Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • es24 págs. 88-98
  • Septiembre

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Septiembre
  • Diosan Arupat sapür yatjjatañataki 2024
  • Jiskʼa pʼeqeñchäwinaka
  • Domingo 1 de septiembre
  • Lunes 2 de septiembre
  • Martes 3 de septiembre
  • Miércoles 4 de septiembre
  • Jueves 5 de septiembre
  • Viernes 6 de septiembre
  • Sábado 7 de septiembre
  • Domingo 8 de septiembre
  • Lunes 9 de septiembre
  • Martes 10 de septiembre
  • Miércoles 11 de septiembre
  • Jueves 12 de septiembre
  • Viernes 13 de septiembre
  • Sábado 14 de septiembre
  • Domingo 15 de septiembre
  • Lunes 16 de septiembre
  • Martes 17 de septiembre
  • Miércoles 18 de septiembre
  • Jueves 19 de septiembre
  • Viernes 20 de septiembre
  • Sábado 21 de septiembre
  • Domingo 22 de septiembre
  • Lunes 23 de septiembre
  • Martes 24 de septiembre
  • Miércoles 25 de septiembre
  • Jueves 26 de septiembre
  • Viernes 27 de septiembre
  • Sábado 28 de septiembre
  • Domingo 29 de septiembre
  • Lunes 30 de septiembre
Diosan Arupat sapür yatjjatañataki 2024
es24 págs. 88-98

Septiembre

Domingo 1 de septiembre

Maynitejj Diosan adoriripjam amuyaschi, ukampis janirak lajjrap controlaskchi ukhajja, pachpa chuymaparuw jupajj engañjaski, Diosar adoratapas inamayakirakiwa (Sant. 1:26).

Jiwasatï sum parlañatak chʼamachasiñäni ukhajja, mayninakajj “Diosar servir jaqempi Diosar jan servir jaqempejj jan igua[läpjjatapwa]” uñjapjjani (Mal. 3:18). Mä arunjja, jiwasajj Jehová Diosar servirïtaswa qhan amuyapjjani. Kunas Kimberly kullakarojj pasäna uk uñjañäni. Escuelankir mä compañerapamp mä trabajo lurapjjäna ukhajja, jan mayninakjamätapwa compañerapajj amuyäna. Janiw mayninakar kʼumirïkänti, wali munasirirakïnwa, janirakiw jan wali arunaks parlkänti. Compañerapajj kunatsa jupajj ukhamäna ukwa yatiñ munäna. Tiempompejja Bibliat yateqañwa qalltäna. Kunjamsa parltan uk uñjasin jaqenakajj cheqa yatichäwinak yatiñ munapki ukhajja, ¡Jehová Diosajj wal kusisi! Cheqas taqeniw parlatasajj Jehová Diosar jachʼañchaspa uk muntanjja. w22.04 págs. 5, 6 párrs. 5-7

Lunes 2 de septiembre

Warminakaw jupanakarojj utjirinakapamp yanaptʼapjjäna (Luc. 8:3).

Jesusajja, María Magdalena sat judía warmit paqallqo demonionakwa alissüna. Uka warmejj walpun yuspärpachäna, ukatwa Criston arkiripäjjäna, Jesusarojj aka oraqenkkäna ukhajj wal yanaptʼarakïna (Luc. 8:1-3). Mariajja kuntï Jesusajj jupa layku lurkäna uk wali valoranitsa uñjkchïnjja, Jesusajj sacrificiot loqtasiñapäkäna ukampejj kunsa jutïritak jikjjatañapäna uk janiw sumpach amuykpachänti. Jesusajj jakäwipwa sacrificiot loqtasiñapäna, “ukhamat taqe khitinakatï jupar confiyapjjatap uñachtʼayapki ukanakajj” wiñay jakañ katoqapjjañapataki (Juan 3:16). Mariajj janis ukanak amuykchïnjja, Jesusat jan jitheqtasaw yuspäratap uñachtʼayäna. Jesusajj lawar chʼakkatatäkäna jan ukajj kʼutkatatäkäna ukhajja, Mariajj Jesusampiru ukankapkäna uka jaqenakampir yanaptʼañatakiw quedasïna (Juan 19:25). Jesusajj sepulturankjjäna ukhajja, Mariampi yaqha pä warminakampejj Jesusan cuerpopar uchañatakiw suma olorani qollanak apapjjäna (Mar. 16:1, 2). ¡Mariajj Jesusar jiwatat jaktatap uñjasasa jupamp parltʼasas wal kusisïna! Jesusan discipulonakapat mä qhawqhanikiw ukham bendición katoqapjjäna (Juan 20:11-18). w23.01 pág. 27 párr. 4

Martes 3 de septiembre

Jumajj thayäsma jan ukajj juntʼüsma ukwa nayajj munirista (Apoc. 3:15).

Janiw ikiñ horasäkiti, janirakiw janis chʼamachasiñasäjjaspa ukham amuyañ horasäkiti. Inas jichhajj nayrjam jan lurirjamäjjstanti, ukampis ‘Tatitur serviñan walja lurañanakampi ocupatäpjjañasawa’, akapachajj tukuskani ukhakamajj jan ikjas uñnaqaskakiñasawa (1 Cor. 15:58; Mat. 24:13; Mar. 13:33). Jehová Diosar kusisita ukat taqe chuymaw adorañasa. Jesusajj Laodicea markankir cristianonakar apaykäna uka yatiyäwinjja, kuna jan walinsa uñjasipjjäna ukwa qhanstayäna. Jupanakan adoracionapajj ‘llaphikïkaspas ukhamänwa’, mä arunjja jan ganasaniw Diosar servisipkäna. Ukatwa Jesusajj “wali llakkaña, sintkaña” ukhamäpjjtawa sasin jupanakar säna. Ukhamajj mayampiw Jehová Diosar kusisita adorañ qalltapjjañapäna (Apoc. 3:16, 17, 19). ¿Kunsa ukat yateqsna? Janitï Jehová Diosar qalltanjam kusisita sirvjjstan ukhajja, taqe kunanaktï Diosasa markapas churkistu ukanak jukʼamp valoranitwa uñjañasa (Apoc. 3:18). Janiw akapachan sum jakasiñ munañampi apayasiñasäkiti. Jan ukasti, Jehová Diosar serviñaw jakäwisan nayrankañapa. w22.05 págs. 3, 4 párrs. 7, 8

Miércoles 4 de septiembre

Jupa nayraqatansti mä librow qellqantasïna, ukhamat Jehová Diosar ajjsaririnakaru amtañataki (Mal. 3:16).

Jehová Diosajj walja maranakaw mä suma libror sutinak qellqantaski. Uka librorojj Abel sat chachan sutipaw nayraqat qellqantasïna, jupaw Diosat jan jitheqtir nayrïr testigöna (Luc. 11:50, 51). Ukat aksarojja Jehová Diosajj uka librorojj walja sutinakampwa qellqantarakïna, jichhajj walja waranq waranqa sutinakaw uka libronkjjaraki. Bibliarjamajja uka librojj aka sutinakaniwa: ‘amtañatak libro’, ‘jakañ libro’, ‘jakañ rollo’ (Mal. 3:16; Apoc. 3:5; 17:8). Uka suma libronjja, taqe khitinakatï Jehová Diosar wali respetomp adorapki, sutiparus munasipkaraki ukanakan sutinakapaw qellqantata. Jupanakajj alajjpachana jan ukajj aka oraqenwa wiñayatak jakasiñ suytʼasipki. Jiwasatï Jesucristo Yoqapan sacrificio loqtasitapjjar Jehová Diosamp sum apasiñatak chʼamachasiñäni ukhajja, sutisajj uka libron qellqantatarakïspawa (Juan 3:16, 36). ¿Taqenejjay uka libror sutinakasajj qellqantatäñap muntanjja? w22.09 pág. 14 párrs. 1, 2

Jueves 5 de septiembre

Jupanakar engañjaskäna uka Diablojj ninampi azufrempi aqaskir qotar jaqontatänwa (Apoc. 20:10).

Apocalipsis librojj ‘nina color mä jachʼa dragonatwa’ parli (Apoc. 12:3). Uka dragonajj Jesusampi angelanakapampiw nuwasi (Apoc. 12:7-9). Diosan markaparuw jan waltʼayaraki, ukat salvaje animalanakaru, mä arunjja gobiernonakaruw chʼam churaraki (Apoc. 12:17; 13:4). ¿Uka dragonajj khitisa? “Diablo ukhamarak Supaya” satäki uka nayra asiruwa (Apoc. 12:9; 20:2). Jupaw Jehová Diosan taqe enemigonakaparojj apnaqe. ¿Kunas jachʼa dragonampejj pasani? Apocalipsis 20:1-3 textonjja mä angelaw Supayarojj mikʼayar jaqontani sasaw qhanañchi, ukasti jupatakejj mä carceljamäniwa. Supayajj 1.000 maranakaw ukan llawintatäni, uka 1.000 maranak tukusiñapkamajja janiw mayampis ‘markanakar engañjkaniti’. Uka pasatatjja, Supayampi demonionakapampejj “ninampi azufrempi aqaskir qotar” jaqontatäpjjaniwa, mä arunjja wiñayatak tukjataw uñjasipjjani. Supayasa demonionakapas jan utj-jjani ukhajj ¿kunjamas jakasjjañäni uk amuyasmati? ¡Wali kusisitaw jakasjjañäni! w22.05 pág. 14 párrs. 19, 20

Viernes 6 de septiembre

Pachpa amparapampi sum lurasa wal trabajpan, ukhamat jan utjirinïki ukar mä kunsa churañataki (Efes. 4:28).

Jesusajj wali trabajtʼirïnwa. Waynäkäna ukhajja, carpinterotwa trabajïna (Mar. 6:3). Niyakejjay familiapan waljanïpjjchïnjja, kunanakatï jakañatak munaski ukanakamp familiapar yanaptʼatapat wal awk taykapajj yuspärapjjpachäna. Jesusajj perfecto jaqësajja suma trabajonakwa lurpachäna, ukhamajj walja clientenakapaw utjpachäna. Ukham trabajtʼasajj Jesusajj kusisitäpachänwa. Ukampis Jehová Diosar serviñatak tiempo apstʼasipunirïnwa, janiw trabajoruki tiempop aptʼasirïkänti (Juan 7:15). Kunapachatï Jehová Diosar sapüru sirvjjäna ukhajj akham sasaw ewjjtʼäna: “Jan jumanakajj tukusir manqʼa layku trabajipjjamti, antisas wiñay jakañ churki uka jan tukusir manqʼa layku trabajipjjam” sasa (Juan 6:27). Mä Qollun Yatichkäna ukhajj akham sarakïnwa: “Kunatï valoranïki ukanak alajjpachar imkatapjjam” sasa (Mat. 6:20). Jehová Diosajj churkistu uka yatiñajja, trabajor wali amuyump uñjañatakiw yanaptʼistu. Cristianonakajj wal trabajiñasawa, ‘sum lurañasarakiwa’. w22.05 pág. 22 párrs. 9, 10

Sábado 7 de septiembre

Taykamas kusisiniwa (Prov. 23:25).

Eunice warmejja Timoteotakejj wali yateqaskayänwa. Cheqansa mamapajj qhawqsa Jehová Diosar munasïna ukjja, luratanakapanwa Timoteojj uñjpachäna. Diosar servisajj kunja kusisitänsa uks amuyarakpachänwa. Jichhürunakanjja, ukhamarakiw wawanakani taykanakajj ‘jan mä aru arsusaki’ familiapar Diosar servipjjañapatak yanaptʼawayapjje (1 Ped. 3:1, 2). Jumajj ukhamwa lurarakisma, ¿kunjamsa uk lurasma? Jehová Diosampi sum apasitam nayrar uchañamawa (Deut. 6:5, 6). Kunjamtï wawanakani jilaparte warminakajj lurapkejja, ukhamarakiw wawanakam layku walja sacrificionak lurpachätajja. Sañäni, tiempomampi qollqempiw wawanakamar yanaptʼpachätajja, awisajj janiw sums ikkpachätati. Ukampis sinti ocupatäsajj Jehová Diosamp jukʼamp sum apasiñatakejj janiw tiempojj utj-jjeristamti. Ukatwa orasiñataki, Bibliat sapak yatjjatañataki, tantachäwinakar sarañatak tiempo apstʼasiñama. Ukhamtï lurätajja, jukʼamp sumwa Jehová Diosampejj apasïta, familiamatakisa yaqhanakatakis wali yateqaskañayätawa. w22.04 pág. 16 párr. 1; pág. 19 párrs. 12, 13

Domingo 8 de septiembre

Servirinakamarojj lurataparjam juzgam, jan wal lurir jaqerojj jan wali jaqet uñjasa, lurataparjam kuttʼayasaraki, cheqapar sarnaqeri jaqerusti jan juchan jaqet uñjasa, cheqapar sarnaqataparjam kuttʼayasaraki (1 Rey. 8:32).

Kunjamas mayninakar juzgasini ukat janiw jiwasajj llakisiñasäkiti, uk yatiñajj wali chuymachtʼkiriwa. Jehová Diosaw Jachʼa Juezajja, jupaw jaqenakar juzgaskani (Rom. 14:10-12). Kunatï walïki kunatï jan walïki ukjja, cheqap leyinakaparjamaw juzgani. Janiw ukat ni mä akchʼas payachasiñasäkiti (Gén. 18:25). Jupajj janipuniw kunatï jan cheqapäki uk lurkaspati. Kuna jan walinaktï juchasa, pantjasirïtasas utjayawayki ukanak qʼal Jehová Diosajj chhaqtayani. ¡Uka uru puriniñap walpun suytanjja! Jupaw wiñayatak cuerpos qolltʼjjestani, chuymachtʼjjarakistani (Sal. 72:12-14; Apoc. 21:3, 4). Ukanakajj janiw mayampis amtatäjjaniti. Uka uru puriniñapkamajja, Jehová Diosat yateqasis mayninakar perdonasipkakiñäni, Jehová Diosajj perdonir lurawaykistu uk wali valoranit uñjapjjañäni. w22.06 pág. 13 párrs. 18, 19

Lunes 9 de septiembre

¿Janit oraqpachan Juezapajj kunatï cheqapäki uk lurkani? (Gén. 18:25).

Mä suma juezajja, wali sumwa taqpach leyinak uñtʼañapa. Kunatï walïki jan walïkaraki uksa yatiñaparakiwa. ¿Mä suma juezajj kunsa lurañaparaki? Janïr maynir juchañchkasajja, kunanakatï wali importantëki ukanakat wali sumwa amuytʼañapa. Ukhamajj Jehová Diosjam suma wakichtʼat juezajj janiw utjkiti. Jehová Diosajj janiw jaqenakan juezanakapjamäkiti. Kuna problemanakatï jupa nayraqatan presentaski ukanakjja, jupajj wali sumwa uñtʼi (Gén. 18:20, 21; Sal. 90:8). Diosajj janiw jaqenakjam uñjasakis ni istʼasakis juzgkiti. Mä jaqejja, ADN ukapajj kunjamasa, kunjams jilsuwayi, kawkjans jakawayi, kunjamas amuyupans chuymapans jikjjatasi ukarjamaw kunanaks luri, Diosajj uk sum yati. Jaqen chuymaps yatiwa, mä arunjja kunatsa jiwasajj mä kuns lurtan uk wali sumwa amuyi. Janipuniw kunas jupat imantaskaspati, jupajj taqe kunwa uñji (Heb. 4:13). Ukhamajj Jehová Diosajj perdonki ukhajja, taqe kuns sum yatisaw perdoni. w22.06 pág. 4 párrs. 8, 9

Martes 10 de septiembre

Vidap salvasiñatakejj kunanakatï jupan utjki taqe ukanakwa jaqejj churaspa (Job 2:4).

Supayajj kunanakampis Job chachar yantʼäna uk sum amuyañasawa, kuna laykutejj niya ukhamanakampiw jichhürunakan yantʼistaspa. Supayajja, janis Jehová Diosar cheqpachapun munasksna, jakäwisan jan walin uñjasisajj Jehová Diosar apanukjjaksnasa, Diosajj janis munaskistaspa, kunanaktï jupar kusisiyañatakejj lurktan ukanak janis valoranit uñjkaspa ukhamwa jiwasat kʼarisi. Ukampis Jehová Diosar suytʼasktan ukanakarojja, janiw Supayajj engañjkistaspati, kuna laykutejj kunanakampis yantʼistu uk yatjjtanwa. Yantʼanakan uñjasisajja, ukanakajj jiwas pachpar sum uñtʼasiñatakïkaspas ukhamwa uñjañasa. Jan waltʼäwinakan uñjasiñajja, kuna cambionaksa jakäwipan lurañapäna uk amuyasiñatakiw Job chachar yanaptʼäna. Sañäni, jukʼamp humilde chuymanïñatak chʼamachasiñap wakisitapwa amuyasïna (Job 42:3). Yantʼanakan uñjasiñäni ukhajja, kunjam jaqëtansa uk sum amuyasiñatakiw yanaptʼistaspa. Kunans jakäwisan mejorañasa uk amuyasisajja, ratukiw ukarjam lurañatak chʼamachasiñasa. w22.06 pág. 23 párrs. 13, 14

Miércoles 11 de septiembre

Jehová Diosajj akham siwa: “Jumanakaw nayan testigonakajäpjjtajja, jïsa, nayan ajllita servirinakajäpjjtawa” sasa (Is. 43:10).

Jehová Diosajj yanaptʼämawa sasaw yatiyistu. Amuytʼañataki, “jumanakaw nayan testigonakajäpjjtajja” sasin janïr siskasajja, akham sasaw säna: “Kunapachatï jumajj umanak paskatkäta ukhajja, nayajj jumampïskäwa, jawiranak paskatkäta ukhajja, janiw uka jawiranakajj chhaqtaykätamti. Kunapachatï nina taypi paskäta ukhajja, janiw uka ninajj nakhantkätamti, janirakiw aqaskir ninas nakharkätamti” sasa (Is. 43:2). Predicktan ukhajja, awisajj jawiranakar uñtat jan walinakanwa uñjastanjja, ninar uñtat yantʼanakanwa uñjasiraktanjja. Ukampis Jehová Diosan yanaptʼapampejj predicaskaktanwa (Is. 41:13). Jilaparte jaqenakajj janiw suma yatiyäwinak istʼañ munapkiti. Ukham jan istʼañ munapjjatapajja, janis sum prediksna ukham janiw sañ munkiti. Jehová Diosajj predicaskakitas uñjasajj wal kusisi, uk yatiñajj wal chuymachtʼistu, chʼamañchtʼarakistuwa. Apóstol Pablojj akham sänwa: “Sapa mayniruw Diosajj lurataparjam bendisini” sasa (1 Cor. 3:8; 4:1, 2). w22.11 pág. 4 párrs. 5, 6

Jueves 12 de septiembre

Akapachankir jaqenak taypinjja, sum sarnaqasipkakim (1 Ped. 2:12).

Biblian profecianakap phoqasirwa jichhürunakan uñjasktanjja. “Kunayman arunak parlir markanakat jutiri” jaqenakaw ‘qʼoma aru’ parlañ yateqasipki, mä arunjja Biblian cheqa yatichäwinakapwa yateqasipki (Zac. 8:23; Sof. 3:9). 240 markanakan 8 millonats jila jaqenakaw Jehová Diosan markapankapjje. Sapa marajj waranqa waranqanakaw bautisasipjje. Qhawqhanis bautisasipjje ukat sipansa, machaq discipulonakajj kunja suma chuymanëjjapjjesa ukaw jukʼamp importantejja, mä arunjja “machaq jaqëñamp” isthapisipjjatapaw jukʼamp importantejja (Col. 3:8-10). Jupanakat waljanejja, qʼañu juchanaksa, nuwasiñanaksa, uñisisiñanaksa, markap toqet saytʼasiñanaks jaytawayjjapjjewa. Isaías 2:4 textonkir profeciaw phoqasiski, ukan akham siwa: “Janirakiw jukʼampejj guerran nuwasiñatak yateqjjapjjaniti” sasa. Niyakejjay machaq jaqëñamp isthapisiñatak wal chʼamachasstanjja, jaqenakarojj Diosan markapar mantanipjjañapatakiw yanaptʼtanjja, Jesucristo pʼeqtʼirisar arkaskataswa uñachtʼayaraktanjja (Juan 13:35). Jesusan yanaptʼapampiw taqe ukanakajj lurasiski. w22.07 pág. 9 párrs. 7, 8

Viernes 13 de septiembre

Oracionajajj inciensor uñtata juma nayraqatan wakichtʼatäpan (Sal. 141:2).

Oraskasajj wali respetompiw Jehová Diosamp parltʼasiñasa. Isaías, Ezequiel, Daniel, Juan chachanakajj kuna musparkañ visionanaksa uñjapjjäna uk amuytʼapjjañäni. Isaías profetajja, Jehová Diosaruw “jachʼa ukhamarak alto tronon qontʼat uñ[jäna]” (Is. 6:1-3). Ezequiel profetasti, alajjpachankir carropan qontʼatwa Diosar uñjäna, “juparojj mä qhanaw muytpachar qhantʼarakïna, [mä] kurmir uñtata” (Ezeq. 1:26-28). Danielasti ‘Nayra Tiempotpach Jakir Awkiruw uñjäna’, isipajj janqʼönwa, qontʼatäkäna uka tronotsti aqaskir ninaw misturakïna (Dan. 7:9, 10). Apóstol Juanasti Jehová Diosarojj mä tronon qontʼatwa uñjarakïna, “uka trono muytpachanjja mä kurmiw utjäna, uka kurmejj esmeraldar uñtasitänwa” (Apoc. 4:2-4). Jehová Diosajj kunja jachʼasa uka toqet lupʼiñajja, jupar orasiñajj mä jachʼa privilegiötapwa amtayistu, wali respetompi orasiñas wali importantëtapwa amtayarakistu. w22.07 pág. 20 párr. 3

Sábado 14 de septiembre

Janiraki jaqenakan kʼari yatichäwinakapampisa engañjayasipjjañäniti (Efes. 4:14).

Wayn tawaqo, Supayajj janiw Diosar serviñan jiltañam munkaniti. Payachasiñampiw Diosat jitheqtayiristam. Biblian yatichäwinakapar jan confiyjjasma ukwa Supayajj muni. Inas mä urojj evolución toqet parlir maynir istʼchïta. Uka yatichäwejj Jehová Diosan sutipwa qʼañuchi. Inas uka toqet nayrajj jan lupʼirïkstati. Ukampis niyakejjay jichhajj waynäjjstajja jan ukajj tawaqöjjstajja, inas profesoranakamajj evolución toqet yatichjjapjjstam. Kuntï yatichapktam ukajj ukhamapunïkaspas ukham inas amuyjjsta. Ukampis ak amtam: mä Lurirejj utjaskapuniti janicha ukanak jan sum yatjjatasaw yatichasipkiristam. Kuntï Proverbios 18:17 texton siski uk amtasiñamawa, ukan akham siwa: “Juchañchatäki uka jaqejja juez nayraqatan cheqäkaspas ukhamwa parli, ukampis juchañchirejj jutasin jupar jisktʼki ukhajja, kunatï cheqäki ukaw qhansti” sasa. ¿Uka textojj kunsa yatichistu? Kunanaktï escuelan yatichapktam ukanak janiw taqpach creyiñamäkiti. Jan ukasti Diosan Arupata ukhamarak Bibliat apstʼat qellqatanakatwa sum yatjjatañama. w22.08 pág. 2 párr. 2; pág. 4 párr. 8

Domingo 15 de septiembre

Kunatï ukan qellqatäki ukarjam sum phoqam. Ukhamatwa taqe kunas sumaru sarani, wali yatiñampirakiw taqe kunsa luräta (Jos. 1:8).

Kuntï Bibliat liytʼktan uk entiendiñatakiw chʼamachasiñasa, janitï ukham lurksnajja, janiw yanaptʼkir yatichäwinak jikjjatksnati. Jesusajj ‘Ley sum uñtʼir mä jaqemp’ parlkäna uk amuytʼañäni (Luc. 10:25-29). Uka jaqejj wiñay jakañ jikjjatañatakejj kunsa lurañapäna ukwa yatiñ munäna, jisktʼapar qhanañchañatakejja, Jesusajj Diosan Arupatwa amuytʼayäna. Akham sänwa: “¿Kunatï Leyin qellqatäki ukajj kamsisa? ¿Jumajj kunjamsa uk amuyta?” sasa. Uka jaqejj Jesusan jisktʼaparojj cheqaparuw jaysäna. Qellqatanakat aytasinjja, Diosampiru jaqe masisampir munasiñasawa sasaw säna (Lev. 19:18; Deut. 6:5). Ukampis akham sasaw Jesusar jisktʼarakïna: “¿Khitipunis cheqpach jaqe masijajja?” sasa. Ukham jisktʼasajja, kuntï Qellqatanakat liytʼkatayna uk jan sum amuyatapwa uñachtʼayäna. Ukatwa kuntï liykäna ukarjam jan lurañ puedkänti. Cheqansa, Jehová Diosan jan yanaptʼapampejj janiw kuntï Bibliajj siski uk amuyañ puedksnati, ukatwa Biblia liyktan ukar chuym uchañatakisa ukarjam sarnaqañatakis espíritu santop mayisiñasa. w23.02 pág. 9 párrs. 4, 5

Lunes 16 de septiembre

Cheqa yatichäwinakarjam sarnaqasipkakim (3 Juan 4).

“¿Kunjamsa Jehová Diosar uñtʼawayta?”. Walja kutiw ukham jisktʼapjjpachïstu. Jilapartejja yaqha jilat kullakanakar uñtʼktan ukhaw jupanakajj ukham jisktʼapjjestu, jan ukajj jiwasaw jupanakar ukham jisktʼtanjja. Kunjamsa jilat kullakanakajj Jehová Diosar uñtʼawayapjje, jupar munasiñ qalltawayapjje uk istʼañajj wal gustistu. Kunatsa Jehová Diosan Testigopäñajj gustistu uka toqenakat parltʼañas wal gustarakistu (Rom. 1:11). Uka toqenakat parltʼañajja, Jehová Diosan Testigopäñajj mä suma bendicionätapwa amtayistu. Cheqa yatichäwinakarjam sarnaqaskakiñatakiw chʼamañchtʼistu, mä arunjja Jehová Diosat bendición katoqañataki, jupamp suma uñjatäñ munañatakiw chʼamañchtʼistu. Walja razonanakatwa cheqa yatichäwinakar munastanjja. Jukʼamp importantëki ukajj akawa: Jehová Diosaruw munastanjja, jupatwa kunatï cheqäki ukajj juti. Arup toqewa, mä arunjja Biblia toqew Jehová Diosajj taqe chʼamani Diosätap yattanjja, jupaw alajjpachsa oraqsa lurawayi. Jukʼampis alajjpachankir Awkisawa, jupajj wal munasistu, jiwasatsa llakisirakiwa (1 Ped. 5:7). w22.08 pág. 14 párrs. 1, 3

Martes 17 de septiembre

Pobrenakat janiw armasipjjätati (Gál. 2:10).

Apóstol Pablojj ‘suma luräwinak’ lurasa munasiñ uñachtʼayapjjañapatakiw jilat kullakanakar chʼamañchtʼäna (Heb. 10:24). Jupajj janiw arunakampik cristianonakar yanaptʼkänti, jan ukasti luratanakapampiw yanaptʼarakïna. Judea markankir cristianonakajj jan manqʼañanakani uñjasipjjäna ukhajja, Pablow yanaptʼanak apäna (Hech. 11:27-30). Jupajj predicasasa yatichasas wali ocupatäkchïnsa, pisin jakasir cristianonakarojj kunjamats yanaptʼapunirïnwa. Ukham luratapajja, Diosaw cuidaskistani sasin jukʼamp confiyapjjañapatakiw jilat kullakanakar yanaptʼäna. Jichha tiemponjja, labores de socorro ukan yanaptʼañatakejj tiempwa apstʼastanjja, chʼamasampisa, kunanaktï lurañ yatktan ukampis ukan yanaptʼaraktanwa. Obra mundial ukar donacionanak churasas yanaptʼaraktanwa. Ukhamanak lurasaw jilat kullakanakarojj Diosar jukʼamp confiyapjjañapatak yanaptʼtanjja. Ukanak lurasa ukat yaqha ukhamanak lurasaw “Jehová Diosajj janipuniw apanukkistaniti” sasin confiyapjjañapatak yanaptʼtanjja. w22.08 pág. 23 párr. 14

Miércoles 18 de septiembre

Profecía arunakajja, janiw kunapachas jaqen munañapat parlatäkänti, jan ukasti espíritu santon yanaptʼapampiw jaqenakajj Diosat parlapjjäna (2 Ped. 1:21).

Biblian utjki uka profecianakat waljaw phoqasiwayjje, ukanakat yaqhepajj walja maranak nayraw qellqasjjäna. Historia toqet yatjjatasiwayki ukarjamajja, walja profecianakaw phoqasiwayjje. Niyakejjay Jehová Diosajj uka profecianak qellqaychïnjja, ukanakajj phoqasiñapapunïnwa. Kunjamsa wali chʼamani Babilonia markajj katuntat uñjasïna uka toqet amuytʼañäni. 778 marat 732 antes de Cristo (a.C.) marakamajja, Babilonia markan katuntatäñapatwa Jehová Diosajj mä profecía Isaías profetar qellqayäna. Isaiasajj Ciro sat chachaw katuntani sasaw säna, kunjamsa uka markar katuntañapäna uksa wali sumwa qhanañcharakïna (Is. 44:27-45:2). Tiempompejja Babiloniajj qʼala tʼunjatäniwa, janiw khitis ukan jakjjaniti sasaw mä profecian qhanañcharakïna (Is. 13:19, 20). Mä tiempojj wali aytatäkäna uka Babilonia markarojja, 539 a.C. maranwa medonakampi persanakampejj tʼunjapjjäna, jichhajja uka markajj laqayakëjjewa. w23.01 pág. 4 párr. 10

Jueves 19 de septiembre

Jumanakajj maynit maynikam chʼamañchtʼasisipkakim (1 Tes. 5:11).

Jehová Diosan servirinakapajj oraqpachan mä familiaki servipki uka taypinktanwa, ukajj mä jachʼa privilegiowa. Uka familia taypinkatasat walja bendicionanakwa katoqtanjja (Mar. 10:29, 30). Oraqpachankir jilat kullakanakajj jiwasjamarakiw Jehová Diosar munasipjje, leyinakapar respetañatakis chʼamachasipjjaraki. Inas jan mä pachpa aru parlkstanti, inas costumbresasa isisitasas jan pachpäkchiti, ukampis jilat kullakanakasar uñtʼktan ukhatpachaw jupanakar munastanjja. Jukʼampis jupanakamp chik alajjpachankir wali munasir Awkisar jachʼañchaña ukhamarak adorañaw wal gustistu. Cheqas nayrat sipansa jichhaw jukʼamp mayachtʼatäñasa (Sal. 133:1). Jan waltʼäwinakan uñjastan ukhajja, jilat kullakanakajj yanaptʼapjjestuwa (Rom. 15:1; Gál. 6:2). Jehová Diosar taqe chuym serviskakiñataki, jupan amigopäskakiñatakiw chʼamañchtʼapjjarakistu (Heb. 10:23-25). Supayasa jupan apnaqat akapachasa enemigosäpjjewa, ukampis congregacionankir jilat kullakanakaw uka enemigonakasar saykatañatakejj yanaptʼapjjestu. Janitï ukhamäkaspajja jiwasatakejj wali llakkañäspawa. w22.09 págs. 2, 3 párrs. 3, 4

Viernes 20 de septiembre

Khititï lakap controlaski ukajja amuytʼasisaw kuns luri (Prov. 10:19).

Redes sociales ukanakar mantktan ukhaw lakas controlañajj chʼamäspa. Jan amuyasksna ukhajja, jan munkasaw kunatï jan yatiyasiñapäki uk waljanir yatiyjjsna. Uk aptʼayjjsna ukhajja, janiw kamachañs puedjjsnati, kuna jan walinaktï utjaykani ukanaks janiw askichañ puedjjsnati. Enemigonakasajj kunatï jilat kullakanakar jan waltʼaykaspa ukwa engañomp arsuyañ munapjjestaspa, ukhaw lakas controlañajj amukïñatak yanaptʼarakistaspa. Predicacionajj jarkʼatäki uka markanwa jilat kullakanakasat ukham arsuyañ munapjjestaspa. Ukhamanakansa yaqha ukhamanakansa, “lakajsti mä ñukumpiw ñuktʼasëjja” siski uka wiñay yatichäwiw yanaptʼistaspa (Sal. 39:1). Familiaranakasatakisa, amigonakasatakisa, jilat kullakanakasatakisa, yaqha jaqenakatakisa, confiykañ jaqëñasawa. Ukatakejj lakas controlañajj wali wakiskiriwa. w22.09 pág. 13 párr. 16

Sábado 21 de septiembre

Kusisiñaniw uka jaqejja, jupajj Jehová Diosan leyiparojj wal munasi, uruy arumaw Diosan leyipat liytʼi lupʼiraki (Sal. 1:1, 2).

Cheqpach kusisitäñatakejja, Biblia liyiñasawa, yatjjatañasarakiwa, uk lurañasajj wali wakisiriwa. Ukatwa Jesusajj akham säna: “Jaqejj janiw tʼantʼa sapampikejj jakañapäkiti, jan ukasti Jehová Diosan lakapat mistki taqe uka arunakampi jakañapawa” sasa (Mat. 4:4). Ukhamajj sapüru Diosan Arup liyiñasa yatjjatañas wali wakiskiriwa. Niyakejjay Jehová Diosajj munaschistojja, kunjamsa kusisiñ jikjjatsna ukwa Biblian yatichistu. Mä arunjja kunatsa Diosajj jakañ churistu, kunjamsa jupan amigopäsna, juchanakasat perdonatäñatakejj kunsa lursna ukanakwa yatichistu. Mä suma suytʼäwi jutïritak jiwasar churañatak Diosajj arsuwayki uksa yaticharakistuwa (Jer. 29:11). Uka cheqa yatichäwinak Bibliat yatjjatasajja, chuymasajj wali kusisitawa. Ukhamajj problemanakatejj llakisiychistu ukhajja, Jehová Diosan Arup liytʼañataki, kuntï liyktan uka toqet lupʼiñatak jukʼamp tiempo apsusiñasawa. w22.10 pág. 7 párrs. 4-6

Domingo 22 de septiembre

Jilïr jaqenakjam amuytʼasirïpjjam (1 Cor. 14:20).

Janipun jan experienciani jaqenakjamäpjjamti sasaw Bibliajj chʼamañchtʼistu. Biblian wiñay yatichäwinakaparjam sarnaqasaw yatiñanïña jikjjattanjja. Jiwasatï uka wiñay yatichäwinakarjam lurañäni ukhajja, kunjamsa suma amtanakar puriñatak yanaptʼistu, kunjamsa jan walinakat jitheqtañatak yanaptʼistu ukwa uñjañäni. Kuna amtanakarus puriwaytan ukanakat amuykiptʼañajj wali wakiskiriwa. Jumatï walja tiempo Bibliat yatjjatasksta, tantachäwinakarus saraskaraksta, ukampis janïr Jehová Diosar jakäwim katuyasksta ni bautisaskaraksta ukhajja, kunatsa uk jan lurkta uk jisktʼasiñamawa. Jumatï bautisatäjjsta ukhajja, akham jisktʼasiñamawa: “¿Qhawqsa jukʼamp sum predicañatakisa suma yatiyäwinak yatichañatakis chʼamachasisktjja? ¿Kun amtañatakis Biblian yatichäwinakapampit yanaptʼasisktjja? ¿Kunjamtï Jesusajj lurkaspäna ukhamti mayninakarojj uñjasktjja?” sasa. Jiwasatï kunans chʼamachasiñasa uk amuyasstan ukhajja, kunanaktï Jehová Diosajj amtaykistu ukanakar istʼañasawa, ukaw ‘jan experiencianïki ukarojj yatiñanïñar tukuyi’ (Sal. 19:7). w22.10 pág. 20 párr. 8

Lunes 23 de septiembre

Kawki cheqarutï espiritojj irpkäna uksaruw jupanakajj sarapjjäna (Ezeq. 1:20).

Diosan espíritu santopajj qhawqha chʼamanisa ukwa Ezequielajj uñjäna. Kunjamsa espíritu santojj chʼamani angelanakar yanaptʼi, kunjamsa alajjpachankir carron jachʼa ruedanakap apnaqe ukwa mä visionan uñjäna (Ezeq. 1:21). ¿Uk uñjasajj kunsa Ezequielajj luräna? Jupajj akham sänwa: “Uk uñjasajj oraqer puriñkamaw nayajj altʼasiyäta” sasa. Jupajj wali musparatänwa, ukatwa oraqer puriñkam altʼasïna (Ezeq. 1:28). Sapa kuti uka musparkañ visionat amtasajja, espíritu santon yanaptʼapampejj predicacionamp phoqäwa sasaw jukʼamp confiypachäna. Jehová Diosajj Ezequielar akham sänwa: “Jaqen yoqapa, jumampi parlañajatakejj kayut saytʼasim” sasa. Uka arunakampi espíritu santompiw Ezequielarojj saytʼasiñapatak chʼam churäna (Ezeq. 2:1, 2). Qhepatjja, predickäna uka tiempon ‘Jehová Diosan amparapawa’, mä arunjja Diosan espíritu santopaw Ezequielar irpaskakïna (Ezeq. 3:22; 8:1; 33:22; 37:1; 40:1). w22.11 pág. 4 párrs. 7, 8

Martes 24 de septiembre

Juma qhepäjjamatjja aka arunakwa istʼäta (Is. 30:21).

Uka arunakampejja, Isaiasajj Jehová Diosajj yateqerinakapan qhepap sarir mä yatichirïkaspas ukhamwa uñachtʼayi, yateqerinakapajj kawkjarus taktʼasipki ukwa Diosajj uñji, kawki cheqnamas sarapjjañapa uksa uñachtʼayarakiwa. ¿Kunjamsa jichhürunakan Jehová Diosan arup qhepäjjasat istʼtanjja? Biblia liyisaw istʼtanjja. Cheqas Diosan amuytʼayat arunakapajj walja maranak nayraw qellqasïna. Ukhamajj Biblia liytʼktan ukhajja, nayra tiempotpachas Jehová Diosajj qhepäjjasat parlkistaspa ukhamawa (Is. 51:4). ¿Jehová Diosajj irpkistu ukamp yanaptʼayasiñatakejj kunsa lurañasa? Isaiasajj aka pä toqetwa parläna. Nayraqatjja, “aka cheqaw thakejja” sasaw säna, ukjjarusti “uka thaknam saraskakim” sarakïnwa. Ukhamajja janiw ‘thakik’ uñtʼañasäkiti, jan ukasti uka ‘thakinwa sarnaqañasaraki’. Jehová Diosajj kun lurañassa muni, kunjamsa yateqatarjam sarnaqsna ukanakjja, Arup toqe ukhamarak kunanaktï markapajj qhanañchkistu uka toqew yatichistu. Uka pä yanaptʼanakarjam lurañaw Jehová Diosar serviñan kusisit aguantaskakiñatak yanaptʼistani. Ukham lurañani ukhakiw Jehová Diosajj bendisistani. w22.11 pág. 11 párrs. 10, 11

Miércoles 25 de septiembre

Sarjjä uka qhepatjja, sinti jan wali qamaqenakaw jumanak taypir mantanipjjani (Hech. 20:29).

Jesusan apostolonakapat niya taqenejj jiwjjapjjäna uka qhepatjja, falso cristianonakaw cristiano congregación taypir mantapjjäna (Mat. 13:24-27, 37-39). Jupanakajj ‘qʼewjat yatichäwinak parlapjjäna, ukhamat discipulonakar jitheqtayasajj jupanak toqer apañataki’ (Hech. 20:30). ¿‘Qʼewjat yatichäwinak’ yatichapkäna ukanakat mayajj kawkïrïnsa? Jesusajj janiw cuerpop ‘mä kutiki jupa pachpa loqtasisajj waljanin juchanakap apaskiti’ sasin yatichañ qalltapkäna ukawa. Cristojj sacrificiot loqtaskäna ukajj kutin kutiniw loqtasiñapa sasaw yatichapjjarakïna, ukampis Bibliajj janiw uk yatichkiti (Heb. 9:27, 28). Jichhürunakanjja, suma chuyman walja jaqenakaw uka kʼari yatichäwinakar creyipjje. Eucaristía sasin uñtʼatäki uk amtañatakiw sapa semana jan ukajj sapürojj iglesiar sarapjje. Maysa toqetjja, yaqhep religionanakajj awisakiw Jesusan jiwatap amtapjje, ukampis jupanakat jilapartejja, Jesusan jiwatapajj kamsañs muni uk janiw amuyapkiti. w23.01 pág. 21 párr. 5

Jueves 26 de septiembre

Kunatï walïki uk lurañsa kunanakatï utjapktam ukanakamp mayninakar yanaptʼañsa jan armasipjjamti (Heb. 13:16).

Jesusajj Waranqa Maranak apnaqkani uka tiemponjja, jiwatanakaruw jaktayani, Jehová Diosar istʼir taqe jaqenakarus perfectöpjjañapatakiw yanaptʼarakini. Khitinakarutï Jehová Diosajj cheqapar sarnaqer jaqet uñjki ukanakajj “oraq katoqapjjani, wiñayatakiw ukan jakapjjarakini” (Sal. 37:10, 11, 29). Ukatsti “jiwañajja, mä arunjja qhepïri enemigojj tukjatäjjaniwa” (1 Cor. 15:26). ¡Ukajj wali kusiskañäniwa! Wiñay jakañ suytʼäwit Bibliajj wali sumwa qhanañchistu. Aka jan wali qhepa urunakanjja, uka suma suytʼäwiw Diosat jan jitheqtañatak yanaptʼistu. Ukampis Jehová Diosarutï kusisiyañ munstan ukhajja, janiw vidas salvasiñ laykukejj Jehová Diosatsa Jesusats jan jitheqtañasäkiti, jan ukasti jupanakar taqe chuyma munasitasatwa jan jitheqtañasäkiti, ukaw jukʼamp importante razonajja (2 Cor. 5:14, 15). Ukham munasiñaw jupanakat yateqasiñasatak yanaptʼistu, kuntï suyktan ukanakat yaqhanakar parlañatakis yanaptʼarakistu (Rom. 10:13-15). Jan jiwas pachpat llakisiñataki mayninakar jukʼamp churañatak chʼamachasiñäni ukhajja, Jehová Diosajj jukʼampiw wiñayatak amigosäñ munani. w22.12 pág. 7 párrs. 15, 16

Viernes 27 de septiembre

Taqe khitinakatejj Cristo Jesusan arkiripjam jakañ munapki, Dios chuym jakañ munapkaraki ukanakajja, jan waltʼayañatak arknaqataw uñjasipjjarakini (2 Tim. 3:12).

Arknaqat uñjasiñajja, kunanakatï sumankañ jikjjatañataki yanaptʼkistu ukanak apaqestaspawa. Kunak jutïrin paskani sasaw wal llakisjjsna. Ukham llakisiñajj janiw jan walïkiti. Ukampis amuyasiñasawa, kunjamtï Jesusajj discipulonakapar ewjjtʼkänjja, arknaqapkistu ukajj janiw Diosar confiyatas chhaqtayañapäkiti (Juan 16:1, 2). Cheqas Jesusajj arknaqataw uñjasipjjäta sasaw säna, ukampis janiw Diosat jitheqtapkätati sasaw sarakïna (Juan 15:20; 16:33). Predicañajj wali jarkʼatäki ukhajja, sucursalasa jan ukajj ancianonakas jiwasar cuidañatakejj instruccionanakwa churapjjestaspa, ukhamat Biblian yatichäwinakap katoqaskakiñasataki, qhawqhatï puediski ukarjam predicaskakiñasataki. Ukhamanakanjja istʼasirïñasawa (Sant. 3:17). Kunanakatï jilat kullakanakat jan yatiyasiñapäki ukanakjja, janipuniw jan yatipjjañapäki ukanakarojj yatiyañasäkiti (Ecl. 3:7). w22.12 págs. 20, 21 párrs. 14-16

Sábado 28 de septiembre

Wali qʼaphäsipkakisma ukwa nanakajj munapjjta (Heb. 6:11).

Jichhürunakanjja, Jesusajj arsutaparjamaw Reinon yatiyäwinakap oraqpachan yatiyapjjañapatak discipulonakapar pʼeqtʼaski. Jesusajj Jehová Diosan markap toqew suma yatiyäwinak yatiyañatak yatichistu, yatiyañatak munaski uka herramientanaks churistu (Mat. 28:18-20). ¿Kun lurañas jiwasar waktʼistu? Jehová Diosajj akapachar tukjkani uka urun puriniñapkamajja, sum predicañataki sum yatichañatak chʼamachasiñasawa, wali amuyumpiw sarnaqañasaraki. Jiwasatï Hebreos 6:11, 12 textonkki uka ewjjtʼarjam lurañäni ukhajja, ‘kuntï suytʼasktan uk tukuykamaw suytʼaskakiñäni’. Kunapachas Supayan apnaqat akapacharojj tukjani uk Jehová Diosajj amtjjewa. Uka urojj purinkani ukhajja, Biblian utjki uka profecianak phoqapuniniwa. Akapachan tukusiñapajj janis jankʼak purinkaspa ukhamwa awisajj amuysna, ukampis Jehová Diosan urupajj “¡janiw qheptʼankaniti!” (Hab. 2:3). Ukhamajj kuntï Miqueas 7:7 textojj siski uk lurañ amtapjjañäni, ukan akham siwa: “Nayajj taqe chuymaw Jehová Diosarojj suytʼäjja. Nayar salvir Diosarojj wali pacienciampiw suytʼäjja” sasa. w23.02 pág. 19 párrs. 15, 16

Domingo 29 de septiembre

Janiw khitis jumjamäkiti (Sal. 40:5).

Khititï qollunakar makatki ukajja, qollu puntar puriñwa amti. Ukampis makatkasinjja walja cheqanakanwa saytʼaspa uñatattʼasirakispa. Jiwasajj niya ukhamwa luraraksna, mä jan walin uñjasktan ukhajj kunjamsa Jehová Diosajj uk aguantañasatak yanaptʼistu uk amuyañatakiw tiempo apstʼassna. Uru tukuyarojj akham jisktʼasiñäni: “¿Kuna bendicionanaksa Jehová Diosajj jichhürojj churitu? Mä jan walejj janis chhaqtkchejja, ¿aguantañajatakejj kunsa Jehová Diosajj luraski?” sasa. Sapa urojja, Jehová Diosan bendicionanakapat may amtañatak chʼamachasiñäni. Mä jan wal chhaqtayañapatak Jehová Diosar orasiñasajj wakisiwa (Filip. 4:6). Ukampis kuna bendicionanaksa jichhajj katoqasktan uk janiw armañasäkiti. Cheqansa Jehová Diosajj jiwasar chʼama churañataki aguantañ yanaptʼañatakiw mä promesa lurawayi. Ukhamajj Diosan yanaptʼapat yuspärapuniñäni. Ukhamtï lurañänejja, jan walin uñjaskasas kunjamsa Jehová Diosajj taqe kunas sumar sarañapatak jiwasar yanaptʼaskistu ukwa uñjañäni (Gén. 41:51, 52). w23.01 pág. 19 párrs. 17, 18

Lunes 30 de septiembre

Jehová Diosan urup puriniñapjja wali amuyump suytʼasipkakim (2 Ped. 3:12).

Akham jisktʼasiñasawa: “¿Akapachan tukusiñap wali jakʼankatap amuytti, jakäwijans ukajj qhanat amuyasi? ¿Kunanaktï yateqañatsa trabajotsa amtkta ukanakajj Jehová Diosar serviñajj nayatak wali wakiskirïtapti uñachtʼayi? ¿Nayarus familiajarus Diosaw cuidapjjetani sasat confiytjja?” sasa. Jehová Diosajja, jupan munañaparjam jakañatak chʼamachastan ukhajj wal kusisi (Mat. 6:25-27, 33; Filip. 4:12, 13). Kunsa amuyasktan uk sapa kutiw amuykiptʼasiñasa, cambiañasatï wakischi ukhajja, cambiañasawa. Apóstol Pablojj akham sasaw Corinto markankir cristianonakar ewjjtʼäna: “Jumanakajj cristianjamat jakasipkta janicha ukjja amuykiptʼasisipkakim, kunjam jaqëpjjtasa uksa uñakiptʼasisipkakim” sasa (2 Cor. 13:5). Ukhamasti amuyus machaqar tukuyañatakejja, Diosan Arupat liytʼaskakiñasawa, jupjam amuyañs yateqaskakiñasawa, jupar kusisiyañatakis jan walinak apanukuskakiñasawa (1 Cor. 2:14-16). w23.01 pág. 9 párrs. 5, 6

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki