ laˇ˗euˬ nga?

⁴ Tiˬ nah Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ, Yeˬsuˇ jawˇ gaˇ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ “nehꞈ uˇ leˇ taˬ˗awˇ, uˇ gawˇ laˇ paˬ˗ehˇ shaˬ dui dui luꞈ”˗eu miˇ neh, Yeˬsuˇ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ tahˬ shaˇ laˇ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 15:21-28) Aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ˗ahˇ tahˬ shaˇ ngeh, dzaw geuꞈ paˬ˗ehˇ gʼeu˗eu muiˬ˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ yaw myaˬ jeˬ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga lehˇ haw ma.

5. Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ, aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ mˇ mawˇ˗euˬ ngaˬ? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ nehˬ˗euˬ nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

⁵ Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ naˇ, maˇ diˇ taˬ aw˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ˗ehˇ ehˇ nya˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ aˬ kuiˬ zaˬ nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ ngeh aˬ yawꞈ nui ma maˬ pehˇ˗aˬ. Aˬ kuiˬ zaˬ heu naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ iˇ kahˇ laꞈ kʼoeˇ cuˬ taˬ˗eu jeˬ zaˬ pyeuꞈ meh. Nawˇ tawˇ neh, Yeˬsuˇ nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ ngehˬ laˇ naˇ nawˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ de? Haw teˬ nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ˗awˇ caw ba˗eu jeˬ maˬ paˇ shaˇ ni gʼeh ma laˬ? Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ teu gʼaˬ toˆ˗ehˇ maˬ jahˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ taˬ aw˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, ziꞈ dah ni Yeˬsuˇ˗ahˇ caw ba˗eu jeˬ leh jeh˗awˇ shaˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ ni laˆ noeˬ nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ, aˬ jeˬ ngaˬ? Yeˬsuˇ˗ahˇ jah˗eu nui jah heu meh. Aˬ yawꞈ nui jah ziꞈ dah ni gʼeh gaˇ haw mawˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ neh shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ jahˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬsuˇ ngaˇ˗aˬ, “byoˆ˗iˇ˗euˬ yawˇ deuˬ pyeuꞈ˗eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ gʼaˇ duˬ” caw ba˗eu lehˇ bi kʼehˇ gʼeh leꞈ˗euˬ ma lehˇ ehˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ heu gʼaˬ˗euˬ aˬ buˇ˗ahˇ nehꞈ uˇ leˇ˗euˬ gaˇ neh teh doˆ nehˬ˗euˬ meh.

6. Aˬ dui Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya dzaw geuꞈ˗euˬ nga?

⁶ Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gʼoe˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ aˬ buˇ kʼoeˇ gʼaˬ loꞈ˗ehˇ taˬ aw˗eu jeˬ, ziꞈ dah ni gʼeh˗eu jeˬ hawˇ˗eu jah˗eu jeˬ ya ahˇ˗eu meh. Taˬ aw˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba˗eu jeˬ shaˇ daˆ leꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬsuˇ Ka li˗ahˇ jiˇ ziꞈ dah ni ya jah˗awˇ, Yeˬsuˇ neh bi sheuˬ hehˇ taˬ˗euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ˗ahˇ jiˇ nui ma ya taˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45-47) Aˬ dui seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ˗ahˇ mˇ mawˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ ngehˬ gʼeh nehˬ˗awˇ sheuˬ hehˇ nehˬ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:5-7 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Nymˬ˗mˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ smˇ jeˬ˗ahˇ haw ma. Kʼoeˇ naˇ, Miˬyehˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ za nya˗eu nga lehˇ ya siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ, Pawˇluˆ hawˇ˗eu sahˬ paˬ Daˬbiˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ jiˇ haw ma.

Beˬtuˆluˆ loꞈ˗ehˇ nui jah laˆ ziꞈ daˆ leꞈ

7. Beˬtuˆluˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ a nehˬ taˬ˗euˬ nga? Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ˗eu loˬ nga? (Heˬbyehˇ 5:14–6:1)

⁷ Gʼaˬ kʼehˇ Beˬtuˆluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ma. Beˬtuˆluˆ˗aˬ, Yeˬsuˇ naˇ Meˬsiˇya pyeuꞈ meh lehˇ ha geuꞈ beh beh˗euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ naˇ “mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu jeˬ biꞈ˗eu dawˬ” mehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh kʼehˇ gʼeh leꞈ˗euˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu meh. (Yoˇhaˬ 6:66-68) Yeˬsuˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗awˇ mˬ kʼoeˇ taˆ maˬ gʼoꞈ daˆ leˇ mi naˆ˗ehˇ Beˬtuˆluˆ˗ahˇ “Ngaˬ˗euˬ yawˇ deuˬ˗ahˇ bo saˆ˗awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 21:17) Yeˬsuˇ neh a nehˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ Beˬtuˆluˆ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ˗ehˇ mˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ sahˬ boꞈ nyiˬ taꞈ bi boꞈ˗euˬ meh. Sahˬ boꞈ teu nyiˬ taꞈ aˇ nah naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ deuˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ, Beˬtuˆluˆ jiˇ yawˬ ha˗euˬ nui jah ziꞈ dah ni gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗euˬ dawˬ˗ahˇ gui˗awˇ pyehꞈ tseˇ˗eu loˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ “gʼoˆ shaw˗eu gʼaˇ duˬ shaˬ˗eu” tiˬ tsahˇ na jaˆ kʼawꞈ, Miˬyehˇ neh sheuˬ gʼeh˗eu laꞈ kʼoeˇ boꞈ˗euˬ Pawˇluˆ˗euˬ sahˬ boꞈ˗ahˇ jiˇ gui˗awˇ pyehˆ tseˇ˗euˬ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:15, 16) Beˬtuˆluˆ leh jeh˗awˇ pyehˆ tseˇ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ Pawˇluˆ neh boꞈ˗euˬ “dzaˇ yaw gʼahˇ” loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ gʼoˆ shaw nya˗awˇ zmˬ˗iˇ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ meh lehˇ jiˇ jah ziꞈ˗eu meh.—Heˬbyehˇ 5:14–6:1-ahˇ gui.

8. Beˬtuˆluˆ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh gʼoˆ shaw paˇ˗euˬ yaw shuiꞈ jeˬ za ngeh aˬ yawꞈ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ nga?

⁸ Beˬtuˆluˆ sheuˬ gʼeh˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ caw˗eu heu neh jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ nui jah ahˇ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Beˬtuˆluˆ Yuˇbeˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ saˇ baoˬ naˬ duˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ yaw sahˇ laꞈ kʼoeˇ oe˗awˇ, Moˇseˬ˗euˬ zahˇ dawˬ kʼoꞈ dawˬ laꞈ kʼoeˇ loꞈ˗ehˇ ya ehˇ naˇ, maˬ shawˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu jeˬ zaˬ˗ahˇ sehꞈ dzaˬ˗awˬ lehˇ ehˇ le gaˇ ya mawˇ˗euˬ meh. Dawˬ teu naˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗eu Beˬtuˆluˆ˗euˬ gʼaˇ duˬ tsawˬ guˆ˗iˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, dahˬ beh ngeh Beˬtuˆluˆ “Sahˬpaˬ˗oˇ, aˬ jeˬ keuˆ le kʼawꞈ ngaˇ maˬ dzaˬ. Zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ shawˇ˗a lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ yaw jawꞈ jeˬ˗ahˇ tiˬ jawˇ˗iˬ ngaˇ maˬ dzaˬ haw˗aˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ, mˬ taˆ gʼaˬ kʼehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ “Miˬyehˇ neh yaw shawˇ meh lehˇ kʼaˇ ehˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ, maˬ shawˇ˗a lehˇ nawˇ maˬ noeˬ kʼmˬ˗a” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:9-15) Toˆ˗ehˇ ehˇ gaˇ ya gaˬ ngeh, Beˬtuˆluˆ yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ laˆ poˆ laˆ paˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ ya siˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ yaw sahˇ mawˇ gʼaˬ˗awˇ tiˬ kʼehˬ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu Gawˬneˬliˇ neh kʼehˇ leꞈ˗euˬ aˬ li smˇ gʼaˬ, Gawˬneˬliˇ pehˬ kahˇ˗ahˇ gʼa laˇ jeˇ lehˇ kuˇ le˗euˬ meh. Yaw beh loꞈ˗ehˇ duˇ lawˇ nmˇ˗aˬ, Beˬtuˆluˆ aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu iˇ kahˇ˗ahˇ tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ maˬ iˇ˗a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ cawˬ˗euˬ tsawˇ jeuˬ deuˬ˗aˬ, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi maˬ shawˇ˗a lehˇ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ sawˇ taˬ˗euˬ miˇ neh meh. (Gʼaˬkʼehˇ 10:28, 29) Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ bi gaˬ mawꞈ˗eu lehˇ Beˬtuˆluˆ gʼoˆ shaw ngeh taˆ lehˇ mˇ caw˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 4:18) Aˬ yawꞈ Gawˬneˬliˇ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ, teu gaˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ nehˬ˗euˬ meh. Beˬtuˆluˆ tsawˇ haˬ heu deuˬ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu guiˬ lahˬ dawˬ˗ahˇ ha geuꞈ gaˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ za gaˇ, iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ, ya mawˇ ngeh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu meh.—Gʼaˬkʼehˇ 10:44-48.

9. Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˆ tseˇ naˇ aˬ jeˬ za˗eu nga?

⁹ Aˬ dui jiˇ Beˬtuˆluˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni, aˬ coeˇ loꞈ˗ehˇ duˇ˗eu Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ ya dzaw dahˬ beh˗eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ˗eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, dzaˇ yaw gʼahˇ˗ahˇ duˇ˗eu naꞈ suiˇ ni gʼeh˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ pyehˆ tseˇ˗eu loˬ meh. Aˬ dui ya leh jeh˗eu nmˇ ngeuˇ meh. Ehˇ kʼawꞈ leh jeh poeˬ kʼoꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui yaw teˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nyiˬ jeˬ za meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui neh ya siˬ˗euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ bi gaˬ dzehˬ laˇ˗awˇ, yaw zeu bi baw dzehˬ laˇ˗eu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ ehˇ nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 11:33; Pah mehˬ˗eu 4:11) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Beˬtuˆluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh, Jaˇliꞈ˗ahˇ gʼoˆ shaw paˇ˗eu jeˬ jaˆ ngeh ya ha geuꞈ˗awˇ, taˆ lehˇ ya mˇ caw nga lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ maˬ. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ neh gʼaˬ dawˆ lahˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

Pawˇluˆ loꞈ˗ehˇ nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ dm paˇ˗awˬ

10. Gawˇlawˇsehˇ 3:8-10-ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ dm˗eu loˬ nga?

¹⁰ Miˬyehˇ nui kahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ dzaˇ˗iˬ tiˬ jeˬ˗ahˇ ha geuꞈ˗eu loˬ meh. Teu naˇ, gʼaˬ kʼehˇ Pawˇluˆ neh ehˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ ‘nui ma yaw oeˇ lehˆ dzeh’˗awˇ, ‘nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ dm’˗eu heu pyeuꞈ meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:8-10-ahˇ gui.) Heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˇ yamˬ ya zmˬ˗awˇ, ya leh jeh daˆ leꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ ngeh neh Miˬyehˇ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ yaw myaˬ jeˬ leh jeh˗euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 1:14; Piˇliˇpiˆ 3:4, 5) Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ aˬ yawꞈ neh siˬ nya taˬ˗euˬ nui gahˇ heu naˇ yaw lehˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ nui jah paw tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ muiˬ˗a. Aˬ yawꞈ naˇ Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ˗ahˇ jiˇ maˬ siˬ nya˗eu uˬ taꞈ, nui ma huiˬ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ paw dzeˇ dzaˬ˗ahˇ haw˗eu seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ dm tsahˬ taˬ˗euˬ miˇ neh, “yehˬ bawˬ sehˇ lu˗ehˇ” ehˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 1:13.

11. Pawˇluˆ aˬ joˆ˗ehˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ˗euˬ nga?

¹¹ Pawˇluˆ Ka li zaˬ maˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ nui ma yaw pyuˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗euˬ meh. Gʼaˬkʼehˇ sahˬ boꞈ˗ahˇ Pawˇluˆ Yeˬsuˇ˗euˬ zaˬ lahˇ deuˬ˗ahˇ nui ma pehˇ dui dui˗awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ “sehꞈ ma lehˇ lmˬ lmˬ˗ehˇ kʼaˬ˗euˬ meh.” (Gʼaˬkʼehˇ 9:1) Pawˇluˆ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ gʼaˬ ngeh, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw oeˇ jeˬ biˬ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh dui dui˗euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:22, 31) Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ ni Pawˇluˆ hawˇ˗eu Baˬnaˬbaˇ yaw kaˬ “yaw kʼaˆ˗ehˇ ja dzaˬ”˗eu gaˇ kawˆ jiˇ jaˆ˗eu meh. (Gʼaˬkʼehˇ 15:37-39) Tiˬ poˆ na˗aˬ, Pawˇluˆ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ yaw oeˇ jeˬ˗ahˇ paˇ mˇ kʼoꞈ iˇ˗euˬ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗aˬ. Aˬ yawꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ gʼaˬ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni aˬ myah luꞈ mˇ˗eu gʼaˇ duˬ, “gʼawˇ mawˇ gʼahˇ laˇ ni yawˬ haˇ yawˬ ha teˇ teˇ˗ehˇ zuiˆ luꞈ˗eu ma” lehˇ ehˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 9:27.

12. Pawˇluˆ˗ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw oeˇ˗ahˇ byehˇ dzeh nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

¹² Pawˇluˆ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ gʼoe ni Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe˗eu miˇ neh, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw oeˇ˗ahˇ byehˇ dzeh nya˗awˇ nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ dm nya˗euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:13) Beˬtuˆluˆ loꞈ˗ehˇ Pawˇluˆ jiˇ “Miˬyehˇ neh biꞈ˗euˬ baoˬ˗ahˇ gʼoe˗euˬ” meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:11) Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ baˬ˗eu tsawˇ haˬ, gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ leˇ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ kʼaˇ noeˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ noeˬ mawˇ˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ leh jeh daˆ leꞈ ma lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ ni caw ba nehˬ˗eu meh.—Loˇmaˆ 7:21-25.

13. Aˬ dui Pawˇluˆ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ aˇ myaˆ kʼoꞈ mˇ laꞈ˗euˬ maˬ kaˬ, yaw dehꞈ dehꞈ˗eu yaw oeˇ byehˇ dzeh˗awˇ, nui ma yaw shuiꞈ dm˗eu leh jeh˗eu heu neh Pawˇluˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Tiˬ poˆ na nawˇ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ maˬ gʼaˬ leˇ˗eu, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ cawˬ˗ahˇ ngehˬ deuˬ˗eu, heu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu yaw oeˇ jeˬ˗ahˇ mˇ kʼoꞈ˗iˇ˗euˬ jaˆ naˇ, nui ma gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Nui ma gʼaˬ maˬ baˬ ni yawˬ ha˗euˬ noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˆ kawˆ beˬ paˇ˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh daˆ leꞈ˗awˬ. (Loˇmaˆ 12:1, 2; Eˇpeˇsu 4:24) Ehˇ kʼawꞈ nui ma yaw shuiꞈ dm˗eu heu naˇ, mehˬ tsoeˬ yaw shuiꞈ dm˗eu jeˬ nehˬ˗ehˇ maˬ duˇ leˇ˗a. Aˬ dui mehˬ tsoeˬ yaw shuiꞈ dm ngeh, aˇ dzehˬ˗ehˇ huiˬ dzeuˇ˗eu loˇ, suꞈ ti ni gʼeh˗eu loˇ lehˇ gʼeh naˇ, yawˬ ha˗ahˇ bi guꞈ tsaˬ iˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Miˬyehˇ˗euˬ nui ma yaw shuiꞈ dm˗eu heu naˇ, teu loꞈ˗ehˇ maˬ duˇ˗a. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ aˬ dui nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ ni maˬ laˆ paˇ nya˗a. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ nehˬ˗ehˇ ya dehꞈ tsaˬ˗eu meh.

Daˬbiˇ loꞈ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ haw piˇ˗eu uˬ moˆ jawˇ

14-15. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ, cehˆ zaꞈ duˬ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ nga? (Ja ceuˬ 27:5) (Sahˬ boꞈ baˆ kʼoˆ˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁴ Aˬ dui maˇ maˇ ni gʼeh˗eu laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu gʼaˇ duˬ, nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ˗eu dzaˇ dzaˬ˗eu, nui ma yaw shuiꞈ dm˗eu, heu deuˬ jahˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, Miˬyehˇ haw piˇ˗eu uˬ moˆ jiˇ ya jawˇ˗eu meh. Heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui Miˬyehˇ neh haw piˇ nehˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ ya jahˇ˗eu nga?

¹⁵ Sahˬ paˬ Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ taˬ˗euˬ haw piˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 27:5-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ nui jah˗ahˇ aˬ myah luꞈ deuˬ gʼeh˗eu aˬ jeˬ˗ahˇ neh maˬ kaˬ, aˬ suˇ gʼaˬ˗ahˇ neh maˬ kaˬ, haw piˇ nehˬ˗eu meh. Aˬ joˆ˗ehˇ haw piˇ nehˬ˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ laˇ nya˗eu tiˬ jeˬ˗euˬ keu ka maˬ jaˆ˗a lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. (Ja ceuˬ 34:7; Iˇsaˬyaˇ 54:17) Saˬdaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ paw pyawˬ˗eu deuˬ baoˬ aˇ naˆ ni kʼaˆ kʼawꞈ, aˬ deuˬ˗ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ maˬ laˆ shaˬ nya˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗ahˇ sehꞈ nya kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ dehꞈ kʼoꞈ nya meh. (1 Gawˇliˬtu 15:55-57; Pah mehˬ˗eu 21:3, 4) Kʼoeˇ naˇ, aˬ dui maꞈ nui ma laꞈ kʼoeˇ noeˬ shaˬ kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ˗ahˇ jiˇ deuˆ gʼaˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu meh. (Dawˬdaˬ 12:25; Maꞈtehˬ 6:27-29) Yeˬhawˇbaˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ neh jiˇ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ biꞈ nehˬ˗eu meh. Aˇ muˇ˗ahˇ sheuˬ gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui nui jah gʼaˬ kʼaˆ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 32:1, 2) Mehˬ bawˬ˗ahˇ iˇ˗eu heu jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu haw piˇ nehˬ laꞈ˗eu jeˬ bi za˗eu gaˇ ma tiˬ kahˇ pyeuꞈ meh.—Heˬbyehˇ 10:24, 25.

16. Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ geu jeˬ lehˇ haw piˇ nehˬ˗euˬ nga?

¹⁶ Yeˬhawˇbaˬ, Daˬbiˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ kʼaˇ naˇ haˬ˗eu kʼoeˇ keuˆ ni yaw gahˇ gahˇ˗ehˇ noeˬ tsehˆ nya˗awˇ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ dehꞈ nya ni caw ba nehˬ˗eu heu neh haw piˇ nehˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 5:1, 2 nehˬ˗ehˇ sheu cehˆ.) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ni maˬ muiˬ˗eu jeˬ mˇ˗euˬ baˬ da neh keuˆ le˗euˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ maˬ ya daˬ ni maˬ haw piˇ nehˬ˗aˬ. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:9, 10) Daˬbiˇ tiˬ poˆ na˗aˬ, yawˬ ha neh mˇ˗euˬ iˬ baˇ baˬ da neh maˬ ngeuˇ ni aˬ cawˬ neh mˇ˗euˬ jeˬ baˬ da neh shaˬ zahˬ ya puˬ˗euˬ lehˇ jaˆ˗eu meh. Teu ngeh Daˬbiˇ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga? Nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ Daˬbiˇ˗ahˇ gaˬ˗awˇ caw ba nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ˗euˬ meh.—Ja ceuˬ 23:1-6.

17. Aˬ dui Daˬbiˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga?

¹⁷ Aˬ dui jiˇ maˬ noeˬ tsehˆ mi na˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ shaˇ poˆ˗eu heu neh Daˬbiˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ haw piˇ˗eu miˇ neh maˬ ngeuˇ ni aˬ dui yawˬ ha neh noeˬ tsehˆ lehˬ˗euˬ miˇ neh kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:7, 8) Aˬ dui neh noeˬ tsehˆ lehˬ˗euˬ maˬ ngeuˇ gaˇ ya puˬ˗eu shaˬ zahˬ deuˬ aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ ngeh dzawˇ nehˬ nya˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗euˬ nui ma hawˇ˗eu nui noeˬ˗ahˇ haw piˇ nehˬ laꞈ meh lehˇ nui ma taˬ nya meh.—Piˇliˇpiˆ 4:6, 7.

Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe daˆ leꞈ

18. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu nga? Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼoe daˆ leꞈ nya˗eu nga? (Aˇ baˇ˗ahˇ jiˇ haw.)

¹⁸ 2026 kʼoꞈ, kʼoꞈ lah˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ naˇ, “Miˬyehˇ˗ahˇ gʼoe˗eu loˬ nga lehˇ siˬ nya˗eu deuˬ naˇ laˬ kʼaˬ cehˇ meh” lehˇ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu˗ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ naˇ haˬ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nymˬ˗mˇ aˬ dui˗euˬ tiˬ jawˬ laˬ kʼaˬ maˬ cehˇ˗eu deuˬ tehꞈ˗ehˇ jawˇ byah taˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ˗ahˇ ya gʼoe nya lehˇ maˬ noeˬ˗a. Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ yawˬ ha ya leˇ˗eu jeˬ˗ehˇ tahˬ naˇ gʼaˬ ma lehˇ noeˬ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ nui gahˇ˗ahˇ gʼoe˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ heu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ maˬ caw ba nehˬ nya˗a. Maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ maˬ biꞈ nehˬ nya˗a. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ˗ehˇ maˬ noeˬ˗eu gʼaˇ duˬ ya yahˇ˗eu meh. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ dui nui jah paw˗euˬ dzaˇ ya dzaˬ daˆ leꞈ˗awˇ, nui ma yaw shuiꞈ ya dm paˇ˗eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ haw piˇ˗eu uˬ moˆ ya jawˇ˗eu meh.