Dwi mi 1

Yesu utuco wi timo mir umbili mi jurudini mi rundi pare ku tegocwinye. Ku lapor, etuco wi umbili mi Jufarisayo m’ubino dieng’ akeca iwi kite ma gicopo lwoko ko cing’gi, kakare nidieng’ i ayi ma gicopo gwoko ko jurunyodo migi. (Mat. 15:1-11) Yesu uweko ngo ng’eicwiny m’ubino nego Jufarisayo pi lembe m’eyero ucere ku yero lemandha. Yesu utuco bende wi ponji mi vupo mi jurudini. Eyero ngo nia Mungu jolo dini ceke. Ento eyero nia judupa biwotho i yo ma lac ma terojo i nyoth, man nia ju ma nok kende re ma biwotho i yo ma likili ma terojo i kwo. (Mat. 7:13, 14) Enyutho kamaleng’ nia dhanu moko biwacu nia gibetimo ni Mungu, ma nwang’u i andha ke gibetimo ngo ire. Emiyo cimowang’ ma e: “Wukuru ni jubila mi ndra, m’ubino i beng’wu ku kendi mi rombe, ento ku yor i igi gin urudi m’uwor. Wubing’eyogi ku nying’gi.”​—Mat. 7:15-20. w21.05 mba. 9 udu. 7-8

Won ot pa Hana ubino Jalawi ma nyinge Elkana. Ebino bende ku dhaku mange ma nyinge Penina. Elkana umaru Hana lee mandha nisagu Penina; re “Penina nyithindhe [ubino] nuti, ento Hana nyithindhe [ubino] mbe.” Lembuno uketho Penina ubed ucayu Hana thiri thiri “kara esendre.” Can umaku Hana lee mandha! Uketho “eywak man ecamu ngo.” Re kadok kumeno de, Biblia uyero ngo nyanok de nia Hana uculo wang’ lembe ma rac. Ento ekoro kite m’ebewinjere ko ni Yehova man ebedo ku genogen nia ebikonye. (1 Sam. 1:2, 6, 7, 10) Lapor pa Hana ubemiyo iwa ponji ma kani? Tek ng’atu moko ubeyungere i wii, ng’ey nia lembe moko nuti m’icopo timo. Kud wulok dhogwu wukude mananu. Kakare niculo wang’ racu ku racu, tim kero iketh kwiyocwiny i kindwu wukude. (Rum. 12:17-21) Kadok ng’atune uloko ngo kura pare de, re in ibibedo ku kwiyocwiny mir adunde. w21.07 mba. 17 udu. 13-14

Kethocwiny hai i kum piny ucwalu Yuda Iskarioth nitimo lembe ma rac akeca m’ecibo ko Yesu. I wang’e, elar ebino ngo ku timo maeno. (Luka 6:13, 16) M’umbe jiji, Yuda ubino ng’atu ma jugeno uketho jumiyo nia egwok sanduku mi sente. Ento nindo moko i ng’eye, Yuda ucaku kwalu sentene, ma ke ebed ewinjo cuu cimowang’ ma Yesu umiyo wang’ ma pol ni dhanu nia kud giketh cwinygi hai i kum piny. (Mark. 7:22, 23; Luka 11:39) Kethocwiny hai i kum piny ma Yuda ubino ko ucaku nen kamaleng’ nindo moko nyanok i wang’ tho pa Yesu. Yesu ku julub pare, uketho i iye Maria ku nyamin ma Martha gicidho welo yo pa Simon ma won dhobu. Kinde ma gibecamu, Maria uwodho cupa mi mo ma ng’wice ng’ar ma beine tek, man ekonjo mone iwi Yesu. Lembene ton lee i Yuda ku julub mange. Julub mange giparu nia nwang’u ecibedo ber ka julworo mone alwora, kara jutii ku sentene pi nikonyo jucan. Ento Yuda ubino ku paru m’ukoc, kum ebino “jakwo,” man emito ekwal sente kud i sanduku.​—Yoh. 12:2-6; Mat. 26:6-16; Luka 22:3-6. w21.06 mba. 18 udu. 12-13

Nyo saa moko ineno nia itie ku rwom dupa ma nipong’ogi kubang’gi kubang’gi utie tek iri? Ka eyo, icopo nyang’ i lembe ma Paulo ukadhu kud i ie. Ebino dieng’ pi cokiri acel kende ngo, ento “pi [cokiri] ceke.” (2 Kor. 11:23-28) Nyo twoyo moko umoko i kumi ndiki ndiki m’uketho wang’ ma pol ibedo ngo kud anyong’a? Paulo de ‘ukudho m’i ring’kum’ ubed usende lee, ma saa moko nyo ubino remokum, m’emito nia nwang’u uthum kud i kume. (2 Kor. 12:7-10) Nyo cwinyi tur pi kosa moko m’itimo? Ka eyo, poi nia Paulo de saa moko uwinjere kumeno. Ewacu nia etie “ng’atu ma ng’ic” pilembe saa ceke ebed enyego pi nitimo lembe m’atira. (Rum. 7:21-24) Kadok Paulo ubed unwang’ere ku peko ma tung’ tung’ man i wang’ lembe ma turo cwinyjo de, re emedere asu nitimo ni Yehova. Ang’o m’ukonye? Kadok cwinye ubed udieng’ lee pi ng’ico pare de, re ebino ku yioyic ma tek iwi jamgony. w21.04 mba. 22 udu. 7-8

Kinde m’Adamu ma ng’atu ma leng’, m’umbe ku kum mi dubo ugam udubo ni Mungu, e ebayu rwom mi kwo rondo ku rondo, ire kende ngo, ento ni nyikwaye bende. Mungu utimo ngo ire kisa pilembe edubo akakaka. Ka dong’ nyikwaye ke? Gin gitimo ngo lembe ma rac, man gicwale de ngo nia edubi. (Rum. 5:12, 14) Adamu uromo ku tho pi gin m’etimo. Dong’ nyo Yehova copo timo lembe moko kara nyikway Adamu ukwo rondo ku rondo? Eyo! Nyanok i ng’ei dubo p’Adamu, Yehova ucaku nyutho nok nok kite m’ebibodho ko milioni dupa mi nyikway Adamu kud i dubo man tho. (Tha. 3:15) Ni kum jamgony, wacopo bedo ku winjiri ma ceng’ini ku Yehova kadok nwang’u watie dhanu ma waleng’ ungo de. Ni kum jamgony, tic pa Wonabali binyothere mi magwei. (1 Yoh. 3:8) Ni kum jamgony, lembakeca pa Yehova pi ng’om bipong’o kakare. Ng’om zoo bidoko ni paradiso. w21.04 mba. 14 udu. 1; mba. 19 udu. 17

Udul dhanu ma dit m’uketho i iye co ku mon, gicokiri i Yeruzalem; giai kud i ng’om ma tung’ tung’ man giweco dhok de ma tung’ tung’. Cing’ nica, lembe moko mi zungo utimere. Mbwang’ kumeni, Juyahudi moko gicaku weco dhok mir udul dhanu ma gicokirine! Lembuno uwang’u i udul dhanune lee mandha, ento lembe ma Juyahudi eno uyero igi ku ma jakwenda Petro uyero ni dhanu ceke re ma pire bino tek nisagu. Lembene moko ubino nia, kara gibothi umito ginyuth yiyoyic migi i Yesu Kristu. Wec maeno umulo adundegi lee mandha. Lembene ucwalugi uketho gipenjo kumae: “Wabitimo ang’o?” Petro udwoko igi kumae: “Ng’atuman m’i kindwu ulim batizo.” (Tic. 2:37, 38) Lembe m’udong’ utimere i ng’eye ubino lembe mi zungo. Dhanu ma romo 3 000 ulimo batizo cing’ nica man gidoko julub pa Kristu. Eno ubino acaki mi tic ma dit mi ketho dhanu udok julub ma Yesu ung’olo ni julub pare nia gitim. Julubne gibemediri nitimo tic maeno nitundo tin. w21.06 mba. 2 udu. 1-2

Saa moko nyo waberweyo i teritwar ma caku ponji mi Biblia ku dhanu tie tek i iye. Dhanu moko gimaru ngo niwinjo rwonglembe ma wabeyero igi, kunoke gijai ajaya zoo. Dong’ i teritwar ma kumeno, ang’o ma copo konyowa nibedo ku genogen nia gicopo winjo rwonglembe mwa asu? Poy nia kwo mi dhanu copo lokere pio pio i ng’om maeni ma rac, man dhanu ma gilar gimaru ngo niwinjo rwonglembe ma wabeyero, giromo nwang’u nia gitie ku yeny mi telowic pa Mungu i kwo migi. (Mat. 5:3) Jumoko ma con gibed gikwero girasoma mwa, i ng’eye gidok giyiyo nia juponj kugi Biblia. Wang’eyo bende nia Yehova re m’utie Rwoth mi mwoka. (Mat. 9:38) Ebemito wamedara nipidho kodhi man nikwoyo pii i wigi, ento en re m’ebiketho gidongi. Mito wang’ey nia kadok pi kawoni fodi wambe ku ponji mi Biblia ma wabetelo wiye de, re Yehova bimiyo iwa mugisa pi kero ma wabetimo ento ungo pir adwogi ma wabenwang’u! w21.07 mba. 6 udu. 14

Yehova umiyo ni dhanu copo mi nyolo awiya, man emiyo igi rwom mi ponjogi kara gimare man gitim ire. Yehova umiyo copo dupa ma wang’u ijo ni jumalaika, ento emiyo ngo igi copo mi nyolo nyodo. Pieno kan itie janyodo, bed inyuth foyofoc pi rwom m’emiyo iri mi tungo awiya. Junyodo ginwang’u rwom ma pire tek mi ‘ponjo man mi twinyo’ awiya migi “nimakere ku telowic pa Yehova.” (Efe. 6:4; Poi. 6:5-7) Pi nikonyo junyodo, dilo pa Mungu umiyo jamtic dupa m’ujengere iwi Biblia, calu ve girasoma ma tung’ tung’, video, wer, man jamtic mange dupa ma nwang’ere i Internet. Ubenen kamaleng’ nia Wegwa mi polo giku Wode gimaru awiya lee mandha. (Luka 18:15-17) Ka junyodo gibejengiri iwi Yehova man gibetimo tego migi ceke pi nigwoko awiya migi ma pigi tek lee, anyong’a nego Yehova. Junyodo ma gibetimo kumeno gikonyo awiya migi kara gidok bende juruot pa Yehova rondo ku rondo! w21.08 mba. 5 udu. 9

Dhanu moko beparu nia nibedo ku yiyoyic utie niyiyo lembe moko swa kumeni. Re nimakere ku Biblia, eno tie yiyoyic mandha ngo. Biblia ukoro nia yiyoyic ukungune nuti. Ku lapor, wacopo neno ngo Yehova, Yesu, man Ker mi polo, re watie ku lembe dupa m’ubenyutho nia gitie andha. (Ebr. 11:3) Jararieko moko m’udoko Jamulembe pa Yehova uyero kumae: “Jumulembe pa Yehova gitie kud ukungu mi lembe ma giyiyo. Bende gicayu ngo lemandha ma sians ubeyero.” Ka watie ku lembe dupa m’unyutho nia Jacwic unuti andha, dong’ pirang’o ke dhanu dupa giyiyo ngo nia Mungu ucwiyo piny ceke ma kwo n’i igi? Dhanu moko fodi giting’o ngo saa mi ng’iyo gin gigi kadok nyanok de i lembe m’unyutho nia Mungu ucwiyo piny ceke. Robert ma kawoni tie Jamulembe uyero kumae: “Jugam juweco ngo iwa pi cwic nyanok de i somo, e aparu nia lembcwic utie lemandha ngo. Adongo ku paru maeno. Kinde m’adoko ku oro 22 e awinjo kite ma Biblia ukoro ko cuu nia Mungu ucwiyo piny ceke.” w21.08 mba. 15 udu. 4-5

Wacopo ng’eyo pi bero pa Yehova nwang’u wabesomo Biblia, man wabewinjo jumange kinde ma gibekoro pi mugisa ma ginwang’u. Ento wabinyang’ andha nia Yehova e ber, nwang’u ‘wabilo’ wan giwa bero pare. Ku lapor, wakemak nia wabemito wacak timo kit tic moko mi saa ceke; re kara watund i kum lembakecane, umito wajwig wend jamcingwa ma watie ko. Wang’eyo lembe ma Yesu ung’olo nia ka waketho Ker i kabedo ma kwong’a, Yehova bipong’o yeny mwa; re fodi waneno ngo wan giwa nia lembene utimere i kwo mwa. (Mat. 6:33) Ento yiyoyic ma watie ko i lembang’ola pa Yesu, uketho wajwigo wend sente ma wabed watiyo ko, watimo alokaloka i program mwa mi tic mi kum, e wacaku rweyo lembanyong’a lee. Kinde ma watimo kumeno, waneno andha nia Yehova ubedieng’ piwa. ‘Wabilo’ wan giwa bero pare. w21.08 mba. 26 udu. 2

Nyo lembuno ubetimere tin de? Eyo. Judong dini ma pol, gimaru nijolo i dini migi dhanu ma pigi yik, julonyo, man dhanu ma ng’om neno nia riek. Gijolo dhanune kadok nwang’u gitie asu ku kura migi man kit kwo migi m’uberombo ngo ku cik pa Mungu de. Judong dini eno gidok gicayu jurutic pa Yehova m’utie ku kura ma leng’ man kud amora, pilembe ya ng’om ubenenogi ni dhanu ma pigi tek ungo. Calu ma Paulo uyero, Mungu ng’iyo ju ma “jucayugi” re ma gitim ire (1 Kor. 1:26-29) Ento i wang’ Yehova, ju ceke ma gitimo ire ku gwoko bedoleng’, pigi tie tek i iye. Wacopo timo ang’o kara paru mi ng’om kud uwing wiwa? (Mat. 11:25, 26) Kud iwek nen ma ng’om utie ko iwi dhanu pa Mungu uwing wii. Ng’ey nia Yehova tiyo ku dhanu ma mol kende pi nitimo yeny pare. (Zab. 138:6) Bende, kepar pi gin m’etimo nikadhu kud bang’ dhanu ma ng’om neno nia rieko migi mbe kunoke nia gisomo ngo. w21.05 mba. 8 udu. 1; mba. 9 udu. 5-6

Jakwenda Paulo bende udwoko foyofoc pi kony m’egam enwang’u. Ejwigere man ejolo kony mir umego ku nyimego pare. (Filip. 2:19-22) Wun wu ju ma wuteng’ini kunoke ma wutii, wucopo nyutho foyofoc mwu ni aradu mi cokiri mwu i ayi dupa. Tek gibemito konyi ku yeyo ter moko kunoke ku sente mi transpor, ku ng’iewo piny kunoke ku pong’o yeny peri mange mi kum, jol kony migi man ifoygi. Nen kony maeno calu mer ma Yehova ubenyutho iri. E ibizungo kite ma mer bicek ko i kindwu. Saa ceke, kony juwedu ma gin aradu gicor kago ku Yehova, man kor igi nia anyong’a negi dit kan ineno aradu gibetimo tic lee pi nikonyo cokiri. Bed inwang’ saa mi benambu kugi, man kor igi lembe m’ikadhu kud i iye i kwo peri. Kan ibetimo kumeno, nwang’u ‘ibedwoko foyofoc’ ni Yehova pir aradu m’etelo i cokiri.​—Kol. 3:15; Yoh. 6:44; 1 Thes. 5:18. w21.09 mba. 11-12 udu. 12-13

Yehova umaru umego ku nyimego mwa. Ento saa moko ecopo bedo iwa lembe ma tek nimarugi man ninyutho igi merne. Saa moko ebedo tek pilembe suru mwa man ayi ma wadongo ko ukoc. Bende, wan ceke watimo kosa ma ton i jumange man ma kierogi. Re asu wacikara nitimo kero kara mer mi juruot mwa mi tipo umedere nibedo tek. Nenedi? Nwang’u wabenyutho mer ni umego ku nyimego mwa calu ma Wegwa benyutho ko. (Efe. 5:1, 2; 1 Yoh. 4:19) Ng’atu ma won kisa sayu yore mi konyo jumange man etielogi. Ayi ma Yesu ugam udieng’ ko pi dhanu unyutho kamaleng’ kite ma Yehova dieng’ ko pigi. (Yoh. 5:19) Nindo moko kinde m’eneno udul dhanu, “kisa nege i kumgi, kum jusendogi man juwenjogi calu rombe ma jakwac migi mbe.” (Mat. 9:36) Yesu ujik ungo kende kende nimarugi yor i iye; ento etimo lembe moko pi nikonyogi. Ekeyo kum jurutwoyo man eyomo kor ju ma ‘giol man ma ter ma pek ubenurogi.’​—Mat. 11:28-30; 14:14. w21.09 mba. 22 udu. 10-11

Yehova umaru nibedo won kisa. Jakwenda Paulo ukiewo ku tego mi tipo ma leng’ nia Mungu “upong’ ku kisa.” Ekiewo wec maeni kinde m’ebekoro nia Mungu unyutho kisa pilembe emiyo genogen mi cikwo i polo ni jutic pare ma gileng’ ungo, ma re tipo uwirogi. (Efe. 2:4-7) Re Yehova nyutho ngo kisa ni Jukristu ma juwiro ku tipo kendgi. Jagor Zaburi ma Daudi ukiewo kumae: “Yehova e ber ni dhanu ceke; man kisa pare ma ng’ic ni wi tic pare ceke.” (Zab. 145:9) Calu ma Yehova umaru dhanu, eno ketho ebed enyutho kisa igi saa moko ci ma ka thelembe moko nuti m’ubecwale nitimo kumeno. Yesu kende re m’ung’eyo cuu dit kite ma Yehova umaru ko ninyutho kisa. Giku Won gikwo karacelo i polo pi oro swa, i wang’e ma fodi ebino ngo i ng’om. (Rie. 8:30, 31) Yesu uneno wang’ dupa ayi ma Won unyutho ko kisa ni dhanu ma gi judubo. (Zab. 78:37-42) Kinde m’ebeponjo dhanu, wang’ ma pol ebed eketho nwoc iwi kisa pa Won. w21.10 mba. 8-9 udu. 4-5

Yehova en gire udwoko kud i polo wang’ rwo maeno ku dwande ma tek, m’eng’olo ko nia ebiyungo nyinge. Yesu uyungo nying’ Won i nindo ceke mi tic pare iwi ng’om. (Yoh. 17:26) Pieno, Jukristu mandha gitie kud anyong’a nitiyo ku nying’ Mungu, man niketho jumange de ung’ey nyingene. I rundi ma kwong’a i ng’ey nyoliri pa Yesu (N.N.Y.), nyanok i ng’ey ma juketho the cokiri mi Jukristu, Yehova ‘upoy . . . pi dhanu mi thek mange, man kud i kindgi ecaku ng’iyo dhanu pi nyinge.’ (Tic. 15:14) Jukristu ceke mi rundi ma kwong’a gibino ku mutoro nitiyo ku nying’ Mungu man niketho jumange bende ung’ey nyingene. Jukwenda ku julub gitiyo ku nying’ Mungu kinde ma giberweyo man kinde ma gibekiewo Biblia. I ayi maeno re ma ginyutho nia gini kendgi re ma giketho nying’ Mungu ung’eyere. (Tic. 2:14, 21) Tin bende, Jumulembe pa Yehova re ma gi dhanu m’utie pi nying’ Yehova. w21.10 mba. 20-21 udu. 8-10

Mer ma lokere ngo pa Mungu galu rondo ku rondo. Lembuno ugorere wang’ 26 i buku mi Zaburi 136. Verse mi kwong’o ucaku ku wec ma e: “A wufoi Yehova; kum e ber; kum mer mi bero [mer ma lokere ngo] pare bedo mi nja.” (Zab. 136:1) Niai i verse mir 2 nitundo i 26, jubed judwogo thirithiri iwi wec ma nia “kum mer [ma lokere ngo] pare bedo mi nja.” Ka wasomo buku mi Zaburi eno, lembene wang’u iwa nineno ayi ma tung’ tung’ ma Yehova unyutho ko mer pare ma lokere ngo m’umbe niweko. Wec ma jubed judwogo i wiye nia “kum mer [ma lokere ngo] pare bedo mi nja,” ubetego cwinywa nia mer ma Mungu nyutho ni jurutic pare lokere ngo. Lembuno ubeketho cwinywa nia andha Yehova weko ngo jurutic pare nyaswaswa! Ento ebedo ceng’ini kugi, man emoko i kumgi, asagane i saa mi peko. Ning’eyo nia Yehova moko i kumwa, ketho wabedo kud anyong’a man ku tego ma wanyeg ko ku peko mwa. Eketho bende wamedara niwotho i yo mi kwo, niwacu nitimo ire.​—Zab. 31:7. w21.11 mba. 4 udu. 9-10

Nyo saa moko cwinyi bepido kan iparu pi lembe ma bitimere ceng’ini eni i wang’wa, calu ve saa ma jubenyotho ie dini mi vupo, saa ma Gog mi Magog bilokere i kum dhanu pa Mungu, man saa mi lwiny mi Armagedon? Nyo ibed ipenjiri nia, ‘kinde ma lembe maeno bitimere, nyo andha abicungo ma teki?’ Tek paru maeno bebino i wii, lembe ma Yesu yero ma nwang’ere i giragora ma tin copo konyi lee. Yesu uyero ni julubne kumae: “Cwinywu kud ung’abere. Wunyuth yiyoyic.” Yiyoyic ma tek bikonyowa niciro peko moko ci ma wabinwang’ara ko i nindo m’ubino. Ka wabeciro lembe m’ubeketho yiyoyic mwa tin i amulaic, e yiyoyic mwa bidoko tek pi niciro peko mi nindo m’ubino. I ng’eye wacopo neno kaka m’umito wadwok yiyoyic mwa udok tek i iye. Kubang’ peko ceke ma wabeciro dwoko yiyoyic mwa tek. Eno bikonyowa niciro amulaic m’ubebino i wang’wa. w21.11 mba. 20 udu. 1-2

Jakwenda Paulo utielo cwiny Timoteo, man bende cwiny Jukristu ceke nia gitim tic migi mi rweyo lembanyong’a cuu. (2 Tim. 4:5) Re saa moko lembene tie yot ungo. Ku lapor, kepar pir umego mwa ma gibekwo i ng’om ma jucero iye tic mwa, kunoke ma jukwere akwera zoo i iye. Bende, dhanu pa Yehova gibenwang’iri ku peko ma tung’ tung’ ma copo turo cwinygi. Ku lapor, ju ma dupa gitimo tic duu pi saa ma lee, kende kende pi nipong’o yeny mi juruot migi. Gimito nwang’u gitim lee i tic mi lembanyong’a, ento i thum pa yenga nwang’u dong’ giol. Jumange tego migi nok ni kum twoyo m’umoko i kumgi ndikindiki kunoke pi oro migi ma dong’ ucidho, uketho kadok niwok kud i pacu migi de tie lembe ma tek igi. Jumange ke giparu nia pigi dong’ tie tek ungo i wang’ Yehova. Kadok wabenwang’ara ku peko ma nenedi de, re Yehova miyo iwa tego ma wanyeg ko ku pekonegi man wamedara asu nitimo ire nimakere ku copo mwa. w21.05 mba. 20 udu. 1-3

Saa moko awiya wadwa mi somo, jukuloka wadwa, wedi mwa ma gitie ngo juyic man jumange gicopo dhuro mac i kumwa kara kud watim ni Yehova i ayi m’ukwayere. Ka wanwang’ara i lembe ma kumeno, ukwayu wamak yub ma pire tek. Wakenen cik mir ukungu moko ma pire tek ma nwang’ere i Lembe mi Julawi 19:19 m’uwacu: “Kadok kendi ma kite tung’ tung’ de kud ikendi.” Cik maeno uketho nyithindho mir Israel gibedo tung’ ku thek mange m’udhokogi. Tin Jukristu gikendo bongu mir ayi ma tung’ tung’, calu ve ma jujebo ku pamba kunoke ku nilo pilembe dong’ gimbe i the Cik pa Musa. Ento wan wamito ngo wabed ve dhanu ma yiyoyic ku timo migi ukoc ku lembe ma Biblia ubeponjo, kadok gibed awiya wadwa mi somo kunoke jurutic wadwa. Andha wamaru wedi mwa, man wanyutho mer ni dhanu mange. Re yub ma wamaku i kwo mwa nyutho nia wabiworo Yehova, kadok nwang’u yubne ubeketho wabedo tung’ ku dhanu m’udhokowa de. Poy nia pire tie tek lee nibedo i thenge pa Mungu, kum eno tie yore acel ma wabedo ko leng’.​—2 Kor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4. w21.12 mba. 5 udu. 14; mba. 6 udu. 16

Gengi ma terojo i kwo copo nwang’ere. Yesu uwacu kumae: “Tek wubedo i lembe para, nwang’u wutie julubna andha, man wubing’eyo lemandha, e lemandha bigonyowu.” (Yoh. 8:31, 32) Wabefoyi pilembe ilubo ngo tok udul, ento isayu lemandha. Icaku ponjo Lembe pa Mungu pi ning’eyo gin m’ebekwayu i bang’wa, man iwinjo ponji pa Yesu. Kud i kind lembe m’iponjone, moko ubino nia Yehova ubemito wakoc ku ponji mi dini mi vupo man wawek nitimo foc mi ceng’ ma dongo m’uai kud i timo mi jukafiri. Iponjo bende nia nitimo gin ma Yehova ubekwayu man niweko timo ma foyo ngo iye copo bedo lembe ma tek. (Mat. 10:34-36) Saa moko nyo ebino ngo iri yot nitimo alokaloka m’ukwayere. Ento iii nitimo alokalokane pilembe imaru Wuru m’i polo man imito inyay anyong’a i iye. M’umbe jiji anyong’a unege lee piri!​—Rie. 27:11. w21.12 mba. 22 udu. 3; mba. 23 udu. 5

Musa uweko lapor ma ber mandha, kum ejolo twiny ma jutwinye ko kinde m’etimo dubo ma pek. Nindo moko saa ma ng’eicwiny umake, emiyo ngo yung ni Yehova. Lembuno uketho emondo ngo i Ng’om mi lembang’ola. (Wel 20:1-13) Kinde ma Musa ukwayu nia timba Yehova ukeudok ung’ii i yub pare kendo, Yehova uyero ire nia “kud iyer ira kendo pi lembe maeni.” (Poi. 3:23-27) Ng’eicwiny umaku ngo Musa. Ento ejolo yub pa Yehova man Yehova umedere nitiyo kude pi nitelo wi nyithindho mir Israel. (Poi. 4:1) Musa utie lapor ma ber m’ukwayu walubi kinde ma jumiyo iwa juk. Enyutho nia ejolo juk pa Yehova, kum egwoko bedoleng’ pare asu kadok nwang’u ebayu rwom pare m’emaru de. Wanwang’u bero ka wabelubo lapor mi dhanu ma gigwoko bedoleng’ migi calu ve Musa. (Rie. 4:11-13) Umego ku nyimego dupa gilubo tap lapor maeno. w22.02 mba. 11 udu. 9-10

I oro mi 32 N.N.Y., twoyo umaku Lazaru ma jarimb Yesu man i ng’eye ke etho. (Yoh. 11:3, 14) Lazaru ubino ku nyimego pare ario, Maria giku Martha. Yesu ugam umaru juruot maeno lee mandha. Saa ma Martha uwinjo nia Yesu ubebino i yo, etimo pio ecidh erombo kude. Kepar pi can m’ebino ko i cwinye kinde m’eyero wec ma e: “Rwoth, ka nwang’u ibino keni, nwang’u di umira tho ngo.” (Yoh. 11:21, 32-33) M’umbe jiji piwang’ Yesu ucwir pi can m’eneno Maria ku Martha gibino ko pir umeggi m’utho. Tek ng’atu moko m’imaru utho, Yehova ubenyang’ i kite m’iwinjiri ko. Yesu utie “ayi ma tap” pa Won. (Ebr. 1:3) Kinde ma Yesu uwak, enyutho kite ma Won de winjere ko. (Yoh. 14:9) Tek ng’atu moko m’imaru utho, ng’ey nia Yehova ubeneno ngo kende kende can m’ibewinjo i cwinyi, ento en de can ubenege lee piri. Ebemito ekey can mir adundeni.​—Zab. 34:18; 147:3. w22.01 mba. 15 udu. 5-7

Tek ibewotho koyo saa mi weco i bang’ Yehova, mi winje, man mi paru lembe i wiye, ibinwang’u bero dupa. Mi kwong’o, ibimaku yub ma cuu. Biblia uwacu nia “woth ku jurieko, e ibibedo riek.” (Rie. 13:20) Mir ario, ibidoko japonji ma ber. Ka wabeponjo Biblia ku ng’atini, lembakeca mwa ma pire tek utie nikonyo ng’atune ucor ceng’ini ku Yehova. Tek wabemedara nirwo i bang’ Yehova man wabeponjo lembe i wiye, mer mwa ma wamare ko de bimedere, e wabibedo ku copo mi ponjo japonj Biblia bende nimare. Poy i kum lapor pa Yesu. Ekoro pi Yehova ni julubne kud amora man enyutho nia emare, eno uketho julubne de gimaru Yehova. (Yoh. 17:25, 26) Mir adek, yiyoyic peri bimedere nidoko tek. Wakemak nia ibecukukwayu telowic, jukocwiny kunoke kony i bang’ Yehova. Kubang’ kare m’ebewotho dwoko iye wang’ rwo peri, yiyoyic peri de medere ameda.​—1 Yoh. 5:15. w22.01 mba. 30 udu. 15-17

Yehova ubekwayuwa nia wakab paru man timo ma reco cen pilembe emaruwa lee man ebemito wakwo ma ber kud anyong’a. (Isa. 48:17, 18) Eng’eyo nia ju ma gibenyego ngo i dhu paru ma reco, gimiyo peko i kumgi gigi man i kum jumange. Kan ebeneno wabenyayu can i kumwa giwa man i kum jumange, lembene time rac. Saa moko wedi mwa copo cayuwa pi kum wabetimo alokaloka i kura mwa. (1 Pet. 4:3, 4) Gicopo yero nia watie ku twero mi timo gin moko ci ma wamito, man nia wacikara ngo niweko jumange re m’unyuth iwa lembe m’ukwayu watim. Ento dhanu ma gibekwero nitiyo ku cik mir ukungu pa Yehova gitie ngo agonya. I andha gibeweko ng’om ma Sitani ubetelo wiye re m’ubim wigi. (Rum. 12:1, 2) Wan ceke watie ku ng’iyong’ic m’ukwayu watim: Nigwoko asu ng’atu ma con ma dubo ku ng’om pa Sitani ubimo wiye, kunoke niweko Yehova ulokwa wadok ng’atu ma ber niai kawoni.​—Isa. 64:8. w22.03 mba. 3 udu. 6-7

Lembe pa Mungu ma wabenyamu iye bikonyowa nibedo ku nen ma ber iwi peko ma wanwang’ara ko. Wakewec iwi kite ma Biblia ukonyo ko nyamego moko m’ubino ku can i cwinye pi cware m’utho. Jadit cokiri moko uyero ire nia ecopo nwang’u ponji lee kan esomo buku pa Yob. Kinde m’ecaku somo bukune, paru ma kwong’a m’ubino i wiye utie nicayu paru ma rac ma Yob ubino ko. I paru pare ebino juko Yob kumae: “Yob! Kud ipar pi peko peri kende!” Ento i ng’eye, edog enwang’u nia karaman paru pare de nwang’u urombo tap ku paru pa Yob. Lembuno ukonye uketho eloko nen pare man enwang’u tego m’enyego ko ku can m’ebino ko i cwinye pi cware m’utho. Yo mange ma Yehova miyo ko iwa tego utie nikadhu kud i bang’ Jukristu wadwa. Paulo ukiewo nia ava neno umego ku nyimego pare mi tipo ubenege ‘kara gijukiri i kindgi.’​—Rum. 1:11, 12. w21.05 mba. 22 udu. 10-11; mba. 24 udu. 12

Yehova uyero ni nyithindho mir Israel kumae: “Wang’ adek i rundi acel dhanu peri ma co ceke biwok i wang’ Yehova Mungu peri i ka m’ebigoyo wie.” (Poi. 16:16) Ugam ukwayere ni nyithindho mir Israel nia giwek udi migi ku podho migi ma jakur umbe. Ento Yehova ung’olo igi kumae: “Kadok ng’om peri de ng’atu moko mbe ma biyenye, kinde m’iidho malu kara ithieri i wang’ Yehova Mungu peri.” (Ai 34:24) Yiyoyic ma nyithindho mir Israel gibino ko i Yehova, uketho gibed gicidh gitimo agba ma kubang’ oro. Gibed ginwang’u mugisa dupa i lembene. Ku lapor, gibed ginyang’ cuu mandha i Cik pa Mungu, gibed ginyamu i lembe iwi bero pa Yehova, man gibed ginwang’u anyong’a kinde ma gitie karacelo ku juyic wagi. Wan bende wanwang’u bero ma rom ka wabetimo kero nicidho i coko. Kepar pir anyong’a ma Yehova bedo ko kinde ma wayikara pi miyo dwokowang’ penji ma nyar adundo i coko! w22.03 mba. 22 udu. 9

Yehova ubino ponjo Yesu pi tic ma pire tek m’ubedo kure m’ebidoko ko Jalam ma dit. Yesu ung’eyo nia etie lembe ma yot ungo niworo Mungu kinde ma jubenwang’iri i amulaic ma tek. Ewinjo remo ma tek, uketho erwo ku “kwayukwac ma ku ywak ma tek ku piwang’” kara enwang’ kony. Peko maeno m’enwang’ere ko uketho tin ebenyang’ i kum yeny mwa, man ‘ecopo konyowa’ kinde ma wabenwang’ara i amulaic. Wabedwoko foyofoc lee dit ni Yehova pilembe eng’io iwa Jalam ma dit ma won kisa man ma ‘can ubenege kum ng’ic ma wa ng’ic ko’! (Ebr. 2:17; 4:14-16; 5:7-10) Yehova uweko Yesu usendere lee pi nidwoko wang’ penji ma e ma pire tek: Nyo andha dhanu copo gwoko bedoleng’ migi ni Yehova tek gibenwang’iri i amulaic ma teki? Sitani udwoko nia ungo! Eloko nia dhanu ubetimo ni Mungu pi bero ma gibenwang’u i bang’e, man nia gimaru ngo Yehova. (Yob 1:9-11; 2:4, 5) Yesu ugam ugwoko bedoleng’ pare, m’enyutho ko nia Sitani tie jandra. w21.04 mba. 16-17 udu. 7-8

I wang’ nilimo batizo, japonj Biblia ucikere nitiyo ku gin m’ebeponjo i Biblia. Tek ng’atu ma waponjo kude Biblia ubetiyo ku gin m’ebeponjo i kwo pare, ebibedo ve “ng’atu ma riek” ma Yesu uweco pire i lapor pare, m’utong’o ng’om ma thuth kara egier ot pare iwi cana ma tek. (Mat. 7:24, 25; Luka 6:47, 48) Kony japonj Biblia utim alokaloka i kwo pare. (Mark. 10:17-22) Yesu ung’eyo nia ecopo bedo lembe ma tek ni jalonyo nilworo piny ceke m’etie ko. (Mark. 10:23) Re eyero ire nia etim alokaloka maeno ma dit i kwo pare. Pirang’o? Pilembe Yesu umare. Saa moko lworo copo negowa nimiyo amora i kum japonj Biblia nia etii ku lembe m’ebeponjo, pilembe waparu nia fodi etie ngo ayika nitimo alokaloka m’ukwayere. (Kol. 3:9, 10) Ento Kan igalu ngo niweco kude iwi alokaloka m’ecopo timo, en de ecopo galu ngo nitimo alokalokane. Tek ibeweco kude iwi lembe maeno, eno nyutho nia ibedieng’ pire.​—Zab. 141:5; Rie. 27:17. w21.06 mba. 3 udu. 3, 5

Jakwenda Petro uweco iwi lapor ma ber ma Yesu uweko iwi ciro can. Ento lembe mange de nuti dupa m’etimo ma wacopo nilubo. (1 Pet. 2:18-25) Andha i kwo pa Yesu, gin ceke m’etimo ku m’eyero, utie iwa lapor m’ukwayu walubi. Calu watie dhanu ma waleng’ ungo, nyo andha wacopo lubo lapor pa Yesu? Eyo, wacopo. Poi nia Petro ukwayuwa nia ‘walub ba tiend Yesu tap tap,’ ento ungo ma nia kosa moko kud uvuth iwa nyanok de. Tek wabelubo ba tiende cuu, niwacu wabetimo kero mwa ceke kadok watie dhanu ma waleng’ ungo, wabiworo wec ma Yohana ugoro nia wamedara “niwotho tap calu ma [Yesu] de uwotho ko.” (1 Yoh. 2:6) Lubo ba tiend Yesu biketho kindwa bidoko ceng’ini ku Yehova. Pirang’o wayero kumeno? Yesu uweko lapor ma ber i kite ma juromo kwo ko i ayi ma nyayu anyong’a i Mungu. (Yoh. 8:29) Pieno ka wabelubo ba tiend Yesu, wabinyayu anyong’a i Yehova. Man wang’eyo nia Wegwa m’i polo bibedo ceng’ini ku dhanu ci ceke ma gibetimo kero pi nibedo jurimbe.​—Yak. 4:8. w21.04 mba. 3 udu. 4-6

Yehova neno kite mwa ma beco; eneno nia wacopo doko dhanu ma ber, man ekonyowa nidoko jurimbe. Ka wabemedara nigwoko bedoleng’ mwa ire, ebibedo ceng’ini kudwa rondo ku rondo! (Yoh. 6:44) Ka wang’eyo nia andha Yehova umaruwa man ebekonyowa, wabitimo ire kud adundewa ceke kadok kud i kind peko de. Ento tek watie ku jiji iwi mer ma Mungu maru kowa, “tego mwa [bijwik].” (Rie. 24:10) Tek cwinywa utur, man wabayu yioyic mwa i Mungu, e niceriri ni abidhe pa Sitani de bivoyowa. (Efe. 6:16) Jiji uketho Jukristu moko mi rundi mwa tin ukwiyo i thenge mi tipo. Dong’ wacopo timo ang’o tek wanwang’u nia watie ku jiji iwi mer ma Mungu umaru kowa? Wacikara niwodho parune pio pio cen kud i wiwa! Kway Yehova ukonyi iwil “pidoic” maeno ma rac ku “kwiocwiny pa Mungu, ma sagu ng’eyong’ec ceke, [ma] bikuro adundewu ku pidoiwu.” (Zab. 139:23; Filip. 4:6, 7) Poi nia lembuno ubetimo inikendi ngo. w21.04 mba. 20 udu. 1; mba. 21 udu. 4-6

Idoko Jamulembe pa Yehova nenedi? Mi kwong’o, iwinjo “lembanyong’a.” Saa moko nyo iwinje nikadhu kud i bang’ junyodo peri, jurutic wedu, awiya wedu mi somo, kunoke nikadhu kud i lembanyong’a ma jubino rweyo ot kubang’ ot. (Mark. 13:10) I ng’eye, ng’atu moko ukoyo saa pare lee man etimo kero pi niponjo kudi Biblia. I kind nindo maeno, icaku maru Yehova man inwang’u nia en de emeri. Yehova uteli i lemandha, man kawoni ma dong’ idoko jalub pa Kristu, itie ku genogen mi kwo ma rondo ku rondo. (Yoh. 6:44) M’umbe jiji, ibedwoko foyofoc lee ni Yehova, pilembe eketho ng’atu moko ubin uponji ku lemandha, man eyiyo nia ibed acel m’i kind jurutic pare. Kawoni ma dong’ wang’eyo lemandha, watie ku rwom mi konyo dhanu mange de gidikiri kudwa i yo mi kwo. Saa moko ecopo bedo iwa yot nirweyo lembanyong’a ot kubang’ ot, ento ninwang’u ng’atu ma waponj kude Biblia man nitelo wi ponjine copo bedo lembe ma tek. w21.07 mba. 2 udu. 1-2