Dwi mir 12

Ka wagwoko dhogwa ngo, wec mwa romo nyayu lembe ma lee. Ku lapor, kan irombo ku ng’atu moko m’uai i ng’om ma jukwero tic mwa i ie, nyo ibed imito ekor iri kite m’umego gibetimo ko tic mwa i ng’ombe? I andha, itie ku pidoic ma rac ungo. Wamaru umego ku nyimego mwa man wamito wang’ei lembe ma gibekadhu kud i ie. Bende wamito walwong’ nying’gi i rwo mwa. Ento eno tie saa m’ukwayu ngo wawec iwi lembe m’uneno wan ungo. Ka wacego ng’atini tingli nia ekor iwa lembe moko ma tie amung’, nwang’u wabenyutho nia wamare ngo, man wamaru ngo bende umego ku nyimego ma gigene nia ebiweco ngo iwi kite ma gibetimo ko tic kuca. M’umbe jiji, ng’atu moko acel de mbe i kindwa ma copo mito nia emed peko i kum umego ku nyimego ma gibekwo i ng’om ma jukwero tic mwa i ie. Bende, umego kunoke nyamego m’ubekwo i ng’om ma kumeno ucikere ngo nikoro kite ma Jumulembe ma kuca gipangu ko tic mi lembanyong’a, coko, kunoke lembe mange mi tipo. w20.03 mba. 21 udu. 11-12

Mungu ucwio dhanu kara gikwo rondo ku rondo, ento ungo nia githo athoa. Re pi nikwo rondo ku rondo, ugam ukwayu nia Adamu giku Eva giwor cik moko ma yot ma Yehova umio igi, eyero kumae: “Ento yen mi ng’eyong’ec mi gin ma ber ku gin ma rac, kud icam nyinge moko: kum i ceng’ m’ibicamu nyinge moko ci e ibitho andha.” (Tha. 2:16, 17) Re Sitani ugam ulielo mac. Nikadhu kud i bang’ thwol, eyero ni Eva wec ma nwang’ere i giragora ma tin. Lembe ma rac utie nia Eva uyio vupo maeno man ecamu nying yen ma Mungu kwero. I ng’eye, cware de ucamu. (Tha. 3: 6) Eno ugam ulutho dubo man tho i ng’om. (Rum. 5:12) Calu ma Mungu ular uyero, Adamu giku Eva gigam githo de andha. Enke Sitani uweko ngo niwondo dhanu iwi tho. Oro moko i ng’eye, ecaku royo kit ndra mange. Moko utie nia ka ng’atini utho tipone medere asu nikwo. Kit ndra maeno utuc niwingo wi dhanu ma pol niai con.​—1 Tim. 4:1. w19.04 mba. 14-15 udu. 3-4

Awiya ging’eyo ngo niluro i lembe cuu pi nitimo ng’iong’ic, kunoke nineno peko man niure. Etie lembe ma yot ni ju ma maku awiya niwondogi man nimakugi. Saa moko, ju ma maku awiya giwondogi ku vupo ma reco. Ku lapor, ecopo wacu ni nyathin nia kan emake etie kosa pa nyathin ne, kunoke nia eno tie amung’ migi gin ario. Bende ecopo wonde nia kan eyero lembene ni jumange, ng’atu moko mbe ma biyie man nia ng’atu moko mbe ma bikonye. Ecopo wonde bende nia timo ribiri i kind nyathin ku jadit utie ayi mi nyutho mer i kindgi. Kara nyathin ubin unyang’ nia eno zoo utie vupo ecopo ting’o ire oro ma lee. I andha, vupo ma kumeno ketho enwang’ere nia en re m’etie jakosa man edongo ku paru ma nia ng’atu moko mbe ma copo mare kunoke ma copo juko cwinye. Lembe maeno ukonyowa ninyang’ nia dhanu ma jugam jumaku gicopo nwang’iri ku can oro ma lee i ng’eye. Wabekwo i nindo mi kajik ceng’, ma dhanu ma pol “mer mi wat umbe kugi,” man ‘dhanu ma reco ku ju ma girambri gibesagri asaga’ nitimo lembe ma reco.​—2 Tim. 3:1-5, 13. w19.05 mba. 15 udu. 7-8

Yesu ubed uponjo dhanu i ayi ma tung’ tung’ ma kani? Mi kwong’o, ebed eponjo dhanu nikadhu kud i lembe m’eyero. Wec pa Yesu ubino ku tego lee i ie, pilembe ebed eponjo dhanu ku lemandha iwi Mungu, ebed ekonyogi ning’eyo thelembe mi kwo man ebed enyutho igi nia Ker pa Mungu re ma bidaru peko ma ginwang’iri ko. (Lk. 24:19) Yesu ubed uponjo bende dhanu nikadhu kud i timo pare, man kit kwo pare ukonyo julubne ning’eyo kite ma gicikiri nikwo ko. (Yoh. 13:15) Yesu uponjo dhanu awene? Eponjo dhanu kinde m’ebino timo tic pare iwi ng’om. (Mat. 4:23) Eponjo bende julub pare nindo ma nok i ng’ei cer pare, calu ve kinde m’enyuthere ni julub ma romo 500, man eng’olo igi nia ‘giketh [dhanu m’i kind] thek ceke dok julub.’ (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 15:6) Calu ma Yesu tie wic mi cokiri, ebemedere asu nimio telowic ni julub pare niai m’edok i polo. Ku lapor, i kum oro 96 R.M., Kristu utelo wi jakwenda Yohana nimio juk ni Jukristu ma juwiro ku tipo.​—Kol. 1:18; Nyu. 1:1. w19.05 mba. 3 udu. 4-5

I nindo ma tin dhanu ma pol gibetimo tic ku kero pi niwang’u sente ma giromo kwo ko. Umego mwa ma dupa gibetimo tic pi saa ma lee pi ninwang’u cam, ning’iewo kendi ni juruot migi man ninwang’u udi ma giromo kwo i ie. Jumange gibed gitimo saa ma lee pi nicidho i tic man nidwogo i pacu. Jumange lundo pi nipong’o yeny migi man mi juruot migi, gitimo tic ma tek ma kwayu kero lee. Tic ma tek maeno ma gitimo duu ketho kinde ma gidok i pacu ginwang’u nia giol, pieno gibedo mbe ku tego mi ponjo piny. I andha, wacikara nikoyo saa mi ponjo Biblia man girasoma mwa cuu mandha. Pire tie tek nia watim kumeno tekene wamito wabed ku winjiri ma ber ku Yehova man wanwang’ kwo ma rondo ku rondo. (1 Tim. 4:15) Jumoko gibed giai nja pir kugweno pi niponjo piny kinde ma fodi woi umbe akeca i udi migi man ma fodi giai gicew acewa. Jumange ke gibed gikoyo dakika ma nok uthieno pi niponjo Biblia man ninyamu ie kinde ma dong’ woi umbe akeca. w19.05 mba. 26 udu. 1-2

Alokaloka ma kumeno timere ngo mbwang’ kumeni, man etimere ngo pi nindo acel kende. Kara watim alokalokane, wacikara ni ii “kud amora ceke” ke pi nindo ma lee. (2 Pet. 1:5) Wacikara nitimo kero lee mandha kara wawil pidoiwa m’upondo. Lembe mi kwong’o ma wacikara nitimo utie nirwo. Kwayu warwo ve Daudi m’ugam ukwayu Mungu kumae: “Cwi adunde ma leng’ yor i ia, E Mungu; man idwok cwinya nyen atira yor i ia.” (Zab. 51:10) Wacikara ning’eyo nia watie ku yeny mi loko pidoiwa, man wakwai Yehova ukonywa. Lembe mir ario ma wacikara nitimo utie ninyamu i lembe. Kinde ma wabesomo Biblia kubang’ ceng’, ukwayu wabed wakoi saa pi ninyamu i lembe ma wabesomo kara watuc ning’eyo paru kunoke nen ma rac m’ubekwayu wawil. (Zab. 119:59; Ebr. 4:12; Yak. 1:25) Wacikara ning’io cuu ka nyo watie ku kit paru m’ucungo iwi rieko mi ng’om maeni. Ka wanwang’u nia watie kud ayi ng’ico ma kumeno, ukwayu watim kero lee niwodhogi cen kud i wiwa. w19.06 mba. 8 udu. 1; mba. 10 udu. 10; mba. 12 udu. 11-12

Kinde m’ibemaku yub, keth saa m’ibitimo ie lembe m’ipangu man kud ilok saane. Kud ikur nia kankan m’i weng’i ceke ukeuthum kan icak timo lembe m’ipangu. (Ekl. 11:4) Kud iwek lembe ma tijgi mbe ucam saa peri man unyoth wii ku timo lembe ma pire tek akeca. (Flp. 1:10) Kan ecopere, pang nitimo tic perine i saa ma jucopo sendo wii ngo i ie. Nyuth ni jumange nia ubekwayu iketh wii i kum gin m’ibetimo. Bende neg telefon peri, bed isom mesaj kunoke imond i Internet i ng’eye. Adwogi mi lembe peri m’ipangu utie ve kaka m’ibemito tundo i ie kinde m’icaku woth. Kan andha imito ituc kuca, ibimediri asu ku woth kadok nwang’u bikwayu iwoth i yo m’adhoka de. Rom rom kumeno, kan iketho wii i kum adwogi mi lembe m’ipangu, cwinyi bitur ungo kinde m’inweng’iri i wang’ macero moko.​—Gal. 6:9. w19.11 mba. 30 udu. 17-18

Thelembe ma kani ma pire tek m’ucikere nicweli nilimo batizo? Saa m’ibino ponjo Biblia, ituc ning’eyo nia Yehova tie ng’atu ma nenedi, man ing’eyo bende kite pare ma tung’ tung’. Lembe m’iponjo i wie umulo adundeni lee man ucweli nimare ku cwinyi ceke. Mer m’imaru ko Yehova re m’ucikere nibedo thelembe ma pire tek m’ubecweli nilimo batizo. Thelembe mange m’ubecweli nilimo batizo utie nia iponjo lemandha mi Biblia man iyio lemandhane. Kenen lembe moko ma Yesu uyero kinde m’eng’olo nia juketh dhanu udok julub. (Mat. 28:19, 20) Yesu uyero nia jumii batizo ni dhanu ‘ku nying Wego, ku Wod, man tipo maleng’.’ Wec maeno thelembene tie ang’o? Emito yero nia icikiri niyio kud adundeni ceke lemandha ma Biblia ubeponjo iwi Yehova, Wode ma Yesu, man tipo maleng’. Lemandha maeno gitie ku tego ma yawe mbe man giromo mulo adundeni lee. w20.03 mba. 9 udu. 8-9

Yehova uoro jumalaika pi nipoyo Lot apoya kende ngo, ento bende pi nikonye kara kud etho i saa mi nyoth mi Sodoma. (Tha. 19:12-14, 17) Kumeno bende, ka waneno umego kunoke nyamego mwa moko ucaku bemondo i timo ma copo kelo peko i kume, wacikara nipoye. Kadok ebetio ngo ndhundhu ku juk mi Biblia ma jumio ire de, ukwayu wanyuth cirocir. Tim calu jumalaika. Kakare niweko cwinyi utur man iwenj umeru, ukwayu itim kero nikonye. (1 Yoh. 3:18) Mak cinge calu ma jumalaika gitimo, niwacu konye etii ku juk ma beco ma jumio ire. Nwang’u Yehova copo ketho wang’e zoo i kum kosa pa Lot. Re etimo ngo kumeno. Oro ma lee i ng’eye, ecwalu jakwenda Petro ku tipo pare maleng’ pi nikiewo nia Lot ubino won bedopwe. (Zab. 130:3) Nyo wacopo neno jumange calu ma Yehova ugam uneno ko Lot? Ka wabeii niketho wang’wa kwa i kum lembe ma beco m’umego ku nyimego mwa gibetimo, eno bikonyowa nicirogi, man biketho gibiyio juk ma wabemio igi yot yot. w19.06 mba. 21 udu. 6-7

Saa ma gavmenti mi ng’om m’ibekwo i ie ukwero dini mwa, icopo penjiri nia nyo kwayu idok i ng’om ma jukwero ngo tic mwa i ie kara itim ni Yehova m’itie agonya. Eno tie ng’iong’ic ma ng’atini ucikere nitimo en gire. I wang’ timo ng’iong’icne, jumoko gicopo neno nia gikenyam i lembe ma Jukristu mi rundi ma kwong’a gitimo kinde ma jubino nyayu ragedo i kumgi. Julub giringo kud i Yerusalem man gilal nge nge i Yahudi, i Samaria, man i adhura ma bor calu ve i Foiniki, i Kupro, man i Antiokia. (Mat. 10:23; Tic. 8:1; 11:19) Ento kinde ma judok junyayu ragedo kendo i kum Jukristu, Paulo ung’io nibedo kaka ma jubino nyayu ragedo i kumgi i ie pi tic mi lembanyong’a. (Tic. 14:19-23) Lembe maeno ubemio iwa ponji ma kani? Won otman ucikere ning’io en gire ka nyo gicopo dok i ng’om mange kunoke ngo. Re i wang’ nitimo ng’iong’icne, ukwayu ekerwo man epar cuu pi yeny mi juruot pare, pi bero kunoke pir ariti ma gibinwang’u ka gidok i ng’om mange. Wacikara ngo nipoko lembe iwi jumange pi ng’iong’ic ma gitimo. w19.07 mba. 10 udu. 8-9

Yesu uorowa nia ‘wacidhi, waketh [dhanu m’i kind] thek ceke dok julub.’ (Mat. 28:19) Ukwayu ngo wajik kende kende niponjo ng’atini ku lembe ma Yesu ubekwayu i bang’ julub pare, ento wacikara nikonye eng’ei kite m’ecopo tio ko ku ponjine i kwo pare. Saa m’ebetimo kero nitio ku cik mir ukungu mi Biblia i kwo pare, ubekwayu wawoth bekonye. Juponj Biblia moko giwilo paru migi man kura migi i kind dwi ma nok kende. Ento ni jumange eting’o nindo ma lee. Umego moko ma tie misioner i Pérou unwang’u bero ma lee pilembe egam enyutho cirocir. Ekoro kumae: “Watuc niponjo buku ario ku jalwo moko ma nyinge Raúl. Re asu fodi ebino nyego ku peko ma tung’ tung’ i kwo pare. Saa ceke winjiri bino mbe i gamiri migi, ebino ng’atu ma dhoge rac man awiya pare ubed uwore ngo ni kum kura pare. Re calu m’ebed ebino nja i coko, amedara asu nibeliewe man nikonye ku juruot pare. I ng’ei oro ma kadhu adek, egam elimo batizo.” w19.07 mba. 15 udu. 3; mba. 19 udu. 15-17

Wakepar nyanok iwi lembe ceke ma Paulo ubino timo kinde m’ebekiewo barua ni Jukristu mi Filipi. Saa maeno nwang’u jutwie i kol i Roma, man rieko m’ecopo wok ko i lembanyong’a ubino mbe. Re asu ebino timo tic ma tung’ tung’; ku lapor, ewotho rweyo lembanyong’a ni ju m’ubed ucidh unene, man ekiewo barua ni cokiri ma tung’ tung’ mi kabedo ma bor. Eng’eyo nia ecikere nitimo kero lee nitundo i ajiki mi kwo pare calu ma Kristu ugam utimo. Pieno eporo kwo mi Jukristu ku kwaya mi ng’wec. (1 Kor. 9:24-27.) Ng’atu m’uberingo kwaya ketho paru pare zoo kaka ma gibijigo ng’wec i ie. Saa moko i ng’wec migi, gicopo kadhu ku kaka ma jubelworo piny i ie, kunoke kaka ma lembe ma romo nyotho wigi usagu i ie. Nyo iparu nia ng’atu m’uberingo kwaya copo kecungo pi nineno piny ma jubelworo i dhu gengi? Ebicungo ngo kan ebemito enwang’ aloci! Wan de wacikara niuro lembe moko ci ma romo nyotho wiwa i ng’wec ma waberingo pi ninwang’u kwo. Ka waketho wiwa zoo i kum sukulia, calu Paulo, wabituc nitimo kero lee pi ninwang’u sukuliane! w19.08 mba. 3 udu. 4; mba. 4 udu. 7

Kinde ma wang’io nicaku kwo nimakere ku cik pa Mungu, wagam watimo alokaloka i kwo man i timo mwa. Saa moko ecopo bedo tek ni wedi mwa ninyang’ nia pirang’o watimo alokaloka maeno. Lembe mi kwong’o ma gicaku nineno i bang’wa utie nia dong’ wadikara ngo kugi i fet mi dini, man i lembgamba. Ku kwong’a, lembene copo nyayu ng’ecwiny i igi i kumwa. (Mat. 10:35, 36) Ento wacikara ngo niparu nia gibilokiri ngo. Ka waweko nikonyogi kara ginyang’ i yioyic mwa, eca nen ve wapoko lembe i wigi nia giromo ngo ku kwo ma rondo ku rondo. Yehova umio ngo iwa tic mi poko lembe iwi dhanu, ento emio tic maeno ni Yesu. (Yoh. 5:22) Ka watie dhanu ma waciro lembe, eno bikonyo wedi mwa niwinjo rwonglembe ma wabeyero igi yot yot. Ukwayu wabed ma ber ku wedi mwa, ento wacikara nikwo kugi ku riekowang’, niwacu kud wawek gilok yub ma wadaru maku, kadok gicopo nyayu ragedo i kumwa de. (1 Kor. 4:12b) Saa moko, nindo copo kadhu lee ka wedi mwa gibin ginyang’ cuu nia nitimo ni Yehova utie gin ma pire tek lee i iwa. w19.08 mba. 17 udu. 10, 13; mba. 18 udu. 14

Saa moko nyo kinde m’ipoi i kum peko moko m’igam iciro, iwacu yor i ii kumae: “Ka nwang’u ku tego para gira, nwang’u acopo ciro lembuca ngo.” Umego ku nyimego mwa ma dupa de gitie ku paru ma kumeno. Nyo idaru paru kumeno kinde m’ibepoi i kum kite m’igam iciro ko remokum moko, kunoke kite m’igam inyutho ko cirocir kinde ma wedi peri moko m’imaru utho. Saa m’ibeparu pi pekone, inwang’u nia icire ndhu pilembe tipo maleng’ pa Yehova umio iri ‘tego m’usagu ceke.’ (2 Kor. 4:7-9) Watie ku yeny mi tipo maleng’ pi nikonyowa kara wacerara i kum atelatela mi ng’om ma rac maeni. (1 Yoh. 5:19) M’umedo maeno, watie bende ku yeny mi tipo maleng’ pi ninyego i kum “udul tipo mi dubo.” (Ef. 6:12) Tipo maleng’ pa Yehova mio iwa tego kara watim tic ma tung’ tung’ ma Yehova umio iwa kadok wabenwang’ara kud amulaic de. Jakwenda Paulo unwang’u nia “tego pa Kristu” m’ejengere i wie re m’ukonye nimedere asu nitimo tic pi nipong’o yeny pare mi kum, man nirweyo lembanyong’a kadok kud i kind peko.​—2 Kor. 12:9. w19.11 mba. 8 udu. 1-3

Biblia kende re m’utie buku m’ukoro lembe ma Yesu utimo piri. Ponj nimaru Yesu kara mer m’imaru ko Yehova udok tek. Pirang’o ukwayu iponj nimaru Yesu? Pilembe Yesu ubed unyutho kite pa Won tap tap. Pieno kan imediri niponjo lembe iwi Yesu, ibitundo ning’eyo Yehova man ibimare lee mandha. Kepar kite ma Yesu ubed unyutho ko kisa ni dhanu ma jubed jucayu akeca, calu ve jucan, weg goru man ju ma peko ubenurogi. Kepar bende pi juk moko m’emio, m’ibetio ko i kwo peri ma kubang’ ceng’, man bero m’ibenwang’u pilembe ibetio ku jukne. (Mat. 5:1-11; 7:24-27) Mer m’imaru ko Yesu bidoko tek kan ibemediri niparu akeca iwi lam mi jamgony m’ethiero kara dubo mwa uwekere. (Mat. 20:28) Kan andha idaru nyang’ nia Yesu bino ayika nitho piri, lembuno bicweli niyewo dubo peri man nikwayu kisa i bang’ Yehova. (Tic. 3:19, 20; 1 Yoh. 1:9) Tek ing’eyo Yesu giku Yehova cuu, ibitheyo mer ku dhanu mange bende m’umarugi. w20.03 mba. 5-6 udu. 10-12

Umego moko romo caku paru nia en re m’ecopo timo tic moko cuu i cokiri. Kunoke nyamego moko copo caku paru nia ‘nwang’u won ot para re ma romo timo tic maeni ber nisagu umego ma jumio tije ire!’ Ento kan andhandha watie dhanu ma wajwigara, wabiweko ngo kit paru ma kumeno umond i iwa. Wacopo nwang’u ponji lee niai kud i lembe ma Musa utimo kinde ma jumange unwang’u rwom. Musa ubino telo wi nyithindho mir Israel man egam emaru tije lee mandha. Kinde ma Yehova ung’io dhanu mange gicak timo tije gikugi, Musa utimo ang’o? Eweko ngo kumira unege i kumgi. (Wel 11:24-29) M’umedo maeno, Musa unyutho jwigiri kinde m’eketho jumange de ucaku poko lembe mi Juisrael. (Ai 18:13-24) Eno uketho nyithindho mir Israel gibed gikuro ngo pokolembe migi pi saa ma lee, kum judongo ma romo poko lembe ubino dupa. Lembe maeno ma Musa utimo unyutho nia edieng’ ungo akeca i kum rwom pare, ento edieng’ i kum gin ma copo mio kony ni udul dhanu. Eno tie iwa lapor ma ber mandha! Dong’ ka wabemito Yehova utii kudwa, wang’ei nia gin ma pire tek utie jwigiri, ento ungo bodho mwa. w19.09 mba. 5-6 udu. 13-14

Wang’eyo ngo nia judong ng’om gibiyero nia pirang’o gibenyotho Babeli ma dit. Saa moko nyo gibiyero nia jurudini re m’ubecerogi ku ketho kwiocwiny iwi ng’om, man nia gibed giroyo dhoggi i lembgamba. Kunoke nyo gibiyero nia jurudini gicoko lonyo lee dit. (Nyu. 18:3, 7) Ubenen nia judong ng’om gibinyotho ngo dhanu ceke mi dini mi ndra. Ento ve gibinyotho dilo ma tung’ tung’ mi dinine. I ng’ei nyoth maeno, dhanu m’ubed udikiri i dini mi ndra gibinyang’ nia gin ma judongo mi dini migi copo timo umbe; e ve gibimwony nia nwang’u gibino de ngo i dinine. Nyoth mi Babeli ma dit bimaku ngo saa ma lee. (Nyu. 18:10, 21) Yehova ung’olo nia ‘ebijwigo ceng’’ ma masendi ma dit bimaku, kara ku junyoth “ju ma jugoyo nying’gi” man dini mandha bende.​—Mk. 13:19, 20. w19.10 mba. 15 udu. 4-5

Mego, saa moko nyo junyodo peri gibino dhanu ma kwiny kud awiya, man gibed gikok i wiwu kwa akoka. Eno uketho idongo m’ing’eyo nia juponjo awiya kumeca. Kadok kawoni dong’ idaru ng’eyo kite ma Yehova ubemito iponj ko awiya peri de, re saa moko ecopo bedo yot ungo nikwio kumi man nicirogi asagane ka gitimo iri tegowic kinde m’iol. (Ef. 4:31) I saa ma kumeno, pire tie tek lee dit nia ikwai kony i bang’ Yehova. (Zab. 37:5) Mego moko ginwang’u nia etie lembe ma pek ninyutho mer ni awiya migi. Saa moko nyo gigam gidongo i udi ma mer mandha ubino mbe i kind awiya ku junyodo. Ka in de idongo i udi ma kumeno, kud ipodh i kit kosa maeno. Mego m’ubemito ewor Yehova ucikere niponjo ayi ma tung’ tung’ m’ecopo nyutho ko mer ni awiya pare. Saa moko ecopo bedo ire lembe ma tek nitimo alokaloka, ento etie lembe ma copere. Kan etimo alokaloka maeno, en ku juruot pare ceke gibibedo ku mutoro. w19.09 mba. 18-19 udu. 19-20

Ka ng’atu moko ubetimo ni Yehova, re ebemiyere bende lee nisayu lonyo mi ng’om maeni, nwang’u ebetimo ni judongo ario. Eno nyutho nia ebetimo ngo ni Yehova kende. Yor i kum oro 100 R.M., Jukristu moko mi cokiri mir adhura mi Laodikia gibed giting’iri kumae: “An a lony, man alimo lonyo, man can gin moko mbe m’unega.” Ento i wang’ Yehova giku Yesu, gibino ‘jucan m’umbe mutoro de man m’umbe piny man abinga, muneru de.’ Pieno, Yesu utwinyogi. Etwinyogi ngo pi lonyo migi, ento pilembe mer ma gimaru ko lonyo ubino nyotho winjiri m’i kindgi ku Yehova. (Nyu. 3:14-17) Ka waneno nia ve wacaku bemaru lonyo, kwayu watim alokaloka nyapio pio. (1 Tim. 6:7, 8) Pilembe ka watimo ngo kumeno, adundewa bipokere, man Yehova bijolo ngo thier mwa. Yehova ubemito wamare ‘kud adundewa ceke.’​—Mk. 12:30. w19.10 mba. 27 udu. 5-6

Wec mi dhu Jugiriki ma juloko nia “ucung’o” thelembene tie “ucwalu.” Luka m’ukiewo buku mi Tic mi Jukwenda bende utio ku kit wec mi Jugiriki ma rom eno pi nikoro pi yei ma yamu ubino ‘leko.’ (Tic. 27:15) Jararieko moko m’uponjo lembe iwi Biblia uwacu nia kinde ma jakwenda Petro ukiewo nia tipo maleng’ “ucung’o” dhanu ma gikiewo Biblia, etio ku wec ma romo ketho dhanu gipar pi woth ma wi pii. Petro umito wacu nia calu ma yamu cwalu yei kara ecidhi nitundo kaka m’ebinyiko i ie, tipo maleng’ bende ucwalu dhanu ma gikiewo Biblia kara gitim tic ma Mungu umio igi. Jararieko ma rom eno umedo kumae: “I ayi mi lapor, ebino ve jubila gibed gitwio bongu iwi yei.” Yehova ubed utimo thenge pare, niwacu ebed eoro tipo maleng’ pare. Jugor Biblia ke gibino ayika nilubo telowic pa tipo maleng’ calu ma Mungu ukwayu i bang’gi. Tin bende tipo maleng’ romo konyowa kara wakadh kud i amulaic man peko ma ve mujanga pi nimondo i ng’om ma nyen pa Mungu. w19.11 mba. 9 udu. 7-9

Saa moko, cwinywa romo tur pilembe wabenwang’ara ku peko moko. I andha wiwa romo wil ungo i kum peko ma wabekadhu kud i ie. Re kwayu ngo waketh wiwa kwa niparu pi pekone. Kan ungo, wiwa romo wil i kum lembe ceke ma beco ma Yehova ung’olo iwa. (Nyu. 21:3, 4) Ka wiwa wil ke, cwinywa copo tur man waromo voc; e wacopo weko nitimo ni Yehova. Wakenen kite ma nyamego moko mir États-Unis ubemedere ko niketho yioyic pare ubed ma tek. Nyamegone ubegwoko won ot pare m’uremo lee. Ekiewo kumae: “Pi saa moko, peko ma wabekadhu kud i ie uroyo adieng’a lee i iwa, man cwinywa de ukeutur, re asu watie ku genogen ma tek. Abedwoko foyofoc lee dit ni Yehova pilembe cam ceke mi tipo m’ebemio iwa ubetielo yioyic mwa man ubetielo cwinywa lee mandha. Andhandha watie ku yeny mi juk man mi tielocwiny ma kumeno. Cam mi tipo maeno bekonyowa kara wamedara asu nitimo ni Yehova man niciro amulaic.” Wec pa nyamego maeni ubenyutho nia waromo tundo nivoyo turcwiny! Nenedi? Nen peko peri calu amulaic ma Sitani ukelo iri en. Gen Yehova man kwaye etiel cwinyi. Cam cam ceke mi tipo m’ebemio. w19.11 mba. 16 udu. 9-10

Asagane judong cokiri gicikiri nitio ku cik mir ukungu maeni mi Biblia. Jadit cokiri ung’eyo nia ecikere ngo nikoro “lembamung’a” mir umego ku nyimego mi cokiri ni dhaku pare. Kan ekoro lembene ke, ebidaru valer pare i wang’ umego ku nyimegone, man gibigene ngo. Ju ma gitie ku rwom i cokiri gicikiri nibedo ‘ma dhoggi ario ngo.’ (1 Tim. 3:8) Eno ubenyutho nia gicikiri ngo nibedo juvupo man juyernying’. Tek jadit cokiri moko umaru dhaku pare, ebinure ngo ku lembe moko m’ukwayu ngo eng’ei. Dhaku romo ketho jumange gigeno won ot pare kan ebed erere ngo nia ekor ire lembe ma tie amung’ mi cokiri. Tek dhaku ubetio ku juk maeno, nwang’u ebediko cinge ku won ot pare, man ebenyutho bende yung ni ju m’ukoro amung’ migi ni won ot pare. M’usagu zoo ke, eno nyayu anyong’a i Yehova, pilembe timo maeno biketho cokiri ubed i acel man ku kwiocwiny.​—Rum. 14:19. w20.03 mba. 22 udu. 13-14

I oro 1512 W.R.M., kinde ma juketho hema i the got Sinai, juketho Harun ku wote gidoko julam, man Musa re m’utelo wi lembe m’utimere cing’ nica. (Ai 40:17; Law. 9:1-5) Yehova unyutho nenedi nia eyio julam maeno ma juketho ma nyen? Saa ma Harun giku Musa gibemio mugisa iwi dhanu, Yehova uoro mac kud i polo, man uwang’u lam ma jubethiero iwi pemlam kpo. (Law. 9:23, 24) Mac m’uloro kud i polo i ayi mir udu cing’ ma juketho julam unyutho lembang’o? Yehova uoro mac pi ninyutho nia eyio Harun ku wote gibed julam, man ebibedo kugi. Kinde ma Juisrael gineno lembe maeno m’unyutho kamaleng’ nia Yehova uyio julam m’eketho, ginyang’ nia kwayu gin de gidik cing’gi kugi i lembe ceke. Nyo lembuno tie iwa ku kony tin de? Eyo! Julam ma juketho con eca unyutho lembe moko ma lee ma bibino. Kristu ma tie Jalam ma dit utie ku julam mange 144 000, ma gibitimo karacelo kugi i polo. (Ebr. 4:14; 8:3-5; 10:1) Andhandha, Yehova ubetelo wi dilo pare tin eni, man ebemio mugisa i wie. w19.11 mba. 23 udu. 13; mba. 24 udu. 14, 16

Kinde ma jakwenda Paulo ubino i Korinto, gibed gibedo kud Akula man Priskila, man ‘gitimo karacelo: kum gibino jubodho mi kwoyo hema.’ Wec ma Biblia yero nia Paulo timo tic “diewor ku dieceng’” unyutho ngo nia etimo kwa tic. Ento ebed eyom bende, ku lapor i ceng’ Sabatu. I nindo maeno, ebed erweyo lembanyong’a ni Juyahudi, ma de gibed gitimo ngo tic i ceng’ Sabatu. (Tic. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4) Jakwenda Paulo ubed utimo tic pi ninwang’u sente; re asu ebed edikere wang’ ma pol i tic ma leng’ mi rweyo “lembanyong’a pa Mungu.” (Rum. 15:16; 2 Kor. 11:23) Paulo ubed umio amora i kum jumange bende kara gimiyiri i tic mi lembanyong’a. Pieno, eyero nia Akula giku Priskila gitie ‘jutic wadi i Kristu Yesu.’ (Rum. 12:11; 16:3) Paulo ukwayu Jukristu mi Korinto nia ‘gisagri thiri thiri i tic pa Rwoth.’ (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8) Bende, Yehova utelo wi Paulo ku tipo pare nikiewo kumae: “Tek ng’atu moko kwero timo tici, kadok acama de kud ecam.”​—2 Tes. 3:10. w19.12 mba. 5 udu. 12-13

Kinde ma Yehova ucwio nico ku dhaku ma kwong’a, eketho ava mi nyolo awiya i igi. Dong’ ng’a m’ucikere ning’io ni nico ku dhaku pare ka nyo gibinyolo awiya man nia gibinyolo awiyane awene? I suru moko, dhanu gitie ku paru ma nia ka jumoko gigamiri ci, gicikiri ninyolo awiya ndhundhu. Wedi kunoke jurimbgi copo caku dhuro mac i kumgi nia ginyol m’umbe galu. Umego Jethro ma bedo i Asie, uyero kumae: “I cokiri mwa, jumoko ma tie kud awiya gibed girero ju m’unyol ungo nia ginyol awiya nyapio pio.” Umego mange ma nyinge Jeffrey, ma bedo bende i Asie, uyero kumae: “Jumoko yero ni ju m’awiya migi mbe nia saa ma gibitii, gibiyenyo kpe ng’atu ma bigwokogi.” Enre nico ku dhaku pare gicikiri ning’io gin gigi ka nyo gibinyolo awiya kunoke ngo. Gin re ma gicikiri ning’io; eno tie lembe m’uneno gin ario. (Gal. 6:5) I andha ka jumoko gigamiri, jurimbgi man wedi migi gimito nia gikwo ku mutoro. Ento kwayu dhanu ceke ging’ei nia nico ku dhaku pare re ma gicikiri ning’io gin gigi ka nyo gibinyolo awiya kunoke ke ngo.​—1 Tim. 5:13. w19.12 mba. 22 udu. 1-3

Nyo ibed inwang’u nia etie tek iri niyio nia Yehova tie Wuru? Jumoko giromo paru nia gitie gin moko ngo i wang’ Yehova. Bende gibedo ku jiji ka nyo andha Mungu ma Jategokpo copo dieng’ pigi. Ento Wegwa ma jamer ubemito ngo wabed ku paru ma kumeno. Emio iwa kwo man ebemito wabed ku mer ma ceng’ini kude. I ng’ei ma jakwenda Paulo unyutho pi lemandha maeno ni dhanu m’ebino weco kugi i adhura mir Athene, eyero igi nia Yehova ‘nibor ungo kudwa kubang’wa nzu.’ (Tic. 17:24-29) Mungu ubemito wan ceke wawec i bang’e tap calu ma nyathin weco ko i bang’ won m’umare man m’ubedieng’ pire. Jumoko gicopo yio ngo yot yot nia Yehova tie Weggi, pilembe weggi m’unyologi de unyutho ngo igi mer i ayi mandha. Nyamego moko uyero kumae: “Baba ubino kwiny kuda mi tuko ngo. Saa m’acaku ponjo Biblia acaka, ebino tek ira nicoro i vut Wegwa mi polo.” Nyo in de itie ku paru ma kumeno? Kan etie kumeno, cwinyi kud utur, ng’ei nia nok nok in de ibinwang’u nia Yehova tie Wego ma ber m’usagu zoo. w20.02 mba. 3 udu. 4-5

Yesu uponjo nia kadok watie ku copo ma nok kunoke wabeparu nia gin ma wabetimo ni Yehova kabang’e mbe de, re gin ceke ma wabetimo ni Yehova i saa mi tio mwa, enene ni gin ma pire tek. (Zab. 92:12-15; Lk. 21:2-4) Pieno, keth paru peri iwi gin m’icopo timo. Ku lapor, icopo koro pi Yehova ni dhanu, icopo rwo pir umego ku nyimego man icopo tielo cwiny jumange kara gimediri nigwoko bedoleng’ migi. Yehova neni nia itie jatic wadi pilembe itie ayika niwore, ento ungo pi gin m’itie ku copo mi timo. (1 Kor. 3:5-9) Watie ku mutoro lee nitimo ni Yehova Mungu, pilembe dhanu ceke ma gibetimo ire pigi tie tek lee i ie! Ecwiowa kara watim yeny pare; bende thier mandha ma wabetimo ire re ma ketho wabedo ku mutoro i kwo mwa. (Nyu. 4:11) Kadok ng’om copo nenowa nia tijwa mbe de, Yehova re nenowa kumeno ngo nyanok de. (Ebr. 11:16, 38) Dong’ kadok twoyo ubenurowa, wabeciro can sente, kunoke tio udaru tego mwa, wapoi nia gin moko acel de mbe ma copo koyowa ku mer ma Wegwa mi polo umaru kowa.​—Rum. 8:38, 39. w20.01 mba. 18 udu. 16; mba. 19 udu. 18-19

Wacopo kabu kumira cen kud i iwa nwang’u wabenyutho jwigiri man wabefoyo ku piny ma watie ko. Ka watie ku kite maeno i adundewa, kumira binegowa ngo nyanok de. Jwigiri biketho wabinwang’u ngo nia waloyo dhanu zoo. Bende, wabiparu ngo nia waromo ku lembe ceke. (Gal. 6:3, 4) Ng’atu ma foyo ku piny m’etie ko porere ngo ku jumange, ento piny pare romo wang’e. (1 Tim. 6:7, 8) Ng’atu ma jwigere man ma foyo ku piny m’etie ko bedo kud anyong’a kinde ma lembe moko ma ber utimere ni ng’atu mange. Tipo maleng’ pa Mungu romo konyowa nikabu kumira kud i iwa; ecopo konyowa bende ninyutho jwigiri man nifoyo ku piny ma watie ko. (Gal. 5:16; Flp. 2:3, 4) M’umedo maeno, tipo maleng’ romo konyowa kara wang’ii cuu pidoic m’upondo i iwa, man kara wang’ei thelembe m’ubecwaluwa nitimo lembe moko. Ku kony pa Mungu, wacopo wilo paru ma rac ku paru ma cuu man ma gierojo.​—Zab. 26:2. w20.02 mba. 15 udu. 8-9

Thieriri utie lembang’ola m’itimo ni Yehova man ebemito nia ipong’ lembang’olane. Pieno, dikiri i lembe ma tung’ tung’ mi cokiri peri. Umego ku nyimego mi cokiri gitie jupewu mi tipo. Kan icidho nja i coko, mer m’i kindwu kugi bidoko tek. Som Biblia kubang’ ceng’ man nyam i lembe m’ibesomone. (Zab. 1:1, 2) Ting’ saa inyam cuu i lembe m’iai isomo. E lembene bimulo adundeni. Bed ‘irwo’ wang’ ma pol. (Mat. 26:41) Kan iberwo kud adundeni ceke, ibicoro ceng’ini i vut Yehova. Mediri ‘niyenyo ma kwong’a Ker’ pa Mungu. (Mat. 6:33) Icopo nyutho nia ibeyenyo ma kwong’a Ker pa Mungu nwang’u ibeketho tic mi lembanyong’a i kabedo ma kwong’a i kwo peri. Tek iberweyo wang’ ma pol, yioyic peri bibedo tek. Peko moko ci m’ibinweng’iri ko i ng’om maeni gitie ‘yot man gibikadhu akadha.’ (2 Kor. 4:17) Ento thieriri peri man batizo peri bimio iri bero dupa: ibikwo ma ber tin eni man i nindo m’ubino ibinwang’u “kwo mandha.” (1 Tim. 6:19) Nyo pire tie tek nia itwoniri ku lembe dupa man ibed ayika niciro peko pi nilimo batizo? Eyo! w20.03 mba. 13 udu. 19-21

Tek ng’atu m’iponjo kude Biblia ubetimo ngo mediri, saa moko bikwayu nia ikepenjiri kumae: ‘Nyo ukwayu awek niponjo kude?’ Re i wang’ niweko ponjo kude, kepenjiri kumae: ‘Nyo ng’atu ma waponjo kude ubemedere cuu nimakere ku copo pare?’ ‘Nyo emaku ‘beworo’ lembe m’ebeponjo, niwacu ebetio kude i kwo pare?’ (Mat. 28:20) Re lembe mi can utie nia juponj Biblia moko gitie ve nyithindho mir Israel mi rundi pa Ezekiel. Yehova uyero pigi ni Ezekiel kumae: “Nen, kuno ibedo igi calu wer mi mer pa ng’atu ma dwande ber, ma copo goyo adungu ber de; kum gibiwinjo lembe peri, ento gibitimogi ngo.” (Eze. 33:32) Wacopo nwang’u nia etie lembe ma tek ninyutho ni ng’atini nia wamito jigo ponjo Biblia kude. Ento kwayu wang’ei nia “nindo dong’ cek.” Pieno, kakare ninyotho saa mwa nitelo wi ponji pa ng’atu m’ubetimo ngo mediri, wacikara niyenyo ng’atu ma timo pare ubenyutho nia ‘adundene bedo ayika pi kwo ma rondo ku rondo.’​—Tic. 13:48. w20.01 mba. 6 udu. 17; mba. 7 udu. 20

Jurudini mi ndra gibed giponjo ngo dhanu ku lemandha mi Biblia m’unyutho nia nindo moko ju ma giworo Mungu gibikwo rondo ku rondo iwi ng’om. (2 Kor. 4:3, 4) Tin, juponji mi dini mi ndra ma pol giponjo nia dhanu ma beco ceke becidho i polo i ng’ei tho. Ento nyathin ungu mi Juponj Biblia ma gicaku wodho gazeti Otkur ma Wiw i oro 1879, gibed giponjo ngo kumeno. Ginyang’ nia Mungu bidwogo Paradiso iwi ng’om man dhanu milioni dupa ma gibewore gibikwo iwi ng’om keni, ento i polo ngo. Re i saa nica, gigam ginyang’ ungo cuu cuu nia dhanu maeno ma gibikwo iwi ng’om gitie jukani. Juponj Biblia ginyang’ bende nia nimakere ku Lembagora, ungu mi dhanu moko nuti ma “jung’iewogi kud i ng’om” pi nicibimo ku Yesu i polo. (Nyu. 14:3) Dhanu maeno tie Jukristu 144 000 ma gitimo ni Mungu kud amora man gigwoko bedoleng’ migi ire kinde ma gibino iwi ng’om. w19.09 mba. 27 udu. 4-5