Dwi mi 1

Yioyic pa Timoteo ugam ucungo iwi ponji m’ucwale nibedo ku mer ma ceng’ini ku Yehova. In bende ukwayu ibed isom Biblia man inyam ie, kara ing’ei nia lembe m’ebeponjo iwi Yehova tie lemandha. Ubekwayu ikelar iyii in giri lemandha moko adek mir ukungu. Mi kwong’o, icikiri niyio m’umbe jiji nia Yehova re ma tie Jacwic mi piny ceke. (Ai 3:14, 15; Ebr. 3:4; Nyu. 4:11) Mir ario, icikiri ning’eyo thelembe m’uketho iyio nia Biblia tie buku ma Mungu mio ni dhanu. (2 Tim. 3:16, 17) Man mir adek, ukwayu ing’ei m’umbe jiji nia Yehova utie kud ungu mi dhanu moko ma gitie i dilo acel, man ma gibetimo ire thier i the telowic pa Kristu. Ungu mi dhanune julwong’ogi Jumulembe pa Yehova. (Isa. 43:10-12; Yoh. 14:6; Tic. 5:14) Etie ngo cik nia ikeng’ei lembe ceke mi Biblia, ento kwayu iketh lembakeca mi tio ku copo peri mi luro i lembe pi niyio m’umbe jiji nia ini lemandha.​—Rum. 12:1. w20.07 mba. 10 udu. 8-9

Lembila maeni ukoro pir udul bonyo ma wang’gi ve wang’ dhanu, man i wigi ke gikendo ‘gin moko m’unen calu jamkermiwic mi mola ma kwar.’ (Nyu. 9:7) Jung’olo igi nia gisend ‘dhanu [Judegi pa Mungu] ma ayi Mungu mbe i ternyimgi’ pi dwi abic; eno tie wend dwi ma bonyo kwo i ie. (Nyu. 9:4) Ubenen nia bonyo maeni ubenyutho jutic pa Yehova m’ewiro ku tipo. Ku tegocwinygi, gibetwong’o pi pokolembe pa Mungu iwi ng’om maeni ma rac, man lembe ma gibetwong’one ubesendo dhanu ceke ma gibediko cing’gi ku ng’om maeni ma rac. Nyo wamito yero nia bonyo ma buku pa Yoel 2:7-9 ukoro pire ukoc ku bonyo mi buku mi Lembanyutha? Eyo. I Biblia, saa moko juweco iwi gin acel i verse ma tung’ tung’, ento nwang’u thelembene ukoc nimakere ku lembe ma jubeweco i wie. Ku lapor, i Lembanyutha 5:5, julwong’o Yesu nia “umvor ma en e mi suru pa Yuda,” ento i 1 Petro 5:8, juporo Wonabali kud “umvor m’ubeywak.” w20.04 mba. 3 udu. 8; mba. 5 udu. 10

I ng’ei ma Hagar m’ubino jaratic pa Sarai udoko dhaku p’Abram, etimo lembe m’umaku piny ungo. Kinde m’enwang’u ie, ecaku cayu Sarai pilembe awiya pare bino mbe. Pieno Sarai ucaku sendo Hagar, e Hagar uringo. (Tha. 16:4-6) Nimakere ku nen mwa wa dhanu, wacopo paru nia Hagar ubino dhaku ma kura pare rac, man Sarai usende dre. Ento Yehova ubino ngo ku paru maeno iwi Hagar. Eoro malaika pare ucidh i bang’e. Kinde ma malaika unwang’u Hagar, ewok ekonye kara elok timo pare man emio ire mugisa. Hagar unwang’u nia kara Yehova ubenene man eng’eyo peko m’ebekadhu kud i ie. Lembe maeno umulo adundene, uketho ewacu nia Yehova tie “Mungu ma neno.” (Tha. 16:7-13) Yehova ung’eyo lembang’o iwi kwo pa Hagar? Eng’eyo lembe ceke ma Hagar ugam unwang’ere ko i kwo pare, man m’eciro. Eng’eyo cuu nia Hagar utimo rac m’ekoso woro ni Sarai. Ento enyang’ i kum kite ma Hagar ubino winjere ko, man enyang’ i lembe m’egam ekadhu kud i ie. w20.04 mba. 16 udu. 8-9

Jakwenda Paulo uwacu nia Jukristu mandha ceke giberingo kwaya. (Ebr. 12:1) Bende, kadok nwang’u watie aradu, wadaru tii, waol kunoke watie ku kero, wan ceke wacikara niciro nitundo i ajiki tek wabemito wanwang’ sukulia ma Yehova uketho piwa. (Mat. 24:13) Paulo uweco ku tegocwinye pilembe nwang’u edaru ringo kwaya pare ‘etundo i kajikne.’ (2 Tim. 4:7, 8) Re ebino weco iwi kit kwaya ma nenedi? Saa moko, Paulo ubed umaku lapor mi tuko ma jubed jutuko i Giriki ma con pi niponjo lembe ma pigi tek. (1 Kor. 9:25-27; 2 Tim. 2:5) Wang’ ma pol eporo kwo mi Jukristu ku kwaya mi ng’wec. (1 Kor. 9:24; Gal. 2:2; Flp. 2:16) Ng’atini mondo i “kwaya” maeno kinde m’ethierere ni Yehova man elimo batizo. (1 Pet. 3:21) Etundo i ajiki mi kwayane nwang’u Yehova umio ire sukulia, niwacu kwo ma rondo ku rondo.​—Mat. 25:31-34, 46; 2 Tim. 4:8. w20.04 mba. 26 udu. 1-3

“Calu Rwoth pong’o lembe m’eng’olo, ebidwokowu tek man ebigwokowu ni ng’atu ma rac.” (2 Thes. 3:3, NWT) Dong’ Yehova ubegwokowa i yo ma kani? Yehova umio iwa jamlwiny kara ugwokwa i kum uwic pa Sitani. (Efe. 6:13-17) Jamlwiny maeno ma Mungu umio utie tek man ekonyowa! Re ebikonyowa tek wakendo jambkum jamlwinyne ceke, man tek wabewodhogi ngo kud i kumwa. Ku lapor, mukaba mi lemandha ubenyutho lemandha ma nwang’ere i Biblia, Lembe pa Mungu. Pirang’o wacikara nikendo mukaba eno? Pilembe Sitani utie ‘won ndra.’ (Yoh. 8:44) Eteng’ini lee i vupo, pilembe edaru cwaye pi oro elufu swa, man edaru wingo dhanu i “ng’om ngung’”! (Nyu. 12:9) Ento lemandha m’i Biblia gwokowa kara kud ewingwa. Dong’ wacopo kendo mukaba mi lapor nenedi? Wakende nwang’u wabeponjo ning’eyo lemandha iwi Yehova, wabewore “i tipo man i lemandha,” man nwang’u watie ku timo ma cuu i lembe ceke.​—Yoh. 4:24; Efe. 4:25; Ebr. 13:18. w21.03 mba. 26-27 udu. 3-5

Pirang’o ng’om maeno pire bino tek lee? Pilembe i ng’ombe re ma jubed jutimo thier mandha ni Yehova. Re niai i Pentekoste mi oro 33 R.M., “ng’om” maeno utie ngo ng’om moko ma nwang’ere kaka moko, pilembe dhanu pa Yehova gin’i wang’ ng’om zoo. Ento tin, dilo pa Yehova re ma juporo ku “ng’om ma ber” pilembe i dilo maeno re ma dhanu pare gibetimo thier ire nikadhu kud i coko man tic mi rweyo lembanyong’a. I kind nindo mi kajik ceng’, ubimo ma yor ariwa ma malu umondo wang’ dupa i “ng’om ma ber.” Ku lapor, i the bimobim mi Nazi, kinde ma Allemagne ubino ubimo ma yor ariwa malu, egam emondo i “ng’om ma ber,” asagane i saa mi Lwiny mir ario mi ng’om zoo. Nenedi? Enyayu ragedo i kum dhanu pa Mungu man enego jumoko m’i kindgi anega. I ng’ei Lwiny mir ario mi ng’om zoo, kinde ma Union Soviétique ubino ubimo ma yor ariwa ma malu, en bende emondo i “ng’om ma ber” saa m’esendo dhanu pa Mungu man etero ju ma pol m’i kindgi bor ku pacu migi. w20.05 mba. 13 udu. 7-8

Wakenen lapor mi dhanu moko mi rundi ma con ma gibedo jurimb Yehova. Abraham ubino ku yioyic ma nging’ nging’. Oro ma kadhu 1 000 i ng’ei tho pa Abraham, Yehova ulwong’e nia “jarimba.” (Isa. 41:8) Eno ubenyutho nia kadok tho de copo lalu ngo mer m’i kind Yehova ku jurimbe. I wang’ Yehova Abraham utie kwo. (Lk. 20:37, 38) Ng’atu mange utie Yob. Kinde ma jumalaika gibino i coko moko i polo, Yehova uyero wec m’unyutho nia egeno Yob. Eyero nia Yob utie “ng’atu ma ndhu cu man atira, ng’atu ma lworo Mungu, man ma lokre cen ni dubo.” (Yob 1:6-8) Ka Daniel ke? Yehova uwinjere nenedi pi jaratic pare maeno m’utimo ire ku bedopwe pi oro ma romo 80, ke i kind dhanu ma wore ngo? Eoro jumalaika ucidh uyero ni jadwong’ maeno wang’ adek zoo nia etie ‘ng’atu ma [Mungu] maru dit.’ (Dan. 9:23; 10:11, 19) M’umbe jiji, Yehova ubekuro kud ava nindo m’ebicero i ie jurimbe ma githo.​—Yob 14:15. w20.05 mba. 26-27 udu. 3-4

Ng’atu m’ubeponjo Biblia cuu, ng’eyo cik pa Mungu man enene ni gin ma pire tek. Re nyo mer m’emaru ko Yehova re ma bicwale niwore? Poi nia Eva de ugam ung’eyo cik pa Mungu, re kara i andha, emaru ngo Jamii cikne, Adamu de kumeno. (Tha. 3:1-6) Pieno, wacikara ngo niponjo dhanu kende kende ku cik ma pwe pa Mungu. Cik pa Yehova utie iwa ku bero saa ceke. (Zab. 119:97, 111, 112) Ento japonj Biblia copo paru ngo kumeno, ka tekene fodi enyang’ ungo nia mer re m’uketho Yehova umio cikne. Pieno waromo penjo ng’atu ma wabeponjo kude Biblia kumae: “In iparu nia pirang’o Yehova ung’olo ni jutic pare nia gitim lembe moko, moko ke kud gitim? Eno ubeponjowa ku lembang’o iwi Yehova?” Ka wabekonyo japonj Biblia upar cuu pi Yehova man ebed ku mer mandha pi nyinge, wabimulo adundene. Ebimaru ngo kende kende cik pa Mungu, ento ebimaru bende Jamii cikne. Yioyic pare bidoko tek man kinde m’ebinwang’ere i wang’ amulaic moko ma lee, ebiciro.​—1 Kor. 3:12-15. w20.06 mba. 10 udu. 10-11

Kinde ma wabekonyo ng’atu m’ukwio i tipo kara edwog i cokiri, ubekwayu wabed ku cirocir, pilembe kara enwang’ tego i thenge mi tipo, eno ting’o nindo ma lee. Ju ma dupa ma gikegikwio i tipo gikoro nia, gin m’ukonyogi nidwogo utie liew ma judong cokiri kud umego ku nyimego mange mi cokiri ubed uliewo kogi wang’ dupa. Nyamego Nancy ma kwo i Asia ma yo piny ukiewo kumae: “Jarimba moko ma ceng’ini mi cokiri re m’ukonya lee mandha. Egam emara calu nyamin ma buu m’ulubo ng’eye. Ebed epoyo wiya i kum lembe ma beco ma wabed watimo wakude con. Ebed ebedo ku cirocir kan abekoro ire kite m’abewinjara ko, man eweko ngo nimio ira juk saa ceke. Ebedo ira ni jarimo mandha ma tie ayika nikonya saa ceke.” Ka jutimo lembe moko m’ucobo cwiny ng’atini, ebedo lith ve rem. Re ka wabekethara kakare, ebedo ve jukonjo yath i wang’ remne kara ekwii. Jumoko gikwio i tipo pilembe con umego kunoke nyimego moko mi cokiri ugam utimo lembe moko m’uton i igi, man fodi ng’eicwiny mi lembene utie asu i igi. Eno uketho ava dwogo i bang’ Yehova uai i kumgi. Jumoko ke nyo gibenwang’u nia jutimogi rac. Dong’ gitie ku yeny pa ng’atu moko ma copo winjogi man ma copo nyang’ kugi. w20.06 mba. 26 udu. 10-11

Ka nja ibed iceriri kara kud itim lembe ma rac, ebidoko iri yot nitimo lembe m’atira. Poi bende nia paru ma rac ma dhanu mi ng’om maeni gitie ko iwi ribiri uai i bang’ Sitani. Pieno kan ikwero nibedo ku paru mi dhanu mi ng’om maeni, nwang’u ‘iloyo ng’atu ma rac.’ Wan wayio mwa nia Yehova re m’utie ku twero mi nyutho iwa nia girang’o m’utie dubo. Eno uketho watimo kero mwa ceke kara kud wapodh i dubo. Ento tek wapodho i dubo, watuco dubo mwane ni Yehova i rwo. (1 Yoh. 1:9) Ka watimo dubo ma pek ke, wasayu kony i bang’ judong cokiri ma Yehova ung’io pi nineno wiwa. (Yak. 5:14-16) Re ukwayu ngo cwinywa ubed upid asu asu iwi dubo moko ma watimo con. Pirang’o? Pilembe Wegwa ma jamer umio Wode ni lam mi jamgony kara dubo mwa uwekere. Yehova ung’eyo thelembe m’uketho eyero nia ebiweko dubo mwa tek wayewo dubone. Pieno ukwayu ngo wawek gin moko ucerwa nitimo ni Yehova ku pidocwiny ma cuu.​—1 Yoh. 2:1, 2, 12; 3:19, 20. w20.07 mba. 22-23 udu. 9-10

Nindo moko bedo nuti ma Yehova ukeubedo i ie kende. Re ebedo ngo ku can pilembe nia etie kende, ento ebino kud anyong’a. Emito jumange bende gibed kud anyong’a. Pieno, mer ugam ucwale nicaku cwio piny. (1 Yoh. 4:19) Ku kwong’a Yehova ular ucwio Yesu. I ng’eye, nikadhu kud i bang’ Wode maeno ma kayu, “gin ceke cwire,” uketho i ie udul jumalaika. (Kol. 1:16) Yesu ubino kud anyong’a lee nitimo tic karacelo ku Won. (Rie. 8:30) Jumalaika bende anyong’a negogi lee, kum kinde ma Yehova ku Yesu gibino cwio polo ku ng’om, gin de gibino nuti. Ginyutho anyong’ane nenedi? Biblia wacu nia ‘giwoi ku mutoro’ kinde ma gineno ng’om uwok, man gimediri nipaku Yehova pi gin ceke m’ecwio, asagane kinde m’ecwio dhanu. (Yob 38:7; Rie. 8:31) Cwic maeno ceke ubenyutho mer man rieko pa Yehova.​—Zab. 104:24; Rum. 1:20. w20.08 mba. 14 udu. 1-2

Yehova ucwiowa nia wamar jumange, man wan de jumarwa. Pieno, wawinjara rac ka ng’atu moko udaguwa man lembene nyayu kadok lworo i iwa. Umego moko uwacu kumae: “Kinde ma juaskari gigoya, giyanya man giwacu nia giromo tima rac pilembe atie Jamulembe pa Yehova, lworo maka, man anwang’ara ni ng’atu ma tije mbe.” Ka dhanu udaguwa, lembe timowa rac, re lembuno copo wang’u ngo iwa, pilembe Yesu ular uwacu nia jubidaguwa. Pirang’o ng’om udaguwa wa julub pa Yesu? Pilembe calu Yesu, wan de wa “mi ng’om ungo.” (Yoh. 15:17-19) Kadok waworo judongo pa gavmenti de, re woro m’umito wamii ni Mungu wamio ngo igi, kadi ni bendera m’unyutho pigi. Watimo thier ni Yehova kende. Wadiko cingwa i kum twero ma Mungu utie ko mi bimo wi dhanu, ma Sitani ku “kodhi” pare ke gikwero. (Tha. 3:1-5, 15) Warweyo nia Ker pa Mungu kende re ma bidaru peko ma dhanu gibenwang’iri ko, man nia ceng’ini eni, ebinyotho ju ceke ma gijai i kume. (Dan. 2:44; Nyu. 19:19-21) Eno utie lembanyong’a ni dhanu ma mol, ento ni dhanu ma reco re, etie lembe mi can. w21.03 mba. 20 udu. 1-2

Yehova umio tic ma pire tek ni nyimego, pilembe pigi tie tek lee i cokiri. Gitie lapor ma ber pilembe ginyutho rieko, yioyic, amora, tegocwiny, berocwiny, man gitimo tic ma beco. (Lk. 8:2, 3; Tic. 16:14, 15; Rum. 16:3, 6; Flp. 4:3; Ebr. 11:11, 31, 35) Anyong’a benegowa lee pilembe watie bende ku ju m’utii i cokiri. Saa moko nyo gibenyego ku peko ma tung’ tung’ ma tio ukelo i kumgi. Re asu gibetimo kero migi ceke pi nidikiri i tic mi lembanyong’a, niketho cwiny jumange man niponjogi! Wabenwang’u bero lee i kum ng’eyong’ec migi. Andha pigi tie tek i Yehova man i iwa bende. (Rie. 16:31) Kepar bende pir aradu. Gibenwang’iri ku peko dupa pilembe gibedongo i ng’om ma rac maeni ma Sitani Wonabali re m’ubebimo wie ku vupo pare ma rac. Re ka wabeneno gibedwoko wang’ penji i coko, gibedikiri i tic mi lembanyong’a, man gibecero ba yioyic migi ku tego cwinygi, lembuno tielo cwinywa lee. Aradu, wung’ei nia piwu tie tek i cokiri pa Yehova!​—Zab. 8:2. w20.08 mba. 21-22 udu. 9-11

Ka ng’atu moko ucaku berweyo lembanyong’a man ebenyutho kamaleng’ nia etie Jamulembe pa Yehova, eno tugo wavuvu i wie, niwacu, wedi pare caku nyayu ragedo i kume, jurimbe caku caye man dhanu mange ke caku kwero niwinjo lembe m’eberweyo. Dong’ icopo timo ang’o kara cwinyi bed tek? Mi kwong’o, bed ku genogen nia Yesu ubemedere nitelo wi tic mi rweyo lembanyong’a niai kud i polo. (Yoh. 16:33; Nyu. 14:14-16) Mir ario, dwok yioyic peri udok tek i lembang’ola pa Yehova m’eng’olo nia ebikonyi. (Mat. 6:32-34) Ka yioyic peri udoko tek, e cwinyi de bidoko tek. Igam inyutho yioyic ma tek saa m’iyero ni jurimbi man ni jupewu nia dong’ icaku beponjo Biblia ku Jumulembe pa Yehova man dong’ ibedikiri kugi i somo migi. M’umbe jiji, itimo alokaloka ma dit m’iwilo ko kura man kit kwo peri kara ikwo nimakere ku cik mir ukungu pa Yehova. Inyutho yioyic man tegocwiny ma lee pi nitimo lembuno. Kan ibemediri ninyutho kit tegocwiny ma kumeno, ng’ei nia “Yehova Mungu peri ni kudi i kaka ceke m’ibecidho i ie.”​—Yoc. 1:7-9. w20.09 mba. 5 udu. 11-12

Ubimo Asa uweko lapor ma ber, kum etimo ku rieko m’ejengere ko iwi Yehova kud adundene ceke. Etimo ni Yehova i saa mi peko kende ngo, ento i saa mi kwiocwiny bende. “Adunde Asa bedo ndhu cu ku Yehova” i nindo ceke mi kwo pare. (1 Ub. 15:14) Yo acel ma Asa unyutho ko nia ejengere iwi Yehova utie thier ma rac m’ekabu kud i Yuda. Biblia uwacu nia “ekabu pemblam ma wirok woko, ku ka ma malu, man erwombo mbegi piny, etong’o mungu m’araga piny.” (2 Kei. 14:3, 5) Ewodho kadok Maka ma wang’umire de cen ku wi dito m’ebino ko i ker pare. Pirang’o? Pilembe ebino cwalu dhanu nia uwor mungu m’araga. (1 Ub. 15:11-13) Ubimo Asa ujik ungo kende kende nikabu thier ma rac, ento edwoko bende thier mandha kakare, man ekonyo dhanu mi Yuda nicaku woro Yehova kendo. Yehova umio mugisa ni Asa ku dhanu mi Yuda m’eketho gikwo ko i kwiocwiny. Pi oro apar mi bimobim pa Asa, “ng’om ukwio.”​—2 Kei. 14:1, 4, 6. w20.09 mba. 14 udu. 2-3

Wang’ ma pol, wabed wakanu piny mwa ma pire tek i bang’ jumange. Ku lapor, wacopo kanu sente mwa i bank. Ka watimo kumeno, wang’eyo nia sente mwa bigwokere ma ber, ebirwinyo ngo man jubikwale de ngo. Jakwenda Paulo uwacu ni Timoteo nia jumio ire piny moko ma pire tek, niwacu ng’eyong’ec ma tap mi lembakeca pa Mungu pi dhanu. Timoteo ubino bende ku rwom mi ‘yero lembe’ man mi ‘timo tic pa jayer lembe.’ (2 Tim. 4:2, 5) Paulo ukwayu Timoteo nia egwok gin ma jumio i kore. Calu Timoteo, wan bende tin jumio iwa piny ma pire tek lee. Yehova umio iwa ng’eyong’ec ma tap mi lemanda ma nwang’ere i Biblia. Lemandha maeno pigi tie tek, pilembe gibeponjowa ku kite ma wacopo bedo ko ku winjiri ma ceng’ini ku Yehova man gibenyutho iwa kite ma wacopo nwang’u ko anyong’a mandha i kwo mwa. Ka wajolo lemandha maeno man wabetio kugi i kwo mwa, e wabibedo agonya kud i ng’eca mi ponji mi dini mi ndra man kud i kura ma reco.​—1 Kor. 6:9-11. w20.09 mba. 26 udu. 1-3

Ukwayu japonj Biblia unen nia ibeponjo ku yaw yaw, man nia in de iyio lemandha mi Biblia. Eno bicwale bende nimaru gin m’ebeponjo. Kan ukwayere, iromo koro ire kite ma cik mir ukungu mi Biblia ukonyi ko i kwo peri. E ebinwang’u nia karaman Biblia copo konyo en bende. I saa mi ponji, mii lapor mir umego ku nyimego moko ma gigam ginwang’iri ku kit peko m’urombo ku pare, man gitundo niciro pekone. Icopo cidho kud umego kunoke nyamego moko mi cokiri ma lapor pare romo konyo japonj Biblia. Kony ng’atu m’iponjo kude nineno nia Biblia copo konye nitimo alokaloka i kwo pare. Ka ng’atu m’iponjo kude utie ku dhaku kunoke ku nico, nyo jadhogene de ubeponjo Biblia? Kan ungo, kwaye edikere i ponjine. Keth cwiny japonj Biblia nia ebed enyuth lembe m’ebeponjo ni juruot pare kunoke ni wedi pare man ni jurimbe.​—Yoh. 1:40-45. w20.10 mba. 16 udu. 7-9

Yosefu giku Maria gilubo telowic ma Yehova umio ni junyodo pi niponjo Yesu, uketho kinde m’edongo enwang’u bero i wang’ Yehova. (Poi. 6:6, 7) Yosefu giku Maria gimaru Yehova lee mandha, man lembakeca migi ma pire tek ubino nikonyo awiya migi de ubed ku kit mer maeno. Yosefu giku Maria gitimo ng’iong’ic ma cuu mandha: gibed gikoso ngo nitimo thier ni Yehova karacelo kud awiya migi. Ma jiji mbe, gibed gicidho i coko kubang’ yenga i kacokiri mi Nazareti; man kubang’ oro, gibed gicidho i Kadhukuwijo i Yerusalem. (Lk. 2:41; 4:16) Copere nia i saa mi wotho maeno ma gibecidho ko i Yerusalem, gibed gikoro kpawa mi jutic pa Yehova ma con ni Yesu kud awiya pagi mange, man ve nia gibed giliewo bende kabedo ma tung’ tung’ ma jukiewo pigi i Lembagora. Kinde ma wend awiya migi ubemedere, copere ebino lembe ma yot ungo igi nitimo thier nja ni Yehova. Re gi ii asu, uketho ginwang’u sukulia! Calu ma giketho thier pa Yehova i kabedo ma kwong’a, juruot migi ubino ku winjiri ma ceng’ini ku Yehova. w20.10 mba. 28 udu. 8-9

Ka julwong’i nia wucidh wutel wi ponji mi Biblia moko, ecibedo ber nia in de iyik gin ma wubiponjone. Umego Dorin ma tie jayab yo ma segi uwacu kumae: “Amaru dit ka ng’atu ma wacidho kude uyiko ponji. Eno ketho eyero lembe ma konyo japonj Biblia.” M’umedo maeno, japonj Biblia neno nia wun ario ceke wuyikuru ma ber, man eno bedo ire ni lapor ma ber. Kadok nwang’u ibiyikiri ngo i thuthne de, re timba koy saa m’inwang’ ko lembe ma pire tek m’i gin ma wubiponjo. Rwo utie gin ma pire tek i saa mi ponji mi Biblia. Pieno, tek japonji bikwayu nia irwo, mito ilar ipar cuu pi lembe m’ibiyero. Eno bikonyi ning’eyo gin m’umaku iyer i rwone. (Zab. 141:2) Nyamego Hanae ma kwo i Japan, ubepoi pi rwo pa nyamego moko m’ugam ucidho i bang’e ku nyamego m’ubed utelo wi ponji pare. Ewacu kumae: “Aneno nia ebino ku winjiri ma ceng’ini mandha ku Yehova, man amito an de abed calu en. Kinde m’awinjo elwong’o nyinga i rwo pare, anwang’u nia andha emara.” w21.03 mba. 9-10 udu. 7-8

Yesu uketho cwiny Paulo nia ebitundo kokoro i Roma. Juyahudi moko mi Yerusalem ke gilund gipangu nia gibikanu ire libo i yo kara giwok ginege. Kinde ma Klaudio Lusia ma jadit mir askari mi Roma uwinjo pi lembene ci, e ndhundhu etimo pio, eoro Paulo ucidh i Kaisaria man eoro bende udul askari kara ugwoke i yo nitundo kuca. Kinde ma gitundo, ubimo Feliki uwok ung’olo nia “jukure i Odtiti pa Herode.” E Paulo uboth kud i cing’ Juyahudi ma nwang’u umito nege. (Tic. 23:12-35) I ng’eye, Festo udoko jabim kaka Feliki, man ebino ‘yenyo ya Juyahudi gifoye.’ Egam epenjo Paulo kumae: “Iyenyo icidh i Yerusalem [kara jupok] lembe peri mi gin maeni i wang’a kuca?” Paulo ung’eyo nia jucopo wonege i Yerusalem. Pieno edwoko kumae: “Ayenyo ndhu ba Kaisari.” Festo uwacu ni Paulo kumae: “Iyenyo ba Kaisari: ba Kaisari ibicidho.” Eno uketho Paulo ubedo i Roma, bor ku Juyahudi m’ubino mito nege.​—Tic. 25:6-12. w20.11 mba. 13 udu. 4; mba. 14 udu. 8-10

Saa moko wan ceke wadieng’ pi lembe ma rac ma watimo. Ku lapor, jumoko pidocwinygi sendogi pi dubo ma gitimo ma fodi ging’eyo ngo lemandha. Jumange ke pidocwinygi sendogi pi dubo ma gitimo i ng’ei batizo migi. (Rum. 3:23) I andha, wabed wamito watim gin ma ber, ento wang’ ma pol “wan ceke wakier.” (Yak. 3:2; Rum. 7:21-23) Kadok wan ceke wabed wawinjara rac kinde ma pidocwinywa ubesendowa de, re saa moko ebedo iwa ku kony. Pirang’o wayero kumeno? Pilembe pidocwiny ma sendowa ketho watimo alokaloka i kwo mwa, man eketho wakeco nia wabipodho ngo kendo i timone. (Ebr. 12:12, 13) Saa moko kadok i ng’ei ma wayewo dubo mwa man Yehova de uweko iwa, re pidocwinywa medere nisendowa asu nisagu. Kit pidocwiny ma kumeno bedo iwa kud adwogi ma rac. (Zab. 31:10; 38:3, 4) Pire tie tek nia wabed ku wang’wa kara kud wapodh i awic maeno, ma cwinywa ubed upid ko nisagu m’ukero pi dubo ma watimo con. M’usagu zoo, kepar kite ma Sitani copo winjere ko kan eneno nia waweko timo ni Yehova, ma nwang’u Yehova ke fodi umaruwa asu!​—Nen 2 Jukorinto 2:5-7, 11. w20.11 mba. 27 udu. 12-13

Jagor Zaburi m’ubino Jalawi ucaku bedo ku kumira i kum jutimrac man i kum jukuhaya. Kumira ubino nege ngo i kumgi pilembe ebemito etim lembe ma rac calu gin, ento pi piny migi m’unyai. (Zab. 73:2-9, 11-14) Ubino nen ve gitie ku piny ceke: lonyo, kwo ma ber man kwiocwiny. Ugam ukwayere nia Jalawi eno ubed ku nen ma rom ku pa Yehova kara cwinye kud utur man kumira kud unege i kum jutimrac. Saa m’etimo lembuno, kwiyocwiny pare udwogo kendo kakare man edoko jamutoro. Eyero kumae: “Ng’atu moko mbe i ng’om m’ayenyo ma sagu [Yehova].” (Zab. 73:25) Wan de kud wawek kumira unegwa i kum jutimrac ma gibenen nia ve gikwo ma ber. Anyong’a migi tie ngo anyong’a mandha. (Ekl. 8:12, 13) Ka waweko kumira unegwa i kumgi, cwinywa bitur man wabinyotho winjiri mwa ku Yehova. Pieno, tek inwang’u nia kumira moko ubemondo i ii i kum lembe mi jutimrac m’ubenen ber, tim calu ma Jalawi utimo: Wor juk ma Mungu ubemio iri, man dikiri karacelo ku ju m’ubetimo yeny pare. Kan imaru Yehova nisagu piny mange ceke, e ibinwang’u anyong’a mandha man ibiwotho i yo mi “kwo mandha.”​—1 Tim. 6:19. w20.12 mba. 19 udu. 14-16

Kinde m’ibebolo adieng’acwiny peri iwi Yehova nikadhu kud i rwo, roy bende wec mi foyofoc i rwo perine. Etie ber nia wabed wapar pi bero ma Yehova timo iwa kadok wabenwang’ara i peko dupa de. Kadok saa moko etie tek ni nwang’u wec ma tap pi ninyutho kite m’iwinjiri ko i rwo de, re poi nia Yehova dwoko kadok wang’ rwo ma calu ve: ‘Akwei konya!’ (2 Kei. 18:31) Jengiri iwi rieko pa Yehova, ento peri giri ngo. I rundi mir 8 mi wang’ rundi mwa, lworo ugam umaku dhanu mi Yuda pir udul mony mi Cami m’ubino tiekogi ku lwiny. Lworo m’unegogi uketho gicidh gisayu kony i bang’ Jumisiri ma tie thek mange ma woro ngo Yehova. (Isa. 30:1, 2) Yehova upoyo wigi nia lembe ma gitimo bikelo peko i wigi. (Isa. 30:7, 12, 13) Nikadhu kud i bang’ jabila Isaya, Yehova unyutho igi kite ma gicopo nwang’u ko bedomoth mandha. Ewacu igi kumae: “Tego mu bibedo nuti ni kum bedoyo man genogen” i Yehova.​—Isa. 30:15b. w21.01 mba. 3-4 udu. 8-9

Jukristu ma juwiro ku tipo binwang’u mugisa pi gwoko bedoleng’ migi; gibibedo jubim man julam ku Kristu i polo. (Nyu. 20:6) Yehova, Yesu man jumalaika, gibibedo kud anyong’a lee kinde ma gibineno dhanu 144 000 ma juwiro ku tipo ginwang’u sukulia migi i polo. I ng’ei weco pi dhanu 144 000 ma gitie jubim ku julam, jakwenda Yohana udok uneno bende “udul dhanu ma dit” ma wang’u ijo ma giboth kud i Armagedon. Tung’ ku dhanu 144 000 m’elar eneno, udul dhanu maeni wendgi dwong’ m’usagu, ma wendgi ma tap ung’eyere ngo. (Nyu. 7:9, 10) Gikendiri ku “kendi ma tar” m’unyutho nia gigwokiri gigi ni cilo mi ng’om pa Sitani man gigwoko bende bedoleng’ migi ni Mungu man ni Kristu. (Yak. 1:27) Man gibekok ku dwandgi ma tek, pilembe giboth ni kum gin ma Yehova ku Yesu ma Nyathi rombo pa Mungu gitimo. Bende, gimaku ndhendhe i cing’gi, m’unyutho nia giyio ya Yesu tie Ubimo ma Yehova ung’io.​—Nen bende Yohana 12:12, 13. w21.01 mba. 15-16 udu. 6-7

Ng’atu ma nico copo bedo jawi ot ma cuu nwang’u ebelubo ayi ma Yehova giku Yesu gibetio ko ku dito migi. Ku lapor, wakewec iwi kite mi jwigiri. Yehova tie Ng’atu ma riek m’usagu zoo, re ewinjo paru mi jurutic pare bende. (Tha. 18:23, 24, 32) Yehova tie Mungu ma leng’, re kadok kumeno de, ekwayu ngo nia kosa moko kud uvuth iwa avutha de ka wabetimo lembe moko. Ento ekonyowa kadok waleng’ ungo de kara watim ire. (Zab. 113:6, 7) Bende, Biblia ulwong’o Yehova nia ‘Jakony.’ (Zab. 27:9; Ebr. 13:6) Ubimo Daudi ugam ung’eyo nia, ni kum kony man jwigiri pa Yehova re m’ecopo nitimo tic ma tek ma jumio i kore. Wakewec iwi lapor pa Yesu. Kadok ebino Rwoth de, re elwoko tiend julub pare. Eyero en gire kumae: “Amio iwu por, kara wun bende wutim calu atimo i beng’wu.” (Yoh. 13:12-17) Kadok Yesu ubino ku dito ma lee de, re ekwayu ngo nia dhanu utim ire, ento en re m’etimo ni jumange.​—Mat. 20:28. w21.02 mba. 3-4 udu. 8-10

Umego m’aradu, piwu tie tek lee i cokiri. Ju dupa m’i kindwu utie ku tego kunoke kero lee. Wubetimo lembe dupa pi nikonyo umego ku nyimego mwu i cokiri. Saa moko nyo wubemito wudok jukony tic. Re nyo wubeparu nia jubenenowu ya fodi wutie aradu akeca ma wucopo timo ngo tic ma pire tek ma jumio i korwu. Kadok fodi wutie aradu de, re lembe tie dupa ma wucopo timo niai kawoni, ma ketho jugenowu man jumio iwu woro i cokiri. In umego m’aradu, nyo itie ku bodho moko m’icopo konyo ko jumange i cokiri? Ju ma dupa m’i kindwu ubekonyo dhanu mange i cokiri. Ku lapor, ju ma wang’gi teng’ini gibedo ku foyofoc kan umego m’aradu ubekonyogi ninyutho igi kite ma giromo tio ko ku tablete man jamtic mange mir elektronik pi nitimo ponji migi ma segi man coko. Icopo konyo ju ma wang’gi teng’ini ku ng’eyong’ec m’itie ko iwi jamtic maeno. I lembe ceke m’ibetimo, keth anyong’a neg Wuru m’i polo. w21.03 mba. 2 udu. 1, 3; mba. 7 udu. 18

Kadok nwang’u dhaku usomo lee nikadhu cware de, re cware re m’utie ku rwom mi telo wi thier mi juruot man lembe mange mi theokrasi. (Efe. 6:4) Ng’atu ma dhaku ucikere niworo won ot pare, re mito eng’ei nia en re m’etie ku copo mi dwoko yioyic pare ubed tek. Pieno, ecikere nikoyo saa pi nitimo ponji pare ma segi man ninyamu i lembe m’ebeponjo. Eno bikonye nimaru Yehova man niwore, man ebibedo kud anyong’a niworo cware bende. Mon ma gibemediri niworo coggi pilembe gimaru Yehova, gibenwang’u anyong’a lee nisagu mon m’ubeworo ngo yub mi dito ma Yehova uketho i ot. Gibemio lapor ma ber ni aradu ma co ku ma nyir bende. Gibeketho mer ku kwiocwiny i udi migi kende ngo, ento i cokiri bende. (Tito 2:3-5) I kind dhanu ma gibetimo ni Yehova ku gwoko bedoleng’ tin, ju ma pol utie jumamon.​—Zab. 68:11. w21.02 mba. 13 udu. 21-23

Jakwenda Paulo uweko lapor ma ber mi nyutho tegocwiny man mi cirolembe. Saa moko enwang’ere nia tego pare voc. Ento ejengere iwi Yehova uketho enwang’u tego m’eciro ko peko pare. (2 Kor. 12:8-10; Flp. 4:13) Wan bende wacopo nwang’u kero man tegocwiny ma kumeno tek wajengara iwi Yehova pi ninwang’u kony. (Yak. 4:10) Ukwayu wang’ei nia peko ma wabenwang’ara ko tin, utie ngo matira kunoke fod pa Yehova. Jalub ma Yakobo utielo cwinywa kumae: “Ng’atu moko tek abidhe betime kud ewac kumae, Mungu bebidha en; kum dubo copo bidho Mungu ngo, en de ebidho ng’atu moko ngo.” (Yak. 1:13) Ka wang’eyo nia eno tie lemandha, e wabicoro ceng’ini i vut Wegwa m’i polo ma Jamer. Yehova ‘lokere’ ngo. (Yak. 1:17) Egam ekonyo Jukristu mi rundi ma kwong’a i saa ma gibino nwang’iri ku peko, man ebikonyo ng’atuman m’i kindwa bende. Kway Yehova kud adundeni ceke kara emi iri rieko, yioyic, man tegocwiny. M’umbe jiji, ebidwoko wang’ rwo peri. w21.02 mba. 31 udu. 19-21

Icopo miyo amora i kum japonj Biblia m’ucaku bebino i coko, nwang’u ibedieng’ kude lee. (Flp. 2:4) Iromo foye pir alokaloka m’ebetimo, icopo penje pi ponji pare mi Biblia, pi wedi pare, man pi tic pare. Re bed ku weng’i, kud ipenje penji ma nyayu lewic i wie. Wec maeno ucikere niketho kindwu ubed ceng’ini kude. Kinde m’idoko jarimbe, ibikonye nitimo mediri nitundo i batizo. Kinde ma japonj Biblia ubetimo mediri man alokaloka, konye enwang’ere nia dong’ en de etie acel m’i cokiri. Pi nikonye, icopo nyutho ire jol. (Ebr. 13:2) Kinde ma japonj Biblia udoko jarwei lembanyong’a, icopo kwaye wucidh kude i lembanyong’a. Umego Diego ma tie jayab yo i ng’om mi Brésil uwacu kumae: “Umego dupa gibed gilwong’a wacidho kugi i lembanyong’a. Eno ubino yo ma ber m’uketho ang’eyo kogi cuu. Nirweyo lembanyong’a kugi uketho ang’eyo lembe dupa, man eketho kindwa udoko ceng’ini mandha ku Yehova man Yesu.” w21.03 mba. 12 udu. 15-16

Yesu uyero ni julub pare nia gimar judegi migi. (Mat. 5:44, 45) Nyo eno tie lembe ma yot? Ungo! Ento ku tego mi tipo ma leng’ pa Mungu, lembene copere. Nying’ tipo pa Mungu uketho i ie mer, mwonyolembe hai, berocwiny, molcwiny, man kweririgijo. (Gal. 5:22, 23) Kite maeno konyowa niciro adegi ma judagu kowa. Ju ma pol ma gibed ginyutho jai, giloko cwinygi ni kum weg udi migi, mon migi, awiya migi, kunoke jirani migi ma ginyutho kite maeno ma ber. Dhanu dupa ma con gibino judegi mwa, tin gitie umego ku nyimego. Pieno, kan ibenwang’u nia etie tek iri nimaru ju m’udaguwa pilembe wabetimo ni Yehova, kwai Mungu ukonyi ku tipo pare ma leng’. (Lk. 11:13) Man ng’ei nia, niworo dwand Mungu re m’utie lembe ma ber m’usagu zoo. (Rie. 3:5-7) Adegi copo bedo tek man ecopo timowa rac, ento mer tie tek nisage. Mer ma wanyutho, copo loko paru ma rac ma dhanu utie ko i wiwa man iwi Yehova. Bende, ka wabemedara ninyutho mer, lembene nyayu anyong’a i Yehova. Kadok judegi mwa ubeweko ngo nidaguwa de, re asu wacopo bedo kud anyong’a. w21.03 mba. 23 udu. 13; mba. 24 udu. 15, 17

Jabila Yoel uweco pir ali ma juaskari gibikelo. (Yoe. 2:1, 8, 11) Yehova uyero nia ebitio ku ‘njuru askari pare ma dit’ (juaskari mi Babeli) pi nimio matira ni nyithindho mir Israel ma gibino wore ngo. (Yoe. 2:25) Biblia ulwong’o juaskari maeno ma bikelo nyoth nia ‘njuru askari ma yor ariwa ma yo malu’ pilembe juaskari mi Babeli gibimondo i ng’om mir Israel ku yo malu. (Yoe. 2:20) Juporo njuru askari maeno kud udul bonyo ma girieyo ma ber. Jabila Yoel ukoro pigi kumae: “Givodho [juaskari] kubang’gi nzu ng’atuman i yo pare man i yo pare; . . . gipiei wi adhura; . . . giidho malu i udi; gimondo ku wang’ot calu jakwo.” (Yoe. 2:8, 9) Kepar nyanok: juaskari gipong’ kakare ceke. Kamoko mbe ma jucopo pondo i ie. Ng’atu moko mbe ma copo both kud i cing’ udul mony mi Babeli! Jurumony mi Babeli (niwacu Jukaldayo) gimaku adhura mi Yerusalem calu bonyo i oro 607 W.R.M. Biblia ukoro kumae: ‘Ubimo mi Jukaldayo . . . ngisi pare mbe kum jalawobi kadi nyaku ma sumba, dhanu m’uti kadi ng’atu m’abala.’​—2 Kei. 36:17. w20.04 mba. 5 udu. 11-12