JUECES
1 Josué chachan jiwjjepanjja,+ israelitanakajj akham sasaw Jehová Diosar jisktʼapjjäna:+ “¿Khitis nanakat cananeonakampi nuwasiñatak nayraqat sarani?” sasa. 2 Jehová Diosajj akham sasaw jupanakar säna: “Judá tribuw sarani.+ Jupanakan amparaparuw uka oraqe nayajj churaskta”* sasa. 3 Judá tribusti akham sasaw Simeón tribu jilaparojj säna: “Nanakar churat* oraqer sarañäni,+ cananeonak contra nuwasinipjjañäni. Ukatjja jumanakar churat oraqeruw sarapjjarakiñäni” sasa. Ukatwa Simeón tribujj jupanakamp saräna.
4 Judá tribujj saräna ukhajja, Jehová Diosajj jupanakan amparanakaparuw cananeonakarusa perizitanakarus katuyäna,+ ukhamatwa jupanakajj 10.000 chachanakar Bézec cheqan atipjapjjäna. 5 Cananeonakampiru+ perizitanakampiru+ atipjasipkäna ukhajja, jupanakajj Adoni-Bézec chacharuw Bézec cheqan jikjjatapjjäna, jupampiw nuwasipjjarakïna. 6 Adoni-Bézec chachajj escapkäna ukhajja, jupanakajj arktasaw katjapjjäna, ukatjja kayunakapata amparanakapat tayka lukʼananakapwa khuchurapjjäna. 7 Adoni-Bézec chachajj akham sänwa: “70 reyinakaw kayunakapata amparanakapat tayka lukʼananakap khuchuratäpjje, jupanakajj mesajat jalaqtir manqʼanak pallthapisipkaraki. Kunjamtï nayajj lurktjja, ukhamwa Diosajj lurarakitu” sasa. Uka qhepatjja Jerusalén markaruw apapjjäna,+ ukanwa jiwjjarakïna.
8 Judá tribunkir chachanakasti Jerusalén marka contraw nuwasipjjäna,+ uka marka katuntasajj espadampiw ukan jakirinakarojj jiwarayapjjäna, uka mark phichantapjjarakïnwa. 9 Ukatjja Judá tribunkir chachanakajj qollunak toqena, Négueb, Sefelá+ toqenakan jakir cananeonakamp nuwasiriw sarapjjäna. 10 Judá tribujj Hebrón markan jakir cananeonak contra nuwasir sarasajja, Sesái, Ahimán, Talmái+ chachanakaruw atipjapjjäna. (Nayrasti Hebrón markajj Quiryat-Arbá satänwa).
11 Uka cheqatjja, jupanakajj Debir markankirinak contraw nuwasir sarapjjäna.+ (Nayrasti Debir markajj Quiryat-Séfer satänwa).+ 12 Ukatjja Caleb+ chachajj akham sasaw säna: “Khititejj Quiryat-Séfer marka atacasin katuntkani uka chacharojja, Acsá sat phuchajwa warmipäñapatak churäjja”+ sasa. 13 Caleb chachan Quenaz+ sat sullkïr jilapan Otniel+ yoqapaw uka marka katuntäna. Ukatwa jupajj Acsá sat phuchapar esposapäñapatak churjjäna. 14 Kunapachatï Acsá sat warmejj chachapan utapar sarkäna ukhajja, tatapat mä oraqe mayiñapatakiw chachapar säna. Ukatjja warmejj asnopat saraqäna.* Caleb chachasti phuchaparojj akham sasaw jisktʼarakïna: “¿Kuns munta?” sasa. 15 Phuchapasti juparojj sänwa: “Mirä amp suma, nayarojj mä bendicionay churita, jumajj aynach toqenjja* waña oraqe churistajja, jichhajj Gulot-Maim* oraqe churita” sasa. Ukatwa Caleb tatapajj Gulot Alto ukhamarak Gulot Bajo oraqenak churäna.
16 Moisesan quenita+ suegropat+ jutirinakajja, Judá tribunkirinakampiw palmeranakan markat*+ sarasajj Judá tribun wasara oraqepar makatapjjäna, Arad+ markat aynach toqeru.* Ukar sarasasti, jupanakajj ukankir jaqenakampiw jakapjjarakïna.+ 17 Judá tribujj Simeón tribu jilapampiw saräna, Zefat markan jakir cananeonak contraw nuwasipjjäna, jupanakarojj qʼal tukjapjjäna.+ Uka markarusti Hormá*+ sutimpiw uchapjjarakïna. 18 Ukatsti Judá tribujj Gaza,+ Asquelón,+ Ecrón+ markanakwa oraqenakapamppach katuntäna. 19 Jehová Diosaw Judá tribumpïskäna, jupanakajj qollunak toqenkir oraqenak katuntapjjäna, ukampis guerran nuwasiñatak hierrot lurat jusinakani* carronakanïpjjatap*+ laykojja, vallen jakir jaqenakarojj janiw alisnukuñ puedipkänti. 20 Jupanakajj Moisesan arsutaparjamaw+ Caleb chacharojj Hebrón marka churapjjäna, jupasti uka markat Anac chachan kimsa yoqanakaparuw+ alisnuküna.
21 Ukampis Benjamín tribunkirinakajj janiw Jerusalén markan jakir jebuseonakarojj alisnukupkänti, ukatwa jebuseonakajj benjaminitanakamp chik Jerusalén markan jichhürkam jakasipki.+
22 Ukañkamasti José chachat jutirinakajj+ Betel marka contraw sarapjjäna, Jehová Diosajj jupanakampïskänwa.+ 23 José chachat jutirinakajj Betel marka uñaqasipkäna. (Nayrajj Betel markan sutipajj Luz satänwa).+ 24 Uñaqerinakasti markat mistunir mä chacharuw uñjapjjäna. Jupanakajj akham sasaw uka chachar sapjjäna: “Mirä amp suma, kunjamsa markar mantapjjerista ukay uñachtʼayapjjeta, nanakajj jumat khuyaptʼayasipjjämawa”* sasa. 25 Ukatwa uka chachajj kunjamsa markar mantapjjaspa uk jupanakar uñachtʼayäna, jupanakajj markankir jaqenakarojj espadampiw jiwarayapjjäna, ukampis uka chacharusa taqpach familiaparus antutjjapjjänwa.+ 26 Uka chachajj hititanakan oraqeparuw sarjjäna, ukanwa mä marka saytʼayasajj Luz sutimp uchäna, jichhürkamas ukham sutinïskakiwa.
27 Manasés tribunkirinakajj janiw Bet-Seán marksa uka jakʼankir markanakapsa, Taanac+ marksa uka jakʼankir markanakapsa, Dor marksa uka jakʼankir markanakapsa, Ibleam marksa uka jakʼankir markanakapsa, Meguidó marksa uka jakʼankir markanakaps+ katuntapkänti. Cananeonakajj uka oraqenpun jakañ munapjjäna. 28 Israel markajj wali chʼamani markäjjäna ukhajja, cananeonakarojj chʼama tukuña trabajonak lurayapjjäna,+ ukampis janiw taqpachanir alisnukupkänti.+
29 Efraín tribunkirinakajj janirakiw Guézer markan jakir cananeonakarojj alisnukupkänti. Cananeonakajj jupanak taypinwa Guézer markan jakasipkakïna.+
30 Zabulón tribunkirinakajj janiw Quitrón, Nahalol+ markanakan jakirinakarojj alisnukupkänti. Cananeonakajj jupanak taypin jakasipkakïnwa, jupanakarojj chʼama tukuña trabajonak lurayapjjäna.+
31 Aser tribunkirinakajj janiw Akkó markan jakirinakarojj alisnukupkänti, janirakiw Sidón,+ Ahlab, Aczib,+ Helbá, Afic,+ Rehob+ markanakan jakirinakarus alisnukupkänti. 32 Aser tribunkirinakajj uka oraqenakan jakir cananeonakamp chik jakasipkakïnwa, jupanakar jan alisnukupjjatap layku.
33 Neftalí tribunkirinakajj janiw Bet-Semes, Bet-Anat+ markanakan jakirinakarojj alisnukupkänti, jupanakajj uka oraqenakan jakir cananeonakamp chikaw jakasipkakïna.+ Bet-Semes, Bet-Anat markanakan jakirinakajj jupanakatakiw chʼama tukuña trabajonak lurapjjäna.
34 Amorreonakajj qollunak toqenkir oraqenakanwa Dan tribunkirinakar jarkʼjjäsipjjäna, janirakiw valle toqerus saraqayapkänti.+ 35 Amorreonakajj Heres qollunpun jakañ munapjjäna, Ayalón,+ Saalbim+ markanakansa ukhamaraki. Ukampis José chachat jutir wawanakapan chʼamapajj jiljjattäna ukhajja, jupanakarojj chʼama tukuñ trabajonak lurayapjjäna. 36 Amorreonakan oraqepan qorpapajja, Acrabim+ toqer makatki uka cheqata ukhamarak Sela cheqat alay toqerünwa.
2 Ukatsti Jehová Diosan mä angelapaw+ Guilgal+ cheqat Bokim cheqar makatäna, jupajj akham sänwa: “Nayaw Egipto markat irpsunisajj kawkïr oraqtï nayra awkinakamar+ juramentomp arskayäta uka oraqeru irpanipjjsma. Ukatsti nayajj akham sarakiyätwa: ‘Nayajj jumanakampi pacto lurkayäta ukjja, janipuniw pʼakintkäti.+ 2 Jumanakasti janiw aka oraqenakan jakirinakampejj pacto lurapjjañamäkiti,+ altaranakapsa tʼunthapipjjañamawa’+ sasa. Ukampis nayan arunakaj janiw istʼapktati.+ ¿Kunatsa ukham lurapjjta? 3 Ukatwa nayajj akham sista: ‘Jumanakan nayraqatamatjja janiw uka oraqen jakirinakar alisnukkäti,+ jupanakasti jumanakatak mä trampäniwa,+ diosanakapajj nayat jayarstʼayapjjätamwa’+ sasa”.
4 Jehová Diosan angelapajj taqe israelitanakar ukanak säna ukhajja, markpachaw wali jachʼata jachañ qalltapjjäna. 5 Ukatwa uka cheqarojj Bokim* suti uchapjjäna, uka cheqanwa Jehová Diosarojj sacrificio loqtapjjarakïna.
6 Kunapachatï Josué chachajj markankirinakar khitjjäna ukhajja, israelitanakajj sapa mayniw herenciat katoqat oraqenakapar sarjjapjjäna.+ 7 Josué chachan jakañapkamasa, ukhamaraki kawkïr ancianonakatejj* Josué chachat sipans jukʼamp jakapkäna ukanakan jakapjjañapkamasa, Israel markajj Jehová Diosar serviskakïnwa. Uka ancianonakajj kunanaktï Jehová Diosajj Israel markatak lurkäna taqe ukanaks uñjapjjarakïnwa.+ 8 Ukatsti Nun chachan yoqapäki Jehová Diosar servirïkaraki uka Josué chachajj 110 maranëjjäna ukhaw jiwjjäna.+ 9 Herenciat churapkäna uka oraqeruw jupar imtʼjjapjjäna, Timnat-Heres*+ cheqana, ukasti Efraín tribun qollu toqenkir oraqepankiwa, Gaas+ qollut alay toqena.* 10 Uka tiempon jakir jaqenakajj jiwarjjapjjänwa, jupanak qhepatsti Jehová Diosar jan uñtʼiri ukhamarak kuntï Diosajj Israel markatak lurkäna ukanak jan uñjiri jaqenakakiw jakjjapjjäna.
11 Israelitanakasti kunatï Jehová Diosatak jan walïki ukanakwa lurapjjäna, Baal+ diosanakaruw servipjjäna.* 12 Ukham lurasaw Egipto oraqet+ irpsuniri nayra awkinakapan Jehová Diosaparu apanukupjjäna. Jupanakajj yaqha diosanakaruw servipjjäna, jupanak jakʼankiri markanakan diosanakaparu,+ ukanakatakiw altʼasipjjarakïna, Jehová Diosarojj chuym ustʼayapjjäna.+ 13 Jehová Diosar apanukusajj Baal diosaru ukhamarak Astoret idolonakaruw servipjjäna.+ 14 Ukatwa Jehová Diosajj Israel marka contra wal colerasïna, saqueyjapki ukanakan amparanakaparuw katuyjjäna,+ jupanakaw saqueysupjjarakïna. Jupanakarojj jakʼankir enemigonakaparuw Diosajj katuyjjäna,*+ janirakiw enemigonakaparus saykatañ puedjjapjjänti.+ 15 Kawkirutï nuwasir sarapkäna ukanjja, Jehová Diosan amparapajj israelitanak contränwa,+ kuntï Jehová Diosajj siskäna, kunjamtï Jehová Diosajj juramentompi arskäna+ ukarjamaw israelitanakajj atipjat uñjasipjjäna, jupanakajj wali llakinwa uñjasipjjäna.+ 16 Ukatwa Jehová Diosajj jupanakar juezanak churäna, jupanakaw saqueyjapki ukanakan amparanakapat salvapjjäna.+
17 Ukampis israelitanakajj janiw juezanakarus istʼapkänti, prostitutanakar uñtataw yaqha diosanakamp sarnaqapjjäna, ukanakatakiw altʼasipjjarakïna. Nayra awkinakapajj sarnaqapkäna uka thakitjja jankʼakiw maysar saranukupjjäna. Nayra awkinakapajj Jehová Diosan mandamientonakap istʼapjjänwa,+ ukampis jupanakajj janiw istʼapkänti. 18 Jehová Diosajj juezanak jupanakar churkäna+ ukhajja, Jehová Diosajj sapa mayni juezanakampïnwa, juezan jakañapkamaw enemigonakapan amparapat salvarakïna. Israelitanakajj jupanakar tʼaqesiyapkäna, jan walin uñjasiyapkäna ukanak kawsaw ayqopjjäna,+ ukatwa Jehová Diosajj jupanakat khuyaptʼayasïna.*+
19 Ukampis juezajj jiwjjäna ukhajja, jupanakajj wasitat yaqha diosanakar servipjjäna, ukanakaruw adorapjjarakïna,*+ ukhamatwa tatanakapat sipans jukʼamp jan walinak lurapjjäna. Janirakiw jan wali luratanakaps jaytapkänti, jan istʼasis sarnaqasipkakïnwa. 20 Ukatsti Jehová Diosajj israelitanakatakiw wal coleräna,+ jupasti akham sänwa: “Aka markajj nayra awkinakaparu churkayäta uka pacto pʼakinti,+ janiw arunakajs istʼkiti,+ 21 Josué chachajj jiwjjatap layku jan katuntkäna uka markanakat janirakiw nayajj ni mä marksa jupanak nayraqatat alisnukkäti.+ 22 Ukajj israelitanakar yantʼañatakiwa, ukhamat jupanakajj tatanakapjamat Jehová Diosan thakipan sarnaqapjjani+ janicha uk yatiñataki” sasa. 23 Ukatwa Jehová Diosajj uka markanakarojj israelitanak taypin jakapjjañapatak jaytäna. Jupajj janiw jankʼak alisnukkänti, janirakiw Josué chachan amparaparus katuykänti.
3 Kawkïr israelitanakatejj Canaán oraqena guerran jan nuwasipkäna taqe ukanakar yantʼañatakiw Jehová Diosajj uka oraqenakan jakapjjañapatak yaqhep markanak jaytäna.+ 2 (Ukajj jupanakjjar jutir israelitanakajj guerran nuwasiñajj kunjamas uk yatipjjañapatakïnwa, jupanakajj janipuniw uka nayrajj khitimpis nuwasiñ yatipkänti). 3 Aka jaqenakaruw jupajj jaytäna: filisteonakan phesqa apnaqerinakaparu,+ taqpach cananeonakaru, sidonionakaru,+ Líbano+ qollunakan jakir heveonakaru,+ Baal-Hermón qollut Lebó-Hamat+ cheqakama.* 4 Uka markankirinakajj Israel markar yantʼañatakïnwa, ukhamat kawkïr mandamientonaktï Jehová Diosajj Moisés taypi israelitanakan awkinakapar churkäna ukanak phoqapjjaniti janicha uk yatiñataki.+ 5 Ukatwa israelitanakajj cananeonaka,+ hititanaka, amorreonaka, perizitanaka, heveonaka ukhamarak jebuseonak taypin jakapjjäna. 6 Israelitanakajj uka markankirinakan phuchanakapwa warmipäñapatak katupjjäna, phuchanakapsti uka markankirinakan yoqanakaparuw churapjjarakïna, ukatjja diosanakaparuw serviñ qalltapjjarakïna.+
7 Israelitanakajj kunatï Jehová Diosatakejj jan walïki ukanakwa lurapjjäna, Jehová Diosapat armtʼasipjjänwa, Baal+ diosanakaru ukhamarak uka markanakan sagrado postenakaruw+ adorapjjäna.* 8 Ukatwa Jehová Diosajj israelitanakatak wal coleräna, Mesopotamia* cheqankir Cusán-Risataim reyin amparaparuw katuyarakïna.* Israelitanakajj kimsaqallqo maranakaw Cusán-Risataim reyir servipjjäna. 9 Kunapachatï israelitanakajj yanaptʼayasiñatak Jehová Diosat artʼasipjjäna+ ukhajja, Jehová Diosajj jupanakar salvañatakejj+ Quenaz chachan Otniel+ yoqaparuw salvirit uttʼayäna, Quenaz chachajj Caleb chachan sullka jilapänwa. 10 Jehová Diosan espiritupaw Otniel chachjjar jutäna,+ jupasti Israel markan juezapäjjänwa. Guerran nuwasiñatak mistkäna ukhajja, Jehová Diosaw jupan amparaparojj Mesopotamia* cheqankir Cusán-Risataim reyir katuyjjäna, ukhamatwa uka reyir atipjäna. 11 Uka qhepatsti 40 maranakaw uka oraqen sumankañajj utjäna. Ukatjja Quenaz chachan Otniel yoqapajj jiwjjänwa.
12 Israelitanakajj mayampiw kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïki uk lurapjjäna.+ Ukatwa Jehová Diosajj Moab+ markan Eglón sat reyiparojj israelitanakat sipans jukʼamp chʼamanir tukuyäna, Jehová Dios nayraqatan kunatï jan walïki ukanak lurapjjatap layku. 13 Ukatsti ammonitanakaru,+ amalequitanakaruw+ jupanak contra saytʼayäna. Jupanakasti Israel marka contra saytʼasisajj palmeranakan marka*+ katuntapjjäna. 14 Israelitanakajj Moab markan Eglón sat reyiparojj 18 maranakaw servipjjäna.+ 15 Ukatsti israelitanakajj yanaptʼayasiñatakiw Jehová Diosar artʼasipjjäna,+ Jehová Diosasti jupanakar salvañatakejj+ Guerá chachan Ehúd+ yoqaparuw uttʼayäna, jupasti Benjamín+ tribunkir chʼeqachu*+ chachänwa. Tiempompejj Ehúd chachampiw israelitanakajj Moab markan Eglón reyipajj maykäna uka impuesto apayapjjäna. 16 Janïr sarkasasti Ehúd chachajj purapar arini mä espada lurasïna, uka espadasti largorojj niya medio metronïnwa,* isip manqharuw uka espada chintʼasïna, kupi lankhu charaparu. 17 Ukatsti jupajj Moab markan Eglón reyipajj maykäna uka impuesto churäna. Eglón chachasti wali likʼipunïnwa.
18 Impuesto churasasti Ehúd chachajj uka impuesto apir jaqenakaruw khitanukunjjäna. 19 Guilgal+ cheqaru qalat lurat idolonakan ukar purisajja, Ehúd chachajj kuttʼanisaw reyir akham säna: “Jachʼa rey, jumarojj mä yatiyäwi jamasat yatiyañ munsma” sasa. Reyisti akham sarakïnwa: “¡Mistupjjam, paninik jaytapjjeta!”* sasa. Jupampïsipkäna uka servirinakapasti taqeniw mistjjapjjäna. 20 Ehúd chachajj reyiruw jakʼachasïna, reyisti thayartʼayasiñataki patjja cuartopanwa sapaki qontʼatäskäna. Ehúd chachajj reyirojj akham sänwa: “Dios toqet mä yatiyäwi jumatak apanirapsma” sasa. Ukatwa reyejj tronopat* sartäna. 21 Ehúd chachasti kupi lankhu charapat chʼeqa amparapampi espada apsusajj Eglón chachan purakaparuw jununtäna. 22 Espadajj katuñapamppachaw purakapar chhaqaranttäna, Ehúd chachajj purakat espada jan apsutap laykojja, reyin likʼipajj espadaruw chhaqtayäna, purakapatjja jamaw misturakïna. 23 Ehúd chachajj patjjankir cuartot mistusajj llavempiw uka cuarton punkunakap llawintäna. 24 Ehúd chachajj sarjjäna uka qhepatjja, reyin servirinakapajj jutasaw patjjankir cuarton punkunakap llavemp llawintat uñjapjjäna. Ukatwa jupanakajj akham sapjjäna: “Thayartʼayasiñataki manqhäjj cuartonwa necesidadap luraskpacha” sasa. 25 Jupanakasti suykasajj llakthapisjjapjjänwa, ukampis patjjankir cuarton punkup jan llawirasinjjatap amuyasajja, llavempiw punku jistʼarapjjäna, ¡reyiparusti pampan* jiwata jaqosiskir uñjapjjäna!
26 Ehúd chachasti servirinakan jan jankʼachasipjjañapkamajj escapjjänwa, qalat lurat idolonak+ cheq* pasasajj Seirá cheqaruw sumak purjjäna. 27 Ukar purisasti, Efraín tribun qollunak toqenkir+ oraqenakanwa Ehúd chachajj pututu phustʼasïna,+ israelitanakasti jupamp chikaw qollunakat saraqanipjjäna, jupaw israelitanakarojj pʼeqtʼarakïna. 28 Jupasti akham sasaw jupanakar säna: “Sarapjjañäni, Jehová Diosajj jumanakan amparanakamaruw moabita enemigonakamarojj katuyapjjtam” sasa. Ukatwa jupanakajj jupamp chika sarapjjäna, moabitanakan jan pasapjjañapatakejj Jordán jawir umajj pasañjamäki uksa cheqanak katuntapjjäna, janirakiw khitirus pasayapkänti. 29 Ukapachaw jan ajjsariri, chʼamani 10.000 moabita+ chachanakar jiwarayapjjäna. Janiw ni maynis escapkänti.+ 30 Uka urunwa israelitanakajj moabitanakar atipjapjjäna. Ukatsti 80 maranakaw uka oraqen sumankañajj utjäna.+
31 Ehúd chacha qhepatjja Anat chachan Samgar+ yoqapaw israelitanakar salvarakïna, jupasti vacanakar jariytʼañataki puntan lawampiw+ 600 filisteo+ chachanakar jiwarayäna.
4 Ehúd chachajj jiwjjäna uka qhepatjja, israelitanakajj wasitat kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïki uk lurapjjäna.+ 2 Ukatwa Jehová Diosajj Canaán markan Jabín reyipan amparapar jupanakar katuyäna,*+ jupajj Hazor markat apnaqäna. Ejercitopan pʼeqtʼiripajj Sísara chachänwa, jupajj Haróset-Goyim markanwa jakarakïna.+ 3 Jabín chachajj* guerran nuwasiñatak 900 carronakanïnwa,+ uka carronakajj* hierrot lurat jusinakanïnwa,* jupasti israelitanakarojj 20 maranakaw wal tʼaqesiyarakïna,+ ukatwa israelitanakajj Jehová Diosar artʼasipjjäna.+
4 Uka tiemponjja, Lapidot chachan Débora sat profetisa+ warmipaw Israel markar juzgäna. 5 Débora warmejj Efraín tribun qollunak toqenkir oraqena, Ramá+ markampit Betel+ markampit taypinwa Deboran palmerapa sat qoqa* jakʼan qontʼasirïna. Israelitanakajj Diosan amtanakapat yatiñatakiw jupan ukar sarapjjerïna. 6 Débora warmisti Abinoam chachan Barac+ yoqapar Quedes-Neftalí+ markat jawsanipjjañapatakiw mä yatiyäwi apayäna, akham sasa: “Israelan Jehová Diosapajj akham siwa: ‘Tabor qollur saram, Neftalí, Zabulón tribunakat 10.000 chachanak jumatak ajllisim. 7 Jabín chachan ejercitop pʼeqtʼiri Sísara chacharusa, guerran nuwasiñatak carronakapsa, tropanakapsa Cisón+ lugarankir jalir umaparuw apanëjja, amparamaruw katuyarakëjja’+ sasa”.
8 Uk satasti Barac chachajj akham sasaw jupar säna: “Jumatï nayamp sarätajja, nayajj saräwa, janitejj nayamp sarkätajja, nayajj janirakiw sarkäti” sasa. 9 Débora warmejj sarakïnwa: “Nayaw jumamp saräjja. Ukampis guerran nuwasitamajj janiw jumar jachʼañchkätamti, Jehová Diosajj mä warmin amparaparuw Sísara+ chacharojj katuyani” sasa. Ukatsti Débora warmejj Quedes+ markaruw Barac chachamp chik saräna. 10 Barac chachajj Zabulón, Neftalí+ tribunkir chachanakaruw Quedes markan tantachtʼäna, 10.000 chachanakaw jupamp chikajj sarapjjäna. Débora warmis jupamp chikaw sararakïna.
11 Héber sat quenita chachajja, Moisesan suegropäki+ uka Hobab chachat jutiri quenitanakat+ saraqjjänwa, carpapajj Zaananim cheqankir jachʼa qoqa* jakʼankänwa, Quedes marka jakʼana.
12 Abinoam chachan Barac yoqapajj Tabor+ qollur makatatapwa Sísara chachar yatiyapjjäna. 13 Sísara chachajj jankʼakiw guerran nuwasiñatak carronakap taqpach tantachtʼäna, hierrot lurat jusinakani* 900 carronak* tantachtʼäna, ukhamarak jupampïpkäna uka taqpach tropanakapsa, ukhamat Haróset-Goyim markat Cisón+ lugaran jalir umapar sarañataki. 14 Débora warmejj Barac chachar akham sänwa: “Saram, Jehová Diosajj jichhüruw Sísara chacharojj amparamar katuyätam. Jehová Diosaw juman nayraqatam saraski” sasa. Barac chachasti 10.000 chachanakamp chikaw Tabor qollut saraqanïna. 15 Jehová Diosajj Sísara chacharusa, guerran nuwasiñatak carronak apnaqerinakaparusa, taqpach ejercitoparusa ajjsarañ mantayasaw pantjasiyäna,+ ukhamatwa Barac chachajj jupanakar espadampi tukjäna. Sísara chachasti carropat saraqasajj kayukiw* escapjjäna. 16 Barac chachajj ejercitonakan qhepapa ukhamarak guerran nuwasiñatak carronakan qhepap arktäna, Haróset-Goyim markakama. Sísara chachan ejercitopajj taqeniw espadampi jiwarayat uñjasïna, janiw ni maynis jupanakat escapkänti.+
17 Ukampis Sísara chachajja, Héber+ sat quenita chachan Jael+ warmipan carpaparuw kayuk* escapäna, Hazor markan Jabín+ sat reyipampi ukhamarak Héber sat quenita chachan familiapamp sumankañ utjatap layku. 18 Jael warmejj Sísara chachan ukaruw mistüna, akham sasa: “Tatay, mantanim, akar mantanim. Jan ajjsaramti” sasa. Ukatwa jupajj Jael warmin carpapar mantäna, warmisti ikiñampiw janjjatäna. 19 Sísara chachajj akham sarakïnwa: “Mirä amp suma, mä jukʼa umay wajjtʼita, umat pharjitu”* sasa. Ukatwa Jael warmejj lipʼichit lurat leche wayaqa jistʼarasajj jupar wajjtʼäna,+ ukatjja wasitat ikiñamp janjjatäna. 20 Sísara chachajj akham sasaw jupar säna: “Carpa mantañ cheqar saytʼasim, maynitejj jutasin ‘¿janit mä chachajj akankki?’ sasin jisktʼätamjja, ‘¡janiwa!’ sasaw jumajj säta” sasa.
21 Ukampis Héber chachan Jael warmipajja, carpankir mä chʼakurumpi mä martillompi apjjarusïna. Ukatjja Sísara chachan wali qarita iktʼkipanjja, jupajj kʼachat jakʼachasisaw para ladopat uka chʼakurump jununtäna, oraqer mantañapkamaw leqʼentäna, ukatsti Sísara chachajj jiwjjänwa.+
22 Barac chachajj Sísara chachar arktasaw ukar purïna, Jael warmejj jupan ukar mistusajj akham sarakïnwa: “Jutam, thaqaskta uka chacharuw uñachtʼayäma” sasa. Ukatwa jupajj uka warmimp carpar mantäna, Sísara chacharojj jiwat uñjäna, carpankir mä chʼakurumpi pʼeqet leqʼentata.
23 Uka urunwa Diosajj Canaán markan Jabín reyiparojj israelitanakar katuyäna.+ 24 Israelitanakajj sapa kutiw Canaán markan Jabín reyip contrajj+ jukʼamp chʼamampi saytʼasipjjäna,+ jupar jiwayañkama.
5 Uka urunwa Débora+ warmejj Abinoam chachan Barac+ yoqapamp chika akham sasin cantäna:+
2 “Guerran nuwasiri israelitanakan ñikʼut jan pichtʼasipjjatapatsa,
markankirinakajj voluntadapat guerrar sarapjjatapatsa,+
¡Jehová Diosar jachʼañchapjjam!
3 Reyinaka, ¡istʼapjjam! Gobernantenaka, ¡sum istʼapjjam!
¡Jehová Diosaruw nayajj cantäjja!+
Israelan Jehová Diosaparuw+ alabanzanak cantäjja.*
4 Jehová Dios, jumajj Seír+ toqet mistunkayäta ukhasa,
Edom toqet mistunis jutaskayäta ukhasa,
oraqejj khatatïnwa, alajjpachatsti jalluw wal purintarakïna,
qenayanakatwa umajj wal waraqtanïna.
5 Qollunakasti Jehová Dios nayraqatanwa umatatapjjäna,*+
Sinaí qollus Israelan Jehová Diosap+ nayraqatanwa+ umatatäna.*
6 Anat chachan Samgar yoqapan urunakapansa,+
Jael warmin urunakapansa,+ thakinakajj chʼusakïnwa;
viajirinakas jiskʼa thakinakak sarapjjäna.
7 Israelan jiskʼa markanakapan janiw khitis utj-jjänti;
naya Débora+ warmin sartañajkamajj janiw khitis utj-jjänti,
Israelar yanaptʼañataki mä taykjama sartkayäta ukhakama.+
Janiw mä escudosa ni mä lanzasa uñjaskänti,
Israelan 40.000 guerran nuwasir chachanak taypinjja.
9 Nayajj Israelan ejercitopan comandantenakap toqetwa saytʼasta,+
jupanakajj voluntadapatwa markankirinakamp chika guerran nuwasir sarapjjäna.+
¡Jehová Diosar jachʼañchapjjam!
10 Qhana chʼumphi asnonakjjat saririnaka,
suma jantʼakunakjjar qontʼasirinaka,
thak saririnaka,
¡Diosan luratanakapat amuykiptʼapjjam!
11 Uywanakatak uma apirinakan arunakapaw phuju cheqanakan istʼasïna;
ukjanwa Jehová Diosan cheqaparu luratanakapat wasitat parlasipkäna,
Israel markan jiskʼa markanakapana jakasirinakan cheqapar luratanakapata.
Ukatsti Jehová Diosan markapajj markanakan punkunakaparuw saraqäna.
12 ¡Sartasim, sartasim, Débora!+
¡Sartasim, sartasim, mä canción canttʼasim!+
¡Barac,+ sartasim! ¡Abinoam chachan yoqapa, katuntkta uka jaqenakar apasim!
13 Jiltʼapkäna ukanakajj wali importante jaqenakan ukaruw saraqapjjäna;
Jehová Diosan markapajj wali chʼamani jaqenakampi nuwasiñatakiw nayan ukar saraqanipjjäna.
14 Efraín tribut jutirinakajj vallenkasipkänwa;
Benjamín tribu, jupanakajj jumaruw arkanisipktamjja, markam taypinkapjjarakiwa.
Comandantenakajj Makir+ chachat jutirïpjjewa,
ejercitor mantirinakar qellqerinakajj* Zabulón tribut jutirïpjjarakiwa.
15 Isacar tribun principenakapajj Débora warmimpiw mayachtʼasipjjäna,
Isacar tribujj uka warmimpiw mayachtʼasïna, Barac+ chachas uka kikparaki.
Jupajj kayukiw* valle pampar saräna.+
Rubén tribunkirinakan chuymanakapanjja payachasiñaw utjäna.
Rubén tribunkirinakan chuymanakapanjja payachasiñaw utjäna.
17 Galaad oraqen jakirinakajj Jordán jawira khurkatanwa jakasipkakïna;+
¿kunatsa Dan tribujj barconakan jakaskakïna?+
Aser tribujj jan kun lurasaw lamar qota jakʼan qonuskäna,
barco sayañanakäkis ukjat janiw onjjtkänti.+
18 Zabulón tribunkirinakajj vidap aptʼasirjamäpjjänwa;
19 Taanac markana, Meguidó+ cheqankiri umanak jakʼarusti,
reyinakaw nuwasir jutapjjäna;+
Canaán markankir reyinakaw nuwasipjjäna,
ukampis jupanakajj janiw katuntat qollqe metal apasipkänti.+
20 Alajjpachatwa warawaranakajj nuwasinipjjäna;
alajjpachatwa jupanakajj Sísara contra nuwasinipjjäna.
21 Cisón lugaran wali chʼamampi jalir umanakaw enemigonakar apasjjäna,+
nayra tiempotpach jalir umanaka, Cisón lugaran jalir umanaka.
Nayaw chʼamaninakar takichasiyäta.
22 Caballonakan kayunakapajj chʼamampiw taktʼasipjjäna,
guerran nuwasiñatak caballonakajj jan saytʼas wal sarantapjjatap layku.+
23 ‘Meroz cheqar maldisipjjam’ sasaw Jehová Diosan angelapajj säna,
‘uka cheqan jakirinakar maldisipjjam,
jupanakajj janiw Jehová Diosar yanaptʼir jutapkänti,
janiw chʼamaninakamp chik Jehová Diosar yanaptʼapkänti’.
24 Jael+ warmiw warminak taypin jukʼamp bendisitajja,
Héber+ sat quenita chachan warmipa;
jupaw carpanakan jakasir warminakat jukʼamp bendisitajja.
25 Sísara chachajj um mayïna; Jael warmejj leche churäna.
Mä jachʼa pʼujru* platoruw jupajj cuajtʼat leche churäna.+
26 Amparapampiw carpan chʼakurup aptäna,
kupi amparapampiw martillo aptäna.
Sísara chacharojj martillompiw leqʼentäna, juparojj pʼeqet leqʼentäna,
pʼeq phallayäna, para ladopat leqʼentasaw pʼeq pʼiysüna.+
27 Jael warmin kayunakap jakʼanwa jupajj jaqosjjäna; jaqotattatajj janiw onjjtjjänti;
jupan kayunakap jakʼanwa jaqotattasajj jaqosjjäna,
jaqoskäna ukjanwa jiwjjarakïna.
28 Mä warmiw ventanat uñtäna,
Sísara chachan mamapaw ventana rejillanakat uñtäna:
‘¿Kunatsa nuwasiñatak carropajj jan jankʼak jutki?
¿Kunatsa caballonakampi qatatit carronakapan suynatapajj jan istʼaski?’.+
29 Wali importante warminakatjja, yatiñani warminakaw ukjjarojj arsupjjäna;
jupa pachpas walja kutiw akham sasirakïna:
30 ‘Jupanakajj katuntapki ukwa jaljasisipkpacha,
guerran nuwasir sapa chachatakejj mä tawaqo,* pä tawaqo,*
Sísara chachatakisti katuntatäki uka tiñit tela, katuntatäki uka tiñit tela.
Bordat mä isimpi, tiñit telampi, bordat pä isinakampsti
saqueyjirinakan kunkanakapataki’.
31 Jehová Dios Tata, enemigonakamajj taqpachan tukuspan,+
jumar munasirinakajj intir uñtat kʼajtapjjpan” sasa.
Ukatsti 40 maranakaw uka oraqen sumankañajj utjäna.+
6 Israelitanakasti wasitat kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïki uk lurapjjäna,+ ukatwa Jehová Diosajj madianitanakan amparapar paqallqo maranak katuyäna.+ 2 Madianitanakajj Israel markar wal tʼaqesiyapjjäna.+ Madianitanak kawsaw israelitanakajj qollunakansa, qollu pʼiyanakansa, jan khitin katuñjam cheqanakans imantasiñanaka* lurasipjjäna.+ 3 Israelitanakajj yapuchapjjäna ukhajja, madianitanakasa, amalequitanakasa,+ inti jalsu+ toqenkir jaqenakas jupanak contra nuwasiñatakiw saytʼasipjjäna. 4 Jupanakajj israelitanak contra nuwasiñatakiw campamentop saytʼayasipjjäna, oraqen achunakapsa Gaza markar puriñkamaw qʼal tukjapjjäna, janiw israelitanakan manqʼañapatakejj kunsa jiltʼayapkänti, janirakiw ovejasa, torosa, asnos utjkänti.+ 5 Jupanakasti uywanakapampi carpanakapampiw langostanakar* uñtat waljani jutapjjäna,+ jupanakasa camellonakapas jan jaktʼkañänwa.+ Oraq tukjañatakiw jupanakajj mantapjjäna. 6 Madianitanak kawsaw israelitanakajj pisin jakasipjjäna. Jupanakajj yanaptʼayasiñatakiw Jehová Diosar artʼasipjjäna.+
7 Madianitanak kawsasti israelitanakajj yanaptʼa mayiñatakiw Jehová Diosar artʼasipjjäna,+ 8 ukatwa Jehová Diosajj israelitanakan ukarojj mä profeta khitäna, jupasti akham sänwa: “Israelan Jehová Diosapajj akham siwa: ‘Nayaw Egipto markata, kawkjantï esclavösipkayäta uka oraqet irpsunipjjsma.+ 9 Egipto markan amparapatsa taqe tʼaqesiyirinakamatsa salvapjjsmawa, enemigonakamarojj jumanak nayraqatat alissusaw oraqenakap churapjjsma.+ 10 Nayasti jumanakarojj akham sapjjayäsmawa: “Nayaw jumanakan Jehová Diosamätjja.+ Janiw kawkjantï jakasipkta uka oraqenkir amorreonakan diosanakapar adorapjjañamäkiti”*+ sasa. Ukampis jumanakajj janiw aruj istʼapkistati’”.+
11 Uka qhepatsti Jehová Diosan mä angelapaw jutäna+ Ofrá markankir jachʼa qoqa* jakʼanwa qontʼasïna, uka qoqasti Joás sat abí-ezrita+ jaqenkänwa. Gedeón+ sat yoqapasti uvas chʼirwañ lugaranwa trigo jawqʼaskäna, madianitanakajj uka trigo jan uñjapjjañapataki. 12 Jehová Diosan angelapaw jupar uñstasin akham säna: “Jehová Diosaw jumampïski,+ guerran nuwasir chʼamani chacha” sasa. 13 Uk satasti Gedeonajj akham sarakïnwa: “Tatay perdontʼita, Jehová Diosatejj nanakampïchi ukhajja, ¿kunatsa taqe akanakajj pasapjjetu?+ ¿Kawkinkaraki nayra awkinakajajj Diosan musparkañ luratanakapat parlapkitäna ukanakasti?+ Jupanakasti sapjjänwa: ‘Jehová Diosaw Egipto markat irpsunipjjetu’+ sasa. Jichhasti Jehová Diosajj jaytanukjjapjjetuwa,+ madianitanakan amparaparuw katuyapjjetu” sasa. 14 Jehová Diosajj kutikipstasaw jupar akham sarakïna: “Chʼam katjjatas saram, jumaw Israel markarojj madianitanakan amparapat salväta.+ Nayaw jumarojj khitasksma” sasa. 15 Gedeón chachasti akham sarakïnwa: “Jehová Dios, perdontʼita. ¿Kunjamatsa nayajj Israel markar salvirista? Manasés tribu taypin familiajajj jukʼanikiwa, tatajan familiap taypins janirakiw kuna yäqat jaqëktsa” sasa. 16 Ukampis Jehová Diosajj akham sasaw jupar säna: “Nayaw jumampïskäjja,+ madianitanakarojj mä sapa jaqekïkaspas ukhamwa jumajj atipjäta” sasa.
17 Jupasti sarakïnwa: “Jumatï nayar yanaptʼitätajja, jumapuni nayamp parlaskatam yatiñatakejj mä señal uñachtʼayita. 18 Mä regalomp kuttʼaniñajkamasa nayraqatamar uka regalo apaniñajkamasa, mirä amp suma, aka cheqan suytʼita”+ sasa. Uk satasti jupajj sarakïnwa: “Kuttʼaniñamkamajj aka cheqankaskäwa” sasa. 19 Gedeón chachasti utar mantasaw mä cabritompi, niya 11 kilonak* jakʼut lurat jan levaduran tʼantʼampi wakichtʼäna.+ Canastaruw aych uchäna caldjja phukururaki. Ukatsti ukanak apasaw jachʼa qoqa* jakʼan sirvtʼäna.
20 Cheqpach Diosan angelapajj akham sasaw jupar säna: “Aychampi jan levaduran tʼantʼampi katum, ukatsti khä qarqa* patjjar ucham, caldsti uka patjjar warjjatarakim” sasa. Jupasti ukhamwa luräna. 21 Ukatsti Jehová Diosan angelapajj amparapar kattʼatäkäna uka thujrun puntapampiw aychampiru jan levaduran tʼantʼampiru ayjjatäna, ukatsti ninaw qarqat* naktäna, aychampi jan levaduran tʼantʼampsti qʼal nakhantäna.+ Ukatjja Jehová Diosan angelapajj jupan nayraqatapatjja chhaqtjjänwa. 22 Ukhaw Gedeonajj Jehová Diosan angelapätap amuyäna.+
Ukatsti Gedeonajj sarakïnwa: “¡Taqe Kunjjar Munañani Jehová Dios Tata! ¡Jehová Diosan angelaparojj ajanut ajanuw uñkatta!”+ sasa. 23 Jehová Diosajj jupar sarakïnwa: “Jan llakisimti.* Janirak ajjsaramti,+ jumajj janiw jiwkätati” sasa. 24 Ukatwa Gedeonajj Jehová Diosatak mä altar ukjar saytʼayäna, uka altarajj jichhürkamaw Jehová-Salom*+ sutimpi uñtʼasi. Uka altarajj abí-ezritanakan oraqepan Ofrá markankaskiwa.
25 Uka arumasti Jehová Diosajj akham sasaw jupar säna: “Tatamankir torop katum, paqallqo maranïki uka payïri toro, ukatsti tatamankiri Baal diosan altarap tʼunthapim, uka jakʼankiri sagrado postsa apsurakim.+ 26 Jehová Diosamataki alto patjjaru perqtʼat qalanakampi altar saytʼaykäta uka qhepatjja, payïrïki uka toro katusajj sagrado postet khuchurkäta uka lawanak patjjaruw nakhantayat ofrendjam uka toro loqtäta” sasa. 27 Gedeón chachasti servirinakapat tunka chachanak ajllisajj kunjamtï Jehová Diosajj siskäna ukham luräna. Ukampis tatapan familiaparu ukhamaraki uka markankir chachanakar ajjsaratap laykusti, janiw urun uk lurkänti jan ukasti arumaw luräna.
28 Qhepür alwasti markankir chachanakajj wali alwat sartasipjjäna ukhajja, Baal diosan altarapajj tʼunthapita, uka jakʼankir sagrado postes apsuta, wasitat saytʼayatäkäna uka altar patjjarus payïri toro ofrendjam loqtata uñjapjjäna. 29 Jupanakkamaw akham sasin jisktʼasipjjäna: “¿Khitis akanak luri?” sasa. Yatjjatasasti sapjjarakïnwa: “Joás chachan Gedeón yoqapaw akanak luri” sasa. 30 Ukatwa markankir chachanakajj Joás chachar akham sapjjäna: “Yoqamarojj jiwañapataki irpsunim, jupaw Baal diosan altarap tʼunthapi, uka jakʼankiri sagrado postsa apsuraki” sasa. 31 Joás+ chachasti jupa nayraqatan saytʼasiri chachanakarojj akham sarakïnwa: “¿Baal diosatti jumanakajj arjjatasipjjta? ¿Jumanakat jupar salvapjjäta? Khititejj Baal diosat arjjataskani uka jaqejj jichha alwpacha jiwayatäñapawa.+ Jupatejj mä diosächi ukhamarak maynitejj altarap tʼunthapchi ukhajja, jupa pachpa arjjataspan”+ sasa. 32 Jupasti uka urunwa Gedeonarojj Jerubaal* sutimpi uchäna, akham sasa: “Maynitejj altarap tʼunthapchejja, Baal dios pachpa arjjataspan” sasa.
33 Madianitanakasa,+ amalequitanakasa+ inti jalsu toqenkir jaqenakasa taqeniw mayachtʼasipjjäna.+ Jezreel valle paskatasaw* carpanak saytʼayapjjäna. 34 Ukatjja Jehová Diosan espiritupaw Gedeón+ chachjjar jutäna, jupasti pututu phustʼasirakïna,+ abí-ezritanakasti+ jupan qhepap sarañatakiw tantachtʼasipjjäna. 35 Jupasti taqpach Manasés tribunkirinakaruw mensajeronak khitäna, jupanakasti yanaptʼiriw jupan ukar jutapjjäna. Aser, Zabulón, Neftalí tribunkirinakarojj ukhamarakiw mensajeronak khitäna, jupanakasti jupamp jikisiriw jutapjjarakïna.
36 Ukatjja Gedeón chachajj akham sasaw cheqpach Diosar säna: “Kunjamtï siskta ukarjamatejj naya taypi israelitanakar salvätajja,+ 37 trigo takiñ cheqaruw ovej tʼarwa* uchaskta. Tʼarwatejj sulljjatatäni, ukampis oraqejj wañakïskani ukhajja, naya taypi Israel markar salvatamwa yatëjja, kunjamtï jumajj arskta ukhama” sasa. 38 Uka arunakaparjamaw phoqasïna. Qhepür alwajj wali alwat sartäna ukhajja, tʼarwatwa sulla uma chʼirwsüna, tʼarwan sulla uma chʼirwsutapajj mä jachʼa pʼujru* plator phoqtʼañjamänwa. 39 Ukampis Gedeón chachajj akham sasaw cheqpach Diosar saskakïna: “Janikiy nayatak colerasimti, aka mayampik jumar mayiñ munsma. Mirä amp suma, nayampïskatam yatiñatakejj mä kutimpiw tʼarwamp yantʼañ munta. Mirä, taqpach oraqen sullantkipansa, tʼarwajj wañakïskpan” sasa. 40 Diosasti uka arumajj ukhamwa luräna. Oraqejj sullantatänwa, tʼarwasti wañakïskänwa.
7 Ukatjja Jerubaal sat Gedeón+ chachampi taqe soldadonakapampejj wali alwat purisaw Harod cheqan uma jalsup jakʼan campamento saytʼayapjjäna, madianitanakan campamentopajj Gedeón chachan campamentopat alay toqenkänwa,* valle pampankir Moré sat jiskʼa qollu jakʼana. 2 Jehová Diosajj akham sasaw Gedeón chachar säna: “Madianitanakaru jumanakan amparamaru katuyañatakejj walja soldadonakanïtawa.+ Israelitanakajj akham sasaw jupanak pachpa jachʼañchasisajj sapjjetaspa: ‘Nayajj pachpa amparajampiw salvasta’+ sasa. 3 Mirä amp suma, jichhajj soldadonak nayraqatanwa akham sañama: ‘Kawkïritejj ajjsarañat khatatiskchi ukajja, utapar kuttʼjjpan’+ sasa”. Ukatwa Gedeón chachajj jupanakar yantʼäna. Ukhamatwa 22.000 soldadonakajj utanakapar kuttʼjjapjjäna, 10.000 soldadonakakiw jiltʼapjjäna.
4 Ukampis Jehová Diosajj Gedeonar akham saskakïnwa: “Soldadonakajj waljanïskakiwa. Jupanakarojj umäkis ukjar sarapjjañapatak mayim, ukanwa nayajj jupanakar yantʼäjja. Kunapachatï ‘jupaw jumamp chik sarani’ säma ukhajja, jupaw jumamp chik sarani, ukampis ‘janiw jupajj jumamp chik sarkaniti’ säma ukhajja, jupajj janiw jumamp chik sarkaniti” sasa. 5 Ukatwa jupajj soldadonak umar irpäna.
Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw Gedeonar säna: “Kawkïrinakatejj jawirat um phojjttasin umtʼapkani ukanakjja, mä lador ucham, kawkïrinakatejj uma umtʼañatak qonqortʼasipkani ukanakjja, yaqha lador ucharakim” sasa. 6 Kawkïrinakatejj um phojjttasin amparapat umtʼapkäna ukanakajja, 300 chachanakänwa. Ukat uksarojj qonqortʼasisaw umtʼapjjäna.
7 Jehová Diosajj akham sasaw Gedeonar sarakïna: “Kawkïrinakatejj amparapat umtʼapki uka 300 chachanakampiw salvapjjäma, madianitanakarojj amparamaruw katuyäma.+ Mayni soldadonakarojj utanakapar khitjjam” sasa. 8 Mayni soldadonakajj 300 chachanakar manqʼañanakapsa pututunakapsa churjjapjjäna uka qhepatjja, Gedeonajj mayni israelita soldadonakarojj utanakaparuw khitjjäna, 300 chachanakak jiltʼayäna. Madianitanakan campamentopasti jupat jukʼamp aynachankänwa, valle pampana.+
9 Uka arumasti akham sasaw Jehová Diosajj Gedeón chachar säna: “Sartasim, uka campamento tukjanim, juman amparamaruw katuysma.+ 10 Ukampis jumatejj tukjañ ajjsarstajja, Purá sat servirimamp uka campamentor saraqam. 11 Kunsa jupanakajj sapjje uk istʼäta, ukatjja uka campamento tukjañ janiw ajjsarjjätati”* sasa. Uk satasti Gedeonajj enemigon campamentop jakʼakamaw Purá sat serviripamp saraqäna.
12 Madianitanakasa, amalequitanakasa, inti jalsu toqenkir jaqenakasa+ langostanakar* uñtataw valle pampa phoqantapjjäna, camellonakapajj jan jaktʼkañänwa,+ lamar qota lakankir chʼallar uñtat waljanïpjjarakïnwa. 13 Gedeonajj purïna ukhajja, mä soldadow soldado masipar samkap cuentaskäna, akham sasa: “Nayajj akham samkasta. Cebadat lurata mä moroqʼo tʼantʼaw Madián oraqenkir campamentor muyukam purini. Mä carpar jaltʼasasti, wali chʼamampi puritap laykojj uka carpar tinkuyänwa.+ Cheqas uka tʼantʼajj carpar jaqokipänwa, uka carpajj mayak jaqotattarakïna” sasa. 14 Uk satasti soldado masipajj akham sasaw sarakïna: “Ukajj Joás chachan Gedeón+ yoqapan espadapampi sasiwa, jupajj Israel markankiriwa. Diosaw Madián oraqsa campamentopsa Gedeón chachan amparapar katuyani”+ sasa.
15 Samkampi ukhamarak kun sañsa ukajj muni uk istʼasajja,+ Gedeonajj jankʼakiw altʼasisin Diosar adoräna.* Ukatjja israelitanakan campamentopar kuttʼasajj akham sänwa: “Sartasipjjam, Jehová Diosajj amparanakamaruw madianitanakan campamentop katuyapjjtam” sasa. 16 Ukatsti 300 chachanakarojj kimsa gruponakaruw jaljäna, taqeniruw pututunakampi+ chʼusa jachʼa wakullanakampi churäna, uka wakullanakajj antorchanakan uchatarakïnwa. 17 Ukatjja jupanakarojj sarakïnwa: “Sum uñjapjjeta, kunjamtï nayajj lurkäjja, ukhampun jumanakajj lurapjjam. Campamento jakʼaru purkä ukhajja, jumanakajj kunjamtï nayajj lurkä ukham lurapjjañamawa. 18 Kunapachatï nayasa nayamp chika saririnakas pututu phustʼapjjani ukhajja, jumanakajj campamentor muyuntataw pututunakam phustʼapjjañama, akham sasaw artʼasipjjañamaraki: ‘¡Nuwasiñajj Jehová Diosankiwa, Gedeonankarakiwa!’ sasa”.
19 Chika arumaru guardia lurañajj qalltjjänwa,* guardianakas niyaw lugaranakapankjjapjjäna, ukhamaruw Gedeonampi jupamp chik sariri 100 chachanakampejj campamento jakʼar puripjjäna. Jupanakajj pututu phustʼasipjjäna,+ amparanakapankkäna uka jachʼa uma wakullanaksa pʼakirapjjarakïnwa.+ 20 Ukatwa kimsa gruponakar jaljat soldadonakajj pututu phustʼapjjäna, jachʼa wakullanaksa pʼakirapjjarakïnwa. Jupanakajj chʼeqa amparampiw antorchanak katjjarupjjäna, kupi amparapankir pututunak phustʼasasti, akham sasaw artʼapjjarakïna: “¡Nuwasiñajj Jehová Diosankiwa, Gedeonankarakiwa!” sasa. 21 Sapa mayni chachanakaw campamentor muyuntat pachpa lugarapan saytʼatäsipkäna, madianitanakan taqpach ejercitopaw escapjjäna, arnaqasisaw escapapjjarakïna.+ 22 Uka 300 soldadonakajj pututunak phustʼasipkakïnwa. Jehová Diosajj sapa mayniruw campamenton jupanakpura saytʼasiyäna, jupanakkamaw espadamp jiwarayasipjjäna.+ Ejercitojj Bet-Sitá markakamaw escapjjäna, Zererá toqekama, Tabat jakʼankir Abel-Meholá+ cheqan jakʼanakapkama.
23 Neftalí, Aser, Manasés+ tribunkirinakat taqe israelit soldadonakaruw jawsthapisïna, jupanakajj madianitanakan qhepap arktapjjarakïna. 24 Gedeón chachajj Efraín tribun qollunakap toqen taqe jakirinakaruw mensajeronak khitäna, akham sasa: “Madianitanak contra nuwasiñatak saraqapjjam, jupanakat nayrtʼasajj Bet-Bará cheqakam sarapjjam, kawkjatï Jordán jawirajj paskatañjamäki uka cheqanak jarkʼantapjjam” sasa. Ukatwa Efraín tribunkir taqe soldadonakajj tantachtʼasisin Bet-Bará cheqakam sarapjjäna, kawkjatï Jordán jawirajj paskatañjamäki uka cheqanaksa jarkʼantapjjarakïnwa. 25 Madián oraqen Oreb, Zeeb sat pä principenakaparus katjapjjarakïnwa. Jupanakajj Oreb+ sat mä qarqa* patjjaruw Oreb chachar jiwayapjjäna, Zeeb chacharojj Zeeb sutini uvas chʼirwañ lugaranwa jiwayapjjarakïna. Jupanakajj madianitanakar+ arktasipkakïnwa, Oreb, Zeeb sat chachanakan pʼeqenakapsti Gedeonan ukaruw apapjjäna, Jordán jawir jakʼaru.
8 Efraín tribunkiri chachanakajj akham sasaw Gedeonar sapjjäna: “¿Kuns lurapjjesta? ¿Kunatsa madianitanak contra nuwasir sarkta ukhajj jan jawsapkista?”+ sasa. Ukhamaw jupanakajj toqenoqapjjäna.+ 2 Gedeonasti jupanakarojj akham sänwa: “¿Janit jumanakajj nayat sipans jukʼamp lurapkta? ¿Janit Efraín+ tribun uvas pallthapitapajj Abí-Ézer+ chachan cosecha apthapitapat sipansa jukʼamp sumäki? 3 Jumanakan amparamaruw Diosajj Madián oraqen Oreb, Zeeb+ principenakap katuyapjjtamjja, ukhamajj ¿janit jumanakajj nayat sipans jukʼamp lurapkta?” sasa. Ukham säna ukhajja jupanakajj colerap apjtayasipjjänwa.
4 Ukatsti Gedeonajj Jordán jawirar purisaw uka jawira paskatäna. Jupasa jupamp chikäpkäna uka 300 soldadonakasa qaritäpjjänwa, ukampis enemigonakapar arktasipkakïnwa. 5 Sucot markar purisajja, ukan jakirinakarojj akham sänwa: “Mirä amp suma, nayamp chik jutir jaqenakar tʼantʼa churapjjam, jupanakajj qaritäpjjewa, nayasti madianitanakan Zébah, Zalmuná reyinakaparuw arktaskta” sasa. 6 Ukampis Sucot markankir principenakajj akham sapjjänwa: “¿Kunatsa nanakajj ejercitomar tʼantʼa churapjjäjja? ¿Jumajj niyat Zébah, Zalmuná reyinakar katjta?” sasa. 7 Ukatjja Gedeonajj akham sänwa: “Ukham sapjjatamatjja, Jehová Diosajj Zébah, Zalmuná reyinakar amparajar katuykitani ukhajja, nayajj wasara pampan utjki uka chʼapinakampiw asutʼipjjäma”+ sasa. 8 Uka cheqatsti jupajj Penuel markaruw makatäna, ukanjja uka kikparak mayïna, Penuel markan jakirinakasti Sucot markan jakirinakjamarakiw sapjjäna. 9 Ukatwa Penuel markankir chachanakarojj akham sarakïna: “Atipjasin kuttʼankä ukhajja, qʼal aka torre tʼunthapëjja”+ sasa.
10 Zébah, Zalmuná reyinakajj ejercitonakapampiw Carcor cheqankasipkäna, taqpachanejj niya 15.000 soldadonakänwa. Inti jalsu toqenkiri+ ejercitopat ukhanikiw jiltʼjjapjjäna, espadanakampi armantata 120.000 chachanakan jiwapjjatap layku. 11 Gedeón chachajj carpan jakirinakan thakipäki uka thak makataskakïnwa, Nóbah, Jogbehá+ toqet inti jalsu toqeru, ukatsti enemigonakapan campamentoparuw atacapjjäna, ukankirinakasti janiw nuwasiñatak wakichtʼatäpkänti. 12 Zébah, Zalmuná sat pä reyinakajj escapapkäna ukhajja, Gedeonajj uka madianita reyinakar arktasaw katjäna, ukatwa campamentonkirinakajj taqeni wal ajjsarayasipjjäna.
13 Joás chachan Gedeón yoqapajja, Heres cheqar makatki uka thakwa guerrat kuttʼanjjäna. 14 Thak jutkasajja Sucot markankir mä waynaruw katuntasin wal jiskhintäna. Waynasti Sucot markankir principenakana ukhamarak ancianonakan sutinakapwa qellqtʼarapïna, 77 chachanakan sutinakapa. 15 Ukatjja Gedeonajj Sucot markankirinakan ukaruw saräna, jupanakarusti akham sänwa: “Akajjaya Zébah, Zalmuná reyinakajja, jupanak kawsaw akham sasin sawkasipjjestajja: ‘¿Niyat Zébah, Zalmuná reyinakar katjta, ukhamat nanakajj qarita ejercitomar tʼantʼa churapjjañajataki?’+ sasa”. 16 Markankir ancianonakar katusajja, wasara pampan jilir chʼapinakampi ukhamarak chʼapini ramanakampiw Sucot markankir chachanakarojj cheqañchäna.+ 17 Ukatjja Gedeonajj Penuel+ markan torrep tʼunthapïnwa, uka markankir chachanakarojj jiwayänwa.
18 Jupajj akham sasaw Zébah, Zalmuná reyinakar jisktʼäna: “¿Kuna kasta chachanaksa Tabor qollun jiwayapjjta?” sasa. Jupanakajj akham sapjjänwa: “Jupanakajj jumjamänwa, sapa maynejj mä reyin yoqapar uñtasitänwa” sasa. 19 Ukatwa Gedeonajj jupanakar akham säna: “Jupanakajj jilanakajänwa, mamajan yoqanakapa. Kunjamtï Jehová Diosajj cheqpachapun jakkir Diosäkejja, mä juramentompiw arsta, jumanakatï jupanakar jan jiwayapkasmänjja, janirakiw jumanakar jiwayañajj wakiskaspati” sasa. 20 Ukatjja Jéter sat jilïri yoqaparojj akham sänwa: “Jum jiwarayam” sasa. Ukampis waynajj janiw espadap ayskänti, waynäskatap laykojj ajjsarayasïnwa. 21 Ukatwa Zébah, Zalmuná reyinakajj akham sapjjäna: “Juma pachpa jiwayapjjeta. Chʼamaparjamaw maynejj chachätap uñachtʼayi” sasa. Ukatwa Gedeonajj Zébah, Zalmuná+ reyinakar jiwayäna. Ukatjja uka reyinakan camellonakapan kunkapar uchatäkäna uka adornonak apasïna, uka adornonakajj phajjsir uñtatänwa.
22 Uka qhepatsti israelit chachanakajj akham sasaw Gedeonar sapjjäna: “Jumaw madianitanakan+ amparapat salvapjjestajja, ukhamajj jumay nanakar apnaqapjjeta, yoqamasa allchhimasa ukhamaraki” sasa. 23 Ukampis Gedeonajj akham sasaw jupanakar säna: “Janiw nayajj jumanakar apnaqapkämati, ni yoqajas apnaqapkätamti. Jehová Diosaw jumanakar apnaqapjjätam”+ sasa. 24 Gedeonajj saskakïnwa: “May jumanakar mayipjjäma: sapa mayni jumanakatjja, kunanaktï katuntapkta ukanakat nasar uchasiñ mä anillo churapjjeta” sasa. (Atipjatanakajj ismaelitanakänwa, ukatwa nasar uchasiñ qori anillojj jupanakan utjäna).+ 25 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Nanakajj churapjjämawa” sasa. Ukatwa jupanakajj mä isi janatatapjjäna, ukjjaruw sapa maynejj kunanaktï katuntapkäna ukanakat nasar uchasiñ mä anillo uchapjjäna. 26 Nasar uchasiñ qori anillonak maykäna ukanakajj 19 kilo qorinakaw* taqpachajj pesäna, ukatsti phajjsir uñtasit adornonakasa, aretenakasa, madianita reyinakajj uchatäpkäna uka morado tʼarwat lurat isinakapasa, camellonakan collaranakapas utjarakïnwa.+
27 Gedeonasti ukanakat mä efod*+ isi lurasajj Ofrá+ markapanwa uñachtʼayäna. Ukansti taqe israelitanakaw uka efod isir adorasin* sarnaqapjjäna,*+ ukajj Gedeonatakisa familiapatakisa mä trampar uñtasitänwa.+
28 Ukhamwa israelitanakajj madianitanakar+ atipjapjjäna, janirakiw madianitanakajj israelitanak contrajj wasitat saytʼasjjapjjänti.* Gedeonan urunakapanjja, 40 maranakaw uka oraqen sumankañajj utjäna.+
29 Joás chachan Jerubaal*+ yoqapajj utaparuw kuttʼjjäna, ukanwa jakarakïna.
30 Gedeonajj 70 yoqanakanïnwa, walja warminakanïtap layku. 31 Siquem markankir concubina warmipampejj mä wawanirakïnwa, juparusti Abimélec+ suti uchäna. 32 Joás chachan Gedeón yoqapajj walja maranak kusisit jakasajj jiwjjänwa, ukatsti abí-ezritanakan+ Ofrá oraqepanwa Joás awkipan sepulturapar imtʼjjapjjäna.
33 Gedeón chachajj jiwjjäna uka qhepatjja, israelitanakajj wasitat Baal diosanakar adorañ*+ qalltapjjäna,* ukatsti Baal-Berit diosaruw diosapat uttʼayasipjjäna.+ 34 Israelitanakajj janiw Jehová Diosapat amtasipkänti,+ jupanak jakʼan jakiri taqe enemigonakapan amparapat jupaw salväna.+ 35 Jerubaal chachana, mä arunjja Gedeón chachan familiaparojj janirakiw munasiñat jan jaytjasirïpjjatap uñachtʼayapkänti, jupajj israelitanak layku sumanak lurkchïna ukasa.+
9 Tiempompejja Jerubaal chachan Abimélec+ yoqapajj Siquem markanwa mamapan jilanakapan ukar saräna, jupanakarusa achachilapan familiaparusa* akham sänwa: 2 “Mirä amp suma, Siquem markan taqe pʼeqtʼirinakaparojj* akham sasin jisktʼapjjam: ‘¿Kunas jumanakatakejj jukʼamp walïspa, Jerubaal+ chachan 70 yoqanakapan jumanakjjar apnaqañapa, jan ukajj jumanakjjar mä chachan apnaqañapacha? Jan armasipjjamti, nayajj jumanakan jañchi familiamäskaraktwa’ sasa”.
3 Ukatwa mamapan jilanakapajj Siquem markan taqe pʼeqtʼirinakaparojj jupjjat sum parlasajj ukanak sapjjäna, Abimélec chachar arkañatakiw uka pʼeqtʼirinakan chuymanakapajj wayusïna, jupanakasti akham sapjjänwa: “Jupajj pachpa jilasawa” sasa. 4 Ukatjja Baal-Berit+ diosan templopat 70 qollqe metalanak Abimélec chachar churapjjäna, jupasti jupamp chika sarapjjañapatakejj jan kuna lurañani, jan respetasiri chachanakar pagañatakiw uka qollqe aptäna. 5 Uka qhepatsti Ofrá+ markanwa tatapan utapar saräna, ukansti jilanakaparuw jiwarayäna,+ Jerubaal chachan 70 yoqanakaparuw mä qala patjjaru jiwarayäna. Jerubaal chachan Jotán sat sullka yoqapakiw jan jiwayatäkänti, imantasitap layku.
6 Ukatjja Siquem markan taqe pʼeqtʼirinakapaw tantachtʼasipjjäna, Bet-Miló cheqan taqe jakirinakas ukhamaraki, ukatjja Siquem markan utjkäna uka jachʼa qoqa* jakʼana ukhamarak mä columna jakʼanwa Abimélec chachar reyit uttʼayapjjäna.+
7 Jotán chachar uk yatiyapjjäna ukhajja, jupajj jankʼakiw Guerizim+ qollu patjjar saräna, uka patjjar saytʼasisajj akham sasaw jupanakar artʼäna: “Siquem markan pʼeqtʼirinakapa, istʼapjjeta. Jumanakatï istʼapjjetätajja, Diosajj jumanakar istʼapjjarakïtamwa.
8 ”Mä kutejja qoqanakaw* jupanakar apnaqañapatak mä rey uttʼayasir* sarapjjäna. Ukatwa olivo qoqarojj akham sapjjäna: ‘Jumay nanakar reyjam apnaqapjjeta’+ sasa. 9 Olivo qoqasti* jupanakarojj sarakïnwa: ‘¿Diosampiru jaqenakampiru jachʼañchañatak aptatäki uka aceite janit utjayjjäjja? ¿Nayajj uksar aksar onjjtasat mä reyjam yaqha qoqanakar apnaqäjja?’ sasa. 10 Qoqanakajj* akham sasaw higos qoqar sapjjarakïna: ‘Jutam, jumay nanakar apnaqapjjeta’ sasa. 11 Ukampis higos qoqajj* jupanakar akham sänwa: ‘¿Nayajj mojjsa achunaka jan achoqayjjasati uksar aksar onjjtasina mayni qoqanakar apnaqäjja?’ sasa. 12 Uk satasti jankʼakiw qoqanakajj* uvas alir akham sapjjäna: ‘Jutam, jumay nanakar apnaqapjjeta’ sasa. 13 Uvas alisti jupanakarojj akham sänwa: ‘¿Nayajj uksar aksar onjjtasin yaqha qoqanakar* apnaqañ laykuti Diosampiru jaqenakampiru kusisiyiri machaq vino jan churjjerista?’ sasa. 14 Ukatwa mayni qoqanakajj* chʼapirojj akham sapjjäna: ‘Jutam, jumay nanakar apnaqapjjeta’+ sasa. 15 Uk satasti chʼapejj qoqanakarojj* akham sänwa: ‘Nayarutï jumanakjjar apnaqañataki reyit uttʼayapjjchistajja,* jutapjjamaya chʼiwijar imantasipjjam. Janitï ukhamäkchejja, chʼapit ninaw mistuni, Líbano toqenkir cedro qoqanaksa qʼal nakhantani’ sasa.
16 ”¿Jichhasti jumanakajj taqe chuymati cheqaparjam lurasina Abimélec chachar reyit uttʼayasipjjta?+ ¿Jerubaal chacharusa familiaparus suma chuymamp uñjapjjatamti uñachtʼayapjjta, lurataparjamat jupar uñjapjjarakta? 17 Kunapachatï tatajajj jumanak layku nuwasïna+ ukhajja, madianitanakan amparapat jumanakar salvañatakejj niyaw vidaps* aptʼasïna.+ 18 Ukampis jichhürojj tatajan familiap contraw saytʼasipjjtajja, 70 yoqanakaparuw mä qaljjar jiwayapjjtajja.+ Ukatsti jumanakan jilamätap laykukiw Abimélec chacharojj Siquem markan pʼeqtʼirinakapjjaru reyit uttʼayapjjtajja, jupajj tatajan esclavapan yoqapawa.+ 19 Cheqas jumanakatï jichhürojj Jerubaal chachatakisa familiapatakisa taqe chuyma cheqaparjam lurasipksta ukhajja, jumanakajj Abimélec chachat kusisipjjam, jupasti jumanak kawsajj kusisirakpan. 20 Janitï ukhamäkchejja, Abimélec chachat ninay mistpan, Siquem markan pʼeqtʼirinakapajj Bet-Miló+ cheqarus qʼal nakhantarakpan. Ukatjja Siquem markan pʼeqtʼirinakapatsa Bet-Miló cheqatsa ninay mistpan, Abimélec+ chacharojj qʼal nakhantarakpan” sasa.
21 Ukatsti Jotán+ chachajj escapjjänwa, Beer cheqaruw sarjjarakïna, Abimélec jilap kawsajj ukanwa jakäna.
22 Abimélec chachajj kimsa maraw Israel markar apnaqäna.* 23 Diosasti Abimélec chachatakisa Siquem markan pʼeqtʼirinakapatakisa jupanakkam jan waltʼayasiñ utjayäna, uka pʼeqtʼirinakasti Abimélec chacharojj traicionapjjänwa. 24 Ukajj Jerubaal chachan 70 yoqanakapajj jan sinttʼasisa jiwarayatäpkäna ukat vengasiñatakïnwa, ukhamat jaqe jiwayirinakajj jan wali luratanakapat juchañchatäpjjañapataki: Abimélec chachajj jilanakapar jiwayatap layku,+ Siquem markankir pʼeqtʼirinakasti jupan jilanakaparu jiwayañ yanaptʼapjjatap layku. 25 Ukatwa Abimélec chachar mä akatjamat katjañatakejja, Siquem markan pʼeqtʼirinakapajj qollu patjjanakar imantasipjjañapatak chachanak uchapjjäna, uka chachanakasti jupanak jakʼa thak saririnakarojj taqeniruw lunthatapjjerïna. Tiempompejj Abimélec chacharuw ukanak yatiyapjjäna.
26 Ukatsti Ébed chachan Gaal yoqapasa jilanakapasa purisajj Siquem+ markaruw mantapjjäna, Siquem markan pʼeqtʼirinakapajj Gaal chacharuw confiyapjjarakïna. 27 Jupanakasti markat mistusaw uvas yapunakapat uvasanak apthapipjjäna, uvasanak taksusasti fiesta lurapjjäna. Qhepatsti diosapan templopar*+ mantasaw ukan manqʼapjjäna, umapjjäna, Abimélec chacharus maldisipjjarakïna. 28 Ukatjja Ébed chachan Gaal yoqapajj akham sänwa: “¿Khitirak Abimélec chachasti? ¿Jupajj janit Jerubaal+ chachan yoqapäki? ¿Khitiraki Zebul chachasti? ¿Janit jupajj Siquem markankiri Abimélec chachan representantepäki? ¿Kunataraki jiwasajj jupanakar serviñänisti? ¡Hamor chachan yoqanakapar servipjjam, jupajj Siquem chachan awkipawa! ¿Kunataraki Abimélec chachar serviñänisti? 29 Nayatï aka markar pʼeqtʼirista ukhajja, Abimélec chacharojj cargopat apaqeristwa” sasa. Ukatsti Abimélec chacharojj akham sänwa: “Ejercitom jiljjattayam, nayamp nuwasir jutam” sasa.
30 Kunapachatï Ébed chachan Gaal yoqapan arunakap istʼäna ukhajja, uka markan Zebul sat principepajj walpun colerasïna. 31 Ukatwa Abimélec chachan ukar jaqenak jamasat khitäna, akham sapjjañapataki: “Ébed chachan Gaal yoqapasa jilanakapasa Siquem markankapjjewa, akanwa juma contra saytʼasipjjañapatak markar chʼamañchasipki. 32 Jichhasti jumasa jumar yanaptʼir chachanakasa arum toqer makatanipjjam, ukatsti mä akatjamat saytʼasiñatak marka anqäjjaru imantasipjjam. 33 Janïr inti jalsunkipanwa alwajj sarapjjañama ukatsti uka markaruw atacapjjañama. Gaal chachasa jupar yanaptʼir chachanakas juma contra nuwasir mistunipjjani ukhajja, kunjamatsa atipjañamapuniwa”* sasa.
34 Ukatwa Abimélec chachasa jupamp chika sarir jaqenakasa arum toqer sartasipjjäna, ukatsti pusi gruponakaw Siquem marka contra mä akatjamat saytʼasiñatak imantasipjjäna. 35 Ébed chachan Gaal yoqapajj mistusaw marka punkun mantañapawjar saytʼasïna, ukhamaruw Abimélec chachasa jupar yanaptʼir jaqenakas imantasipkäna uka cheqat mä akatjamat sartapjjäna. 36 Jaqenakar uñjasasti Gaal chachajj akham sasaw Zebul chachar säna: “¡Uñtam! Jaqenakaw qollunak patjjat saraqanisipki” sasa. Ukampis Zebul chachajj akham sänwa: “Qollunakan chʼiwipak chachanakäkaspas ukham uñjasktajja” sasa.
37 Uka qhepatjja Gaal chachajj akham sänwa: “Oraq taypitwa jaqenakajj saraqanisipki, mä grupo jaqenakajj Meonenim cheqankir jachʼa qoqa* jakʼa pasir thakwa jutasipkaraki” sasa. 38 Zebul chachasti juparojj sarakïnwa: “Kuntï jumajj jachʼañchtʼasis siskayäta uk armasjjtawa, ‘¿khitirak Abimélec chachasti? ¿Kunatarak jupar serviñänisti?’+ sasaw sayätajja. ¿Janit jupanak contra parlkayäta ukanakäpki? Jichhasti jupanakamp nuwasir saram” sasa.
39 Ukatwa Gaal chachajj Siquem markan pʼeqtʼirinakap nayra sarasajj Abimélec contra nuwasïna. 40 Abimélec chachajj juparuw arktäna, Gaal chachajj jupat escapänwa, waljaniw jiwayat uñjasipjjäna, markan punkup mantañ jakʼakamaw jiwatanakajj liwirtapjjäna.
41 Abimélec chachajj Arumá sat markan jakaskakïnwa, Zebul+ chachasti Gaal chachampiru jilanakapampiruw Siquem markat alisnuküna. 42 Qhepürojja jaqenakajj markat mistusaw Abimélec chachar ukanak yatiyapjjäna. 43 Ukatwa jaqenak ajllisajja kimsa gruponakar jaljäna, mä akatjamat saytʼasiñatakiw marka anqäjjar imantasïna, markat jaqenakar mistunir uñjasajja jupanakar atacasajj jiwarayarakïnwa. 44 Abimélec chachampi gruponakar jaljat jaqenakampejj taqe chʼamamp sarasaw markan punkup mantañ cheqan saytʼasipjjäna, mayni pä grupo jaqenakasti marka anqäjjankir jaqenak contra sarasaw jupanakar jiwarayapjjäna. 45 Abimélec chachajj uru jurnälaw uka marka contra nuwasïna, katuntarakïnwa. Uka markankir jaqenakar jiwarayasajja, marka qʼal tʼunthapïna+ ukatsti jayumpiw warakiparakïna.
46 Siquem markankir torren pʼeqtʼirinakapajj taqe ukanak istʼapjjäna ukhajja, jankʼakiw El-Berit+ diosan templopan mä cuartopar imantasir sarapjjäna. 47 Siquem markankir torren taqe pʼeqtʼirinakapan tantachasipjjatap Abimélec chachar yatiyapjjäna ukhajja, 48 Abimélec chachampi jupamp chik sarir jaqenakampejj Zalmón qolluruw makatapjjäna. Abimélec chachajj mä hacha aytasajj mä qoqan* ramap apaqäna, kallachipjjaruw apjjatasirakïna, jupamp chika sarir jaqenakarusti akham sänwa: “¡Kuntï nayar lurir uñjapkistajj uka kikparak jumanakajj jankʼak lurapjjam!” sasa. 49 Ukatwa jaqenakajj ramanak apaqasajj Abimélec chachar arkapjjäna. Ramanaksti imantasiñ cuartor muytayasaw ninamp phichkatapjjäna. Siquem torrenkir taqe jaqenakaw jiwarapjjäna, niya 1.000 chachanakampi warminakampiw jiwarapjjäna.
50 Abimélec chachasti Tebez markaruw saräna. Tebez marka contra nuwasisajj uka marka katuntäna. 51 Marka taypin mä jachʼa torrew utjäna, markankir taqe chachanakasa, warminakasa, markan pʼeqtʼirinakapas uka torreruw escapapjjäna. Ukan llawintasisajj torren techoparuw makatapjjäna. 52 Abimélec chachasti torrer purisajj uka torre tʼunthapïna. Ninamp phichantañatakiw torren mantañapar jakʼachasïna. 53 Ukatjja mä warmiw molinon patjja qalapampi Abimélec chachar pʼeqet jaqjjatasajj pʼeq chʼiyantäna.+ 54 Jupasti jankʼakiw armanakap apiri serviripar jawsasajj akham säna: “Espadam aysum, jiwayita. ‘Mä warmiw jupar jiwayi’ sasin jan nayjjat sapjjañapataki” sasa. Ukatwa serviripajj espadamp jununtäna, jupasti jiwjjarakïnwa.
55 Israelit chachanakasti Abimélec chachar jiwat uñjasajja, taqeniw utanakapar kuttʼjjapjjäna. 56 Ukhamatwa Diosajj Abimélec chacharojj awkipar jan wal lurkäna uk jupjjar kuttʼayäna, jupajj 70 jilanakaparuw jiwarayäna.+ 57 Siquem markankir chachanakan taqe jan wali luratanakapjja Diosajj jupanak contraw kuttʼayäna. Ukhamatwa Jerubaal+ chachan Jotán+ yoqapajj mä maldición arskäna ukajj jupanakjjar phoqasïna.
10 Abimélec qhepatsti Isacar tribunkiri Tolá sat chachaw Israel markar salvañatak saytʼäna.+ Jupajj Efraín tribun qollunak toqenkir Samir markan jakäna, Pua chachan yoqapänwa, Dodó sat chachan allchhipa. 2 Tolá chachajj 23 maranakaw Israel markan juezapäna. Jiwjjepanjja Samir markanwa imtʼjjapjjäna.
3 Jupjjarusti Jaír sat galaadita chachaw saytʼäna, jupajj 22 maranakaw Israel markan juezapäna. 4 Jaír chachajj 30 asnonakat sarir 30 yoqanakanïnwa, jupanakajj 30 markanakanïpjjänwa, jichhürkamas uka markanakajj Havot-Jaír+ sutimpi uñtʼatäskakiwa. Uka markanakajj Galaad oraqenkarakiwa. 5 Ukatjja Jaír chachajj jiwjjänwa, Camón cheqaruw imtʼjjapjjarakïna.
6 Israelitanakajj mä kutimpiw kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïki uk lurapjjäna,+ jupanakajj Baal+ diosanakaru, Astoret idolonakaru, Aram* oraqen diosanakaparu, Sidón oraqen diosanakaparu, Moab+ oraqen diosanakaparu, ammonitanakan+ diosanakaparu, filisteonakan+ diosanakaparuw servipjjäna. Jupanakajj Jehová Diosar apanukupjjänwa, janirakiw jupar sirvjjapjjänti. 7 Ukatwa Jehová Diosajj israelitanakatak wal coleräna, jupanakarojj filisteonakana ukhamarak ammonitanakan amparanakaparuw katuyäna.*+ 8 Jupanakaw uka marajj israelitanakar usuchjapjjäna, wal tʼaqesiyapjjarakïna. 18 maranakaw Jordán jawirat inti jalsu toqenkir taqe israelitanakar tʼaqesiyapjjäna, Galaad oraqenkir amorreonakan oraqepana. 9 Ammonitanakajj Jordán jawira paskatasajj Judá, Benjamín, Efraín tribunakampiw nuwasipjjarakïna, israelitanakasti walpun llakisipjjäna. 10 Ukatwa israelitanakajj yanaptʼayasiñatak Jehová Diosar artʼasipjjäna,+ akham sasa: “Nanakan Diosajay, jumarojj apanukupjjsmawa, Baal+ diosanakaruw servipjjarakta, ukhamatwa juma contra juchachasipjjta” sasa.
11 Ukampis Jehová Diosajj akham sasaw israelitanakar säna: “¿Janit nayajj salvapkayäsma, kunapachatï egipcionakasa,+ amorreonakasa,+ ammonitanakasa, filisteonakasa,+ 12 sidonionakasa, amalequitanakasa, madianitanakas tʼaqesiyapkayätam ukhajja? Jumanakajj artʼasinipkayäta ukhajja, nayaw jupanakan amparapat salvapjjayäsma. 13 Ukampis jumanakajj apanukupjjestawa, yaqha diosanakaruw servipjjtajja.+ Ukatwa jumanakarojj wasitat jan salvapkämati.+ 14 Ajllisipkta uka diosanakar yanap mayisir sarapjjam.+ Tʼaqesiñ tiemponakanjj uka diosanakamp salvayasipjjam”+ sasa. 15 Ukampis israelitanakajj akham sasaw Jehová Diosar sapjjäna: “Nanakajj juchachasipjjtwa. Kunatï jumatak walïki uk nanakamp luraskakim. Ukampis mirä amp suma, jichhürojj nanakar salvapjjakitaya” sasa. 16 Ukatjja israelitanakajj jupanak taypit yaqha markankir diosanak apanukupjjänwa, Jehová Diosaruw servipjjäna,+ ukatwa israelitanakan tʼaqesitap uñjasajj Diosajj chuymapan wal llakisïna.+
17 Tiempompejja ammonitanakajj+ guerran nuwasiñatak tantachtʼasisaw campamentop Galaad oraqen uttʼayasipjjäna. Ukatwa israelitanakajj tantachtʼasisin campamentop Mizpá oraqen uttʼayasipjjarakïna. 18 Galaad oraqenkir jaqenakasa principenakapasa akham sasaw jupanakkam sasipjjäna: “¿Khitis ammonitanak contra nuwasiñan pʼeqtʼistani?+ Jupajj Galaad oraqen taqe jakirinakan pʼeqtʼiripäpan” sasa.
11 Jefté+ sat galaadita chachajja, guerran nuwasir chʼamani chachänwa, mä prostituta warmin yoqaparakïnwa. Jefté chachan awkipajj Galaad satänwa. 2 Ukampis Galaad chachajj warmipampejj wawanakanirakïnwa. Warmipan wawanakapajj jilsjjapjjäna ukhajja, Jefté chacharojj alisnukupjjänwa, akham sasa: “Jumajj yaqha mamanïtawa, janiw tatasat kuna oraqsa herenciat katoqkätati” sasa. 3 Ukatwa Jefté chachajj jilanakapat escapasajj Tob sat oraqer sarjjäna. Jan trabajoni chachanakaw jupamp mayachtʼasipjjäna, juparuw arkapjjarakïna.
4 Mä qhawqha tiempotjja, ammonitanakajj israelitanak contraw nuwasipjjäna.+ 5 Ammonitanakajj israelitanak contra nuwasipjjäna ukhajja, Galaad oraqen ancianonakapajj jankʼakiw Jefté chachar Tob sat oraqet kuttʼayanjjañatak sarapjjäna. 6 Jupanakajj akham sasaw Jefté chachar sapjjäna: “Jutam, comandantet pʼeqtʼapjjeta, ukhamat ammonitanak contra nuwasiñasataki” sasa. 7 Ukampis Jefté chachajj Galaad oraqen ancianonakaparojj akham sänwa: “¿Janit jumanakajj nayar wal uñisisajj tatajan utapat alisnukunipkista?+ ¿Kunatsa jichhajj wali llakin uñjasisajj nayan ukar jutapjjta?” sasa. 8 Uk satasti Galaad oraqen ancianonakapajj Jefté chacharojj akham sapjjänwa: “Ukajj cheqäskapuniwa, ukampis jichhajj juman ukaruw jutapjjta. Jumatï nanakamp chik saräta, ammonitanak contra nuwasirakïta ukhajja, Galaad+ oraqen taqe jakirinakapjjaruw pʼeqtʼapjjetäta” sasa. 9 Ukatwa Jefté chachajj Galaad oraqen ancianonakaparojj akham säna: “Jumanakatï ammonitanak contra nuwasiñatak kuttʼayapjjetäta, Jehová Diosajj jupanakar atipjañatak yanaptʼarakitani ukhajja, ¡nayaw jumanakarojj pʼeqtʼapjjäma!” sasa. 10 Galaad oraqen ancianonakapajj Jefté chacharojj akham sapjjarakïnwa: “Janitï jumajj siskta ukarjam lurapkäjja, Jehová Diosay testigöpan” sasa. 11 Jefté chachasti Galaad oraqen ancianonakapampiw saräna, markankirinakasti juparojj pʼeqtʼirita, comandantet uttʼayapjjarakïna. Ukatsti Jefté chachajj Mizpá+ markanwa kuna amtarutï mantapkäna uk Jehová Dios nayraqatan mayamp arsüna.
12 Ukatsti Jefté chachajj jaqenakwa ammonitanakan+ reyipan ukar khitäna, akham sañataki: “¿Kunatsa oraqejan naya contra nuwasir jutta?” sasa. 13 Ammonitanakan reyipajj akham sasaw Jefté chachan jaqenakapar säna: “Egipto markat makatanisaw+ israelitanakajj oraqenakaj katuntasipjjäna, Arnón+ jawirat Jaboc jawirkama ukhamarak Jordán+ jawirkama, ukatwa nayajj jumamp nuwasir jutta. Jichhasti sumatak kuttʼayjjeta” sasa. 14 Ukampis Jefté chachajj wasitat ammonitanakan reyipan ukar jaqenak khitäna, 15 akham sapjjañapataki:
“Jefté chachajj akham siwa: ‘Israelitanakajj janiw moabitanakan+ oraqepsa ni ammonitanakan+ oraqepsa katuntapkänti, 16 israelitanakajj Egipto markat mistunisajj wasara oraqwa Mar Rojo+ qotakam sarapjjäna, Cadés+ oraqer puriñkama. 17 Ukatsti israelitanakajj Edom+ markan reyiparojj jaqenak khitapjjäna, akham sañataki: “Mirä amp suma, oraqem cheq pastʼayapjjeta” sasa. Ukampis Edom markan reyipajj janiw istʼkänti. Ukatjja Moab+ markan reyiparojj jaqenak khitapjjarakïnwa, jupajj janirakiw munkänti. Ukatwa israelitanakajj Cadés+ oraqen jakasipkakïna. 18 Wasara oraqen sarnaqapkäna ukhajja, janiw Edom+ oraqerusa ni Moab oraqerus taktʼapkänti. Jupanakajj Moab+ toqet inti jalsu toqeruw sarapjjäna, Arnón toqenwa campamento saytʼayasipjjarakïna. Arnón jawirajj Moab oraqen qorpapäkchïnsa, israelitanakajj janiw Moab+ oraqer mantapkänti.
19 ”’Ukatsti israelitanakajj Hesbón markan apnaqeri amorreonakan Sehón reyiparuw jaqenak khitapjjäna, akham sapjjañapataki: “Mirä amp suma, kawkirutï sarapjjañajäki ukar puriñatakejj oraqem cheqay pastʼayapjjeta”+ sasa. 20 Ukampis Sehón reyejj israelitanakat payachasïnwa, janiw oraqep pasaykänti, ukatwa Sehón reyejj markpachar tantachtʼäna, campamentop Jáhaz markan saytʼayasajj israelitanak contraw nuwasïna.+ 21 Ukatsti Israelan Jehová Diosapajj Sehón reyirusa, markapan taqe jaqenakarus israelitanakan amparaparuw katuyäna, ukhamatwa jupanakajj atipjapjjäna, uksa toqen jakiri amorreonakan oraqenakapsa taqpach katuntasipjjäna.+ 22 Ukhamwa israelitanakajj amorreonakan taqe oraqenakap katuntasipjjäna, Arnón jawirat Jaboc jawirkama, wasara pampat Jordán+ jawirkama.
23 ”’Israelan Jehová Diosapaw markap nayraqatat amorreonakar alisnuküna. Jichhajj ¿jumat israelitanakar alisnuküta?+ 24 ¿Kuntï Kemós+ diosamajj katuntasiñamatak churktam uk janit katuntkta? Taqe khitinakarutï nanakan Jehová Diosajajj nanak nayraqatat alisnukki ukanakarojj alisnukupjjarakïwa.+ 25 Kawkïritejj Moab oraqen reyipäki Zipor chachan yoqapäkaraki uka Balac+ chachat sipansa, ¿jukʼamp sumätati? ¿Balac reyejj israelitanak contrat saytʼäna, jan ukajj jupanak contrach nuwasïna? 26 Kunapachatï israelitanakajj Hesbón markansa, uka jakʼankir markanakapansa,+ Aroer markansa, uka jakʼankiri markanakapansa, Arnón jawir jakʼanakankiri taqe markanakapansa 300 maranaka jakapkäna uka tiemponjja, ¿kunatsa uka markanak kutirayasiñatak jan kuns lurapkayäta?+ 27 Nayajj janiw juma contrajj juchachaskti, naya contra saytʼasisajj pantjastawa. Jehová Dios Jachʼa Juezay+ jichhürojj Israel markampiru Ammón markampirojj juzgpan’ sasa”.
28 Ukampis ammonitanakan reyipajja, kuna yatiyawtï Jefté chachajj apaykäna uk janiw istʼañ munkänti.
29 Jehová Diosan espiritupaw Jefté+ chachjjar jutäna, jupasti Galaad oraqenkir Mizpé markar sarañatakejj Galaad+ oraqempi ukhamaraki Manasés tribun oraqepamp pasäna, Galaad oraqenkir Mizpé markatjja ammonitanak contraw sararakïna.
30 Ukatsti Jefté chachajj Jehová Diosaruw mä promesa luräna,+ akham sasa: “Jumatï ammonitanakar atipjañ yanaptʼitätajja, 31 ammonitanakar atipjasin kuttʼankä ukhajj khititejj utajan punkupat nayar katoqer mistunkani ukajj jumatakïniwa, Jehová Dios Tata,+ juparojj nakhantayat ofrendjam loqtäma”+ sasa.
32 Ukatjja Jefté chachajj ammonitanak contra nuwasiriw saräna, Jehová Diosajj jupanakar atipjañwa yanaptʼarakïna. 33 Jupajj waljaniruw jiwarayäna, Aroer markat Minit markakamaw oraqenak katuntäna, 20 markanak katuntäna, Abel-Keramim cheqakama. Ukhamwa ammonitanakajj israelitanak nayraqatan atipjat uñjasipjjäna.
34 Qhepatjja Jefté chachajj Mizpá+ markaruw utapar kuttʼjjäna. ¡Jupar katoqerejj phuchapaw mistunïna, pandereta chholloqtʼayasisa, thoqtʼasisa! Jefté chachan phuchapajj jupa sapakïnwa. Jefté chachajj janiw yaqha yoqanïkänti ni yaqha phuchanïkänsa. 35 Phuchapar uñjasasti jupajj isip chʼiyjasïna, akham sasa: “¡Ay imill wawa! Wali llaktʼatapunïtwa, jumarurakis jayar apanuksmajjä. Jehová Diosarojj mä promesa lurtjja, uka arsutajat janiw qhepar kuttʼkiristi”+ sasa.
36 Phuchapasti akham sänwa: “Papitu, Jehová Diosarutï mä promesa lurstajja, kuntï arskta ukarjam nayamp luraskakim.+ Jehová Diosaw jumarojj ammonita enemigonakamat vengasiñ yanaptʼtamjja” sasa. 37 Ukatsti tataparojj akham sänwa: “Aka mayak mayiñ munsma: qollunak toqer khitakitaya, pä phajjsejj sapak jaytita, nayajj janejjay casaraskchïtejja, amiganakajamp jachiriw sarañ munta” sasa.
38 Tatapasti sarakïnwa: “Saraskakim” sasa. Tatapajj pä phajjsiw khitäna, phuchapasti janiw casarasiñapäjjänti, ukatwa amiganakapampejj qollunakar jachir saräna. 39 Pä phajjsi pasatatjja tatapan ukaruw kuttʼanïna, ukatsti awkipajj mä promesa lurkäna ukarjamaw phoqarakïna.+ Phuchapajj janiw mä chachampis ikthapkänti. Israel markansti aka costumbrew utjarakïna: 40 sapa maraw israelit tawaqonakajj Jefté sat galaadita chachan phuchapar chʼamañchtʼir sarapjjerïna, maranjja pusi urunaka.
12 Ukatjja Efraín tribunkir chachanakaw jawsthapitäpjjäna, jupanakasti Zafón markar paskatasajj* akham sasaw Jefté chachar sapjjäna: “Ammonitanakamp nuwasir paskta ukhajj ¿kunatsa jumamp chika sarapjjañajatak jan jawsapkista?+ Jumarojj utam manqharuw utamamp chik phichantapjjäma” sasa. 2 Jefté chachasti jupanakarojj akham sänwa: “Markajampi nayampejj ammonitanakampiw mä jachʼa guerran nuwasisipkayäta. Jumanakarojj yanaptʼa mayipjjayäsma, ukampis jumanakajj janiw jupanakan amparapat salvapkistati. 3 Nayar janis salvañ munapkitasma ukham amuyasajja, vidaj aptʼasirjamaw ammonitanak contra nuwasir sarañ amtta,+ Jehová Diosasti nayaruw ammonitanak katuyarakitu. Ukhamasti ¿kunatsa jichhürojj naya contra nuwasir makatanipjjta?” sasa.
4 Ukatjja Jefté chachajj Galaad+ oraqenkiri taqe chachanakaruw tantachthapïna, jupanakasti Efraín contraw nuwasipjjäna. Galaad oraqenkir chachanakasti Efraín tribunkirinakarojj atipjapjjänwa, efraimitanakajj akhamwa nayrajj sapjjerïna: “Galaaditanaka, jumanakajj Efraín, Manasés tribunakan oraqenakapansa jakapkstajja, Efraín tribut escapanir mä grupokïpjjtawa” sasa. 5 Galaadita chachanakajj Efraín tribut nayrtʼasaw Jordán+ jawira umajj pasañjamäki uka cheqanak katuntapjjäna. Efraimitanakajj escapañ munapjjäna ukhajja, akham sasaw sapjjäna: “Pastʼayita” sasa. Galaadita chachanakasti akham sasaw sapa maynir jisktʼapjjäna: “¿Jumajj efraimitätati?” sasa. “¡Janiwa!” säna ukhajja, 6 jupanakajj sapjjarakïnwa: “Mirä amp suma, shibolet sasin arsum” sasa. Ukampis uka aru jan sum arsuñ pueditap laykojja “sibolet” sasaw arsüna. Ukatwa jupar katuntasajj Jordán jawira umajj pasañjamäki uka jakʼanakan jiwayapjjäna. Ukhamatwa ukapachajj 42.000 efraimita chachanakajj jiwayat uñjasipjjäna.
7 Jefté chachajj sojjta maranakaw Israel markan juezapäna, uka qhepatsti Jefté sat galaadita chachajj jiwjjänwa, Galaad oraqenwa markapan imtʼjjapjjarakïna.
8 Jupa qhepatjja, Belén markankiri Ibzán sat chacharakiw Israel markan juezapänjja.+ 9 Jupasti 30 yoqanakani 30 phuchanakanïnwa. Jupasti yaqha familiankir chachanakampi casarasipjjañapatakiw phuchanakapar khitäna, yoqanakapan casarasipjjañapatakejja 30 warminakwa apanirakïna. Ibzán chachajj paqallqo maranakaw Israel markan juezapäna. 10 Ukatjja Ibzán chachajj jiwjjänwa, Belén markanwa imtʼjjapjjarakïna.
11 Jupa qhepatjja, Elón sat zabulonita chacharakiw Israelan juezapäna, jupajj tunka maranakaw Israelan juezapäna. 12 Ukatjja Elón sat zabulonita chachajj jiwjjänwa, Ayalón markanwa juparojj imtʼjjapjjäna, Zabulón tribun oraqepana.
13 Jupa qhepatjja, Hilel sat piratonita chachan Abdón yoqapaw Israelan juezapäna. 14 Jupasti 70 asnonakat sariri 40 yoqanakani 30 allchhinakanïnwa. Jupajj 8 maranakaw Israelan juezapäna. 15 Ukatjja Hilel sat piratonita chachan Abdón yoqapajj jiwjjänwa, juparojj Efraín tribun oraqepanwa Piratón sat cheqan imtʼjjapjjäna, amalequitanakan+ qollupana.
13 Israelitanakajj mä kutimpiw kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïki uk lurapjjäna.+ Jehová Diosasti filisteonakan amparaparuw 40 maranak katuyäna.+
2 Uka tiemponsti Zorá+ markankiri danitanakan+ familiapat jutiri mä chachaw utjäna, jupajj Manóah+ satänwa. Warmipajj jan ususir warmïnwa, janirakiw wawanïkänti.+ 3 Tiempompejja Jehová Diosan angelapaw uka warmir uñstäna, juparojj akham sänwa: “Jumajj jan ususir warmïtawa, janirakiw wawanïktati. Ukampirus usuriptätawa, mä yoqall wawa ususirakïta.+ 4 Jichhajj janiw vino umätati ni alcoholani umañanaksa umätati,+ janirakiw qʼañut uñjatäki ukanaksa manqʼätati.+ 5 Jumajj usuriptätawa, mä yoqall wawa ususirakïta, jupan ñikʼutapajj janipuniw khuchoqatäñapäkiti,+ uka wawajj nasïwitpach* Diosan nazareopäniwa, juparakiw filisteonakan amparapat Israelar salvani”+ sasa.
6 Ukatjja uka warmejj chachapan ukar sarasaw akham säna: “Cheqpach Diosar serviri mä chachaw nayan ukar juti, uñnaqapajj cheqpach Diosan mä angelapar uñtatänwa, wali musparkañarakïnwa. Kawkitsa juti uk janiw jisktʼkatätti ni jupas sutip siskarakituti.+ 7 Ukampis jupajj akham situwa: ‘Jumajj usuriptätawa, mä yoqall wawa ususirakïta. Jichhajj jan vino umamti ni alcoholani umañanaksa umamti, janirak qʼañut uñjatäki ukanaksa manqʼamti, uka wawajj naskani ukhat* jiwañapkamajj Diosan nazareopäniwa’ sasa”.
8 Manóah chachajj akham sasaw Jehová Diosar wal ruwtʼasïna: “Jehová Dios, perdontʼita. Mirä amp suma, khitankta uka servirimarojj mä kutimpiy khitanim, ukhamat naskani uka wawarojj kunjamsa uywapjjä uk nanakar yatiyañapataki” sasa. 9 Cheqpach Diosajj Manóah chachan arunakap istʼänwa, ukatwa cheqpach Diosan angelapajj mä kutimpi uka warmin ukar jutäna, jupajj marka anqäjjan qontʼatäskänwa, Manóah chachapajj janirakiw jupampïkänti. 10 Warmejj jankʼakiw tʼijtasin chachapar akham säna: “Mayür jutki uka chachaw uñstitu”+ sasa.
11 Ukatjja Manóah chachajj sartasaw warmipamp chik saräna. Uka chachan ukar sarasasti, jupajj akham sänwa: “¿Esposajamp parlki ukajj jumätati?” sasa. Uka chachajj sarakïnwa: “Nayätwa” sasa. 12 Ukatjja Manóah chachajj akham sarakïnwa: “¡Arunakamajj phoqaspan! ¿Kunjamas uka wawajj jakani? ¿Kunsa jupajj lurani?”+ sasa. 13 Ukatwa Jehová Diosan angelapajj Manóah chachar akham säna: “Kunanaktï esposamar siskta ukanakwa jupajj jan lurañapäkiti.+ 14 Jupajj janiw kunatï uvas achut luraski ukanak manqʼañapäkiti, janiw vino umañapäkiti ni alcoholani umañanaksa umañapäkiti,+ janirakiw qʼañut uñjatäki ukanaksa manqʼañapäkiti.+ Taqe kunanaktï jupar siskta ukanak phoqañapawa” sasa.
15 Manóah chachajj akham sasaw Jehová Diosan angelapar sarakïna: “Mirä amp suma, akar quedasim, mä cabrito jumatak wakicharapipjjäma”+ sasa. 16 Ukampis Jehová Diosan angelapajj akham sasaw Manóah chachar säna: “Nayatï akar quedasëjja, janiw manqʼamat kunsa manqʼkäti, ukampis jumatï Jehová Diosar nakhantayat ofrenda loqtañ munsta ukhajja, loqtasmawa” sasa. Manóah chachajj janiw Jehová Diosan angelapätap yatkänti. 17 Ukatsti Manóah chachajj akham sasaw Jehová Diosan angelapar säna: “¿Kunas sutimajja?+ Ukhamat arunakamajj phoqaskani ukhajj jumar jachʼañchañataki” sasa. 18 Ukampis Jehová Diosan angelapajj akham sasaw jupar säna: “¿Kunatsa sutij jisktʼista? Sutijajj musparkañawa” sasa.
19 Ukatjja Manóah chachajj Jehová Diosaruw cabritompi grano ofrendampi aptasajj qarqa* patjjan loqtäna. Manóah chachampi warmipampejj uñchʼukisipkäna ukhajja, Diosajj mä musparkañ luräna. 20 Ninajj altarat alajjpachkam makataskäna ukhajja, Jehová Diosan angelapajj nina taypir mantasaw alajjpachar makatjjäna, Manóah chachampi warmipampejj ukanak uñjapjjarakïnwa. Ukatsti jupanakajj jankʼakiw oraqer puriñkam altʼasipjjäna. 21 Jehová Diosan angelapajj janiw Manóah chachampirusa warmipampirus wasitat uñstjjänti. Ukhamatwa Manóah chachajj Jehová Diosan angelapätap amuyäna.+ 22 Manóah chachajj akham sasaw warmipar säna: “¡Cheqpachans jiwañäniwa, Diosarurakis uñjtanjjä!”+ sasa. 23 Ukampis warmipajj akham sasaw jupar säna: “Jehová Diosatejj jiwayañ munistaspäna ukhajja, janiw nakhantayat ofrendsa+ ni grano ofrendsa amparasat katoqkistaspänti, janirakiw taqe akanaksa uñachtʼaykistaspänti ni kuntï siskistu uksa siskistaspänti” sasa.
24 Uka qhepatjja warmejj mä yoqall wawa ususïna, juparojj Sansón suti uchäna.+ Jilsuñapkamasti Jehová Diosajj uka wawar bendisiskakïnwa. 25 Tiempompejja Mahané-Dan+ sat cheqanwa Jehová Diosan espiritupajj jupjjar jutäna,+ uka cheqasti Zorá, Estaol+ sat markanak taypinkiwa.
14 Ukatsti Timná sat cheqaruw Sansón chachajj saraqäna, ukansti mä filistea warmiruw uñjäna.* 2 Ukatwa tatap mamapan ukar makatasajj jupanakar akham säna: “Timná cheqan mä filistea warmiruw uñjta, sartʼarapipjjetaya, jupampiw casarasiñ munta” sasa. 3 Tatap mamapasti akham sasaw jisktʼapjjäna: “¿Janit familias taypinsa ni markas taypins mä warmejj jumatak utjki?+ ¿Jan circuncidata* filisteonakan ukar sarasapuniti mä warmi katuñama?” sasa. Ukampis Sansonajj akhamwa tatapar säna: “Sartʼarapikitaya, jupaw nayatakjamajja” sasa. 4 Sansonan amtapajj Jehová Diosatwa jutäna, ukampis tatap mamapajj janiw uk amuyapkänti. Taqe uka tiemponjja filisteonakaw israelitanakar apnaqapjjäna,+ ukatwa Diosajj filisteonak contra nuwasiñ thaqaskäna.
5 Sansón chachasti tatap mamapampiw Timná cheqar saraqäna. Kunapachatï jupajj Timná cheqan utjir uvas yapunakar purïna ukhajja, wali chʼamani mä leonaw jupan ukar warartʼasis jutäna. 6 Ukatsti Jehová Diosan espiritupaw jupar chʼam churäna,+ ukatwa uka leonarojj mä cabritor uñtat amparapampik payar chʼiyjäna. Ukampis ukham luratapjja janiw tataparusa ni mamaparus arskänti. 7 Sansón chachajj Timná cheqar saraqasaw uka warmimp parläna, jupasti uka warmirojj munaskakïnwa.+
8 Uka qhepatsti Timná cheqaruw kuttʼäna, ukhamat uka warmirojj utapar irpañataki,+ sarkasasti jiwat leonan cuerpop uñjiriw saräna, leonan jiwat cuerpopanjja abejanakampi miskʼimpiw utjäna. 9 Ukatwa amparapampi miskʼi apaqasajj manqtʼasis saräna. Tatap mamapan ukar sarasajja, jupanakaruw manqʼapjjañapatak mä jukʼa churäna. Ukampis jiwat leonan cuerpopat miskʼi apaqatap janiw jupanakar siskänti.
10 Sansonan tatapajja kawkjankkäntï warmejj ukaruw saraqäna, Sansón chachasti ukanwa fiesta luräna, casarasir waynanakajj ukhampun lurapjjerïna. 11 Jupar uñjasasti jaqenakajj jupar compañtʼir 30 waynanak irptanipjjäna. 12 Ukatsti Sansonajj jupanakar akham sänwa: “Mirä amp suma, mä adivinanza lurapjjäma, jumanakatï aka paqallqo urunakan fiesta lurkä ukan qhanañchapjjätajja, nayajj linot lurat 30 isinakampi 30 yaqha suma isinakampwa churapjjäma. 13 Ukampis janitï qhanañchapkätajja, jumanakaw linot lurat 30 isinakampi 30 yaqha suma isinakamp churapjjetäta” sasa. Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Adivinanzam jisktʼasipkakita, nanakajj istʼañ munapjjta” sasa. 14 Ukatwa Sansón chachajj jupanakar akham säna:
“Manqʼeritjja manqʼañaw mistüna,
chʼamanitjja miskʼiw misturakïna”+ sasa.
Jupanakajj kimsa uruw uka adivinanzajj kamsañsa muni uk jan amuyirjamäpkänti. 15 Pusïri urunjja, Sansón chachan warmiparojj* akham sapjjänwa: “Chachamajj* adivinanza lurapkitu+ ukajj kamsañsa muni uk yatiñatakejj engañomp arsuyam. Janitï ukhamäkanejja, jumarusa tataman utapankirinakarus phichantapjjämawa. ¿Nanakan utjapkitu uk apaqañatakit invitapjjesta?” sasa. 16 Ukatwa Sansón chachan warmipajj jupa nayraqatan wal jachäna, akham sasa: “Jumajj uñispachïstawa, janiw munaskistati.+ Markajarojj mä adivinanza lurtajja, ukampis janiw nayarojj kamsañsa muni uk awiskistati” sasa. Uk satasti Sansonajj akham sänwa: “¡Janiw tataj mamajarus awiskti! ¿Ukatti jumar awisäma?” sasa. 17 Fiesta luraskäna uka paqallqo urunakanjja, warmejj chachapar jachjjayaskakïnwa. Wal jachjjayatap laykusti, paqallqöri urunwa Sansonajj awisjjäna. Warmisti markapankirinakaruw uka jisktʼajj kamsañsa muni uk awisarakïna.+ 18 Ukatwa markankir chachanakajj paqallqöri urun janïr inti jalantkipan* Sansonar akham sapjjäna:
“¿Kunas miskʼit sipans jukʼamp mosqʼäspa?
¿Kunarakis mä leonat sipans jukʼamp chʼamanïspa?”+ sasa.
Sansonasti jupanakarojj akham sarakïnwa:
“Janitejj ternerajampi qhollipkasmänjja,+
adivinanzajarojj janiw cheqtʼapkasmänti” sasa.
19 Ukatsti Jehová Diosan espiritupaw juparojj chʼam churäna,+ Asquelón+ markar saraqasasti ukankir 30 chachanakaruw jiwarayäna, jupanakan isip apsusajj adivinanzapar jaysirinakaruw churarakïna.+ Tatapan utapar kuttʼkasajja, wali colerataw jupajj makatäna.
20 Sansonan warmiparojja,+ jupar compañapkäna ukanakat mä waynampiw casarapjjäna.+
15 Mä qhawqha tiempotjja, trigo yawthapiñ tiempökäna ukhaw Sansón chachajj mä cabritos aptʼasit warmipar visitir saräna. Jupasti akham sänwa: “Warmijan ukaruw cuartopar mantañ munta” sasa. Ukampis warmin tatapajj janiw jupar mantaykänti. 2 Warmin tatapasti juparojj akham sänwa: “‘Jupar uñispachawa’+ sasaw amuytjja. Ukatwa compañkayätam uka waynanakat maynir churjjta.+ Ukampis ¿janit sullka kullakapajj jupat sipansa jukʼamp suma uñnaqtʼanïki? Mirä amp suma, jupa lantejj sullkapampiy casarasim” sasa. 3 Ukampis Sansonajj jupar akham sänwa: “Filisteonakar jan wal lurkä ukatjja, janiw kuna juchanïkäsa” sasa.
4 Ukatwa Sansonajj sarasin 300 qamaqenak* katjäna. Ukatsti antorchanak katusajja, qamaqenak payakam chinthapïna, wichʼinkapat chinthapisasti wichʼinkanak taypiruw antorchanak uchäna. 5 Ukatjja antorchanakar nina naktayasasti, qamaqenakarojj* filisteonakan grano yapunakaparuw antʼäna. Yawit granonaksa, jan yawit granonaksa, uvas alinaksa, olivo qoqanaksa* qʼal ninamp phichantäna.
6 Filisteonakajj akham sasaw jisktʼasipjjäna: “¿Khitis akanak luri?” sasa. Jupanakarojj akham sapjjarakïnwa: “Timnita jaqen Sansón sat tollqapaw akanak luri, kuna laykutejj jupaw Sansonan warmip apaqasajj Sansonar compañapkäna uka waynanakat maynir churatayna”+ sasa. Ukatwa filisteonakajj makatasin uka warmimpir tatapampir phichantapjjäna.+ 7 Ukatsti Sansonajj akham sänwa: “Jumanakatï ukham lurapjjstajja, jumanakat vengasiñajkamajj janiw inaktʼkäti”+ sasa. 8 Ukatjja jupanakarojj mayat maya jiwarayäna, qʼal jiwarayasasti saraqasaw Etam sat jachʼa qarqa* pʼiyan quedasïna.
9 Uka qhepatsti filisteonakajj makatasinwa Judá oraqen campamento saytʼayapjjäna, taqpach Lehí+ sat cheqansti inakiw uksar aksar muynaqasipkäna. 10 Ukatjja Judá tribunkir chachanakajj akham sapjjänwa: “¿Kunatsa nanak contra makatanipjjta?” sasa. Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Sansón chachar katuntañatakiw* makatanipjjta, kuntï lurapkitu uka kikpa jupar lurañataki” sasa. 11 Ukatwa Judá tribunkir 3.000 chachanakajj Etam sat jachʼa qarqa* pʼiyar saraqapjjäna, Sansonarusti akham sapjjänwa: “¿Janit filisteonakan jiwasar apnaqaskatap yatkta?+ Ukhamajj ¿kunatsa nanakar ak lurapjjesta?” sasa. Sansonasti jupanakar akham sarakïnwa: “Kuntï nayar lurapkitu uka kikparak jupanakar lurtjja” sasa. 12 Jupanakasti akham sapjjarakïnwa: “Jumar katuntasin* filisteonakar katuyjjañatakiw jutapjjta” sasa. Sansonasti akham sarakïnwa: “Nayar jan jiwayapjjañamatakejj mä juramento arsupjjam” sasa. 13 Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Janiw jiwayapkämati, ñachʼantasakiw* jupanakar katuyapjjäma” sasa.
Ukatwa pä machaq pitanakamp* ñachʼantasajj jachʼa qarqa* pʼiyat apsunipjjäna. 14 Lehí sat cheqar purïna ukhajja, Sansonar uñjasajj kusisiñatwa filisteonakajj arnaqasipjjäna. Ukapachaw Jehová Diosan espiritupajj jupar chʼam churäna,+ jupar ñachʼantatäkäna uka pitanakasti* facilak ninamp phichantat lino hilor uñtat tʼaqartäna, cadenanakas amparapat jalartjjänwa.+ 15 Sansonasti asnon mä quijada chʼakhap uñjäna, uka quijada katusasti ukampiw 1.000 chachanakar jiwarayäna.+ 16 Ukatsti Sansonajj sarakïnwa:
“¡Asnon mä quijada chʼakhapampisti..., mä montón pä montón montontʼarakta!
Asnon mä quijadapampiw 1.000 chachanakar jiwarayta”+ sasa.
17 Ukham arsusasti asnon quijadap jaqtjjänwa, ukatsti uka cheqarojj Ramat-Lehí*+ sutimpiw ucharakïna. 18 Ukatjja Sansonajj umat wal pharjayasïna,* ukatwa Jehová Diosar akham sas artʼasïna: “Jumïpanwa taqenirus atipjta. Jichhajja ¿umat pharjayasisat jiwäjja? ¿Jan circuncidat* jaqenakamp katuntatat uñjasëjja?” sasa. 19 Ukatwa Diosajj Lehí sat cheqan utjir mä pʼiya partjäna, uka pʼiyatsti umaw jalsunïna.+ Um umtʼäna ukhajja, mayampiw chʼamanëjjäna, jakatatarakïnwa. Ukatwa jupajj uka cheqarojj En-Hacore* suti uchäna, ukasti jichhürkamaw Lehí sat cheqanki.
20 Filisteonakan urunakapanjja, 20 maranakaw Sansón chachajj Israelan juezapäna.+
16 Mä kutejja Gaza markaruw Sansón chachajj saräna, ukansti mä prostituta warmiruw uñjäna, jupan utaparuw mantäna. 2 Ukatjja Gaza markankirinakarojj akham sasaw yatiyapjjäna: “Sansón chachaw akanki” sasa. Ukatwa kawkjankkäntï jupajj uka lugar muyuntapjjäna, mä akatjamat katjañatakejj markan punkupanwa arum paqar imantasipjjarakïna. Jupanakajj arum paqaraw pachpankapjjäna, jupanakkamaw akham sasipjjarakïna: “Qhanjtankani ukhaw jupar jiwayañäni” sasa.
3 Ukampis Sansonajj chika arumkamaw ukan iktʼäna. Chika arumar sartasasti, markan punkupsa, punkun pä postenakapsa trancamppach kallsüna. Kallachipjjar qʼepjjarusasti Hebrón marka uñkatasinkki uka qollu patjjaruw qʼeptʼat makatarakïna.
4 Uka qhepatsti Sansonajj Sorec sat vallenkir Dalila sutini warmitwa wal enamorasïna.+ 5 Ukatwa filisteonakan apnaqerinakapajj uka warmin ukar sarapjjäna, warmirusti akham sapjjänwa: “Kunas juparojj wali chʼamanir tukuyi, kunjamatsa jupar katuntsna, ñachʼantsna,* munañasar apnaqaraksna uk yatiñatakejj engañomp jupar arsuyam.+ Ukham luratamatjja, sapa mayniw 1.100 qollqe metalanak churapjjäma” sasa.
6 Ukatjja Dalilajj akham sasaw Sansonar säna: “Mirä amp suma, sitaya, ¿kawkitsa chʼamamajj juti? ¿Jumar atipjañatakejj kunampis ñachʼantapjjeristam?”* sasa. 7 Sansonajj jupar sarakïnwa: “Jan wañsuta paqallqo machaq lazonakampitejj* ñachʼantapjjetaspa* ukhajja, janiw wali chʼamanëjjeristti, mayni chachanakjamakëjjeristwa” sasa. 8 Ukatwa filisteonakan apnaqerinakapajj jan wañsuta paqallqo machaq lazonak warmin ukar apapjjäna, ukanakampiw Dalilajj Sansonar ñachʼantarakïna.* 9 Jupanakasti mä akatjamat Sansonar katuntañatakiw Dalilan yaqha cuartopan imantasipjjäna, warmisti akham sasaw artʼarakïna: “¡Sansón, filisteonakaw akankapjje!” sasa. Ukatjja mayak jupajj lazonak tʼaqaräna, kunjamtï mä lino hilojj ninar jakʼachatajj mayak nakhantki ukhama.+ Kunjamatsa jupajj wali chʼamanïna ukajj janirakiw yatiskänti.
10 Ukatjja Dalilajj akham sasaw Sansonar säna: “Jumajj burlasistawa, janiw cheq parlkistati. Mirä amp suma, jichhajj sitaya, ¿kunampis ñachʼantapjjerisma?”* sasa. 11 Jupasti sarakïnwa: “Trabajiñatak jan aptatäki uka machaq pitanakampitejj* ñachʼantapjjetasmajja,* janiw wali chʼamanëjjeristti, mayni chachanakjamakëjjeristwa” sasa. 12 Ukatwa Dalilajj machaq pitanak* aptasin Sansonar ñachʼantäna,* ukatjja akham sasaw artʼarakïna: “¡Sansón, filisteonakaw akankapjje!” sasa. (Ukañkamasti filisteonakan apnaqerinakapajj warmin yaqha cuartopanwa imantasisipkäna). Ukhamaruw Sansonajj ñachʼantatäkäna uka pitanak mä hilökaspas ukhamak tʼaqaräna.+
13 Uka pasatatjja Dalilajj akham sasaw Sansonar sarakïna: “Jumajj burlasiskakistawa, janiw cheq parlkistati.+ Sitaya, ¿kunampis ñachʼantapjjerisma?”* sasa. Jupasti sarakïnwa: “Mä telarar uchat chʼankhapampiw paqallqo kʼananakaj kʼantʼitasma” sasa. 14 Ukatwa Sansonan kʼananakap mä chʼakurump leqʼentasajj akham sasin Dalilajj artʼäna: “¡Sansón, filisteonakaw akankapjje!” sasa. Ukhamaruw jupajj ikit sartasin telaran chʼakurup waysüna, chʼankhanaksa tʼaqaräna.
15 Jichhasti Dalilajj akham sasaw sarakïna: “Jumajj janiw nayar confiykistati. ¿Kunjamarak ‘nayajj munassmawa’+ sasin sitasmasti? Aka kimsa kutiw burlasistajja, janirakiw kawkitsa jachʼa chʼamamajj juti uk awiskistati”+ sasa. 16 Dalilajj urut urutjamaw jupar arsuyañ munasajj colerayäna, Sansonajj janirakiw aguantirjamäjjänti.+ 17 Ukatwa jupajj warmir confiyasajj akham säna: “Janiw kunapachas nayajj ñikʼut khuchurayasirïkti, nayajj nasïwitpach* Diosan nazareopätwa.+ Ñikʼutajtï khuchurapjjetaspajja, janiw chʼamanëjjeristti, mayni chachanakjamakiw tukjjerista” sasa.
18 Sansonajj juparu confiyatap amuyasajja, jankʼakiw Dalilajj filisteonakan apnaqerinakapar jawsayäna,+ akham sasa: “Jichhakuch jutapjjam, jupajj nayaruw confiyitu” sasa. Ukatwa filisteonakan apnaqerinakapajj warmin ukar makatanisajj qollq apanipjjäna. 19 Dalilajj jarphipjjaruw Sansonar ikjayäna. Ukatjja mä chachar jawsasaw paqallqo kʼananakap khuchurayäna. Sansonan chʼamapajj chhaqtaskatap laykojja, warmejj jupar atipjänwa. 20 Ukatjja warmejj akham sasaw artʼäna: “¡Sansón, filisteonakaw akankapjje!” sasa. Sansonasti ikit sartasajj akham sänwa: “Nayajj mayürunakjamaw escapäjja”+ sasa. Ukampis Sansonajj Jehová Diosan jupar jaytjatap janiw amuyaskänti. 21 Ukatwa filisteonakajj Sansonar katuntasin nayranakap apsupjjäna. Ukatjja Gaza markar apaqanisaw cobret lurat cadenanakamp chinuntapjjäna, juparojj carcelan mä molino qala muyuyañapatakiw uchapjjäna. 22 Ukampis ñikʼut mururatatjja, ñikʼutapajj wasitat jilantjjäna.+
23 Filisteonakan apnaqerinakapajja, fiesta lurañataki ukhamarak Dagón+ sat diosapar sacrificionak loqtañatakiw tantachtʼasipjjäna, jupanakajj akham sasipkänwa: “¡Sansón enemigosarojj diosasaw amparasar katuyistu!” sasa. 24 Markankirinakajj idolopar uñjapjjäna ukhajja, diosaparojj akham sasaw jachʼañchapjjäna: “Enemigosarojj diosasaw amparasar katuyistu, Sansonajj markasaruw qʼal tukjäna,+ jiwasanakat waljaniruw jiwarayarakïna”+ sasa.
25 Wali kusisitäpjjatap laykojja, jupanakajj akham sapjjänwa: “¡Sansón chachar irptanipjjam, jupat larusiñataki!” sasa. Ukatwa Sansonar carcelat irptanisajj jupat larusipjjäna, columnanak taypiruw saytʼayapjjarakïna. 26 Ukatjja amparapat katuri wayniturojj akham sasaw Sansonajj säna: “Utar katjjäsir columnanakay llamktʼayita, ukaruw apoytʼasiñ munta” sasa. 27 (Uka utajj chachanakampi warminakampi phoqantatänwa. Filisteonakan taqe apnaqerinakapas ukankapjjänwa, techo patjjansti niya 3.000 chachanakampi warminakampiw utjäna, jupanakajj Sansonaruw jaqenak laruyaskir uñchʼukisipkäna).
28 Sansón+ chachasti Jehová Diosaruw akham sasin ruwtʼasïna: “Taqe Kunjjar Munañani Jehová Dios Tata, nayat amtasikimaya, mirä amp suma, chʼam churakitaya,+ mirä amp suma, jichha mä kutimpiki, Diosajay, mä nayrajataksay filisteonakat vengasëjja”+ sasa.
29 Ukatjja Sansonajj uka uta katjjäsir pä columnanak taypiruw saytʼasïna, kupi amparap mä toqeru chʼeqa amparap maysa toqer loqatatasasti purap columnanakaruw apoytʼasïna. 30 Sansonajj akham sasaw artʼasirakïna: “¡Filisteonakajj nayamp chikay jiwarpan!” sasa. Ukatjja taqe chʼamapampiw columnanak nuktʼäna, uka utasti filisteonakan apnaqerinakapjjaru ukhamarak ukankir taqe jaqenakjjaruw alljjattäna.+ Ukhamatwa jupajj jakkäna uka urunakat sipansa, jiwkäna uka urojj walja jaqenakar jiwarayäna.+
31 Uka qhepatjja jilanakapaw tatapan taqe familiapamp chikajj jiwat cuerpop aptaniñatak saraqapjjäna. Jupanakasti apkatanisajj Manóah+ sat tatapan sepulturaparuw imtʼjjapjjäna, Zorá,+ Estaol sat markanak taypina. Sansonajj 20 maranakaw Israelan juezapäna.+
17 Efraín+ tribun qollunakap toqenjja mä chachaw utjäna, Miqueas sutini. 2 Jupasti akham sasaw mamapar säna: “¿1.100 qollqe metalanak aparapkayätam uk amtasktati? Aparkayätam ukarojj maldisiyätawa, nayasti uk istʼarakiyätwa. Ukampis uka qollqe metalanakajj nayamp chikäskiwa. Nayaw aptarakiyäta” sasa. Uk satasti mamapajj akham sänwa: “Jehová Diosajj yoqajar bendispan” sasa. 3 Ukatsti jupajj 1.100 qollqe metalanak mamaparuw kuttʼayjjäna, mamapasti akham sarakïnwa: “Amparajampiw Jehová Diosatak aka qollqe metalanak sagrador tukuyäjja, ukhamat yoqajajj mä idolompi mä estatuampi lurañapataki.+ Jichhajj jumaruw kuttʼayjjsma” sasa.
4 Qollqe metalanak mamapar kuttʼaykäna uka qhepatjja, mamapajj 200 qollqe metalanak katusajj qollqe metalamp trabajiriruw churäna. Ukatwa jupajj qollqe metalanakat mä idolompi mä estatuampi luräna, ukanakajj Miqueas chachan utapanwa uchasirakïna. 5 Miqueas chachajj idolonakani utanïnwa,* jupaw mä efod+ isimpi terafim idolonakampi*+ luräna, yoqanakapat maynirusti sacerdotëñapatakiw uttʼayarakïna.*+ 6 Uka urunakanjja Israel markan janiw mä reyejj utjkänti,+ sapa mayniw kunatï amuyuparjamajj walïki uk lurirïna.+
7 Judá toqenkir Belén+ markanjja, Judá familiankir mä waynaw utjäna. Jupajj mä levitänwa,+ mä qhawqha tiempokiw Judá toqenkir Belén markan jakarakïna. 8 Jupasti Judá toqenkir Belén markat yaqha cheqaruw jakañatak mä lugar thaqer saräna. Viajkasasti Efraín tribun qollunakap toqeruw purïna, Miqueas+ chachan utaparu. 9 Miqueas chachasti juparojj sarakïnwa: “¿Kawkitsa jutta?” sasa. Waynasti akham sarakïnwa: “Judá toqenkir Belén markankirïtwa, mä levitätwa, mä lugar jakasiñatak thaqaskta” sasa. 10 Miqueas chachajj jupar sarakïnwa: “Nayan ukar quedasim, nayatakejj mä awkjamäyätawa,* sacerdoterakïyätawa. Nayajj tunka qollqe metalanak mä maran churäma, wakiski uka isinaksa, manqʼsa churarakïmawa” sasa. Ukatwa uka levitajj utar mantäna. 11 Ukhamwa levita waynajj Miqueasan utapan quedasiñ amtäna, waynasti jupan mä yoqapäkaspas ukhamarakïnwa. 12 Ukatjja Miqueasajj sacerdotëñapatakiw jupar uttʼayäna,*+ Miqueasan utapanwa jakarakïna. 13 Miqueasajj akham sarakïnwa: “Jichhasti Jehová Diosajj bendisitaniwa, mä levitaw nayan sacerdotejajja” sasa.
18 Uka urunakanjja Israel markajj janiw reyinïkänti.+ Uka tiemponsti Dan tribunkirinakajj+ janiw Israelan tribunakap taypin herencia phoqatpach katoqapkänti,+ ukatwa jakasiñataki mä lugar* thaqasipkäna.
2 Ukatjja danitanakajj phesqa chachanak tribupat khitapjjäna, ukhamat uka oraqe sum uñakipas uñaqanipjjañapataki, uka chachanakajj Zorá ukhamarak Estaol+ markanakankir mä kuns suma lurtʼiri chachanakäpjjänwa. Jupanakarojj akham sapjjänwa: “Sarapjjam, uka oraqenak sum uñakipanipjjam” sasa. Efraín tribun qollunakap toqer sarasajja, Miqueas+ chachan utaparuw puripjjäna, ukanwa uka arumajj ikipjjarakïna. 3 Miqueas chachan utap jakʼankasipkäna ukhajja, levita waynan arupätap amuyasajj jupan ukar sarasaw akham sasin jisktʼapjjäna: “¿Khitis akar irpantam? ¿Kunsa akan luraskta? ¿Kunatsa akan quedasta?” sasa. 4 Levita waynasti kuntï Miqueas chachajj jupatak lurkäna ukwa jupanakar yatiyäna, ukatsti sarakïnwa: “Miqueas chachaw sacerdotepäñajatak contratasitu”+ sasa. 5 Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Mirä amp suma, viajisipkta ukajj sumarukit sarani janicha uk Diosar jisktʼarapipjjeta” sasa. 6 Sacerdotesti jupanakarojj akham sänwa: “Sarasipkakim, jan llakisipjjamti. Jehová Diosaw jumanakampïski” sasa.
7 Ukatwa uka phesqa chachanakajj thaki sarasipkakïna, Lais+ markar puriñkama. Jupanakasti uka markankir jaqenakarojj sidonionakjam jupanakpachpar confiyasis jakasipkatapwa uñjapjjäna. Uka markankirinakasti suman jakasisa, jan ajjsarasaw jakasipjjäna,+ janirakiw tʼaqesiyir mä apnaqerejj oraqenakap katuntas jupanakar tʼaqesiykänti. Jupanakasti sidonionakatjja jayankapjjänwa, janirakiw yaqhanakampejj chikachasipkänti.
8 Kunapachatï uñaqerinakajj Zorá, Estaol+ markanakankir jilanakapan ukar kuttʼapkäna ukhajja, jupanakajj akham sapjjänwa: “¿Kunsa uñjanipjjta?” sasa. 9 Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Jupanak contra makatapjjañäni, oraqenakapajj wali sumätapwa uñjanipjjta. ¿Kunatsa payachasipjjta? Jankʼak sarasin oraqep katuntanipjjam. 10 Puripjjäta ukhajja, jan kuna llakini mä marka jikipjjäta,+ uka oraqejj wali jachʼarakiwa. Diosaw jumanakan amparamar katuyapjjtam, janiw uka oraqen kunas faltkarakiti”+ sasa.
11 Ukatjja Dan tribunkir 600 chachanakaw Zorá, Estaol+ markanakat sarapjjäna, jupanakajj guerran nuwasiñatak armantatäpjjänwa. 12 Makatasajj Judá toqena, Quiryat-Jearim+ sat marka jakʼanwa campamento saytʼayapjjäna. Ukatwa uka lugararojj jichhürkam Mahané-Dan*+ sat sutimpi uñtʼasi, uka lugarajj Quiryat-Jearim markat inti jalanta toqenkiwa. 13 Uka cheqatsti Efraín tribun qollunakap toqer sarasajj Miqueas+ chachan utaparuw puripjjäna.
14 Ukatjja Lais+ oraqe uñaqer sarapkäna uka phesqa chachanakajj akham sasaw jilanakapar sapjjäna: “Uka utanakanjja mä efod isimpi, terafim idolonakampi,* qollqe metalat lurat mä idolompi, qollqe metalat lurat mä estatuampiw utji, ¿jumanakajj uk yatipjjayätati?+ Kunsa jumanakajj lurapjjäta uk amuytʼapjjam” sasa. 15 Ukatwa jupanakajj ukan quedasipjjäna, levita+ waynan utaparuw puripjjarakïna, Miqueas chachan utap jakʼana. Jupanakasti uka waynarojj ¿kunjamäsktasa? sasaw jisktʼapjjäna. 16 Ukañkamasti guerran nuwasiñatak armantata Dan+ tribunkir 600 chachanakajja, punku mantañ cheqaruw saytʼasipjjäna. 17 Oraqe uñaqer sarapkäna uka phesqa chachanakajja,+ qollqe metalat lurat idolompi, efod+ isimpi, terafim idolonakampi,*+ qollqe metalat lurat estatuampi+ apsuñatakiw mantapjjäna. (Sacerdotesti+ punku mantañ cheqanwa guerrasiñatak armantat 600 chachanakamp chika saytʼatäskäna). 18 Jupanakajj Miqueas chachan utapar mantasajj efod isimpi, terafim idolonakampi,* qollqe metalat lurat idolompi, qollqe metalat lurat estatuampi aptapjjäna. Sacerdotesti jupanakarojj akham sarakïnwa: “¿Kunsa lurasipkta?” sasa. 19 Jupanakasti akham sapjjänwa: “Amuktʼam. Jan kuns arsumti, nanakamp sarañäni, jumaw nanakatakejj mä awkjama* mä sacerdotjam saytʼäta. ¿Kunas jumatakejj jukʼamp sumajja, mä chachan utapatak sacerdotëña,+ jan ukajj mä tributaki ukhamarak Israelan familianakapatak+ sacerdotëñach sumäspa?” sasa. 20 Ukatjja sacerdotejj iyaw sasaw efod isimpi, terafim idolonakampi,* qollqe metalat lurat idolompi+ aptasajj uka jaqenakamp sarjjäna.
21 Jupanakasti uka cheqat sarasipkakïnwa, wawanaksa, uywanaksa, kunanakatï valoranïki ukanaksa nayraqataruw uchapjjäna. 22 Kunapachatï danitanakajj Miqueas chachan utapat jaypach sarjjapjjäna ukhajja, Miqueasan utap jakʼan jakiri chachanakajj tantachtʼasisaw danitanakar arktasin jikjjatapjjäna. 23 Danitanakar artʼapjjäna ukhajja, kutjtanisaw uka jaqenak contra saytʼasipjjäna, Miqueas chacharojj akham sapjjarakïnwa: “¿Kunas kamachi? ¿Kunatsa aka jaqenakar tantachthapta?” sasa. 24 Miqueas chachajj akham sarakïnwa: “Jumanakajj nayan lurat diosanakaj apasipjjtajja, sacerdotejarus irpasipjjaraktawa. ¿Kunarak nayan utjitusti? ¿Ukatti ‘kunas kamachi’ sasin jisktʼapjjesta?” sasa. 25 Danitanakasti akham sapjjänwa: “Jan jumajj ukham parlapjjestati. Ukataraki colerat chachanakajj jumanak contra saytʼasiskaspa, jumarusa utaman jakirinakarus jiwarayapjjeristamwa” sasa. 26 Ukatjja danitanakajj sarasipkakïnwa. Danitanakan jukʼamp chʼamanïpjjatap amuyasasti, Miqueas chachajj kuttasaw utapar sarjjäna.
27 Ukatsti jupanakajj Miqueas chachan lurat idolonakap apasisasa, sacerdotep irpasisas Lais+ markaruw sarapjjäna, uka markanjja jan kunat llakisisa suman jakasiri jaqenakaw jakapjjäna.+ Jupanakajj uka markankirinakarojj espadampiw jiwarayapjjäna, markarusti phichantapjjarakïnwa. 28 Jupanakajj Sidón markat wali jayankapjjänwa, janirakiw yaqhanakampejj chikachasipkänti, ukatwa uka markar arjjatirejj jan khitis utjkänti. Uka markasti Bet-Rehob+ cheqankir valle pampankarakïnwa. Danitanakasti wasitat uka marka saytʼayapjjäna, ukanwa jakapjjarakïna. 29 Ukatjja uka markarojj Dan+ sutimpiw uchapjjäna, ukajj nayra awkipan sutipänwa. Dan chachasti Israelan mä yoqapänwa.+ Ukampis uka markan nayra sutipajj Lais satänwa.+ 30 Uka qhepatjja danitanakajj ukanwa qollqe metalat lurat ídolo saytʼayasipjjäna.+ Ukatsti Moisés chachan Guersom+ yoqapat jutiri Jonatán+ chachasa jupat jutirinakasa Dan tribunkirinakatakejj sacerdotet saytʼapjjäna, uka oraqenakan jakasir jaqenakajj yaqha markar apat uñjasipkäna ukhakama. 31 Jupanakasti Miqueas chachan lurat qollqe metalat lurat idolop saytʼayasipjjäna, cheqpach Diosan tabernaculopajj* Siló+ cheqankkäna ukürkamaw uka idolojj ukankaskäna.
19 Kunapachatï Israelan mä reyejj jan utjkäna uka urunakanjja,+ mä levita chachaw utjäna, Efraín+ tribun qollunak toqenwa wali jayankir mä jiskʼa markan jakarakïna, jupasti warmipäñapatakejj Judá toqenkir Belén+ markatwa mä concubina katusïna. 2 Ukampis concubinapajj qʼañu jucha luräna. Jupasti tatapan utapar sarañatakiw chachapar jaytjjäna, tatapan utapajj Judá toqenkir Belén markankänwa. Pusi phajjsinakaw jupajj ukan quedasirakïna. 3 Ukatsti chachapajj jupan qhepap sarasaw kuttʼanjjañapatak suma arunakamp parlir saräna. Chachapajj serviripampi pä asnonakampiw saräna. Warmisti tatapan utaparuw chachapar irpantäna, tatapasti jupar uñjasajj wal kusisïna. 4 Ukatwa suegropajja, mä arunjja tawaqon tatapajj kimsa uru ukan quedasiñapatak jupar iyaw sayäna. Ukanwa manqʼapjjäna, umapjjäna, ukanwa jupajj ikirakïna.
5 Pusïri urunjja sarjjañatakiw jupanakajj wali alwat sartasipjjäna, tawaqon tatapasti akham sasaw tollqapar sarakïna: “Chʼam katjjaruñatakejj manqtʼasim, ukatwa sarjjapjjäta” sasa. 6 Ukatwa jupanakajj qontʼasisin, manqʼapjjäna, umapjjarakïna. Ukatsti tawaqon tatapajj akham sasaw uka chachar säna: “Mirä amp suma, jichha arumajj akan iktʼam, kusistʼarakim”* sasa. 7 Uka chachajj sarjjañampëjjäna ukhajja, suegropajj ruwtʼaskakïnwa, ukhamatwa jupajj mä arumamp ukan ikirakïna.
8 Phesqëri urun wali alwat sarjjañatak sartäna ukhajja, akham sasaw tawaqon tatapajj jupar säna: “Mirä amp suma, chʼam katjjaruñatak manqtʼasim” sasa. Jupanakasti jaypʼukamaw ukankapjjäna, manqʼasipkakïnwa. 9 Uka chachajj concubinapampi serviripampi sarjjañampëjjäna ukhajja, tawaqon tatapäki uka suegropajj akham sasaw jupar säna: “¡Uñjam! Niyaw arumäjjani. Mirä amp suma, jichha arumamp iktʼawayapjjam. Niyaw chʼamakthapiski. Akan iktʼam, kusistʼarakim. Qharüruw viajiñatak alwat sartapjjäta, utamaruw* sarjjarakïta” sasa. 10 Ukampis uka chachajj janiw mä arumamp ukan quedasiñ munkänti, ukatwa sartasajj Jebús markar viajet sarjjäna, mä arunjja Jerusalén markaruw sarjjäna.+ Jupajj pä karuntʼat asnompi, concubinapampi, serviripampi ukhamaw sarjjäna.
11 Jebús marka jakʼankjjapjjäna ukhajja, niyaw intejj jalantañampïskäna. Ukatwa serviripajj uywiripar akham säna: “¿Jebuseonakan aka markapanti quedassna? ¿Ukanti jichha arumajj ikiraksna?” sasa. 12 Uywiripasti akham sasaw jupar säna: “Janiw extranjero jaqenakan markapan quedasksnati, jupanakajj janiw israelitanakäpkiti. Guibeá+ markakam saraskakiñäni” sasa. 13 Serviriparojj akham sarakïnwa: “Guibeá markaru jan ukajj Ramá+ markar puriñkam saraskakiñäni, uka markanakat kawkïrins iktʼapuniñäniwa” sasa. 14 Ukatwa jupanakajj sarasipkakïna, Benjamín tribun oraqepankir Guibeá markar jakʼachasjjapjjäna ukhaw intejj jalantjjäna.
15 Jupanakajj Guibeá markaruw quedasipjjäna, uka markan iktʼañatakiw ukar mantapjjarakïna. Ukar mantasajj markan plazapanwa qontʼasipjjäna, ukampis janiw khitis uka arumajj utapan iktʼapjjañapatak jawskänti.+ 16 Ukatsti arumarojj mä awki jaqew yapupan trabajinisajj kuttʼasinkäna. Jupajj Efraín+ tribun qollunak toqenkir chachänwa, ukampis Guibeá markanwa mä qhawqha tiempo jakäna. Uka markankirinakajj benjaminita+ jaqenakäpjjänwa. 17 Kunapachatï uka awki jaqejj viajkäna uka chachar markan plazapan uñjäna ukhajja, akham sasaw jupar jisktʼäna: “¿Kawkirus saraskta? ¿Kawkitsa jutta?” sasa. 18 Uk satasti jupajj sarakïnwa: “Nanakajj Judá toqenkir Belén markat jutasajja, Efraín tribun qollunakap toqen utji uka wali jayankir mä jiskʼa markaruw viajisipkta, nayajj uka markatätwa. Judá toqenkir Belén+ markaruw sarta, jichhajj Jehová Diosan tabernaculoparuw* saraskta,* janirakiw khitis utapar jawskituti. 19 Qhawqha manqʼañatejj asnonakajatak wakiski ukajj utjasipkituwa,+ nayatakisa, warmijatakisa, servirijatakis tʼantʼampi+ vinompejj utjasipkarakituwa, janiw kunas faltapkituti” sasa. 20 Ukampis uka awki jaqejj akham sasaw jupar säna: “¡Walikpun juttajja! Kunatï jumatak wakiski uk nayaw churäma. Janikiy plazan ikimti” sasa. 21 Ukhamatwa jupanakarojj utapar irpantäna, asnonakarusti manqʼa* churarakïna. Jupanakasti kayunakap jareqasisajj manqtʼasipjjänwa, umtʼapjjarakïnwa.
22 Jupanakajj kusistʼasipkäna ukhajja, mä qhawqha jan wali chachanakaw* uka utar muyuntapjjäna, wali chʼamampiw uta punku leqʼentapjjarakïna. Utani awki jaqerusti, kutin kutiniw akham sapjjäna: “Utamar mantki uka chachar irpsunim, jupamp ikintasipjjañajataki”+ sasa. 23 Ukatwa utanejj mistunisin akham säna: “Janikiy jilatanaka, mirä amp suma, jan kuna jan walsa lurapjjamti. Uka chachajj utajan alojatawa. Jan uka phenqʼaskañ luräwi lurapjjamti. 24 Akankaskiw virgen phuchajasa uka chachan concubinapasa. Jupanakar irpsunirapipjjäma, kuntï jupanakar lurañ munapkta ukwa jupanakar lurapjjarakisma.*+ Ukampis uka chacharojj janiw kuna phenqʼaskañ luräwsa lurapjjañamäkiti” sasa.
25 Ukampis uka chachanakajj janiw utanir istʼañ munapkänti, ukatwa levita chachajj concubinapar+ katusajj uka chachanakan ukarojj anqar irpsüna. Jupanakajj alwakamaw arum paqar uka warmirojj violapjjäna, abusapjjarakïna. Qhantatëjjäna ukhaw uka warmir khitjjapjjäna. 26 Wali alwäkäna ukhajja, kawkjankkäntï chachapajj* uka utar jutasaw uka warmejj punku mantañan jaqotattäna, qhanjtaniñapkamaw ukankaskarakïna. 27 Kunapachatï chachapajj alwat sartasin viajet saraskakiñatak uta punkunak llawiräna ukhajja, concubinaparuw uñjäna, warmisti uta punkun jaqosiskäna, amparanakapas punkun marcopankarakïnwa. 28 Ukatjja warmirojj akham sänwa: “Sartjjamaya, sarjjañäni” sasa. Ukampis warmejj janiw arskänti. Chachasti warmir aptasajj asnopjjaruw apjjatäna, utaparuw sarjjarakïna.
29 Utapar purisasti jupajj uywa khariñ cuchillo aptäna, concubinapan jiwat cuerpop katusajj 12 partenakaruw kharinoqarakïna. Ukatsti Israelan sapa tribuparuw mä partekam apayäna. 30 Uk uñjirinakasti taqeniw akham sapjjäna: “Israelitanakajj Egipto oraqet makatanipki uka urut jichhürkamajja, janipuniw kunapachas ukhamajj pasirïkänti, ni uñjasirïkänsa. Amuykipapjjam, parlakipapjjam,+ kunsa amuyapjjta uk sapjjarakita” sasa.
20 Ukatjja Dan+ oraqet Beer-Seba cheqakama ukhamarak Galaad+ oraqetsa taqe israelit chachanakaw mistunipjjäna, jupanakajj mayachtʼasisaw mä wawak Mizpá+ markan Jehová Dios nayraqatan tantachtʼasipjjäna. 2 Ukatsti marka pʼeqtʼirinakasa Israelan taqe tribunakapasa Diosan tantachtʼasit markap nayraqatanwa lugaranakapan saytʼasipjjäna, taqenejj 400.000 espadanakamp armantat+ soldadonakänwa.*
3 Benjaminitanakajj israelit soldadonakan Mizpá markar makatapjjatapwa istʼapjjäna.
Israelit soldadonakasti akham sasaw sapjjäna: “Sapjjetaya, ¿kunjamatsa uka jan walejj pasi?”+ sasa. 4 Ukatwa jiwayapkäna uka warmin levita+ chachapajj akham säna: “Nayampi concubinajampejj Benjamín tribunkir Guibeá+ markar iktʼañatakiw puripjjta. 5 Ukatjja Guibeá markan jakirinakajj* naya contra saytʼasaw uka arumajj utar muyuntanipjjetu. Nayaruw jiwayañ munapjjetäna, ukampis naya lantejj concubinajaruw violapjjäna, jupasti jiwjjarakïnwa.+ 6 Jupanakajj mä phenqʼaskañ jan wali luräwi Israelan lurapjjäna. Nayasti concubinajan jiwat cuerpop katusajja, partenakar kharinoqasaw Israelan sapa tribupar apayarakta.+ 7 Jichhasti taqe israelitanaka, jumanakay kunas lurasispa uk sapjjarakim”+ sasa.
8 Ukatsti markpachaw mayachtʼasisajj mä wawak sartasipjjäna, akham sasa: “Jiwasanakat janiw maynis carpapar sarkaniti, ni utaparus kuttʼkaniti. 9 Akhamwa jichhajj Guibeá markar lurañäni: uka marka contra makatañatakejj sorteotkam+ chachanak ajlliñäni. 10 Israelan mä phenqʼaskañ lurapjjatapatjja, Israelan taqe tribunakapat sapa 100 chachanakat 10 ajlliñäni, sapa 1.000 chachanakatjja 100, sapa 10.000 chachanakatjja 1.000 ajllirakiñäni, uka chachanakaw manqʼañanak ejercitotak apthapipjjani, jupanakaw Benjamín tribunkir Guibeá markarojj kunatï wakiski uk lurapjjani” sasa. 11 Ukhamwa israelit soldadonakajj mayachtʼasisin mä wawak uka marka contra tantachtʼasipjjäna.
12 Ukatjja Israelan tribunakapajj chachanakwa Benjamín tribunkirinakan ukar khitapjjäna, taqenir akham sapjjañapataki: “¿Kunatsa jumanakat yaqhep chachanakajj uka jan wal lurapjje? 13 Jichhajj Guibeá+ markankir uka jan wali chachanak* katuyapjjeta, jupanakarojj jiwayapjjäwa, Israel taypinsa kunatï jan walïki ukajj chhaqtarakiniwa”+ sasa. Ukampis benjaminitanakajj janiw israelit jilanakapar istʼañ munapkänti.
14 Ukatwa benjaminitanakajj markanakapat Guibeá markan tantachtʼasipjjäna, israelitanak contra nuwasir sarañataki. 15 Uka urunsti benjaminitanakajj markanakapat 26.000 chachanakaruw espadanakamp armantat tantachtʼapjjäna. Guibeá markan jakirinakat 700 ajllit soldadonakaw tantachtʼasipjjarakïna. 16 Uka ejército taypinjja, 700 chʼeqachu* ajllit soldadonakaw utjäna. Jupanakat sapa maynejj jan pantjasaw mä ñikʼutarojj qalamp qʼorawtʼapjjerïna.
17 Israelan mayni tribunakapajj espadampi armantat+ 400.000 soldadonakwa tantachtʼapjjarakïna, jupanakat sapa mayniw guerran nuwasiñ sum yatipjjäna. 18 Jupanakasti sartasin Betel markaruw kunsa lurapjjani uk Diosar jisktʼasiñatak sarapjjäna.+ Israel markankirinakajj akham sasaw sapjjarakïna: “¿Khitis benjaminitanak contrajj nanakat nayra nuwasir sarani?” sasa. Jehová Diosajj akham sarakïnwa: “Judá tribuw jumanak nayra sarani” sasa.
19 Ukatjja israelitanakajj alwat sartasaw Guibeá marka contrajj campamentop saytʼayapjjäna.
20 Israelit soldadonakajj benjaminitanak contra nuwasiñatakiw mistupjjäna, Guibeá marka jakʼanwa jupanak contra nuwasiñatak formtʼasipjjäna. 21 Uka urojja benjaminitanakajj Guibeá markat mistusajj 22.000 israelitanakaruw jiwarayapjjäna. 22 Ukampis israelit ejercitojj janiw aynachtʼkänti,* ukatwa nayrïr urunjam wasitat uka pachpa cheqan nuwasiñatak formtʼasipjjäna. 23 Ukatjja israelitanakajj Betel markar makatasaw Jehová Dios nayraqatan jaypʼukam jachapjjäna, kunsa lurapjjani ukwa Jehová Diosar jisktʼasipjjarakïna, akham sasa: “¿Benjaminita jilanakaj contra wasitat nuwasir sarapjjañajajj wakisispati?”+ sasa. Jehová Diosasti sarakïnwa: “Jupanak contra makatapjjam” sasa.
24 Ukatwa israelitanakajj payïri urun benjaminitanakar wasitat jakʼachasipjjäna. 25 Benjaminitanakasti israelitanakan ukaruw Guibeá markat payïri urun mistupjjarakïna, ukhamatwa espadanakampi armantata 18.000 israelitanakar jiwarayapjjäna.+ 26 Ukatsti israelit soldadonakajj taqeniw Betel markar makatapjjäna. Ukanwa jupanakajj jachapjjäna, Jehová Dios nayraqatan qontʼasipjjarakïna,+ uka urojj jaypʼukamaw ayunapjjäna,+ nakhantayat ofrendanaksa,+ sumankañ ofrendanaksa+ Jehová Dios nayraqatan loqtapjjäna. 27 Uka pasatatsti, niyakejjay uka urunakan cheqpach Diosan pactor mantat arcapajj Betel markankaskchïnjja, israelit soldadonakajj kunsa lurapjjani ukwa Jehová Diosar jisktʼasipjjäna.+ 28 Uka urunakansti Eleazar chachan Finehás+ yoqapaw arca nayraqatan serviskäna, jupajj Aarón chachan allchhipänwa. Ukatjja israelitanakajj akham sasaw jisktʼapjjäna: “¿Benjaminita jilanakaj contra nuwasirejj wasitat sarapjjañajat wakisispa, jan ukajj ukharukich suytʼjjapjjäjja?”+ sasa. Jehová Diosajj sarakïnwa: “Makatapjjam, jupanakarojj qharüruw amparanakamar katuyapjjäma” sasa. 29 Ukatjja israelitanakajj Guibeá marka jakʼaruw mä akatjamat tukjañatak imantasipjjäna.+
30 Israelitanakajj wasitampiw kimsïri urun benjaminitanak contra nuwasiñatak makatapjjäna, jupanakajj kunjamtï nayrïr kutinsa payïri kutinsa lurapkänjja, ukhamarakwa Guibeá marka contra wakichtʼasipjjäna.+ 31 Kunapachatï benjaminitanakajj israelit ejército contra mistunipjjäna ukhajja, israelitanakajj jupanakar markat jayarstʼayapjjänwa.+ Ukatjja kunjamtï nayrïr kutinakan lurapkänjja, ukhamarakwa benjaminitanakajj jupanak contra saytʼasisajj yaqhep chachanakar jachʼa thakinakan jiwarayapjjäna, ukhamaw 30 israelit soldadonakajj jachʼa thakinakan jiwarapjjäna,+ uka jachʼa thakinakat mayajj Betel markaruw makati, mayasti Guibeá markaruraki. 32 Ukatwa benjaminitanakajj akham sapjjäna: “Nayrjamarakiw jichhajj jiwasanak nayraqatan atipjat uñjasisipki”+ sasa. Ukampis israelitanakajj akham sapjjänwa: “Sarjjapjjañäni, markapat jupanakar jayarstʼayasajja jachʼa thakinakar sarañäni” sasa. 33 Ukatjja taqe israelit chachanakaw lugaranakapat sartasin Baal-Tamar cheqan nuwasiñatak formtʼasipjjäna. Mä akatjamat tukjañatak Guibeá marka jakʼan imantasitäpkäna uka israelitanakasti, lugaranakapat mistusaw atacapjjäna. 34 Ukhamatwa taqe israelitanakat 10.000 ajllit soldadonakajj Guibeá marka contra sarapjjäna, walpun nuwasipjjäna. Ukampis benjaminitanakajj niya atipjatäpjjañap janiw amuyasipkänti.
35 Jehová Diosajj israelitanak nayraqatanwa benjaminitanakar+ atipjäna. Uka urunsti israelitanakajj espadanakampi armantat+ 25.100 benjaminita chachanakaruw jiwarayapjjäna.
36 Israelitanakar sarjjer uñjasajja, benjaminitanakajj+ niyas atipjañampïpkaspa ukhamwa amuyasipjjäna. Ukampis israelit soldadonakajja, Guibeá+ markar tukjañatak imantasitäpkäna ukanakar confiyasaw sarjjapjjäna. 37 Mä akatjamat tukjañatak imantasitäpkäna ukanakajja, jankʼakiw Guibeá marka contrajj taqe chʼamamp saytʼasipjjäna. Ukatsti jupanakajj markpachar mantasaw taqenir espadampi jiwarayapjjarakïna.
38 Israelit soldadonakajj markar tukjañatak imantasitäpkäna uka chachanakampejj mä amtanïpjjänwa, jupanakajj mä señaljam uñachtʼayañatakejj markatwa jewqʼe mistuyapjjañapäna.
39 Kunapachatï israelitanakajj guerran nuwasiñat kuttʼjjapjjäna ukhajja, Benjamín tribunkir chachanakajj jupanak contra saytʼasisaw 30 israelit chachanakar jiwayapjjäna,+ jupanakajj sapjjarakïnwa: “Qhanäskiwa, jupanakajj nayrjamarakiw jiwasanak nayraqatan atipjayasisipki”+ sasa. 40 Ukampis markatjja mä chʼiyar jewqʼew mä señaljam mistuskäna. Kunapachatï benjaminita chachanakajj uk uñjañatak kutikipstapjjäna ukhajja, markpachat jewqʼe misturi ukhamarak alajjpachkam makatir uñjapjjäna. 41 Ukatjja israelit soldadonakajj kutikipstasaw benjaminitanak contra saytʼasipjjäna, benjaminit chachanakasti sinti jan walin uñjasipjjatapat wali sustjatäpjjänwa. 42 Ukatwa benjaminitanakajj israelitanakat escapasin wasara oraqenakar escapjjapjjäna, ukhamäkchïnsa israelit soldadonakajj jupanakar arktasipkakïnwa. Markanakat mistunir chachanakasti, benjaminitanakarojj jiwarayapjjarakïnwa. 43 Israelitanakasti benjaminitanakarojj muyuntapjjänwa, jan samartʼayasaw arktapjjäna. Guibeá marka uñkatasinwa inti jalsu toqen benjaminitanakar jiwarayapjjäna. 44 Ukhamwa guerran nuwasir chʼamani+ 18.000 benjaminit chachanakajj jiwarapjjäna.
45 Benjaminit chachanakajj kuttasaw wasarar escapapjjäna, Rimón sat jachʼa qarqaru.*+ Ukampis israelitanakajj 5.000 benjaminita chachanakaruw jachʼa thakinakan jiwarayapjjäna. Israelitanakajj Guidom cheqar puriñkam arktasipkakïnwa, ukansti 2.000 chachanakampiruw jiwarayapjjäna. 46 Uka urunjja benjaminitanakat jiwaririnakajj 25.000 chachanakänwa, jupanakajj espadanakamp armantata+ ukhamarak guerran nuwasir chʼamani chachanakänwa. 47 Ukampis 600 chachanakajj Rimón jachʼa qarqaruw* wasara toqer escapapjjäna, pusi phajjsinakaw Rimón jachʼa qarqan quedasipjjarakïna.
48 Israelit soldadonakajj benjaminitanak contra kuttʼanisaw markankirinakar espadampi jiwarayapjjäna, taqpach jiltʼirinakwa chachanakat qalltasin uywanakamppach jiwarayapjjäna. Kawkjtï sarapkäna uka thak sarkasajj taqpach markanak phichantapjjäna.
21 Israelita chachanakajj akham sasaw Mizpá+ markan mä juramento lurapjjäna: “Janiw jiwasanakat khitis mä benjaminita chacharojj warmipäñapatak phuchap churkaniti”+ sasa. 2 Ukatjja israelitanakajj Betel+ markaruw sarapjjäna, ukanwa cheqpach Dios nayraqatan jaypʼukam qontʼasipjjäna, jupanakajj wal arnaqasipjjäna, chuymas kawkstʼataw wal jachapjjarakïna. 3 Jupanakajj akham sapjjänwa: “Israelan Jehová Diosapa, ¿kunatsa Israelan ukanakajj pasi? ¿Kunatsa Israelan mä tribupajj jichhürun chhaqti?” sasa. 4 Qhepürusti markpachaw alwat sartasipjjäna, ukanwa nakhantayat ofrendanakampi sumankañ ofrendanakampi+ loqtañatakejj mä altar lurapjjäna.
5 Ukatjja israelitanakajj markpachaw akham sapjjäna: “¿Israelan taqe tribunakapat kawkïris Jehová Dios nayraqatan jiwasamp chik tantachtʼasirejj Mizpá markar jan makatkänjja?” sasa. Jupanakasti kawkïritejj Jehová Dios nayraqatan tantachtʼasiñatak Mizpá markar jan makatki ukar jiwayañatakiw mä juramento lurapjjäna. 6 Israelitanakajj kunatï benjaminita jilanakapar paskäna uk yatisajj wal llakisipjjäna. Jupanakajj akham sapjjänwa: “Jichhürojj Israelan mä tribupaw qʼal chhaqti. 7 Jiwasajj Jehová Dios nayraqatanwa jupanakar phuchanakas jan churañatakejj mä juramento lurayätanjja,+ ukhamajj ¿kawkitsa jiltʼki uka benjaminita jilanakasatak warminak jikjjatsna?”+ sasa.
8 Jupanakajj akham sasaw jisktʼapjjäna: “¿Israelan taqe tribunakapat kawkïris Jehová Dios nayraqatan jiwasamp chik tantachtʼasirejj Mizpá markar jan makatkänjja?”+ sasa. Jupanakasti campamenton tantachtʼasitäpkäna ukarojj Jabés-Galaad markat jan khitin saratapwa amuyapjjäna. 9 Israelitanakajj jaqenak jaktʼapjjäna, ukhamatwa Jabés-Galaad markan jakirinakat jan khitin saratap yatipjjäna. 10 Ukatwa tantachtʼasitäpkäna ukanakajj wali chʼamani chachanakat 12.000 chachanak uka markar khitapjjäna. Uka chachanakarojj akham sapjjarakïnwa: “Sarapjjam, Jabés-Galaad markankirinakarojj espadamp jiwarayanipjjam, warminaksa wawanaksa qʼal jiwarayanipjjam.+ 11 Jumanakajj ak lurapjjañamawa: taqe chachanakampiru warminakampiruw qʼal jiwarayapjjañama, mä chachamp jan ikthapki uka warmirukiw jan jiwayapjjañamäkiti” sasa. 12 Jabés-Galaad markan jakirinakatjja, 400 virgen tawaqonakwa katupjjäna, jupanakajj janipuniw kunapachas mä chachampi ikthapipkataynati. Ukatwa jupanakarojj Canaán oraqer Siló+ markankir campamentor apanipjjäna.
13 Ukatjja tantachtʼasit taqe israelitanakajj Rimón jachʼa qarqankir*+ benjaminitanakarojj sumankthapiñatakiw mä yatiyäwi apayapjjäna. 14 Ukatwa benjaminitanakajj oraqepar kuttʼanjjapjjäna. Israelitanakajj Jabés-Galaad+ markan jan jiwayatäkäna uka warminakaruw jupanakar churapjjäna, ukampis janiw taqenitakjamäkänti. 15 Jehová Diosajj Israelan tribunakapwa tʼaqjjtayaskäna, ukatwa israelitanakajj kunatï Benjamín tribur paskäna+ uk yatisin wal llakisipjjäna. 16 Tantachtʼasit israelitanakan ancianonakapajj akham sapjjänwa: “Taqe benjaminita warminakaw jiwarayatäpjje, ¿kunsa jichhajj benjaminita jilanakasat jiltʼki ukanakan warminïpjjañapatak lursna?” sasa. 17 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Benjaminitanakat jan jiwapki ukanakatakejj oraqepaw herenciat utjañapa, ukhamat Israel taypin mä tribujj jan chhaqtañapataki. 18 Ukampis janiw jiwasajj phuchanakasat warmipäñapatak churksnati, israelitanakajj markpachaw mä juramentomp akham arsüna: ‘Benjamín tribunkirinakar warmi churirejj maldisitäpan’+ sasa”.
19 Ukatsti jupanakajj sapjjarakïnwa: “Sapa maraw fiestajj Jehová Diosatak Siló+ markan utji, uka markajj Betel markat alay toqenkiwa,* Betel markat Siquem markar makatki uka thakit inti jalsu toqena, Leboná cheqat aynachana”* sasa. 20 Ukatwa jupanakajj benjaminita chachanakar akham sapjjäna: “Sarapjjam, uvas yapunakar imantasinipjjam. 21 Kunapachatï Siló markankir tawaqonakaru thoqoñatak mistunir uñjapjjäta ukhajja, jumanakajj uvas yapunakat mistunipjjañama, sapa maynirakiw Siló markankir tawaqonakarojj warmimäñapatak katuntapjjañama, ukatjja benjaminita oraqeruw kuttʼjjapjjañamaraki. 22 Jupanakan tatanakapatï jan ukajj jilanakapatï nanak contra quejasir jutapjjani ukhajja, nanakajj akham sapjjäwa: ‘Benjaminitanak laykojj khuyaptʼayasipjjakitaya, nanakajj janiw guerran nuwasisajj taqenir mä warmi churapkti,+ jupanakar warmi churasajj janiw juramentomp arsupkta uk pʼakintapktati’+ sasa”.
23 Benjaminita chachanakasti kunjamtï jupanakar sapkäna ukhamwa lurapjjäna, sapa maynirakiw thoqosipkäna uka tawaqonakat warmipäñapatak irpasipjjäna. Ukatsti herenciat katoqapkäna uka oraqeruw jupanakajj kuttʼjjapjjäna,+ ukanwa markanakap wasitat saytʼayasisajj jakapjjarakïna.
24 Uka tiemponsti israelitanakajj uka lugarat aywitatjjapjjänwa, sapa mayniw tribuparu familiaparu sarjjäna. Uka lugarat sartasajj herenciat katoqapkäna uka oraqenakaparuw sarjjapjjarakïna.
25 Uka urunakanjja Israel markan janiw mä reyejj utjkänti,+ sapa mayniw kunatï amuyuparjamajj walïki uk lurirïna.
Jan ukajja, “churjjta”.
Hebreo arunjja, “sorteot churat”.
Ukajja, “jupajj asnopankaskäna ukhaw amparap tʼajjllirasïna” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “Négueb toqenjja; sur toqenjja”.
Ukajja, “uma jalsunaka” sañ muni.
Ukajja, Jericó markawa.
Jan ukajja, “sur toqeru”.
Ukajja, “qʼala tukjaña” sañ muni.
Jan ukajja, “segaderanakani”.
Hebreo arunjja, “hierrot lurat carronakanïpjjatap”.
Jan ukajja, “munasiñat jan jaytjasirïpjjatajwa uñachtʼayapjjäma”.
Ukajja, “jachirinaka” sañ muni.
Jan ukajja, “jilïr irpirinakatejj”.
Josué 19:50; 24:30 textonakanjja, Timnat-Sérah sutiw uñsti.
Jan ukajja, “norte toqena”.
Jan ukajja, “adorapjjäna (yupaychapjjäna)”.
Hebreo arunjja, “aljantäna”.
Jan ukajja, “sinttʼasïna”.
Jan ukajja, “yupaychapjjarakïna”.
Jan ukajja, “Hamat cheqar mantañawjkama”.
Jan ukajja, “yupaychapjjäna”.
Hebreo arunjja, “Aram-Naharaim”.
Hebreo arunjja, “aljantarakïna”.
Hebreo arunjja, “Aram”.
Ukajja, Jericó markawa.
Variante: “chʼeqellu”.
Hebreo arunjja, “mä codo ukchʼänwa”. Inas mä jiskʼa codot parlaskchi. Apéndice B14 uñjjattʼäta.
Hebreo arunjja, “¡Amuktʼapjjam!”.
Jan ukajja, “asientopat”.
Hebreo arunjja, “oraqen”.
Ukajja, “qalanak apsuñ cheq” sasaw jaqokipasirakispa.
Hebreo arunjja, “aljantäna”.
Hebreo arunjja, “Jupajj”.
Hebreo arunjja, “hierrot lurat carronakajj”.
Jan ukajja, “segaderanakanïnwa”.
Jan ukajja, “árbol”.
Jan ukajja, “árbol”.
Jan ukajja, “segaderanakani”.
Hebreo arunjja, “hierrot lurat 900 carronak”.
Variante: “kayut”.
Variante: “kayut”.
Variante: “wañjitu”.
Jan ukajja, “Jehová Diosapatakiw music tukäjja”.
Ukajja, “khatatipjjäna” sasaw jaqokipasirakispa.
Ukajja, “khatatïna” sasaw jaqokipasirakispa.
Ukajja, “qellqañatak materialanak apnaqerinakajj” sasaw jaqokipasirakispa.
Variante: “kayut”.
Jan ukajja, “caramillo”.
Jan ukajja, “hondo”.
Hebreo arunjja, “mä matriz”.
Hebreo arunjja, “pä matriz”.
Ukajja, “oraq manqhan imañ lugaranaka” sasaw jaqokipasirakispa.
“Langosta” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “yupaychapjjañamäkiti”.
Jan ukajja, “árbol”.
Hebreo arunjja, “mä efá medida”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “árbol”.
Variante: “jaqhe”.
Variante: “jaqhet”.
Hebreo arunjja, “Sumankañajj jumampïpan”.
Uka sutejja, “Jehová Diosaw Sumankañajja” sañ muni.
Uka sutejja, “Baal dios pachpa arjjataspan” sañ muni.
Jan ukajja, “jawir paskatasaw”.
Ukajja, ukhaki yawirat ovej tʼarwatwa parlaski.
Jan ukajja, “hondo”.
Jan ukajja, “norte toqenkänwa”.
Hebreo arunjja, “amparamajj chʼamaniw tukuni”.
“Langosta” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “yupaychäna”.
Ukajj niya tunka aruma horasat paya alwa horaskamänwa.
Variante: “jaqhe”.
Hebreo arunjja, “1.700 qori siclonakaw”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.
“Efod” siski uk glosarion liytʼäta. Apéndice B5 uñjjattʼarakïta.
Jan ukajja, “yupaychasin”.
Jan ukajja, “taqe israelitanakaw yaqha diosanakampi prostitución jucha lurapjjäna”.
Hebreo arunjja, “pʼeq waytjjapjjänti”.
Jerubaal sasinjja, Gedeón chachat parlaski.
Jan ukajja, “yupaychañ”.
Jan ukajja, “jankʼakiw israelitanakajj mayamp Baal diosanakampi prostitución jucha lurapjjäna”.
Hebreo arunjja, “tatapan mamapan familiaparusa”.
Ukajja, “jachʼa oraqenakani jaqenakarojj” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “árbol”.
Jan ukajja, “arbolanakaw”.
Jan ukajja, “ajllisir”. “Ajlliña” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “arbolasti”.
Jan ukajja, “Arbolanakajj”.
Jan ukajja, “arbolajj”.
Jan ukajja, “arbolanakajj”.
Jan ukajja, “arbolanakar”.
Jan ukajja, “arbolanakajj”.
Jan ukajja, “arbolanakarojj”.
Jan ukajja, “ajllipjjchistajja”. “Ajlliña” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “almaps”.
Jan ukajja, “mä principëkaspas ukham apnaqäna”.
Hebreo arunjja, “utapar”.
Jan ukajja, “kuntï amparamajj lurirjamäki ukwa jupar lurañama”.
Jan ukajja, “árbol”.
Jan ukajja, “arbolan”.
Jan ukajja, “Siria”.
Hebreo arunjja, “aljantäna”.
Ukajja, “norte toqeru paskatasajj” sasaw jaqokipasirakispa.
Hebreo arunjja, “matrizatpach”.
Hebreo arunjja, “matrizatpach”.
Variante: “jaqhe”.
Hebreo arunjja, “filisteonakan phuchanakapat mä warmiruw uñjäna”.
“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.
Hebreonakan costumbreparjamajja, casarasiñatak parlatäjje ukajj warmipat uñjatäjjänwa.
Hebreonakan costumbreparjamajja, casarasiñatak parlatäjje ukajj chachapat uñjatäjjänwa.
Ukajja, “warmin cuartopar janïr mantkipan” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “zorronak”.
Jan ukajja, “zorronakarojj”.
Jan ukajja, “arbolanaksa”.
Variante: “jaqhe”.
Jan ukajja, “ñachʼantañatakiw (chʼoqantañatakiw)”.
Variante: “jaqhe”.
Jan ukajja, “ñachʼantasin (chʼoqantasin)”.
Variante: “chʼoqantasakiw”.
Variante: “kawuyanakamp”.
Variante: “jaqhe”.
Variante: “chʼoqantatäkäna uka kawuyanakasti”.
Ukajja, “quijadan qollupa” sañ muni.
Variante: “wañjayasïna”.
“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.
Ukajja, “artʼasir jaqen uma jalsupa” sañ muni.
Variante: “chʼoqantsna”.
Variante: “chʼoqantapjjeristam”.
Jan ukajja, “Flechtʼañatak arcor uchaski uka paqallqo jan wañsut ankunakampitejj”.
Variante: “chʼoqantapjjetaspa”.
Variante: “chʼoqantarakïna”.
Variante: “chʼoqantapjjerisma”.
Variante: “kawuyanakampitejj”.
Variante: “chʼoqantapjjetasmajja”.
Variante: “kawuyanak”.
Variante: “chʼoqantäna”.
Variante: “chʼoqantapjjerisma”.
Hebreo arunjja, “mamajan matrizapatpach”.
Hebreo arunjja, “diosanakani utanïnwa”.
Jan ukajja, “familian diosanakapampi”.
Hebreo arunjja, “amparap phoqtʼäna”.
Jan ukajja, “mä amuytʼayirjamäyätawa”.
Hebreo arunjja, “amparap phoqtʼäna”.
Hebreo arunjja, “mä herencia”.
Ukajja, “Dan tribun campamentopa” sañ muni.
Jan ukajja, “familian diosanakapampi”.
Jan ukajja, “familian diosanakapampi”.
Jan ukajja, “familian diosanakapampi”.
Jan ukajja, “mä amuytʼayirjama”.
Jan ukajja, “familian diosanakapampi”.
Hebreo arunjja, “utapajj”.
Jan ukajja, “chuymamajj kusistʼarakpan”.
Hebreo arunjja, “carpamaruw”.
Hebreo arunjja, “utaparuw”.
Ukajja, “nayajj Jehová Diosan utapanwa servirakta” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “kitantat forraje”.
Jan ukajja, “jan kunatak servir chachanakaw”.
Jan ukajja, “jupanakaruw abusapjjasma, kunatï jumanakatak walïki ukwa jupanakar lurapjjarakisma”.
Hebreo arunjja, “uywiripajj”.
Jan ukajja, “kayuk (kayut) sarir soldadonakänwa”.
Ukajja, “jachʼa oraqenakani jaqenakajj” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “uka jan kunatak servir chachanak”.
Variante: “chʼeqellu”.
Jan ukajja, “janiw ajjsarkänti”.
Variante: “jaqheru”.
Variante: “jaqheruw”.
Variante: “jaqhenkir”.
Jan ukajja, “norte toqenkiwa”.
Jan ukajja, “sur toqena”.