Dwi mir 11

Dhanu ma dupa tin eni, kadok ju m’usomo de, giparu nia juk mi Biblia umbe ku kony. Giyero nia kan ibed inwang’u nia jumange pigi tie tek nisegi, gibinwang’u beng’i. Dong’ timo maeno zoo ma ng’om pa Sitani ubecwalu dhanu i ie ukelo matoke ma kani? Ineno lembang’o i kwo pa dhanu? Nyo ju ma gimariri gigi gitie jumutoro? Nyo gikwo ku mutoro i udi migi man nyo gitie ku jurimo ma beco? Nyo gitie ku mer ma ceng’ini ku Mungu? Nimakere ku lembe m’ineno; ang’o ma mio adwogi ma ber, nyo etie nilubo rieko m’i ng’om maeni kunoke nilubo rieko ma nwang’ere i Lembe pa Mungu? (1 Kor. 3:19) Dhanu ma gibelubo telowic mi jururieko m’i ng’om maeni, gitie ve ng’atu moko m’urwinyo re elund ebepenjo yo de i bang’ jawodhe m’urwinyo ma giwotho gikude. Yesu yero pi jururieko mi rundi m’ekwo i ie kumae: “Gi jutelwidhanu ma gin de gin abinga. Tek abinga telo wi abinga, gin ario de gibipodho i vur.” (Mat. 15:14) Andhandha, rieko m’i ng’om maeni utie lemkasegu i wang’ Mungu. w19.05 mba. 24-25 udu. 14-16

I oro moko m’ukadhu ceng’ini eni, wend dhanu ma camu mukati man ma madhu divai i Poi pi tho pa Yesu umedere. Nyo lembe maeno ucikere nidieng’o cwinywa? Ungo. ‘Yehova ung’eyo ju ma gi jupare.’ (2 Tim. 2:19) M’uweko Yehova, umego ma gibed gikwanu wend ju ma camu mukati man ma madhu divai i Poi pi tho pa Yesu ging’eyo ngo nia i andha tipo uwiro ng’a. Pieno, wend dhanu ma camu mukati man ma madhu divai uketho i ie bende ju ma giparu apara nia tipo wirogi, ma ke i andha tipo wirogi ngo. Ku lapor, jumoko ma i wang’e gibed gicamu mukati man gibed gimadhu divai gidok giweko. Jumoko ke remo m’unyotho wigi re m’uketho giparu nia gibibimo karacelo ku Kristu i polo. I andha wang’eyo ngo nia Jukristu ma tipo wiro gidong’ adi tap iwi ng’om. Jukristu ma tipo wiro bibedo nuti i kabedo ma tung’ tung’ i wang’ ng’om kinde ma Yesu bibino cokogi. Biblia yero nia i nindo mi kajikceng’, Jukristu ma tipo wiro bidong’ nyanok i ng’om. (Nyu. 12:17) Ento enyutho ngo nia saa ma masendi ma dit ubecaku binwang’u nia gidong’ adi tap. w20.01 mba. 29-30 udu. 11-13

Pi ninyutho nia Yehova umaru awiya pare lee mandha, Yesu umaku lapor pa wod m’urwinyo. (Lk. 15:11-32) Wego ma Yesu uweco pire i lapor maeno umedere asu nibedo ku genogen nia nindo moko wode bidwogo. Kinde ma wod m’urwinyo udwogo i pacu, won ujole ku yaw yaw mi tuko ngo. Ka wakier kud i yo pa Yehova ento wayewo dubo mwa, wabed ku genogen nia Wegwa mi polo tie ayika nijolowa i bang’e. Yehova Wegwa biyiko lembe ceke m’Adamu nyotho. I ng’ei jai p’Adamu, Yehova umaku yub ning’io dhanu 144 000 ma gibibedo jubim man julam karacelo ku Wode i polo. I ng’om ma nyen, Yesu ku ju m’ebibimo kugi gibikonyo dhanu kara gidok leng’. Ka dhanu maeno gikadhu kud i amulaic ma tokcen, Mungu bimio igi kwo ma rondo ku rondo. Wegwa mi polo bibedo ku mutoro ma lee dit kinde m’ebineno nia ng’om ngung’ upong’ ku nyithindho pare ma co ku ma nyir ma gidoko leng’. Ebibedo saa ma ber mi tuko ngo! w20.02 mba. 6-7 udu. 17-19

Wan ceke wakepenjara kumae: ‘Pi nilubo tok Kristu, nyo abetimo alokaloka yo woko kende kunoke nyo abetimo alokaloka yor i ia de?’ Pire tie tek nidwoko wang’ penji maeno. Wec ma Yesu uyero ma nwang’ere Matayo 12:43-45 unyutho nia ukwayu nitimo lembe moko. Wecne ubemio iwa ponji ma e ma pire tek: Ka wadaru wodho paru ma reco kud i wiwa, wacikara niroyo paru m’uai i bang’ Mungu kakagi. Nyo ecopere niwilo pidoiwa m’upondo, niwacu niwilo adundewa man kite ma waparu ko lembe? Eyo, Biblia unyutho nia ecopere. Eyero kumae: “Wudok nyen i tipo mi pidoiwu, man wurony ng’atu ma nyen ma calku koth Mungu ecwire i bedopwe ku leng’cwiny mi lemandha.” (Ef. 4: 24) Andha, wacopo tuc niwilo pidoiwa, re etie lembe ma yot ungo. Nicerara i kum paru man timo ma reco kende uromo ngo; ubekwayu walok ‘pidoiwa;’ niwacu, wacikara niwilo ava mwa, timo mwa, man thelembe ma cwaluwa i timo moko. Kara watund nitimo kumeno, ubekwayu wabed watim kero saa ceke. w19.06 mba. 9-10 udu. 6-7

Yehova uneno kisa i kum Lot, pieno eoro jumalaika ucidh ubodhe ku juruot pare. Re kakare niwok ndhundhu, Biblia uyero nia Lot ‘ugalu.’ E jumalaika gimaku cing Lot ku juruot pare pi niwodhogi kud i Sodoma. (Tha. 19:15, 16) Kinde ma jumalaika uwodhogi, giyero ni Lot nia giring iwi got. Re kakare niworo dwand Yehova, Lot ukwayu nia giring i adhura moko ma ceng’ini keca. (Tha. 19:17-20) Yehova uciro Lot man ewinje, pieno eyio nia giring i adhurane. I ng’eye, lworo umaku Lot nikwo i adhura maeca, man edok ebedo iwi got tap kaka ma nwang’u Yehova ular ukwayu nia giring i ie. (Tha. 19:30) Ma jiji mbe, Yehova unyutho cirocir ma yawe mbe ni Lot. Calu Lot, umego kunoke nyamego mwa moko mi tipo copo maku yub ma rac ma romo kelo peko lee i kume. Ka lembe ma kumeno uwok, iromo timo ang’o? Saa moko waromo nwang’u nia ebekayu gin m’ecoyo; copo bedo kumeno de andha. (Gal. 6:7) Ento ecibedo ber mandha ka wakonye calu ma Yehova ugam ukonyo ko Lot. w19.06 mba. 20-21 udu. 3-5

Saa ma judegi mwa gikwero tic mwa, gigeno nia lworo binyai i iwa man wabiweko nitimo ni Yehova. M’uweko tic mwa ma gikwero, gicopo mewo lembe mi ndra ku nyingwa, gicopo oro jurucik ubin ukei i udi mwa, giterowa i wang’ kesi kunoke gicopo bolo jukindwa moko i kol. Giparu nia calu ma gibolo umego ku nyimego mwa moko i odkol, ndiri bimakuwa. Ka wacaku lworogi man kumwa ucaku miel pilembe nia gicopo nyayu peko i kumwa, eno copo jwigo amora mwa, kunoke romo ketho wajigo nitimo ni Yehova. Wamito ngo nyanok de nidoko calu kit dhanu ma jukoro pigi i Lembe mi Julawi 26:36, 37. Wacikara ngo niweko lworo uketh wajwig amora mwa i tic pa Yehova, kunoke uketh wajig tije ajiga zoo. Ento ukwayu waketh genogen mwa zoo iwi Yehova man kud wawek kumwa miel nyanok de. (Zab. 27:1) Wakwai Yehova unyuth iwa gin ma wacikara nitimo. Pieno, ku kony pa Mungu, kadok jabim ma tie ku tego rukani de copo cerowa ngo nitimo thier ni Mungu mwa. Ragedo copo cwaluwa nitimo ni Yehova nisagu, kakare ninyayu lworo i iwa. w19.07 mba. 9-10 udu. 6-7

Kadok fodi inwang’u ngo ng’atu moko m’ubemito edok jalub de, mediri asu nisayu. Poi nia Yesu uporo tic mi ketho dhanu udok julub ku tic mi dwaru nam. Judwarnam giromo timo saa ma lee ma nwang’u fodi ginwang’u ngo rec. Wang’ ma pol gidwaru diewor traka, kunoke nitundo dhu mombwa, man saa moko kwayere nia gicidh gidwar bor i cwiny pii. (Lk. 5:5) Kumeno bende, jurwei moko gitimo saa ma lee ma nwang’u “gibedwaru” dhanu ku cirocir i saa man i kabedo ma tung’ tung’. Pirang’o gimiiri lee? Gitimo kumeno kara ginwang’ dhanu dupa. Wang’ ma pol miyiri migine kelo cegonying’ ma ber, pilembe ginwang’u dhanu m’umaru niwinjo rwonglembe ma giberweyo. Nyo icopo kepimo nirweyo i saa m’iromo nwang’u i ie dhanu ma pol, kunoke i kabedo ma dhanu benwang’iri lee i ie? Pirang’o ubekwayu wabed ku cirocir kinde ma wabeponjo Biblia ku ng’atini? Thelembe acel utie nia, wacikara niponjo ng’atune ku lemandha mi Biblia man nikonye emar lembe m’ebeponjone. Bende, wacikara nikonye kara etund ning’eyo Yehova ma Won Bibliane, man emare. w19.07 mba. 18-19 udu. 14-15

Saa moko nyo cwinyi ubepido asu pi dubo moko m’itimo con. Ka tie kumeno, ecopo bedo ber nia i saa mi ponji peri ma segi, isai ning’eyo lembe dupa iwi lam mi jamgony ma Yesu uthiero. Kan ibeponjo lembe iwi jamgony, ibenyamu ie, man iberwo, apidacwiny m’ubesendi akeca copo jwik. Bende, eno copo ketho iweko ngo cwinyi upid asu asu iwi dubo ma dong’ Yehova udaru weko. Lapor pa Paulo romo mio iwa ponji mange de. Ecicopere nia jumoko gigam giweko tic ma nwang’u copo mio igi sente ma dongo, pilembe ging’io nitimo lee ni Yehova. Ka in de igam itimo kumeno, kwayu wii wil i kum gin m’iweko i ng’eyi, niwacu kwayu ngo ipar pi jukupiny ma nwang’u nyo ticne copo mio iri. (Wel 11:4-6; Ekl. 7:10) ‘Gin ma ni i ng’eiwa’ m’ukwayu wawil i kumgi romo bedo bende tic ma wadaru timo ni Yehova, man amulaic ma wagam waciro. I andha, etie rac ungo niparu iwi kite ma Yehova ugam ukonyo kowa, man pi mugisa m’emio iwa pi oro ceke ma watimo ire, kum eno copo ketho wacoro ceng’ini i vute. Ento ubekwayu ngo wapar nia calu wadaru timo lee ire, dong’ wacopo konjo cingwa.​—1 Kor. 15:58. w19.08 mba. 3 udu. 5-6

Wacopo kwayu Mungu mwa saa moko ci, man ku kaka moko ci ma wabenwang’ara i ie. Kadok lembe tie dupa i wang’e de, re etie ayika saa ceke niwinjo rwo mwa. Ka wanyang’ nia Yehova winjo rwo mwa, eno biketho wabimare nisagu. Jagor Zaburi uyero kumae: “Amaru Yehova, kum ewinjo dwanda.” (Zab. 116:1) Yehova Wegwa jik ungo kende niwinjo rwo mwa, ento edwoko wang’ rwone. Jakwenda Yohana uketho cwinywa kumae: “Tek wakwayu gin moko calku yeny ma [Mungu] yenyo, ewinjowa.” (1 Yoh. 5:14, 15) Saa moko Yehova copo dwoko ngo wang’ rwo mwa i ayi ma wamito. Eng’eyo gin ma tie miero iwa, pieno saa moko emio ngo iwa tap piny ma wapenjo, kunoke emito wakekur. (2 Kor. 12:7-9) Yehova pong’o yeny mwa. Yehova bepong’o yeny mwa calu m’ebekwayu wego ceke gitim. (1 Tim. 5:8) Emio ni awiya pare piny ceke ma gitie ku yenyne kara gikwo. Ebemito ngo wabed wadieng’ pi kendi, pi udi, man pi piny ma wabicamu. (Mat. 6:32, 33; 7:11) Calu Yehova tie Wego ma jamer, emaku yub pi nipong’o kadok yeny mwa mi nindo m’ubino. w20.02 mba. 5 udu. 10-12

I kind Jukristu ma tipo wiro, ju ma nok kende re ma gitie ‘jamiru mandha man ma riek.’ (Mat. 24:45-47) I rundi ma kwong’a, Yehova giku Yesu gitio kud umego ma wendgi nok pi nimio cam ni udul dhanu, niwacu pi niponjogi; tin de gibetimo kumeno. Bende, i rundi ma kwong’a, Yehova utio ku Jukristu ma tipo wiro ma nok kende pi nikiewo Lembagora mi Jugiriki mi Jukristu. Tin de Jukristu ma tipo wiro ma nok re ma gitie ku rwom mi mio cam ni dhanu pa Mungu “i nindone.” Yehova udaru ng’io nia ebimio kwo ma rondo ku rondo i ng’om ni udul dhanu ma dit, man i polo ni dhanu ma nok ma gibibimo karacelo ku Yesu. Yehova mio sukulia ni jurutic pare ceke, nik’ebed “Jayahudi” kunoke “co apar,” man ebemito nia gin ceke giwor cik ma rom m’emio, man gigwok bedoleng’ migi ire. (Zek. 8:23) Gin ceke gicikiri nibedo dhanu ma jwigiri. Gin ceke gicikiri nitimo ni Yehova karacelo man nibedo i acel, man gin ceke gicikiri nitimo kero niketho kwiocwiny ubed i cokiri. Calu ma wadhingo ajiki mi ng’om maeni, dong’ wan ceke wamedara nitimo ni Yehova man nilubo Kristu ma nwang’u watie “udul acel.” w20.01 mba. 31 udu. 15-16

Wacopo diyo ngo wedi mwa nia giyii lembanyong’a, ento wacopo konyogi kara gitund nijolo rwonglembe mi Biblia. (2 Tim. 3:14, 15) Wek timo peri re m’uponjgi kakeri. Wang’ ma pol, lembe ma watimo re ma telo wedi mwa nisagu lembe ma wayero igi. Mediri asu nikonyo wedi peri. Yehova utie iwa lapor ma ber, pilembe ebemio kaka ni dhanu “ku ba rupiny ku ba rupiny” kara gijol lembanyong’a, man ginwang’ kwo ma rondo ku rondo. (Yer. 7:25) Jakwenda Paulo umio juk ni Timoteo nia emedere asu nikonyo jumange. Pirang’o? Pilembe tek ebetimo kumeno, ebibodhere en gire man dhanu m’ubed uwinje bende. (1 Tim. 4:16) Mer ma wamaru ko wedi mwa cwaluwa nikonyogi kara ging’ei lemandha ma nwang’ere i Lembe pa Mungu. w19.08 mba. 14 udu. 2; mba. 16-17 udu. 8-9

Ka ng’atini uting’o saa pare pi nibino mio iwa juk, copere nia wadaru timo kosa moko ma nyo wan wabeneno ni lembe ma nok. I saa ma kumeno wacopo mito wakwer juk pare ndhundhu. Wacopo cayu ng’atu m’umio iwa jukne, kunoke ayi m’emie ko. Ento ka watie dhanu ma wajwigara wabijolo juk, man wabibedo ngo ku nen ma rac iwi ng’atu m’umie iwa. Ng’atu ma jwigere foyo juk ma jumio ire. Wakemak lapor: kepar nia ibenweng’iri i coko. Wuweco kud umego ku nyimego ma tung’ tung’, e i ng’eye nyanok, umego kunoke nyamego moko ulwong’i ang’et, man enyutho iri nia ng’ili cam moko umoko i kind leki. M’umbe jiji, lembe maeno copo turo kumi. Re nyo mutoro binegi ngo pilembe enyutho iri? Iromo maru nia nwang’u ng’atu moko ular unyuth iri lembene i wang’e! Rom rom kumeno, kwayu wanyuth jwigiri man wadwok foyofoc ni umego kunoke nyamego moko m’uii nimio iwa juk ma watie ku yenyne. Kwayu wanen ng’atu maeno nia etie jarimbwa, ento ungo jadegi mwa.​—Rie. 27:6; Gal. 4:16. w19.09 mba. 5 udu. 11-12

Yehova umio tic ma pire tek ni mego i ot, man emio igi dito mi kadhiri moko iwi awiya. Lembe ma mego ubetimo man m’ebeyero copo bedo ku matoke ma lee iwi awiya pare i kwo migi zoo. (Rie. 22:6) Kenen ponji ma mego gicopo nwang’u niai kud i lapor pa Maria ma min Yesu. Maria ugam ung’eyo giragora cuu mandha. Ebed eworo Yehova man ebino ku mer ma ceng’ini kude. Ebino ayika niworo Yehova kadok lembene ukelo alokaloka ma lee i kwo pare de. (Lk. 1:35-38, 46-55) Mego, lapor pa Maria copo mio iri ponji ma kani? Mi kwong’o, mediri nibedo ku mer ma ceng’ini ku Yehova. Pieno, bed itim ponji peri ma kendi, man bed inwang’ saa mi rwo inikendi. Mir ario, bed ayika nitimo alokaloka i kwo peri kara inyai anyong’a i Yehova. w19.09 mba. 18 udu. 17-19

Jakwenda Yohana uneno ginmawokiwang’ moko mir udu m’unyutho lembe ma bitimere i nindo m’ubino. I ginmawokiwang’ne, jamalaika acel uyero ni jumalaika mange ang’wen nia gicer yamu mi nyoth mi masendi ma dit nitundo ma jubiketho ayi i kum jumiru pa Mungu. (Nyu. 7:1-3) Jumiru maeno utie Jukristu 144 000 ma gibibimo karacelo ku Yesu i polo. (Lk. 12:32; Nyu. 7:4) I ng’eye, Yohana uneno bende udul dhanu mange ma wendgi lee dit, uketho eyero kumae: “Aneno, man nen, udul dhanu ma dit, ma ng’atu moko mbe ma copo kwanu, m’uai kud i thek ceke kubang’gi nzu man kud i suru ceke man kodhidhanu ku dhok, gicungo wang’ komker man i wang’ Nyathi Rombo.” (Nyu. 7:9-14) Copere nia Yohana ubino ku mutoro lee ning’eyo nia i nindo m’ubino, dhanu ma wendgi lee gibiworo Mungu i ayi m’atira! M’umbe jiji, ginmawokiwang’ maeno utielo yioyic pa Yohana lee dit. Wan lundo, ginmawokiwang’ne romo tielo yioyic mwa lee nisagu, pilembe wabekwo i nindo m’epong’o i ie! Wabeneno kite ma dhanu milioni ma dupa gibemiiri ko nitimo ni Mungu, man gitie ku genogen mi both kud i masendi ma dit pi nikwo rondo ku rondo iwi ng’om. w19.09 mba. 26 udu. 2-3

Keketh nia judong ng’om giai giyero wec ma nia “kwiocwiny ku bedomoth” ma wacaku kuro niai con! Saa moko nyo gibigoyo korgi nia gifoketho kwiocwiny mandha iwi ng’om. Gibimito wapar nia gitie ku copo mi daru peko moko ci. Endre gibibedo mbe ku copo iwi lembe ma bilubo! Jubinyotho “Babeli ma dit”! (Nyu. 17:5, 15-18) “Mungu [biketho] i adundegi nia gitim pidoie.” Pidoic pa Mungune tie ang’o? Utie ninyotho dini ceke mi ndra, uketho i ie bende dinine ma wacu ya gi Jukristu. Mungu biroyo pidoie, kunoke paru pare i adunde “yedi ma kwar ngbo” man i ‘tunge apar.’ “Yedi” maeno tie ONU, man “tung apar” ubenyutho judong ng’om m’ubetielo yedine. (Nyu. 17:3, 11-13; 18:8) Saa ma judong ng’om maeno gibilokiri i kum dini mi ndra pi ninyothe, eno bibedo acaki mi masendi ma dit. Nyothne biwok rek man ebinyayu ndiri i ng’atu moko ci. w19.10 mba. 14 udu. 1, 3

Diotrefe m’ukwo i rundi ma kwong’a ubino ku kumira i kum umego ma gibed gitelo wi cokiri. Egam emito ebed “jawipiro” i cokiri, uketho ecaku weco rac ku nying’ jakwenda Yohana man umego mange ma gijutelwic, kara dhanu mi cokiri kud uworgi. (3 Yoh. 10) I andha, wacopo timo ngo kit lembe ma Diotrefe utimo. Re ka waneno ber ungo, kumira copo caku negowa i kum umego m’unwang’u rwom mi tic ma wabino geno nia jubimio iwa, akecane ka wabeparu nia wacopo timo ticne cuu nisagu ng’atu ma jumie ire. Kumira utie ve doy. Ka lum maeno ma rac, niwacu kumira udaru guro ulage i iwa, ecopo bedo tek nikabe. Kumira romo ketho ng’atini neno wadi rac, eroyo kuhaya, eketho ng’atini marere gire nikadhu mukero. Calu ma doy nego piny, kumira de romo cerowa ku cego kite ma beco calu ve mer, kisa man bedo ber ku dhanu. Ka tekene waneno nia kumira ucaku betwii i adundewa, wacikara nifudhe ndhundhu. w20.02 mba. 15 udu. 6-7

Jakwenda Paulo umito yero nia ekadhu kud i peko moko m’ubino remo kume ve ukudho. Ewacu nia pekone ubedo ve “jakwenda pa Jok” m’ubino ‘pade.’ Copere nia Sitani ku pajogi pare gimio ngo gin peko m’ubino calu ukudho i kum Paulo. Ento kinde ma tipo ma reco maeno gineno nia Paulo utie kud “ukudho” i kume, gitimo kero nimedo lak litho pare. Edong’ ebedo ve gibino diyo wi ukudho m’ucobe kara emond lee i kume. Paulo utimo ang’o i saa maeno? Ku kwong’a, Paulo umito nia Yehova ukab “ukudho” maeno kud i kume. Ewacu kumae: ‘Akwayu Rwoth [Yehova] wang’ adek, kara eai i kuma.’ Re kadok Paulo urwo wang’ dupa de, ukudhone udong’ asu i kume. Nyo eno ubenyutho nia Yehova udwoko ngo wang’ rwo pa Paulo? Kumeno ngo. Yehova dwoko wang’ rwo pare. Ekabu ngo peko pa Paulo, ento emio ire kero kara ecir pekone. Eyero ni Paulo kumae: “Tegona doko ndhu cu i ng’ic.” (2 Kor. 12:8, 9) Ku kony pa Mungu, Paulo umedere asu nibedo ku kwiocwiny man anyong’a i adundene!​—Flp. 4:4-7. w19.11 mba. 9 udu. 4-5

Wacikara nitimo ni Yehova kende, pilembe en re m’ecwiowa man emio iwa kwo. (Nyu. 4:11) Ento lembe moko nuti ma copo ketho ebedo iwa yot ungo. Kadok wamaru Yehova man wabewore de, re pi lembe mange copo doko tek lee i kwo mwa man gicopo cerowa ku timo ni Yehova i ayi m’ukwayere. Nimakere ku Biblia, nitimo ni Yehova kende uketho i ie nimare lee mandha. Tek wamaru Yehova kende, wabiweko ngo ng’atu mange kunoke piny moko ci umak kakare i adundewa. (Ai 34:14) Wamaru Yehova pi thelembe ma kani? Wamare pilembe watuc niponjo lembe dupa i wie, man kite pare ma beco utelowa i bang’e. Watuc niponjo cik pare, uketho wamaru gin m’emaru man wadagu gin m’edagu. Wanyang’ bende i lembakeca pare pi dhanu man wabediko cingwa i kum lembakecane. M’umedo maeno, emio iwa rwom ma lee dit mi bedo jurimbe. (Zab. 25:14) Lembe ceke ma waponjo iwi Jacwic utelowa i bang’e man uketho kindwa doko ceng’ini mandha kude.​—Yak. 4:8. w19.10 mba. 26 udu. 1-3

Tin, umego ku nyimego mwa gibenwang’iri ku kit peko ma tung’ tung’. Ku lapor, lwiny, yamu ma tek kunoke digidi ubenyayu can lee i kum ju ma dupa m’i kindgi. Ka kit peko ma kumeno uwok, tek ecopere, waromo lwong’ogi wabed kugi i bang’wa. Jumange ke gicopo konyo kadok ku sente. Ento wan ceke wacopo kwayu Yehova ukony umego ku nyimego mwa. Ka wawinjo nia umego kunoke nyamego mwa cwinye tur, saa moko wacopo ng’eyo ngo nia wayer ire ang’o kunoke watim ang’o. Re wan ceke wacopo konyo i ayi moko kokoro. Ku lapor, waromo bedo kude karacelo, kunoke niwinje kilili kinde m’ebekoro iwa lembe. Bende, wacopo somo kude giragora moko ma betielo cwinywa. (Isa. 50:4) Gin ma pire tek nisagu utie niweko lembe m’ibetimo pi nibedo ku jarimbi kinde m’etie ku yeny peri. Niai kawoni ukwayu wamak yub mi theyo mer kud umego ku nyimego mwa, man watim kero nidwoko merne udok ma tek. Merne bijik ungo i ng’om ma rac maeni, ento ebimedere rondo ku rondo! w19.11 mba. 7 udu. 18-19

Eno ubino lam ma ng’atuman ubed umio ku berocwinye nikum mer m’emaru ko Yehova Mungu pare. Ng’atu m’uthiero lam maeno gicamu ring’one karacelo ku juruot pare man jalam. Re wathkum leine moko jubed juthiero ni Yehova kende. Yehova ubed uneno miyo mi kum lei ni gin ma pire tek dit ire. Enyutho bende wathkum lei mange ma pigi tek ma jubed juthier ire, calu ve rong’ini. (Law. 3:6, 12, 14-16) Pieno, ka Jaisrael uting’o miyo ku wathkum lei maeno ma pigi tek man ethierogi ku berocwinye ni Yehova, anyong’a nego Yehova lee mandha. Eno nyutho kamaleng’ nia ebemito emii gin ma ber m’usagu zoo ni Mungu. Kumeno bende, mer ma Yesu umaru ko Yehova uketho emiyere zoo pi nitimo ire. (Yoh. 14:31) I andha, gin m’ubed unyayu anyong’a akeca i Yesu ubino nitimo yeny pa Mungu. (Zab. 40:8) Ma jiji mbe, mutoro unego Yehova magwei kinde m’eneno nia Yesu uwodhere ku berocwinye pi nitimo ire! w19.11 mba. 22-23 udu. 9-10

Biblia yero nia i ng’ei ma Mungu cwio piny pi “ceng’” abusiel, ejigo cwio piny m’iwi ng’om. (Tha. 2:2) Re Yehova maru nitimo tic, pieno emedere asu ‘nitimo tic cil kawono’ i ayi mange. (Yoh. 5:17) Buku mi Thangambere ukoro nia Yehova utimo tic pi ceng’ abusiel man ceng’ mir abirone eyom. Edog eng’olo ni nyithindho mir Israel de nia gibed giyom kubang’ ceng’ mir abiro. Mungu wacu nia Sabatu ubino giranyutha i kindgi ku Juisrael. (Ai 31:12-14) Yehova kwero nia ng’atu moko ci kud utim tic i ceng’ Sabatu, nik’ebed awiya, ng’eca, kadok lei de. (Ai 20:10) Eno ubed uketho dhanu gimiyiri zoo i lembe mi tipo. Judong dini ma dupa mi rundi pa Yesu giketho cik ma tek m’ukadhu mukero iwi woro Sabatu. Gibed giloko nia cik uyio ngo ya i ceng’ Sabatu ng’atini upon piny moko udwok i dhoge, kunoke nia jukei kum ng’atu m’utwoyo. (Mk. 2:23-27; 3:2-5) Re eno ubino ngo paru pa Mungu, pieno Yesu ukonyo juwinj pare ninyang’ terere i paru pa Mungu. w19.12 mba. 3-4 udu. 8-9

Tek wabeponjo ning’eyo kite ma tung’ tung’ pa Yehova, wabituc nikwanyu kothe. Daudi utundo ning’eyo Wegwa mi polo cuu, pieno ayi m’ekwo ko ku jumange unyutho nia elubo kite pa Mungu. Calu m’ubimo Daudi ubino ku mer ma ceng’ini ku Yehova, nyithindho mir Israel gigam gimare lee man edoko ni lapor ni jubim mange mir Israel. (1 Ub. 15:11; 2 Ub. 14:1-3) Lembuno ubemio iwa ponji ma kani? Wacikara nibedo “jukwany ba Mungu.” Ka wabekwanyu koth Mungu, eno binyutho nia watie nyithindho pare. (Ef. 4:24) I andha, wabiponjo lembe iwi Yehova rondo ku rondo. (Ekl. 3:11) Gin ma pire tek utie ngo kadhiri mi lembe ma wang’eyo i wie, ento tie kite ma wabetio ko ku lembene i kwo mwa. Ka wabetio ku lembe ma wabeponjo man waii nilubo lapor pa Wegwa, ebimedere nicoro ceng’ini i vutwa. (Yak. 4:8) Yehova ubetielo cwinywa nikadhu kud i Lembe pare nia ebiweko ngo ju m’ubeyenye. w19.12 mba. 20 udu. 20; mba. 21 udu. 21, 23

Yakobo ubino kud awiya dupa ma co, man emaru gin ceke; re egam emaru wode ma Yosefu m’ubino ku oro 17 nisagu jumange. Umego pa Yosefu gigam gitimo ang’o? Kumira umondo i igi i kum Yosefu, uketho gidage kud adegi ma rac mandha. E gigam gilwore ni ng’eca, man giwondo weggi nia lei ma kwiny ucamu wode m’emaru akeca. Kumira uketho ginyotho kwiocwiny m’ubino yopagigi, man ginyayu can ma yawe mbe i weggi. (Tha. 37:3, 4, 27-34) Biblia ukwanu kumira i kind “tic mi kum” ma reco ma copo ketho ng’atini nwang’u ngo kwo ma rondo ku rondo i the Ker pa Mungu. (Gal. 5:19-21) Wang’ ma pol, kumira re ma kelo cegonying’ ma reco calu ve adegi, dhau, man kwinyo. Lapor mir umego pa Yosefu ubenyutho kamaleng’ nia kumira copo nyotho winjiri m’i kindjo, man eromo daru kwiocwiny m’i kind juruot. Kadok nwang’u wacopo timo ngo kit lembe m’umego pa Yosefu gigam gitimo de, re wang’ei nia wan ceke watie kud adunde ma leng’ ungo man ma jabombi. Pi thelembe maeno re ma saa moko kumira copo negowa i kum jumange. w20.02 mba. 14 udu. 1-3

Nindo moko, Yehova ugamu kum tipo maleng’ kud iwi Musa, eketho iwi judongo mir Israel ma gicungo i ng’et hema mi cokiri. Nyanok i ng’eye, Musa uwinjo nia judongo ario ma gidong’ i kagonjo de ginwang’u tipo maleng’ man gicaku ewo lembe ve jubila. Musa utimo ang’o kinde ma Yocuwa uyero nia ekwergi? Kumira unege ngo i kum judongo ario maeno pi rwom ma ginwang’u. Ento enyutho jwigiri man anyong’a nege i kumgi pilembe Yehova ucaku tio kugi bende. (Wel 11:24-29) Lapor pa Musa ubemio iwa ponji ma kani? Kan itie jadit cokiri, saa moko nyo judaru kweyi nia iponj umego mange ku tic moko m’ibetimo i cokiri kawoni, man m’imaru akeca. Kan itie ku jwigiri calu Musa, ibiparu ngo nia juneno kony peri dong’ umbe uketho jukwayu iponj ng’atu mange ma biwili. Ento ibibedo kud anyong’a nikonyo umeru. w20.02 mba. 15 udu. 9; mba. 17 udu. 10-11

Twoyo copo royo paru mange i wiwa. Lewic copo negowa ka waparu nia dhanu mange ubeneno nia lembe ubevoyowa, kunoke kan ubekwayu nia jutim iwa lembe zoo atima. Kadok nwang’u jumange unyang’ ungo nia waberemo de, re asu lewic copo negowa pilembe wanwang’u nia wambe ku copo mi timo gin ma wabed watimo. I saa maeno Yehova copo tielo cwinywa. Nenedi? I Biblia, Yehova ugwoko wec dupa ma beco ma poyo wiwa nia piwa tie tek i ie kadok saa ma wabetwoyo. (Zab. 31:19; 41:3) Kinde ma wabesomo wec maeno ma Mungu uyuyo i wie, Yehova bikonyowa nikabu paru ma rac ma twoyo copo kelo i wiwa. Kan ibecur ku twoyo moko i kwo peri, ng’ei nia Yehova ung’eyo peko m’ibekadhu kud i ie. Kwaye kara ekonyi ibed ku nen ma ber iwi twoyo m’ubesendi. Yeny i Biblia wec ma copo tielo cwinyi ma Yehova ukanu iri. Keth wii akecane i kum verse m’unyutho nia Yehova neno jutic pare ni dhanu ma pigi tek lee. Kan itimo kumeno, ibinyang’ nia Yehova nyutho bero ni dhanu ceke ma gibetimo ire ku bedopwe.​—Zab. 84:11. w20.01 mba. 15-16 udu. 9-10; mba. 17 udu. 12

Isak ubino ku jamcing’ lee, pieno kumira ucaku nego Jufilisti i kume. (Tha. 26:12-14) Gigam gidhuro ng’om i pii m’atong’a ma Isak ubed umio ni leya pare. (Tha. 26:15, 16, 27) Calu Jufilisti, tin de kumira benego dhanu moko i kum piny mi juwadi. Gibedo ku thama mi piny mi jumange, man yor i igi, gimito ngo nwang’u pinyne ubed unuti. Kumira ubed unego judong dini mi Juyahudi i kum Yesu pilembe dhanu ma dupa ugam umare lee. (Mat. 7:28, 29) Yesu ubino ng’atu ma Mungu uoro en, man ebed eponjo lemandha. Re judong dini maeno gibed gicwayu ndra iwi Yesu, man gibed gicido nyinge. (Mk. 15:10; Yoh. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Wacopo nwang’u ponji ma kani niai kud i lembe maeno? Kumira ucikere ngo ninegowa i kum umego ku nyimego ma jumaru lee i cokiri pi kite migi ma beco. Ento ukwayu watim kero nilubo lapor migi ma ber.​—1 Kor. 11:1. w20.02 mba. 15 udu. 4-5

Kepar nia ibino kwo i ng’om mi Perse oro udaru kadhu 2 500 kawoni, man itie ku lembe moko m’imito koro ni ubimo. Re kara imond i bang’e, ukwayu ikekur emii iri rusa. Pilembe kan imondo m’umbe rusa pare, icopo cule ku kwo peri! Watie ku mutoro ma yawe mbe pilembe Yehova tie ngo ve ubimo maeno mi Perse! Etie ayika niwinjowa saa ceke ma wabekwaye. Ebemito wawec i bang’e m’umbe lworo. Ku lapor, kadok nwang’u Yehova tie ku nying’ mi dito dupa, calu ve Jacwic, Jategokpo, man Ubimo ma malu ngbir de, re ekwayuwa nia kinde ma wabeweco i bang’e, walwong’e ku nying’ ma dhanu ng’iyo ko akeca, niwacu “Wegwa.” (Mat. 6:9) Etie iwa lembe mi mutoro ning’eyo nia Yehova ubemito wabed ku mer ma ceng’ini kude! Etie lembe ma kakare nilwong’o Yehova nia “Wegwa,” pilembe en re m’emio iwa kwo. (Zab. 36:9) Calu m’etie Wegwa, wacikara niworo cik pare. Ka wabetimo lembe m’ekwayu i bang’wa, wabinwang’u mugisa ma yawe mbe. (Ebr. 12:9) I kind mugisane, acel utie kwo ma rondo ku rondo, ma jumoko gibinwang’u i ng’om jumange ke i polo. w20.02 mba. 2 udu. 1-3

Ka wacaku ponjo Biblia ku ng’atini, lembakeca mwa tie nikonye kara etim mediri i thenge mi tipo. (Ef. 4:13) Kinde ma ng’atu moko jolo ponji mi Biblia, mi kwong’o ecopo maru ekeng’ei cuu bero ma ponjine bimio ire. Ento saa ma mer m’emaru ko Yehova ucaku bemedere, eno copo cwale niparu kite m’eromo konyo ko jumange, man umego ku nyimego i cokiri bende. (Mat. 22:37-39) Kan inwang’u nia etie saa ma ber, nyuth ni ng’atu ma wuponjo kude Biblia nia etie ku rwom mi tielo tic mi Ker pa Mungu ku jamcinge. Kony ng’atu m’iponjo kude Biblia ung’ei gin m’ecopo timo saa ma lembe moko wok. Ku lapor, kepar nia iponjo Biblia ku jarwei ma fodi ulimo ngo, man ebin ekoro iri nia umego kunoke nyamego moko utimo ire lembe m’uton i ie. Kakare nimondo i lembe migi, ecibedo ber nia ikor ire kite ma Biblia uyero juyik ko lembe. Ecopo ng’io nia ewek lembene man ekabe kud i adundene; kan enwang’u nia ecopo weko ngo ke, nyuth ire nia kwayu ecidh i bang’ ng’atu ma lembe wok i kindgi gikude, re ku lembakeca mi ‘ripo kindgi gikud umin.’ (Nen Matayo 18:15.) Konye kara eyik wec m’ebiwoyero. w20.01 mba. 5-6 udu. 14-15

Wanyutho nia kisa pa Yehova pire tie tek i iwa nwang’u wabekwaye ewek dubo mwa, wabejolo twiny m’emio iwa, man nwang’u wabetimo kero kara kud wapodh kendo i dubo ma rom. Ka watimo kumeno, wabinwang’u kwiocwiny i adundewa. Etie iwa lembe mi mutoro ning’eyo nia ‘Yehova ni ceng’ni ku ju ma adundegi tur; man ebodho ju ma cwinygi dieng’! (Zab. 34:18) Calu m’ajiki mi ng’om maeni udhingo, lembe ma nyayu adieng’acwiny bimedere ameda. Ka lembe moko ucaku bedieng’o cwinyi, kwai kony ndhundhu i bang’ Yehova. Ponj Biblia akethacwinyi. Nwang’ ponji niai kud i lapor pa Hana, jakwenda Paulo, man Ubimo Daudi. Kwai Wegwa mi polo ukonyi ning’eyo gin m’uketho cwinyi ubedieng’. (Zab. 139:23) Wek ekonyi i peko peri ceke, akecane peko m’iromo daru ngo. Kan itimo kumeno, ibibedo ve jagor Zaburi m’uwer ni Yehova kumae: “I udul pidoic ma yor i ia juk peri nyayu anyong’a i ng’eyong’ec para.”​—Zab. 94:19. w20.02 mba. 24 udu. 17; mba. 25 udu. 20-21

Mungu utio ku tipo pare maleng’ pi niroyo paru pare iwi dhanu m’ukiewo Biblia. Kinde ma wabesomo Biblia man wabenyamu ie, paru ma nwang’ere i Biblia mondo i rieko mwa man i adundewa. Parune cwaluwa nitimo alokaloka i kwo mwa kara watuc ninyayu mutoro i Mungu. (Ebr. 4:12) Ento kara tipo maleng’ ukonywa lee, wacikara nikoyo saa mi ponjo Biblia wang’ ma pol man ninyamu i lembe ma wabeponjo cuu mandha. Kumeno re ma tipo maleng’ bitelo wiwa i lembe ceke ma wabetimo man ma wabeyero. Bende, wacikara nitimo thier ni Mungu karacelo ku Jukristu wadwa. (Zab. 22:22) Tipo maleng’ pa Yehova betelo wi coko ma watimo. (Nyu. 2:29) Kinde ma wacokara kud umego ku nyimego mwa, wakwayu Yehova umii iwa tipo pare maleng’, wawero wer mi Ker m’ucungo iwi Lembe pa Mungu, man wawinjo ponji m’uai i Biblia, m’umego ma tipo maleng’ ung’io re ma gimio. Ento kara tipo maleng’ ukonywa lee, ukwayu i wang’ cidho i coko, wabed wayikara pi nidwoko wang’ penji. w19.11 mba. 11 udu. 13-14