Septiembre
Jueves 1 de septiembre
Ukatsti taqe kasta jaqenakjjaruw espirituj warjjatanëjja (Joel 2:28).
Apóstol Pedrojja Joel profetan arunakapat aytasajj kuna arunaksa jan kikpa arskäna uk amuytʼañäni (Hech. 2:16, 17). Diosan amuytʼayatäsajj Pedrojj janiw “ukatsti taqe kasta jaqenakjjaruw espirituj warjjatanëjja” sasin qalltkänti, jan ukasti ‘qhepa urunakanjja, Diosajj kunayman jaqenakjjaruw espíritu santopat warjjatanini’ sasaw säna. Qhepa urunaka sasinjja, Jerusalenan qhepa urunakapatwa parlaskäna, mä arunjja 70 maran tʼunjatäñapäkäna uka nayra urunakatwa parlaskäna. ¿Kunsa ukarjamajj amuytʼtanjja? Joel profetan tʼiju tʼijunakat parlir profeciapajj phoqasjjäna ukhat walja maranak pasatatwa Joel 2:28, 29 textonkir profeciajj phoqasiskäna. Jehová Diosajj nayrïr patak maranakan cristianonakar espíritu santop churkäna ukat aksaruw jukʼamp predicasjjäna. 61 mara jakʼanakan apóstol Pablojj Colosas markankir cristianonakar carta qellqkäna ukhajja, “suma yatiyäwinakajj oraqpachanwa yatiyasjje” sasaw säna (Col. 1:23). “Oraqpachanwa yatiyasjje” sasinjja, kawkjanakarutï jupampi mayni cristianonakampejj predikir sarapkäna uka cheqanakatwa Pablojj parlaskäna. Espíritu santon yanaptʼapampejja, jichhürunakan jukʼampiw taqe cheqan yatiyasjje, cheqas ‘oraq tukuykamaw’ yatiyasiski (Hech. 13:47). w20.04 págs. 6, 7 párrs. 15, 16
Viernes 2 de septiembre
Naya pachpaw ovejanakajar thaqasin uñjarakï (Ezeq. 34:11).
Jehová Diosajj sapa maynirojj wal munasistu, markapat jitheqtatanakarus wal munasi (Mat. 18:12-14). Jehová Diosajja chhaqat ovejanakajar nayaw thaqtanëjja, nayampi sumankthapipjjañapatakejj nayaw yanaptʼarakëjja sasaw säna. Ovejanakapar salvañatakejj kunanaksa luri uksa sarakïnwa. Kunanaktï oveja awatiri mä israelitajj ovejap katjañatak lurki uka pachparakwa Diosajj luri (Ezeq. 34:12-16). Maya, tiempotakïkchisa, chʼamäkchisa awatirejj chhaqat ovejapar thaqewa. Paya, katjasinjja mayampiw tamar irpkatjje. Kimsa, ovejatï usuchjatächi jan ukajj manqʼat awtjatächi ukhajj munasiñampiw qolljjati, ichjjarusaw api, manqʼsa churaraki. ‘Diosan congregacionapan’ awatiripjamajja, jilïr irpirinakajj Diosan markapat jitheqtatanakar yanaptʼañatakejj uka pachpwa lurapjjañapa (1 Ped. 5:2, 3). Jupanakajja Diosan markapat jitheqtatanakar thaqapjjewa, congregacionar kuttʼanjjapjjañapatakiw yanaptʼapjjaraki, Diosan amigopäpjjañapatakis munasiñampiw yanaptʼapjje. w20.06 pág. 20 párr. 10
Sábado 3 de septiembre
Yapunakajj apthapiñatak poqoratäjjewa (Juan 4:35).
¿“Yapunakajj apthapiñatak poqoratäjjewa” sasinjja waljaniw arkapjjetani sañti Jesusajj munaskäna? Janiwa. Kunjamtï Qellqatanakan siskänjja, jukʼanikiw Jesusar confiyapjjäna (Juan 12:37, 38). Jesusajja jaqenakan chuymap yatïnwa (Mat. 9:4). Ukhampachasa taqe chuymaw jupanakar predicäna, ukampis jupar creyipkäna ukanakaruw jukʼamp yatichäna. Niyakejjay jiwasajj jaqen chuymap jan yatkstanjja, jaqenakar jan juzgañatakiw chʼamachasiñasa. Antisasa Jesusan discipulopäspawa sasaw amuyañasa. Ukatsti Jesusan arunakapwa amtañasaraki, jupajj discipulonakapar akham sänwa: “Yapunakajj apthapiñatak poqoratäjjewa” sasa. Cheqas jaqenakajj cambiapjjaspawa, ukatsti Jesusan discipulopäpjjaspawa. Jaqenakajja Jehová Diosatak ‘wali valoranïpjjewa’ (Hageo 2:7, TNM). Jehová Diosasa Jesusasa kunjamtï jaqenakar uñjapki ukham jiwasajj uñjarakiñäni ukhajja, kunjam jaqëpjjesa, kunanaksa yatiñ munapjje uk amuyarakiñäniwa. Janiw jan uñtʼatanakarjam uñjkañäniti, jan ukasti niyas jilat kullakasäjjaspa ukhamwa uñjañäni. w20.04 pág. 13 párrs. 18, 19
Domingo 4 de septiembre
Nayajj taqe kunanaktï Awkijat istʼkta ukanakwa jumanakar yatiyapjjsma, ukatwa amigonaka sasin jumanakar sapjjsma (Juan 15:15).
Jehová Diosar kusisiyañ munstan ukhajja, Jesusaruw munasiñasa sasaw Bibliajj qhan yatichistu. ¿Jesusan amigopäñatakejj kunsa lurañasa? Jesusaruw uñtʼañasa. Ukatakejj Bibliankiri Mateo, Marcos, Lucas, Juan libronakwa liytʼañasa. Jesusan sarnaqäwipat Biblian liytʼasasa, kunja suma chuymampis jaqenakar uñjäna ukanakat amuytʼasasa, juparojj munasiñäniwa, respetarakiñäniwa. Sañäni, Jesusajj discipulonakapan Uywiripäkasas janiw esclavonakarjam jupanakar uñjkänti. Antisas amigonakaparjamaw uñjäna, jupajj kunanaksa piensäna, chuyma manqhapan kunjamäskänsa ukanaksa discipulonakapar yatiyarakïnwa. Discipulonakapajj jachapkäna ukhajja jupanakamp chikaw jacharakïna (Juan 11:32-36). Jesusajj khitinakatï jupar istʼapkäna ukanakan amigopänwa, enemigonakapajj uk amuyapjjänwa (Mat. 11:19). Kunjamtï Jesusajj discipulonakapar uñjkäna uka pachparaki jaqenakar uñjañäni ukhajja, jukʼamp sumaw jupanakamp apasiñäni, jukʼamp kusisitarakiñäniwa, Jesusarus jukʼampwa munasiñäni, respetarakiñäni. w20.04 pág. 22 párrs. 9, 10
Lunes 5 de septiembre
Rey del sur ukajj guerratakiw wali chʼamani mä jachʼa ejercitompi wakichasini (Dan. 11:25).
Gran Bretaña markajja, 1870 maratakejj walja markanakwa apnaqjjäna, ejercitopas suma wakichtʼatarakïnwa. Daniel profetajja, uka markajj kimsa wajjranakar atipjiri mä jiskʼa wajjrampi sasiwa sasaw säna, uka kimsa wajjranakajja Francia, España, Países Bajos uka markanakänwa (Dan. 7:7, 8). Primera Guerra Mundial qalltjjäna ukhakamajja, Gran Bretaña markaw sur toqenkir reyïna. Uka tiempotakejja, Estados Unidos markajj taqpach markanakat sipansa wali qollqeni markänwa, Gran Bretaña markampiw mayachtʼasirakïna. Primera Guerra Mundial tiemponjja, Estados Unidos markampi Gran Bretaña markampejj ejercitonakapwa mayachtʼapjjäna. Ukhamatwa uka pä markajj wali chʼamani markanakar tukupjjäna. Kunjamtï Daniel profetajj siskänjja, “mä jachʼa chʼamani ejercitompi, ukhamaraki walja soldadonakamp[wa]” tantachthapipjjäna. Aka qhepa urunakanjja, Estados Unidos markampi Gran Bretaña markampiw sur toqenkir reyïpjje. w20.05 pág. 4 párrs. 7, 8
Martes 6 de septiembre
Jawir umanakajja kawkjattï saraqanipki uka lugararojj wasitampiw kuttʼapjje (Ecl. 1:7).
Aka oraqejja, janiw intit jayankkiti ni jakʼankkisa ukatwa umajj oraqen utji. Oraqetï intir mä jukʼa jakʼachasispa ukhajja, umajj walljjtasin wañsjjaspawa, aka oraqes qhatira mä jachʼa qalar uñtasitäspawa. Ukampis intit mä jukʼa jayarstʼaspa ukhajja, umajj lojjontjjaspawa, aka oraqes mä jachʼa chhullunkhayar (hielo) uñtasitäspawa. Jehová Diosajja, wali suma lugararuw aka oraqe uskuwayi, ukatwa jakañatak umajj utjapuni. Lupejja, lamar qotankir umanaka, jawirankir umanakwa juntʼuptayi, ukatjja umajj alayar makatasajj qenayaruw (chʼiwuruw) tukjje. Sapa marajja, oraqpachan walja umapuniw alayar makatasin qenayanakar tukjje. Uka umajj mä tunka urunakaw qenayanakankaski, ukatwa jalluntasin jan ukajj khununtasin aka oraqer purinjje, ukatjja mayampiw qotanakaru jawiranakaru kuttʼjje. Qhepatjja mayampirakiw umajj qenayanakar tukjje. Diosaw oraqen uma utjañapatakejj ukanak lurawayi, ukajja wali yatiñanïtapa wali chʼamanïtapwa uñachtʼayi (Job 36:27, 28). w20.05 pág. 22 párr. 6
Miércoles 7 de septiembre
Espíritu santojj jumanakjjar jutkani ukhaw chʼam katoqapjjäta (Hech. 1:8).
Jesusajja espíritu santo Diosar jan qarjtas mayisipkakim sasaw chʼamañchistäna (Luc. 11:9, 13). Jehová Diosajj espíritu santop toqew “jaqen chʼamapat jilankki uka chʼama” churistu (2 Cor. 4:7). Espíritu santon yanaptʼapampejj kunayman jan walinakwa aguantsna. Espíritu santojja, kuna lurañanaktï Diosan markapan katoqtan ukanak sum phoqañatakiw yanaptʼistu. Kunanaktï yatktan ukanak jukʼamp sum lurañatakiw yanaptʼarakistu. Cheqansa, Diosar servisajj kuna sumanaktï lurktan ukanakjja janiw chʼamasampikejj lurktanti, jan ukasti Diosan espíritu santopan yanaptʼapampiw lurtanjja. ¿Kunjamsa espíritu santor wali valoranit uñjatas uñachtʼayaraksna? Inas chuymasan jan wali amuyunaka jan ukajj jan wali munañanaka utjchispa, ukanakat amuyasiñasatakiw Diosar oracionan yanaptʼa mayisiñasa (Sal. 139:23, 24). Uka mayisitasar istʼasajja, Diosajj espíritu santop taypiw kunanakan cheqañchasiñasas wakisi uk amuyasiñ yanaptʼistani. Jan wali amuyunakaru jan ukajj jan wali munañanakar atipjañatakejj Diosar espíritu santopwa mayisiñasa. Ukham lurañäni ukhajja, jan walinakar uñisitaswa Diosar uñachtʼayañäni, ukatjja jupajj espíritu santopampejj yanaptʼaskakistaniwa (Efes. 4:30). w20.05 págs. 28, 29 párrs. 10-12
Jueves 8 de septiembre
Nayaw sutim jupanakar uñtʼayta (Juan 17:26).
Jehová Diosan sutipat saytʼasktan ukhajja, Jesucristotwa yateqasisktanjja. ¿Kunjamsa Jesusajj Diosan sutip jaqenakar uñtʼayäna? Sutipwa yatiyirïna, ukatsti kunjam Diosasa ukwa jaqenakar yaticharakirïna. Fariseonakajj Jehová Diosajj jan amuytʼirïkaspasa, chʼama lurañanak mayirïkaspasa, jan munasirïkaspasa ukat jan khuyaptʼayasirïkaspasa ukhamwa jaqenakar amuyayapjjäna. Ukampis Jesusajja, Diosajj amuytʼirïtapa, paciencianïtapa, wali munasirïtapa, khuyaptʼayasirïtapwa jaqenakar uñachtʼayäna. Jehová Diosajj kunja suma Diosasa ukjja, Jesusajj Awkipat yateqasis sarnaqasaw uñachtʼayäna, ukhamatwa Diosar uñtʼapjjañapatak jaqenakar yanaptʼäna (Juan 14:9). Jiwasajj Jesusjamarakiw kuntï Jehová Diosat yatktan ukanak jaqenakar yatiysna, ukatsti Diosajj kunja munasirisa, kunja suma chuymanisa ukwa yatiyaraksna. Ukham lurasaw kunanaktï enemigonakapajj Diosat parlapki ukanakajj kʼarïtap uñachtʼayañäni. Jaqenakar Diosan sutip santot uñjapjjañapatak yanaptʼasaw sutip qʼomachtanjja. Arunakasampi luratanakasampiw Diosajj kunjamasa uk jaqenakar uñachtʼaytanjja. Kunatï Diosat cheqäki uk yatichasaw sutip qʼomacharaktanjja. w20.06 pág. 6 párrs. 17, 18
Viernes 9 de septiembre
Janipun wali wal tukupjjañäniti, atip atipa sarnaqañarus janirak chʼamachapjjañäniti, ni jiwaskamas envidiasipjjañäniti (Gál. 5:26).
Redes sociales ukanakajj yanaptʼistaspawa. Familiasampi amigonakasampi parltʼasiñatakiw yanaptʼistaspa. Ukampisa yaqhepajj mayninakampi suma uñjatäñatakiw fotonaksa videonaksa Internetar apkatapjje, qellqapjjaraki. Amuyatajja, taqenimpi uñjayasiñwa munapjje. Yaqhepasti, fotonakapatsa yaqhanakan fotonakapatsa jan walinakwa parlapjje. Ukampis cristianonakajj janiw uka amtampejj redes sociales ukanak apnaqañasäkiti, antisas humilde, munasiri ukhamäñasawa (1 Ped. 3:8). Redes sociales ukanaktï apnaqstanjja, akhamwa jisktʼasiñasa: “¿Nayajj Internetar apkatkta uka fotonakasa videonakasa kuntï qellqkta ukas kunjamasa? ¿Jachʼañchaskiristsa ukhamti mayninakar amuyayi? ¿Mayninakajj ukanak uñjasajj envidiasipjjaspati?” sasa. Cristianonakajj janiw mayninakampi jachʼañchatäñ thaqktanti. Antisas kunjamtï jichhürutak ajllita textojj siski uka ewjjtʼaparjamaw sarnaqtanjja. Humildëstan ukhajja, janiw akapachankirinakjam jachʼa jachʼa tukkañäniti (1 Juan 2:16). w20.07 pág. 6 párrs. 14, 15
Sábado 10 de septiembre
Nayrajj Dios contra jan wal parliri, markapar jan waltʼayañatak arknaqeri, jan respetasiri ukhamäyätwa. Ukampis jan yatisaw ukanak lurayäta, ukhampachas Cristojj nayat wal khuyaptʼayasitu (1 Tim. 1:13).
Janïr cristianökasajja, apóstol Pablojj Saulo satänwa, jan respetasiri waynänwa, Jesusan discipulonakaparus jan waltʼayañatakiw arknaqäna (Hech. 7:58). Ukampisa Jesusaw alajjpachat jupar parlanïna, juykhuptayarakïna. Congregacionar jan arknaqjjañapatakiw jarkʼarakïna. Mayamp uñj-jjañatakejja, Pablojj humilde chuymampiw Jesusan Ananías sat discipulopamp yanaptʼayasïna, jupaw mayamp uñj-jjañapatak yanaptʼarakïna (Hech. 9:3-9, 17, 18). Mä qhawqha tiempotjja, Pablojj cristiano congregacionan wali uñtʼatäjjänwa, ukhamäkchïnsa Damasco markar sarkäna ukhajj kuntï Jesusajj alajjpachat parlanisin lurkäna uk janiw armaskpachänti. Pablojj humilde chuymanïskakïnwa, jilat kullakanakampis yanaptʼayasïnwa. Jupanakaw yanaptʼapjjetu, chuymachtʼapjjarakitu sasaw säna (Col. 4:10, 11). w20.07 pág. 18 párrs. 16, 17
Domingo 11 de septiembre
Alajjpachankir Awkimajj jumanakaruw Reino churañ munapjjtam (Luc. 12:32).
Jehová Diosajj taqe chʼamanïkchisa, yaqhanakar luräwinak churarakiwa. Amuytʼañataki, Jesusaruw Reinopan reyïñapatak uttʼayi, 144.000 jaqenakaruw Jesusamp chika alajjpachat apnaqanipjjañapatak chʼam churarakini. Reyïñapatakisa, Jilïr Jachʼa Sacerdotëñapatakis Jesusarojj wakichtʼarakïnwa (Heb. 5:8, 9). Yoqapamp chika alajjpachat apnaqanipkani ukanakarus ukhamarakiw wakichtʼi. Ukampis uka luräwi churasajj kunjamsa lurapjjañapa uk janiw controlkiti. Antisas sum lurapjjani sasaw confiyi (Apoc. 5:10). Cheqas Jehová Diosajj janiw yanaptʼatäñ necesitkiti, ukampis yaqhanakampejj yanaptʼayasiwa. Ukatwa jiwasajj ukham lurañasaraki. Amuytʼañataki, familia pʼeqtʼirinakasa jilïr irpirinakasa ¿kunsa Jehová Diosat yateqasipjjaspa? Yaqhanakaruw lurañanak churapjjañapa, ukatjja kunjamsa lurasipki uk janiw sint controlapjjañapäkiti. Ukham lurapjjani ukhajja, janiw trabajokejj sum luraskaniti jan ukasti mayninakajj yateqapjjarakiniwa, ukatjja kuntï lurapki ukanakjja jan ajjsarasaw taqe confianzampi lurapjjani (Is. 41:10). w20.08 pág. 9 párrs. 5, 6
Lunes 12 de septiembre
Jaqen Yoqapajj chhaqatanakar thaqeri, jupanakar salviriw juti (Luc. 19:10).
Chhaqat ovejanakaparojj ¿kunjam uñjañassa Jehová Diosajj muni? Jesusatwa uk yateqassna. Jupajja, Diosan ovejanakapajj kunja valoranïpjjesa uk sumwa yatïna. Ukatwa Israel markan ‘chhaqat ovejanakar uñtasitäpkäna’ ukanakarojj Jehová Diosar kuttʼjjapjjañapatak wal yanaptʼäna (Mat. 15:24). Niyakejjay Jesusajj suma awatirïchejja, Awkipan ovejanakapat jan ni may chhaqayañatakiw wal chʼamachasïna (Juan 6:39). Éfeso markankiri congregacionan jilïr irpirinakaparojja, Jesusat yateqasipjjañapatakiw apóstol Pablojj chʼamañchtʼäna. Pablojj akham sänwa: “Jumanakajj [wal] trabajipjjañama, ukhamat aynachtʼatäpki ukanakar yanaptʼañataki. Tatit Jesusan arunakapsa amtasipjjañamarakiwa, jupajj akham sasaw säna: ‘Katoqañat sipansa churañanwa jukʼamp kusisiñajj utji’” sasa (Hech. 20:17, 35). Kunjamtï uñjaniwayktanjja, jilïr irpirinakan congregacionar sum uñjapjjañapajj wali importantewa. España markankiri Salvador sat mä jilïr irpirejj uka toqet akham siwa: “Jehová Diosajj qhawqsa chhaqat ovejanakapar munasi uka toqet lupʼta ukhajja, jupanakar yanaptʼañ wal muntjja, ukatakiw chʼamachasiraktjja. Jehová Diosajj jupanakar yanaptʼañaj wal muni” sasa. w20.06 pág. 23 párrs. 15, 16
Martes 13 de septiembre
Kunanakatï nayrajj utjkäna ukanakajj tukusjjewa (Apoc. 21:4).
Jehová Diosajja, waranqa maranak phoqasiñap pacienciampiw suyani, ukhamat jaqenakajj perfectöjjañasataki. Uka tiempo puriniñapkamajja, Diosajj juchanakas perdonistaniwa. Ukatwa Diosat yateqasisajj kuna sumanaktï mayninakajj lurapki ukak amjjäsiñasa, pacienciampiw jupanakar uñjañasaraki. Jesusampi angelanakampejja, Diosajj aka oraq lurkäna ukhajj wal kusisipjjäna. Jutïrin aka oraqejj perfecto jaqenakampi phoqantatäjjani, Diosar munasipjjani, servipjjarakini ukhajj ukhamarakiw jupanakajj wal kusisipjjani. Jesusamp chika gobernañatak alajjpachar sarapkani ukanakajja, jaqenakan kusisita jakasipjjañapatak yanaptʼapjjatapatjja wal kusisipjjani (Apoc. 4:4, 9-11; 5:9, 10). Llakisiñat jachañajj janiw utj-jjaniti, antisas kusisiñatwa jachañäni. Ukatsti usunakasa, llakisiñasa, jiwañasa wiñayatak chhaqtjjani ukhajj wali sumaw jakasjjañäni. Uka uru puriniñapkamajja, Diosat yateqasisajj munasirïñataki, yatiñanïñataki, paciencianïñatakiw chʼamachasiñasa. Ukham lurañäni ukhajja, kuna jan walinakan uñjaskasas kusisitäskakiñäniwa (Sant. 1:2-4). Ukhamasti jiwatanakan jaktanipjjañap yatisajj walpun Jehová Diosar yuspärañasa (Hech. 24:15). w20.08 pág. 19 párrs. 18, 19
Miércoles 14 de septiembre
Reinon aka suma yatiyäwinakapajja, aka oraqpachanwa yatiyasini (Mat. 24:14).
Jehová Diosajj wali munasirïtapatwa Biblia mä regalor uñtat churistu. Jupajj jiwasanakat wal llakisi, ukatwa nayrajj mä qhawqha jaqenakaru arunakap Bibliar qellqayäna. Jehová Diosajja, jakañ toqet wali wakiskir jisktʼanakaruw Biblian qhanañchistu. Uka jisktʼanakat yaqhepajj akanakawa: ¿kunjamatsa jaqejj utjtan?, ¿kunatakis jaktan?, ¿kunas jutïrin pasani? Jaqenakajj uka jisktʼanakan qhanañchäwinakap yatipjjaspa ukwa Jehová Diosajj muni. Ukatwa walja arunakar Biblia traducitäñapatak nayratpach Diosajj yanaptʼawayi. Jichha tiemponjja, chikatakisa jan ukajj phoqatpachasa Bibliajj 3.000 jila arunakanwa utji. Cheqansa yaqha libronakat sipansa Bibliakiw walja arunakar traducitajja. Bibliakirakiw niya taqe jaqenakan utji. Ukhamajj Biblia utjatapatjja, ¿kunjamsa Diosar yuspäratas uñachtʼaysna? Sapür liyisa, kuntï yatichki ukat lupʼisa, kuntï yateqktan ukarjam sarnaqañatak chʼamachasisa. Ukatsti kuntï Bibliajj yatichki ukanak taqe jaqenakar yatichañatak chʼamachasisa (Sal. 1:1-3; Mat. 28:19, 20). w20.05 págs. 24, 25 párrs. 15, 16
Jueves 15 de septiembre
Jehová Diosan arunakap laykuw nayajj insultat uñjasta, jurnälpachaw nayat burlasipjje (Jer. 20:8).
Jiwasajj Jeremiasatwa wal yateqassna. Jaqenakajj jan istʼañ munapkäna uka lugaranwa jupajj predicäna, wali llakitänwa, janiw Diosat parlañsa munjjänti, ukampis janiw aynachtʼkänti. ¿Kunas yanaptʼpachäna? Diosan arunakapajj Jeremiasan chuymapan ninjamaw nakhäna, janiw jan yatiyasa aguantañ puedkänti (Jer. 20:9). Ukhamarakiw Diosan arunakap chuymasaru pʼeqesaru phoqantsna ukhajj pasistaspa. Ukatwa Biblia sapüru liyiñasa, kuntï liyktan ukjjatsa lupʼiñasaraki. Ukhamatwa predicacionan jukʼamp kusisitäñäni, jaqenakas jukʼamp istʼapjjarakistani (Jer. 15:16). Ukhamajj jumatï kuna jan walitsa llakisïta ukhajja, Diosaruw yanaptʼa mayisiñama. Pantjasitanakasat jan sint llakisiñatakejj Jupaw yanaptʼistani, usutästan ukhasa yanaptʼarakistani. Juparakiw asignacionanakarojj kunjam uñjañatï wakiski ukham uñjañatakisa kusisit predicaskakiñatakisa yanaptʼistani. Ukhamajj Diosaruw taqe llakinakas katuyañasa, jupan yanaptʼapampejj janiw llakimp aynachtʼkañäniti. w20.12 pág. 27 párrs. 20, 21
Viernes 16 de septiembre
Jilïr warminakarojj taykamarjam munasiñamp ewjjtʼam, tawaqonakarojj kullakanakamarjam ewjjtʼarakim, qʼoma chuymampi (1 Tim. 5:2).
Kullakanakasat yaqhepajja, tantachäwinakanwa jilat kullakanakampejj jukʼamp chikachasipjje. Ukhamasti tantachäwinakan jupanakar sum katoqapjjañäni, jupanakamp parltʼasipjjañäni, jupanakat llakisitassa uñachtʼayapjjarakiñäni. Jesusat yateqasisa kullakanakamp parltʼañatak tiemp apstʼasipjjapuniñäni (Luc. 10:38-42). Inas manqtʼasiñataki jan ukajj anattʼañatak utasar invittʼsna. Ukanjja, kunatï chʼamañchtʼkaspa ukanakatwa parltʼañasa (Rom. 1:11, 12). Jilïr irpirinakas Jesusjamarakiw kullakanakar uñjapjjañapa. Solteröñajj yaqhepatakejj janiw faciläkiti uk Jesusajj yatïnwa. Ukampis kusisit jakasiñatakejj janiw casarasiñapunisa ni wawanïñapunisa wakiskiti, antisas Diosar serviñ nayrar uchañaw wakisi sasaw qhan säna (Mat. 19:12; Luc. 11:27, 28). Jilïr irpirinakajja, kullakanakarojj taykaparjama, kullakaparjamaw uñjapjjañapa. Jupanakamp parltʼañatakejja, tantachäw janïr qalltkipansa tukuyatarusa tiemp apstʼasipjjañapawa. w20.09 págs. 21, 22 párrs. 7-9
Sábado 17 de septiembre
Yapuchirejj oraqen suma achunakapjja wali pacienciampiw suyaski. Jumanakajj ukhamarak wali paciencianïpjjam (Sant. 5:7, 8).
Israelanjja, yapuchirinakajj octubren jallojj qalltkäna ukhaw satañ qalltapjjerïna, ukatsti abrilan jallojj tukuyjjäna ukharakiw cosechjjapjjerïna (Mar. 4:28). Jiwasatï yapuchirinakat paciencianïñ yateqasiñäni ukhajja, yatiñanïtaswa uñachtʼayañäni. Ukampis paciencianïñajj chʼamakïspawa. Jucharara jaqenakjamajj ratukiw kunan phoqasiñapsa muntanjja. Ukampis huertoni mä jaqetï alinakapan sum poqoñap munchi ukhajja, janiw ukhamak jaytañapäkiti, jan ukasti sukachjasaw satantañapa, ukjjarojj umampiw regañapa, ukatjja qorsuñaparakiwa. Jaqenakar Jesusan discipulopar tukuyañatakejj niya ukhamarakwa chʼamachasiñasa. Estudionakasan jan yaqhachasirïpjjañapatakisa munasirïpjjañapatakisa tiempow munasi. Predicacionan jaqenakajj jan istʼañ munapkistu ukhas paciencianïñaw jan aynachtʼañatakejj yanaptʼistu. Istʼapkistu ukhasa paciencianïñaw wakisiraki, janiw munkir jan munkir nayrar sartapjjañapatak obligksnati. Awisajja Jesusan discipulonakapas janiw kuntï Jesusajj yatichkäna uk jankʼak amuyapkänti (Juan 14:9). Amtapjjañäni, jiwasajj satantsnawa, umampis regaraksnawa, ukampis Diosakiw jiltayaspa (1 Cor. 3:6). w20.09 pág. 11 párrs. 10, 11
Domingo 18 de septiembre
Jehová Diosarojj taqe chuymajampiw nayajj jachʼañchäjja, cheqap sarnaqerinakajj tantachtʼatäpki uka taypina ukhamarak congregacionanwa jupar jachʼañchäjja (Sal. 111:1).
Bibliat yateqerinakajj bautisasipjjaspa ukwa taqenis muntanjja. Ukatakejj tantachäwinakaru sarapjjañapatakiw chʼamañchtʼañasa. Cheqas tantachäwinakar sarapki uka yateqerinakajja, ratukiw nayrar sartapjje. Yaqhep jilat kullakanakajja, ‘kunjamtï utan yatjjatktan ukhamarakiw tantachäwinakan wal yateqäta’ sasaw sapjje. Hebreos 10:24, 25 texto yateqerimpi liytʼasajja, kunjamsa tantachäwinakar sarañajj yanaptʼani ukwa qhanañchtʼañasa. Jichhak apaski uka tantachäwin kuntï yateqktan ukwa wali kusisita jupar cuenttʼañasaraki. Ukaw aleq invitañat sipansa jukʼamp yanaptʼani. Kuntï nayrïr tantachäwipan uñjkani istʼkarakini ukajja, yaqha religionanakan tantachäwinakapat sipansa mayjätapwa amuyani (1 Cor. 14:24, 25). Tantachäwinjja, wali yateqaskay jilat kullakanakaruw uñtʼani, jupanakaw bautisasiñapatak yanaptʼapjjani. w20.10 págs. 10, 11 párrs. 14, 15
Lunes 19 de septiembre
¿Khiti yatichirirak Diosjamasti? (Job 36:22).
Espíritu santow Bibliat kuntï liytʼkañäni yatjjatkañäni ukarjam sarnaqañasatak yanaptʼistani. Salmistjamaw Jehová Diosar akham sasin mayisiñasa: “Tatay, thakimay uñachtʼayita, jan saraqtas arkañajjataki. Chuymajjarusti sutim [jachʼañchir] tukuyam” sasa (Sal. 86:11). Ukhamasti, Diosan Arupsa, kuntï Diosajj markap toqe churkistu uka qellqatanaksa liyiskakiñasawa, yatjjataskakiñasawa. Ukampis janiw aleqak yatjjatañasäkiti, jan ukasti chuymasaruw katoqañasa, ukatsti ukarjamaw sarnaqañasaraki. Uk lurañatakejj Diosan espiritupaw yanaptʼistani. Jilat kullakanakarus chʼamañchtʼañasarakiwa, jupanakaw Diosar serviñan familiasajja (Heb. 10:24, 25). Tantachäwinakan taqe chuyma arstʼañatakisa, mä asignación sum phoqañatakisa Jehová Diosaruw espíritu santop mayisiñasa. Jiwasatï ukham lurañäni ukhajja, Jehová Diosampin Jesusampin ovejanakapar munasitaswa uñachtʼayañäni (Juan 21:15-17). Ukhamajja, Jachʼa Yatichirisarusa kunanaktï yatichkistu ukanakarus istʼapjjapuniñäni. w20.10 págs. 24, 25 párrs. 15-17
Martes 20 de septiembre
Taqeniw jupar jaytanukusajj escapjjapjjäna (Mar. 14:50).
Apostolonakajj aynachtʼata jikjjatasipkäna ukhajja, ¿kunjamsa Jesusajj jupanakar uñjäna? Jaktjjäna uka qhepatjja, yaqhep discipulonakapar akhamwa jupajj säna: “¡Jan ajjsarapjjamti! Jilanakajar [nayan jaktatajat] yatiyir sarapjjam” sasa (Mat. 28:10a). Jesusajj janiw apostolonakaparojj apanukkänti. Apostolonakapajj jupar apanukkchïnsa, jupajj ‘jilanakaja’ sasaw saskakïna. Jesusajj Jehová Diosjamarakiw apostolonakapat khuyaptʼayasïna, perdonarakïna (2 Rey. 13:23). Jiwasajj ukhamarakiw khitinakatï jan predikir mistjjapjje ukanakat llakistanjja. Jupanakajj jilat kullakanakasäpjjewa, wali munatäpjjarakiwa. Kuntï jupanakajj Jehová Diosatak nayrajj lurawayapki ukanak janiw armktanti. Yaqhepajja walja maranakaw ukham serviwayapjje (Heb. 6:10). Cheqansa jupanakamp chik predicañ wal muntanjja (Luc. 15:4-7). Ukatwa inactivo jilat kullakanakar tantachäwinakar wasitat jutjjapjjañapatak invittʼañasa. Ukat tantachäwir jutapjjani ukhajja, jiwasaw nayraqat jupanakar jakʼachasisin sum katoqtʼañasa. w20.11 pág. 6 párrs. 14-17
Miércoles 21 de septiembre
Kunatï qellqatäki ukarjamakiw lurasiñapa (1 Cor. 4:6).
Kunapachatï Santiagompi Juanampi mamitapamp Jesusar jakʼachasipkäna ukhajja, mamitapajj akham sasaw Jesusar säna: “Reinoman [...] aka pä yoqajaruy jumamp chik qontʼayarapita, maynirojj kupëjjamaru, maynirojj chʼeqäjjamaruraki” sasa. ¿Jesusajj kamsänsa? “Uk sañajj janiw nayar waktʼkituti. Jan ukasti Awkijaw khitinakas ukan qontʼasipjjani ukanakarojj ajllini” sasaw jan pächasis säna (Mat. 20:20-23). Ukhamatwa Jesusajj kunanak lurañatakikis derechonïna uk sum yatitap uñachtʼayäna. Mä arunjja, humilde chuymanïnwa, kuntï Awkipajj siskäna ukakwa lurirïna (Juan 12:49). Jesusajj wali suma ejemplönwa, ¿kunjamsa jupat yateqassna? Kunapachatï jichhürutak ajllita texton arunakaparjam sarnaqktan ukhajja, Jesusajj humildëñ yatichkistu uk yateqasitaswa uñachtʼaytanjja. Ukanjja akham siwa: “Kunatï qellqatäki ukarjamakiw lurasiñapa” sasa. Ukhamasti maynitï kuns jisktʼistani ukhajja, janiw kuntï piensktan uk sañasäkiti, jan ukasti Bibliasa qellqatanakasa kunsa uka toqet yatichistu ukwa amuytʼayañasa. Cheqas Jehová Diosan ewjjtʼanakapakipuniw jiwasan amuyunakasat sipansa jukʼamp sumajja. Ukhamtï amuyañänejja humilde chuymanïtaswa uñachtʼayañäni (Apoc. 15:3, 4). w20.08 págs. 11, 12 párrs. 14, 15
Jueves 22 de septiembre
Jan jumajj sinti cheqap sarnaqer jaqëkasmas ukham tukumti, janirak sinti yatiñanïkasmas ukham tukumti. ¿Kunatarak juma pachpajj jan waltʼayasïtasti? (Ecl. 7:16).
Mä amigoru ewjjtʼañ wakisitap amuystan ukhajja, ¿kuna toqetsa janïr ewjjtʼkasajj amuytʼasiñasa? Nayraqatajj akhamwa jisktʼasiñasa: “¿Sinti cheqapar sarnaqer jaqëkiristsa ukhamat tuktjja?” sasa. Ukham tukur jaqejja, janiw kunjamtï Diosajj maynir uñjki ukarjam uñjkiti, jan ukasti amuyuparjamakiw jan khuyaptʼayasiñampi uñji. Ukhamajja, kunatsa amigosar ewjjtʼañ muntan ukwa amuytʼasiñasa. Ewjjtʼañajj wakisipunchi ukhajja, kuna luratapas jan walïki ukwa nayraqat sañasa, ukatjja mä qhawqha jisktʼanakampiw pantjasitap amuytʼayañasa. Ukampis amtasarjamaki ewjjtʼañat sipansa, Bibliarjamaw ewjjtʼañasa. Akwa amtañasaraki: janiw juchañchañajj jiwasar waktʼkistuti, antisas kuntï lurki ukajj jan walïtap amuytʼayañakiw waktʼistu (Rom. 14:10). Diosan Aruparuw confiyañasa, ukhamajj maynir ewjjtʼañatakejj Jesusat yateqasisaw khuyapayasiñampi ewjjtʼañasa (Prov. 3:5; Mat. 12:20). ¿Kunatsa? Jehová Diosajj kunjamtï maynir uñjktan ukhamwa uñjarakistani (Sant. 2:13). w20.11 pág. 21 párr. 13
Viernes 23 de septiembre
Jan jumanakajj aleq uñkatasakejj juzgapjjamti, jan ukasti cheqaparjam juzgapjjam (Juan 7:24).
Janiw khitirusa kuna color jañchinïtansa, kunjam uñnaqanïtansa, jachʼa jaqëtanti, jiskʼa jaqëtancha ukarjam juzgatäñajj gustkistuti. Diosajj janiw aleq uñkatasakejj jaqenakar juzgkistuti, uk yatiñajj wal chuymachtʼistu. Amuytʼañataki, Samuel profetajj Jesé chachan wawanakapar uñjäna ukhajja, janiw kuntï Jehová Diosajj uñjkäna uka pachpa uñjkänti. Jehová Diosajja, jupanakat mayniw Israel markan reyipäni sasaw Samuelur säna. ¿Khitirus Diosajj ajllpachäna? Jesé chachan Eliab sat jilïr yoqapajja mä reyir uñtatänwa. Ukatwa Samuelojj jupar uñjasin akham säna: “Akapunïpachaw kawkïri jaqtejj Tatitojj reyïñapataki ajlliski ukajja” sasa. Ukampis Diosajj Samuelur akham sänwa: “Jan jumajj uñnaqapataki, ukhamarak jachʼa tansätapataksa ajllimti, nayasti ukanakjja maysaruw apanuktjja” sasa. ¿Kunsa ukajj yatichistu? Diosajj akham sänwa: “Jaqejj uñnaqakwa uñjejja, ukampisa nayajj jaqen chuymapwa yatiraktjja, ukwa uñjaraktjja” sasa (1 Sam. 16:1, 6, 7). Ukhamajja kunjamtï Diosajj mayninakar uñjki ukhamarakwa jiwasajj jilat kullakanakasar uñjañasa. w20.04 pág. 14 párr. 1; pág. 15 párr. 3
Sábado 24 de septiembre
Uñtapjjam, uñjapjjarakim, yapunakajj apthapiñatak poqoratäjjewa (Juan 4:35).
Galilear sarkasajja, Jesusajj walja yapu jakʼanakwa pasäna, ukanakajj inas cebada yapunakächïna (Juan 4:3-6). Uka yapunakan poqorañapatakejja mä pusi phajjsiw faltaskäna. Ukhaw Jesusajj “uñtapjjam, uñjapjjarakim, yapunakajj apthapiñatak poqoratäjjewa” sasin discipulonakapar säna. Ukham sasajj kamsañsa munpacha sasaw discipulonakapajj jisktʼasipjjpachäna (Juan 4:35, 36). Ukham sasinjja, Jesusajj janiw cheqpach yapu apthapiñat parlkänti, jan ukasti jaqenakar tantachthapiñatwa parlaskäna. Kunas uka nayrajj pasäna uk amuytʼañäni. Judío jaqenakajj janis samaritanonakampi parlapjjerïkchïnjja, Jesusajj samaritana mä warmiruw predicäna, jupasti sumwa Jesusar istʼarakïna. “Yapunakajj apthapiñatak poqoratäjjewa” sasin Jesusajj siskäna ukhajja, walja samaritanonakaw Jesusat jukʼamp yatiñatakejj jutasipkäna, jupanakarojj samaritana warmiw Jesusat yatiyatayna (Juan 4:9, 39-42). Uka toqet parlkasajja, mä yatjjattʼat jaqejj akham sänwa: “Samaritanonakajj Jesusat jukʼamp yatiñ munasaw [...] kunjamtï poqorat yapojj apthapiñatak listöjje ukham listöpjjatap uñachtʼayapjjäna” sasa. w20.04 pág. 8 párrs. 1, 2
Domingo 25 de septiembre
Mayninakajj kunjamäsipkisa ukjja amuyapjjapuniñäni, ukhamat munasiñasa suma luräwinakasa jukʼamp utjañapataki (Heb. 10:24).
Tantachäwinakanwa sum predicañsa yatichañsa yateqtanjja. Sañäni, ukanwa Bibliat yatichañatak utjkistu uka qellqatanaksa, videonaksa sum apnaqañ yateqtanjja. Ukhamajja, tantachäwinakatak sum wakichtʼasipjjañäni, tantachäwinakansa sum istʼapjjañäni, ukatsti ukarjam lurañatak chʼamachasipjjarakiñäni. Ukhamtï lurañänejja, sapa mayniw “Cristo Jesusan mä suma soldadopjamajj” guerratak suma wakichtʼatäñäni (2 Tim. 2:3). Wali chʼamani walja millón angelanakaw yanaptʼarakistaspa. Mä sapa angelajj kunsa luraspa uk yatjjtanwa, ukhamajj ¿kunsa mä ejército angelanakajj luraspa uk amuysnati? (Is. 37:36). Janiw kuna jaqesa, ni demonionakas Jehová Diosan jachʼa ejercitopjamajj utjkiti. Diosajj taqe chʼamaniwa, Jupatï jiwasampïnejja, enemigonakasajj waljanïkpasa, atipjañäniwa (Juec. 6:16). Ukat janiw pächasktanti. Trabajonkiri jan ukajj escuelankiri compañerosasa, jan ukajj jan Testigöki uka familiarasajj arsutapampi, luratapampi aynachtʼayañ munistani ukhajja, ukwa amtañasa. Janiw sapakïktanti Jehová Diosaw jiwasampïski, Jupaw yanaptʼistani. w21.03 pág. 29 párrs. 13, 14
Lunes 26 de septiembre
Jiwatanakatejj jan jaktayatäpkchini ukhajja, “manqtʼasiñäni, umtʼasiñäni, qharürojj jiwjjchiñänejjaya” (1 Cor. 15:32).
Inas apóstol Pablojj Isaías 22:13 textot aytchïna, ukanjja kuntï israelitanakajj lurapkäna ukanakatwa parli. Jupanakajj Diosar jukʼamp jakʼachasiñat sipansa, kusistʼañakwa thaqapjjäna. “Jichhaw kusistʼañasa, qharürojj jiwjjchiñänejjaya” sasaw israelitanakajj amuyapjjerïna, jichha tiemponjja jaqenakajj ukhamwa amuyapjjaraki. Cheqapuniw Jehová Diosajj jiwatanakar jaktayani, ukat janiw pächasktanti, ukhamajja kuna kasta amigonaksa ajllisktan ukat amuyasiñasawa. Corintonkir jilatanakajja, khitinakatï jaktañajj janiw utjkiti sasin amuyapkäna ukanakat jitheqtapjjañapänwa. ¿Kunsa ukat yateqsna? Khitinakatï jutïrit jan llakisipki kusistʼañak thaqapki ukanakat jitheqtañasawa, jupanakajj jan waliruw purtʼasiyistaspa. Mä cristianotï jupanakamp chikachasispa ukhajja, tiempompejj jupanakjamaw amuyjjaspa lurjjarakispa. Diosajj kuntï uñiski ukanakwa lurjjaspa. Ukatwa Pablojj akham sasin ewjjtʼistu: “Kunatï cheqäki uk wali amuyumpi lurapjjam, jan juchanak lurapjjamti” sasa (1 Cor. 15:33, 34). w20.12 pág. 9 párrs. 3, 5, 6
Martes 27 de septiembre
Taqe chachan pʼeqepajj Cristowa, warmin pʼeqepasti chachawa, Criston pʼeqepasti Diosawa (1 Cor. 11:3).
Uka textow kunjamsa Jehová Diosajj alajjpachankiri ukat aka oraqenkir familiapar organiztʼi uk qhanañchi, Jehová Diosaw taqet sipans jilïr autoridadajja, ukhamajj Jupaw pʼeqtʼapjjañapatak mayninakar autoridad churi. Ukampis jupanakajj kunjamsa pʼeqtʼapjjani ukjjat Diosaruw cuenta churapjjani (Rom. 14:10; Efes. 3:14, 15). Jehová Diosaw Jesusarojj congregación pʼeqtʼañapatak autoridad churi, ukampis jiwasarojj kunjamsa pʼeqtʼistani ukatjja, Jehová Diosaruw cuenta churani (1 Cor. 15:27). Chacharusti Jehová Diosarakiw esposaparu, wawanakaparu pʼeqtʼañapatak autoridad churi. ¿Kunjamsa mä chachajj familian sum pʼeqtʼirïña yateqaspa? Mä chachajj familian suma pʼeqtʼirïñatakejja, kun lurañapsa Jehová Diosajj muni ukwa nayraqat entiendiñapa. Ukatjja kunatsa mayninakjjar pʼeqtʼañapatak Diosajj jupanakar uttʼayawayi ukwa yatiñapa, ukat kunjamsa Jehová Diosata Jesusata yateqasispa ukwa yatiñaparaki. ¿Kunatsa mä chachajj taqe ukanak yatiñapa? Kunattejj Jehová Diosaw juparojj familiap pʼeqtʼañapatak autoridad churi, sum pʼeqtʼañapwa munaraki (Luc. 12:48b). w21.02 pág. 2 párrs. 1-3
Miércoles 28 de septiembre
Naya Jehová Diosajj juman Diosamätwa, khititï juman askimatak yatichktam ukajj nayätwa (Is. 48:17).
Jehová Diosat yateqasisaw kunanaksa amtañäni kunanaksa armjjarakiñäni ukanak ajlliñasa. Cheqas Diosajj taqe kunwa amtaspa, ukampisa juchachasitasat taqe chuyma arrepentistan ukhajj perdonistuwa, ukatjja pantjasitas armjjarakiwa (Sal. 25:7; 130:3, 4). Jehová Diosajj jupat yateqasiñaswa muni, ukhamasti chuym ustʼayapkistu ukat perdón mayipkarakistu ukanakarojj perdonañasawa, pantjasitapsa armjjañasawa (Mat. 6:14; Luc. 17:3, 4). Niyakejjay Jehová Diosajj amuytʼiri lurawaychistojja, ukampejj Juparuw jachʼañchañasa. Yaqhepajja, jupanakpachpaw kunatï walïki jan walïkaraki ukanak amtañ ajllipjje. Ukampisa Jehová Diosaw Luririsajja, ukatwa leyinakapajj amuyunakasat sipansa jukʼamp sumajja (Rom. 12:1, 2). Leyinakaparjam sarnaqtan ukhajja, sumaw jakastanjja (Is. 48:18). Mä amtampirakiw jakastanjja, uka amtajj Jehová Dios Awkisar jachʼañchaña ukhamarak kusisiyañawa (Prov. 27:11). w20.05 págs. 23, 24 párrs. 13, 14
Jueves 29 de septiembre
Maynit maynikamajj taqe chuyma munasipjjam (Rom. 12:10).
Jilat kullakanakar taqe chuyma munasiñatakejj ¿kun lurañasasa? Sapürutjam jupanakar jukʼamp sum uñtʼañatakiw chʼamachasiñasa. Ukhamatwa jupanakar entiendiñasa munasiñas jan chʼamäkaniti. Jilat kullakanakasajj jilïrïskpasa waynäskpasa yaqha costumbrenïskpasa amigopäsnawa. Jonatanajja, Davidat sipan 30 mara jilïrinwa, ukhamäkchïnsa suma amigöpjjänwa. ¿Janit jiwasajj congregacionankir mä jilïri jan ukajj wayna jilat kullakanakamp amigökaraksna? Ukhamtï lurañänejja, ‘taqpach creyente masinakasar munasitaswa’ uñachtʼayañäni (1 Ped. 2:17). Jilat kullakanakasar taqe chuyma munasiñasawa sasinjja, ¿taqenirus mä igualakwa munañasa sañti munasktanjja? Janiwa, janiw uk puedksnati. Yaqhep jilat kullakanakajj jiwasjam amtanïpjjewa, ukatwa jupanakar jukʼamp munastanjja. Jesusajj taqpach apostolonakaparuw amigonakaparjam uñjäna, ukampis apóstol Juanaruw jukʼamp munasïna (Juan 13:23; 15:15; 20:2). Ukhamäkchïnsa taqeniruw sum uñjäna (Mar. 10:35-40). w21.01 pág. 23 párrs. 12, 13
Viernes 30 de septiembre
Yaqhanakat sipans jukʼampiw jumanakajj diosanakar adorapjjtajja (Hech. 17:22).
Apóstol Pablojj janiw kunjamtï sinagogan yatiykäna uka pachpajj jan judío jaqenakar yatiykänti. Kunanakas Atenas markan utji uk sum amuytʼasajja, kunanakarus jaqenakajj creyipjje ukwa amuyäna (Hech. 17:23). Ukatsti jupanakajj kuntï creyipki ukanakat kawkïrinakas Bibliarjamäspa ukwa amuytʼarakïna. Ukhamajja Pablojj wakisitarjam predicañatakiw chʼamachasïna. Jumanakajj “jan uñtʼat Diosaru” adorañ munapkta uka Diosatwa yatiyasipksma sasaw säna. Jan judío jaqenakajj janiw Qellqatanakat yatipkänti, ukampis ‘jupanakajj cristianöpjjaspawa’ sasaw Pablojj amuyäna. Poqorat yapüpkaspas ukhamwa jupanakar uñjarakïna, ukatwa suma yatiyäwinak wakisitarjam yatiyäna. Jiwasajj Pabljamarakiw kunanakas uta jakʼanakan utji uk amuytʼañasa. Territoriosankir jaqenakajj kunarus creyipjje uk yatiñatakejja, kunanakas ukawjanakan utji ukwa amuytʼañasa. ¿Kunanakas uta anqapansa autopansa utji? ¿Sutipasa, kunjam isthapitäkitï ukasa, parlatapasa kuna religionatätapsa uñachtʼayistu? w20.04 págs. 9, 10 párrs. 7, 8