Octubre
Martes 1 de octubre
Congregación taypinwa nayajj jachʼañchäma (Sal. 22:22).
Tantachäwinakanjja, taqeniw cantañatakisa sum wakichtʼasisin arstʼañatakis chʼamachassna. Yaqhepatakejj tantachäwinakan cantañasa comentarionak arstʼañas chʼamakiwa. ¿Jumarojj ukham pasirïtamti? Ukhamächi ukhajja, kunas yaqha jilat kullakanakarojj jan ajjsaras cantañatakisa comentarionak arstʼañatakis yanaptʼawayi uk uñjañäni. Sum cantañatakejja, yaqheparojj taqe chuyma cantañaw wal yanaptʼawayi. Tantachäwinakanjja, Jehová Diosar jachʼañchañatakiw canttanjja, uk janipun armamti. Ukatwa tantachäwitak wakichtʼaskasajja, cancionanak cantañatak wakichtʼasirakim. Cancionanak ensaykasajja, cancionanakan letrapampi, kuna toqetsa tantachäwin parlasini ukampejj kunansa niya kikpakïpjje uk amuyañatak chʼamachasim. Cancionanakan letrapat lupʼïta ukhajja, sumti cantaskta janicha uka toqet janiw sint llakisjjätati. Maysa toqetjja, comentarionak arstʼañajj walja jilat kullakanakatakejj chʼamakiwa. ¿Kunas jumarojj arstʼañatak yanaptʼiristam? Sapa kuti arstʼañatak chʼamachasim. Amtapunim, jisktʼanakar jukʼa arunakampi, puntopar jaysañatakiw jukʼamp chʼamachasiñama. Jehová Diosajj qhawqsa comentarionak arstʼañatak chʼamachastan uk wali valoranitwa uñji. w22.04 págs. 7, 8 párrs. 12-15
Miércoles 2 de octubre
Jehová Diosaw yanapirijajja, janiw ajjsarkäti (Heb. 13:6).
‘Yanapiri’ sasin traducitäki uka arojja, yanap munki ukar yanaptʼañatak tʼijukam sarki uka jaqet parlañatakiw apnaqasi. Llakin uñjaski ukar salvañatakejj Jehová Diosajj tʼijukamas sarkaspa ukhamawa. Ukajj akwa uñachtʼayistu: Jehová Diosajj janiw yanaptʼañak munkistuti jan ukasti taqe chuymaw yanaptʼañ munistu. Jehová Diosan yanaptʼapampejja, yantʼanak kusisitaw aguantañäni. ¿Kunjamanakatsa Jehová Diosajj yanaptʼistu? Uka jisktʼar qhanañchañatakejj Isaías librow yanaptʼistu. ¿Kunatsa? Kuna laykutejj Isaías profetajj Diosan amuytʼayatäsin qellqkäna uka profecianakat jilapartejja, jichha tiempon jakiri Diosan servirinakapatakiw qellqasïna. Ukhamarusa, Isaiasajj walja kutiw Jehová Diosat fácil amuykañ arunakamp parli. Isaías capítulo 30 ukanjja, Jehová Diosajj kunjamsa markapar yanaptʼi uka toqet parlañatakejj wali suma uñachtʼäwinakampiw parli. Ukanjja aka kimsa toqenakatwa parli: 1) Jehová Diosajj wali atencionampiw oracionanakas istʼistu, jaysarakistuwa, 2) Jehová Diosajj irpistuwa, 3) Jehová Diosajj jichha tiempon bendisistuwa, jutïrins bendisirakistaniwa. w22.11 pág. 8 párrs. 2, 3
Jueves 3 de octubre
Kunanakantejj tʼaqeskäta ukanakatjja jan ajjsaramti. Jumajj jiwañkamajj janipun jitheqtamti, nayajj jakañ corona churäma (Apoc. 2:10).
Esmirna ukat Filadelfia markanakankir congregacionanakajj kuna ewjjtʼanaksa katoqapjjäna uk uñjañäni. Jesusajja uka markanakankir cristianonakarojj arknaqata uñjasisajj jan ajjsarapjjamti, kuna laykutejj Jehová Diosaw jupat jan jitheqtapjjatamat bendisipjjätam sasaw säna (Apoc. 3:10). Cheqansa, kunjamats arknaqatajj uñjasikipuniñäniwa, ukhamajj aguantañatak wakichtʼatäñasawa (Mat. 24:9, 13; 2 Cor. 12:10). Apocalipsis libronjja, ‘Tatitun urupana’, mä arunjja jichhürunakanjja, Diosan servirinakapajj arknaqataw uñjasipjjani sasaw qhanañchi (Apoc. 1:10). Apocalipsis capítulo 12 ukanjja, Diosan Reinopajj uttʼayasjjäna uka qhepat ‘alajjpachan mä guerraw sartäna’ sasaw qhanañcharaki. Miguelajja, mä arunjja Jesucristojja angelanakapampiw Supayampi demonionakapamp nuwasipjjäna (Apoc. 12:7, 8). Uka nuwasïwinjja, Diosan enemigonakapaw atipjat uñjasipjjäna, aka oraqer jaqoqanitäpjjarakïnwa, jichhajj aka oraqenwa jaqenakar wal tʼaqesiyasipki (Apoc. 12:9, 12). w22.05 pág. 5 párrs. 12, 13
Viernes 4 de octubre
Jehová Diosasajj kunatï jan cheqapäki uk janiw munkiti (2 Crón. 19:7).
Kunanaktï Jehová Diosajj amtki ukanakajj cheqapapuniwa. Janipuniw khitirus yaqhachkiti. Diosajj janiw mä jaqerojj uñnaqap uñkatasakisa, qollqeniti janicha uk yatisakisa, wali importante jaqëtap uñjasakisa, kunanaktï sum lurañ yatki ukanak yatisakis perdonkiti (1 Sam. 16:7; Sant. 2:1-4). Jehová Diosarojj janiw perdonañapatakejj obligaskaspati ni qollqempis chilltaskarakispati. Jupajj janiw coleratajj maynir castigkiti, janirakiw sinttʼasiñataksa maynir perdonkiti (Éx. 34:7). Cheqpachansa, Jehová Diosakiw taqet sipans suma Juezajja, kuna laykutejj jupajj wali sumwa jiwasar uñtʼistu, kunjamanakansa jakastan uksa sumwa yatiraki (Deut. 32:4). Hebreo Arut Qellqatanak qellqerinakajja, Jehová Diosan perdonatapajj jan kikpanïtap yatipjjänwa. Jupanakajj perdonañat parlañatakejja, awisajj mä hebreo aru apnaqapjjäna, uka arut parlkasinjja mä qellqatajj akham siwa: “Uka arojja, kunjamsa Diosajj mä jucharar jaqerojj perdoni uka toqet parlañatakikiw apnaqasi” sasa. Uka qellqatajj akham saskakiwa: “Uka arojja, janipuniw kunjamtï mä jaqejj yaqha jaqer perdonki uka toqet parlañatakejj apnaqaskiti” sasa (Sinónimos del Antiguo Testamento, traducción y adaptación de Santiago Escuain). Cheqansa, juchapat arrepentisirirojj Jehová Diosakiw phoqatpach perdonaspa. w22.06 pág. 4 párrs. 10, 11
Sábado 5 de octubre
Wawarojj kawkïr thaknamas sarañapa uk yaticham, jilïrëjjani ukhasa janiw uka thakit jitheqtkaniti (Prov. 22:6).
Inas juma sapaki wawanakamar uywasksta, jan ukajj inas esposomajj jan Testigökchiti. Diosar serviñatak ukham chʼamachasitam uñjasajj waljaniw chʼamañchtʼata jikjjatasipjjpacha, jumjamäñatakiw chʼamachasipjjarakpacha, janipun ukat payachasimti. Walsay chʼamachaskstajja, ¿wawaman Diosar serviñan jan nayrar sartaskatap amuysta ukhajj kamachätasa? Cheqas wawar yatichañatakejj tiempow munasi, uk amtapunim. Mä jatha phawantkta ukhajj “¿jiltasin achoqpachäniti?” sasin inas awisajj jisktʼaschisma. Jiltasin achoqpachäniti janicha uk jan yatkasas uka alir um waraskaktawa, ukhamat jiwsuñat sipans jilaskakiñapataki (Mar. 4:26-29). Jumampejj niya ukhamarakiwa, “taykjamajj ¿wawajan chuymapar purtʼaskpachätti?” sasin inas awisajj jisktʼassta. Cheqas Diosar serviniti janicha uk janiw jumajj yatkasmati. Ukampis wawamar yatichañatak wal chʼamachasiskakïta ukhajja, Diosar serviñan nayrar sartañapatakiw yanaptʼäta. w22.04 págs. 19, 20 párrs. 16, 17
Domingo 6 de octubre
Jachʼa jachʼa tukuñajja tukjatäñaruw api, wali wali tukuñajja lanktʼasiñaruw aparaki (Prov. 16:18).
Salomonajj Jehová Diosar sum sirvkäna ukhajja, wali amuyumpiw jupa pachparojj uñjasïna. Mä kutejja, waynäskäna, mä qhawqha tiempok reyit apnaqaskäna ukhajja, qhawqtï lurañ puedkäna uk amuyasïnwa, Jehová Diosaruw yanaptʼa mayisirakïna (1 Rey. 3:7-9). Janiw ukakïkiti, jachʼa jachʼa tukuñajj kuna jan walinsa uñjasiyistaspa uk amuyasïnwa. Ukampis tiempompejja uka yatiñan arunakapat armasjjänwa. Mä qhawqha maranak apnaqjjasajja jachʼa jachʼaw tukjjäna, Diosan leyinakaparus janiw istʼjjänti. Sañäni, hebreo reyinakarojj akham sasaw Leyejj ewjjtʼäna: “Janirakiw reyejj walja warminakampejj casarasiñapäkiti, ukhamat chuymapajj nayat jan jitheqtañapataki” sasa (Deut. 17:17). Salomonajj janiw uka leyir istʼkänti, ukatwa 700 esposanakanïna, 300 concubinanakanirakïnwa (1 Rey. 11:1-3). Janiw kunas paskitaniti sasin inas jupajj amuychïna. Tiempompejj Jehová Diosar jan istʼatapat jan walinakanwa uñjasïna (1 Rey. 11:9-13). w22.05 pág. 23 párr. 12
Lunes 7 de octubre
“Cheqapar servirijajj nayar confiyatap laykuw jakani”, “jupatejj nayat jitheqtanejja janiw jupajj kusisiyjjetaniti” (Heb. 10:38).
Jichha tiemponjja, taqeniw aka amtar puripjjañapa: ¿taqe kunjjar apnaqañatak derechonïki uka Jehová Diosarut apoyapjjani, jan ukajj Diosan jan wali enemigopäki uka Supayaruch apoyapjjani? Taqeniw mayniruki apoyañ amtapjjañapa, janiw paypacharojj apoyapkaspati. Kuntï amtapkani ukarjamaw wiñay jakañ katoqapjjani, jan ukajj janisa (Mat. 25:31-33, 46). ‘Jachʼa tʼaqesiña’ tiemponjja, Jehová Diosat jan jitheqtir servirinakapajj jakaskakiñatakiw mä marca katoqapjjani (Apoc. 7:14; Ezeq. 9:4, 6). Ukampis khitinakatï salvaje animalan marcap katoqapkani ukanakajj tukjatäpjjaniwa (Apoc. 14:9-11). Jumatï Jehová Diosan gobiernop toqet saytʼasjjsta ukhajja, mä suma amtaruw puriwaytajja. Mayninakarojj uk lurapjjañapatakiw yanaptʼañ munarakpachätajja. Diosan gobiernopat jan jitheqtirinakakiw bendicionanak katoqapjjani. ¿Kunatsa uk yatiñajj wali importantejja? Jehová Diosar serviskakiñatakiw yanaptʼistani. Ukatjja kuntï yateqkañäni ukampiw mayninakarojj Diosar serviñ amtapjjañapatakisa, servisipkakiñapatakis yanaptʼañäni. w22.05 pág. 15 párrs. 1, 2
Martes 8 de octubre
Kusisiñanïpjjtawa naya layku kunayman jan wali arunakampi kʼarintata uñjasirinakajja (Mat. 5:11).
Enemigonakasar istʼañat sipansa, Jehová Diosaruw jiwasajj istʼañasa. Job chachajja, Diosajj jupar parlkäna ukhajj wali amuyumpiw istʼäna. Niya akham arunakampiw Diosajj jupar amuytʼayäna: “Taqe kunanakatï jumar pasawayktam uk nayajj uñjtwa. ¿Janit nayajj jumar cuidkirisma?” sasa. Kunanaktï Diosajj jupa layku lurkäna ukjja, humilde chuymampi ukat yuspärasaw Job chachajj akham säna: “Jiñchunakajajj jumat parlir istʼapjjänwa, ukampis jichhajj pachpa nayranakajampiw jumar uñjsmajja” sasa (Job 42:5). Uka arunak arskäna ukhajj inas Job chachajj qhella patjjan qontʼatakïskchïna, cuerpopajj qʼala llagakamakïnwa. Ukhaman uñjaskäna ukhajja, Jehová Diosajj jupar munasitapa valoranit uñjatapwa uñachtʼayäna (Job 42:7, 8). Jichhürunakanjja inas jaqenakajj insultchistani, jan ukajj janis kunäksna ukham uñjapjjchistani. Inas jaqenakajj jiwasarusa Diosan markaparus jan walit uñjayañ munapjjarakchini. Ukhaman uñjaskasajja, servirinakajajj janiw nayat jitheqtapkaniti sasaw Jehová Diosajj confiyi, ukwa Job chachan sarnaqäwipajj yatichistu. w22.06 págs. 23, 24 párrs. 15, 16
Miércoles 9 de octubre
Corderon casarasiñapajj purinjjewa (Apoc. 19:7).
Jachʼa Babiloniajj jan utj-jjani ukhajj wali kusisiñaw alajjpachan utjani, ukampis qhepatjja jukʼamp kusisiñaw utjani (Apoc. 19:1-3). Apocalipsis libron parlki ukanakatjja, ‘Corderon casarasïwipaw’ jukʼamp kusiskañajja. Armagedonajj janïr qalltkani ukhajj 144.000 ajllitanakajj alajjpachankjjapjjchinisa, janiw Corderon casarasiñap tiempökaniti (Apoc. 21:1, 2). Diosan taqe enemigonakapajj Armagedón guerran tukjat uñjasipkani uka qhepatwa Corderon casarasïwipajj apasini (Sal. 45:3, 4, 13-17). ¿Corderojj casaraskani ukhajj kunas pasani? Mä casarasïwejja, mä chachampiru mä warmimpiruw mayachtʼi. Ukhamarakiw Corderon casarasïwipan Jesucristo Reyimpi, 144.000 ‘noviapampi’ mayachthapisipjjani. Ukhamatwa Jesusampi 144.000 ajllitanakampejj 1.000 maranak aka oraqjjar apnaqañ qalltapjjani (Apoc. 20:6). w22.05 pág. 17 párrs. 11-13
Jueves 10 de octubre
Uywiripajj jutasin ukham phoqaskir jikjjatani uka esclavojj kusispan (Mat. 24:46).
Qhepa urunakanjja, ‘suma phoqeri amuyasir esclavow’ Biblian yatichäwinakap churapjjätam sasaw Jesusajj säna (Mat. 24:45). Cheqas ukhamwa luraski. Diosan servirinakapampiru Bibliat yateqañ munapki ukanakampirojja, mä qhawqha ajllit cristianonak toqew Jesusajj ‘tiempopar manqʼa’ churi. Uka ajllit cristianonakajja, janiw mayninakan ‘Diosan confiyatanakapjjar munañanïpkaspas’ ukham amuyasipkiti (2 Cor. 1:24). Jan ukasti, Diosan markapan ‘pʼeqtʼiripasa gobernantepas’ Jesucristowa sasaw amuyapjje (Is. 55:4). 1919 marat aksarojja, suma phoqeri esclavojj Bibliat apstʼat kunayman qellqatanakwa jaqenakatak wakichtʼawayi, ukhamat Biblian cheqa yatichäwinakap yateqapjjañapataki. 1921 maranjja, suma phoqeri esclavojj El Arpa de Dios sat libro inglés arut apsüna, ukhamat Biblian cheqa yatichäwinakapajj jaqenakar yatichasiñapataki. Jukʼat jukʼat tiempojj mayjtʼatapatjja, yaqha libronakwa apsuwayaraki. ¿Kawknïr libros Jehová Diosar uñtʼañatakisa jupar munasiñatakis yanaptʼawaytam? w22.07 pág. 10 párrs. 9, 10
Viernes 11 de octubre
Wiñayatakiw juma nayraqatan quedasiyitäta (Sal. 41:12).
Jehová Diosjam wajjtʼasirejj janiw utjkiti. Jumajj qhawqjjay juparojj churchïta, jupajj sapa kutiw jukʼamp kuttʼayätam (Mar. 10:29, 30). Aka mundojj niya tukusiñampïski ukanjja, jupajj sum jakasiñamataki, bendisitäñamataki, kusisit jakasiñamatakiw yanaptʼätam. Ukajj qalltakïskiwa. Wiñayatakiw jumajj munat Awkimar servisma. Jumampi Jehová Diosampi munasipkta ukajj jiltaskakiniwa, jumajj Jehová Diosjamarakiw wiñayatak jakasïta. Jakäwim Diosar katuyasisasa bautisasisasa, alajjpachankir Awkimarojj wali valorani mä regalo churasktajja, ukajj mä privilegiowa. Kuna sumanakatï utjktam ukanaksa, kusisitäpkta uka horasanaksa Jehová Diosaw churtamjja. Jumasti alajjpachampi oraqempi Luririn kunatï jan utjki ukwa churarakisma, ukajj jupar jan jitheqtas taqe chuym serviñawa (Job 1:8; 41:11; Prov. 27:11). Cheqas uk lurasin sum jakañajj janiw utjkaspati. w23.03 pág. 6 párrs. 16, 17
Sábado 12 de octubre
¿Kunjamsa wayn tawaqonakajj thakinakapan qʼomäsipkakispa? Wali amuyasisa ukhamarak arunakamarjam sarnaqasa (Sal. 119:9).
Kunapachatï maynejj waynitöjje jan ukajj tawaqetäjje ukhajja, warmi jan ukajj chacha munañajj jan aguantañjamäspawa, mayninakas qʼañu jucha lurañapatakiw chʼamañchapjjarakispa. Wayn tawaqo, Supayajj jan wali munañanakamampi apayasiñamwa muni. ¿Kunanakas juchar jan purtʼasiñatak yanaptʼiristam? (1 Tes. 4:3, 4). Oraskäta ukhajja, kunjamas jikjjatasta uk Jehová Diosar yatiyam, chʼamsa mayirakim (Mat. 6:13). Ak amtapunim, Diosajj yanaptʼañwa muntamjja, janiw juzgañ munktamti (Sal. 103:13, 14). Jan walinakarojj janiw juma sapakejj saykatañamäkiti. Kunjamas jikjjatasta uk awkimaru jan ukajj taykamaruw yatiyañama. Uk lurañajj janiw faciläkiti, ukampis wali importantewa. Jumatï Biblia liytʼäta, wiñay yatichäwinakaparjam sarnaqarakïta ukhajja, Jehová Diosar kusisiykiri amtanakar puriñajj facilakïniwa, janiw taqe kunatakipunejj mä mandato necesitkätati. Ukhamatwa Diosar serviñan jiltaskatam uñachtʼayäta. w22.08 pág. 5 párrs. 10-12
Domingo 13 de octubre
Maynitejj jupankirinakat jan llakiskchejja, kuna yatichäwinakarutï jiwasajj creyktan ukjja apanukjjewa (1 Tim. 5:8).
Familia pʼeqtʼiri cristianonakatakejja, familiapar mantiniñajj mä jachʼa responsabilidadawa. Jumatï familia pʼeqtʼirïstajja, familiajar kunjamsa manqʼa churäjja, kunjamsa alquiler jan ukajj hipoteca ukanak pagäjja sasin inas llakista. Jan trabajon uñjasisajj janiw yaqha trabajo jikjjatañ puedkäti sasin inas amuysta. Janjamakiw kunatï jakañatak wakiski ukampik jakañ puedkäti sasin inas amuyaraksta. Supayajj uka toqenakat ajjsarayasajja, waljaniruw Jehová Diosar serviñat apaqawayi. Jehová Diosajj janis sapa mayni jiwasanakat llakiskaspa, familiasar mantiniñatak yanap munktan ukhajj janis yanaptʼkistaspa ukham amuyañaswa Supayajj muni. Supayan uka trampapar jaltʼsna ukhajja, janiw kunäkipansa trabajos jaytañ munksnati, trabajo jan aptʼasiñ laykojj Biblian wiñay yatichäwinakapsa pʼakintjjaraksnawa. w22.06 pág. 15 párrs. 5, 6
Lunes 14 de octubre
Kuntï suytʼasktan ukajja, kunjamtï mä anclajj barcor katjjäskejja, ukhamarakiw jakäwisar katjjasi. Ukajj phoqasipuniniwa, suma uttʼayatarakiwa (Heb. 6:19).
Jehová Diosajj “khuyaptʼayasiri, sinttʼasiri, pacienciani, wali munasiri ukhamarak jan jaytjasiri, arupar phoqeri” Diosawa (Éx. 34:6). Kunatï cheqapäki ukar munasir Diosarakiwa (Is. 61:8). Jiwasar tʼaqesir uñjasajj wal llakisi, uka tʼaqesiñanaksa wal chhaqtayañ muni. Ukatwa amtawayki uka tiempojj purinkani ukhajj ukanak chhaqtayani (Jer. 29:11). ¡Uka urun puriniñap walpun muntanjja! Ukatwa Jehová Diosar wal munastanjja. ¿Kuna razonatsa cheqa yatichäwinakar munasiraktanjja? Jakäwisanwa wal yanaptʼistu. Ak amuytʼañäni: jutïritak mä suytʼäwejj utjkistu ukajja, Bibliat yateqawayktan uka yatichäwinak taypinkiwa. Kunjamtï mä anclajj barcor katjjäskejja, ukhamarakiw Biblian yateqktan uka suytʼäwejj jan walinakan uñjasktan ukhajj sumak jikjjatasiñatak yanaptʼistu. Jichhürutak ajllita texton apóstol Pablojj uka toqet parlkäna ukhajja, alajjpachar sarañatak suytʼäwinïpki uka ajllit cristianonakatwa lupʼiskäna. Ukampis kuntï siskäna ukajja, paraisor tukuyat aka oraqen wiñayatak jakasiñ suytʼasipki uka cristianonakarojj yanaptʼarakiwa (Juan 3:16). Cheqas wiñayatak jakasiñ suytʼäwi utjatapajj jakäwisan wal yanaptʼistu. w22.08 págs. 14, 15 párrs. 3-5
Martes 15 de octubre
Janirak inti jalantkamajj coleratäpjjamti (Efes. 4:26).
Mayninakar confiyañatakejj munasiñaw yanaptʼistu. 1 Corintios capítulo 13 ukanjja, munasiñ toqet waljanakwa ayti, ukanakaw mayninakar jukʼamp confiyañatakisa jan ukajj wasitat confiyjjañatakis yanaptʼistani (1 Cor. 13:4-8). Versículo 4 ukanjja, “munasir jaqejj paciencianiwa, khuyapayasiriwa” sasaw sistu. Jehová Dios contra juchachasktan ukhas pacienciampiw jupajj uñjistu. Ukhamajj jilat kullakanakatï arunakapampi jan ukajj luratanakapampi colertʼaychistu jan ukajj chuym ustʼaychistu ukhajja, pacienciampiw jupanakar uñjañasa. Versículo 5 ukanjja, munasir jaqejj “janirakiw jankʼak coleraskiti. Kuna jan wal luratas janiw amjjäskiti” sasaw sarakistu. Kuna jan walinaktï jilat kullakanakajj lurapkistu ukanak janiw chuymar imjjäsiñasäkiti. Eclesiastés 7:9 textojj “jan jankʼakejj colerasimti” sasaw ewjjtʼistu. Maysa toqetjja, kunjamtï Jehová Diosajj jilat kullakanakasar uñjki ukham uñjañatakiw chʼamachasiñasa. Diosajj jupanakar wal munasi, janirakiw qhawqha kutis pantjasipjje uk mä listar qellqantkiti. Jiwasajj ukhamarakwa lurañasa (Sal. 130:3). Pantjasitanakap uñchʼukiñat sipansa, kunja suma chuymanïpjjesa uk uñjañatakiw chʼamachasiñasa (Mat. 7:1-5). w22.09 págs. 3, 4 párrs. 6, 7
Miércoles 16 de octubre
Wali llakkañ tiempow utjani (Dan. 12:1).
Daniel librojja, tukuy urunakan kunanakas nayraqat pasani, ukjjarojj kunanakas pasarakini ukwa mä qhawqhanak qhanañchistu. Daniel 12:1 textonjja, Miguelatwa parli, jupajj Jesucristowa. Jupajj Diosan ‘markap favoraw saytʼatäski’. Uka profecian nayrïr partepajja, 1914 maranwa phoqasiñ qalltjje, uka pachpa maranwa Jesucristojj Diosan Reinopan Reyit uttʼayatäjjäna. Ukampis Jesusajj ‘saytʼaskani’ ukhajja, “wali llakkañ tiempow utjani, mä markajj utjañ qalltkäna ukhat uka tiempokamajj janiw yaqhajj ukham utjkaniti” sasaw Daniel profetarojj qhanañchasïna. Uka ‘wali llakkañ tiempojja’, Mateo 24:21 texton ‘jachʼa tʼaqesiñ tiempot’ parlki ukampejj kikpakiwa. Jesusajj wali llakkañ tiemponwa saytʼasini, mä arunjja Armagedonanwa saytʼasini, jan ukajj Diosan markapar arjjatani. Apocalipsis libron walja jaqenakajj “jachʼa tʼaqesiñatwa mistunipjje” sasin siski ukajja, jupanakatwa parlaski (Apoc. 7:9, 14). w22.09 pág. 21 párrs. 4, 5
Jueves 17 de octubre
Khititejj naya contra juch lurki ukan sutipakwa nayajj librojat apsöjja (Éx. 32:33).
Uka textorjamajja, jakañ libror qellqat sutinakajj apsutäspawa jan ukajj borrsutäspawa, Jehová Diosajj lapizampikis qellqkaspa ukhamawa (Apoc. 3:5, nota). Jehová Diosajj uka libror sutinakas wiñayatak tintampi qellqantañapkamajja, chʼamachasiskakiñasawa. ¿Khitinakan sutinakapas uka libron qellqantatajja? Jesucristomp chik alajjpachan apnaqañatak ajllitäpki ukanakan sutinakapaw qellqantatajja. Kuntï apóstol Pablojj Filipos markankapkäna, jupamp chik servipkarakïna ukanakar siskäna ukarjamajja, Cristomp chik apnaqañatak invitatäpki uka ajllit cristianonakan sutinakapajj jakañ libron qellqantatäjjewa (Filip. 4:3). Ukampis sutinakapajj jakañ librot jan borrsutäñapatakejja, Jehová Diosar jan jitheqtas servisipkakiñapawa. Jupanakajj janïr jiwkasina jan ukajj janïr jachʼa tʼaqesiñ tiempo qalltkipanwa qhepïr sello katoqapjjani, ukhaw sutinakapajj jakañ libron wiñayatak qellqantatäjjani (Apoc. 7:3). w22.09 pág. 14 párr. 3; pág. 15 párrs. 5, 6
Viernes 18 de octubre
¡Khitinakatejj Diosan arunakap istʼapki phoqapkaraki ukanak kusisipjjpan! (Luc. 11:28).
Maynis wal gustkistu uka manqʼa phaytʼarapistaspa ukham sañäni. Ukampis wali apuratätas layku jan ukajj walja problemanakanïtas laykojja, janiw sum manqtʼasjjsnati, ukhamak mallantjjaraksna. Ukat manqʼañ tukuyjjasakiw apur apur manqtʼasitas amuyasjjsna. Manqʼa disfrutañatakejj kʼachitatak manqʼasiriskayäta sasaw saraksna. Biblia liyiñampejj niya ukhamarakiw pasistaspa. Wali apuratätas laykojja, kuntï Jehová Diosajj yatichañ munkistu uk disfrutañatakejj janiw tiempo apsusjjsnati. Ukhamajj Biblia liykasajj disfrutañatak tiempo apstʼasipjjañäni, ukatakejj kunanakas pasaski ukanak amuytʼañasawa, Biblian parlki uka jaqenakan arunakap istʼksnas ukham amuytʼañasawa, kuntï liyktan uka toqetsa lupʼiñasarakiwa. Taqe ukanaktï lurañäni ukhajja, jukʼamp kusisitäñäniwa. Jesusajj ‘suma phoqeri amuyasir esclavoruw’ jiwasar tiempopar manqʼa churañapatakejj encargawayi, ukhamajj Diosan arunakapamp suma chʼamañchtʼatätanwa (Mat. 24:45). Suma phoqeri esclavojj wakichtʼki taqe uka manqʼañanakatjja, Diosan amuytʼayat Qellqatanakaw jukʼamp wakiskirejja (1 Tes. 2:13). w22.10 págs. 7, 8 párrs. 6-8
Sábado 19 de octubre
Jupanak pachpar confiyasirinakan burlasitanakapampejj qʼala qaritäjjapjjtwa (Sal. 123:4).
Qhepa urunakanjja, walja burlasir jaqenakaw utjani sasaw Bibliajj qhanañchjjäna (2 Ped. 3:3, 4). Uka burlasir jaqenakajja, “jan wali munañanakapan qhepapwa” sarapjje (Jud. 7, 17, 18). ¿Jan uka burlasir jaqenakjamäñatakejj kunsa lursna? Taqe kunat quejasipki ukanakampejj janiw chikachasiñasäkiti (Sal. 1:1). Ukatakejj janiw kunanaktï apostatanakajj sapki qellqapkaraki ukanakar istʼañasäkisa ni liyipjjañasäkisa. Jiwasatï jan amuyasksnajja, facilakiw taqe kunat quejasjjsna, Jehová Diosatsa markap toqe instruccionanak churkistu ukanakats payachasiñ qalltjjsna. Ukhamar jan purtʼasiñatakejja, akham sasaw jisktʼasiñasa: “¿Machaq qhanañchäwinaka jan ukajj instruccionanak katoqasajj ukanak contra mä kuns parlapuntti? ¿Irpapkistu uka jilatanakan pantjasitanakap thaqapuntti?” sasa. Jiwasatï uka jan walinak jankʼak askichañäni ukhajja, Jehová Diosajj jiwasat wal kusisini (Prov. 3:34, 35). w22.10 pág. 20 párrs. 9, 10
Domingo 20 de octubre
Israelitanakajj janiw jumar istʼañ munapkätamti (Ezeq. 3:7).
Espíritu santow Ezequielarojj ‘jan istʼasiri, chuymanakapas qalarata’ judionakar predicañatak chʼam churäna. Jehová Diosajj jupar akham sänwa: “Ajanumsti jupanakan ajanupjam chʼollqhe tukuysma, paramsti jupanakan parapjam chʼollqhe tukuyaraksma. Paramjja diamante sat qaläkaspas ukham tukuyta, chʼollqhe qalat sipans jukʼamp chʼollqhe. Jan jupanakar ajjsaramti, uñnaqanakapajj jan jumar ajjsaraypanti” sasa (Ezeq. 3:8, 9). Jehová Diosajj akham sasinsa siskaspa ukhamänwa: “Judionakan jan istʼasirïpjjatap laykojj jan aynachtʼamti. Nayaw jumarojj chʼamanir tukuyäma” sasa. Ukat aksarojj Diosan espíritu santopaw Ezequielarojj kawkjantï predicañapäkäna uka lugaranakar irpäna. Ezequielajj akham sänwa: “Jehová Diosan amparapaw wali chʼamampi nayar irpaskitäna” sasa. Kunatï yatiyañapäkäna ukjja, profetajj mä semanatwa chuymapar katoqaskäna (Ezeq. 3:14, 15). Ukatjja, mä valle pampar saram sasaw Jehová Diosajj säna, ukanwa ‘Diosan espíritu santopajj jupjjar jutäna’ (Ezeq. 3:23, 24). Ezequielajj predicañ qalltañatak wakichtʼatäjjänwa. w22.11 págs. 4, 5 párrs. 8, 9
Lunes 21 de octubre
Jehová Dios Tata, ¿kunapachkamarak yanap mayiñatak artʼasinkakïmasti? ¿Kunapacharak istʼitätasti? ¿Kunatsa jaqe masipar tʼaqesiyirinakarojj ukhamak uñchʼukta? (Hab. 1:2, 3).
Habacuc profetajj walja jan waltʼäwinakanwa uñjasïna. Amuyatajja, Jehová Diosajj janiw nayat llakiskiti sasaw mä kutejj payachasjjäna. Ukatwa kunjamas chuymapan jikjjatasïna ukanak taqpach mä oracionan Jehová Diosar yatiyäna. Jehová Diosasti, jupat jan jitheqtiri uka serviripan chuymatpach orasitaparojj jaysänwa (Hab. 2:2, 3). Kunjamsa Jehová Diosajj markapar salväna uk amuykiptʼasajja, Habacuc profetajj wasitatwa kusisitäjjäna. Jehová Diosajj cheqpachapuniw nayat llakisi, kunayman yantʼanak aguantañatakis yanaptʼarakitaniwa sasaw confiyjjäna (Hab. 3:17-19). ¿Kunsa ukat yateqsna? Jan walinakan uñjaskäta ukhajja, Jehová Diosar orasim, kunjamsa chuymaman jikjjatasta uk jupar yatiyam, yanaptʼaps thaqarakim. Jehová Diosaw aguantañatakejj chʼam churätam, jan ukat payachasimti. Kunjamsa yanaptʼasktam uk yatisajja jukʼampiw jupar confiyjjarakïta. Kunanakatï Jehová Diosan jakʼapankaskakiñatak yanaptʼistani ukanak luraskakiñäni ukhajja, janiw kuna jan walinakasa ni payachasiñanakas Jehová Diosat apaqkistaniti (1 Tim. 6:6-8). w22.11 pág. 15 párrs. 6, 7
Martes 22 de octubre
Cheqpachapuniw nayajj jichhürun sissma: nayamp chikaw jumajj Paraisonkäta (Luc. 23:43).
Jesusasa ladopankkäna uka jan walinak lurir pä jaqenakasa tʼaqesisaw jukʼat jukʼat jiwasipkäna (Luc. 23:32, 33). Jan walinak lurir uka pä jaqenakajj Jesusat burlasipjjänwa (Mat. 27:44; Mar. 15:32). Ukampis jupanakat maynïrejj arrepentisïnwa. Jupajj akham sänwa: “Jesús, Reinomar mantjjäta ukhajj nayat amttʼasitätawa” sasa. Jesusasti, kuntï jichhürutak ajllita textojj siski uka arunakampiw jaysäna (Luc. 23:39-42). Kuntï Jesusajj jan walinak lurir jaqer siskäna ukajja, Paraison jakañajj kunjamänisa uk amuytʼañasatakiw yanaptʼistu. Uk amuytʼañatakejja, Salomón reyejj apnaqkäna uka tiempon kunjamsa sumankañajj utjäna uk amtañaw yanaptʼistani. Biblianjja, Jesusajj ‘Salomonat sipans jukʼamp jilïrit’ uñtʼatawa. Ukhamajj Jesusasa jupamp chik apnaqapkani ukanakasa, mä suma Paraisoruw aka oraq tukuyapjjani, janiw ukat payachasktanti (Mat. 12:42). ‘Yaqha ovejanakat’ uñtʼatäpki ukanakajja, Paraison wiñayatak jakañatakejj kunsa lurapjjañapa uk yateqapjjañapaw wakisini (Juan 10:16). w22.12 pág. 8 párr. 1; pág. 9 párr. 4
Miércoles 23 de octubre
Yanaptʼa mayiñatak arnaqasïta ukhajja, jupajj cheqpachapuniw jumat khuyaptʼayasini (Is. 30:19).
Jehová Diosajj wali atencionampiw oracionanakas istʼistu, ukat jankʼakiw jaysarakistu sasaw Isaiasajj säna. Ukat akham sarakïnwa: “Jumar istʼasinjja ukspachaw jaysarakïtam” sasa. Uka arunakarjamajja, alajjpachankir Awkisajj yanap munapki ukanakarojj janiw yanaptʼañatakikejj sarkiti, jan ukasti taqe chuymaw yanaptʼañ muni. Uk yatiñajja, kusisit aguantañatakiw yanaptʼistu. Jehová Diosajj sapa mayni jiwasanakan oracionanakas wali atencionampiw istʼi. ¿Kunatsa ukham sistanjja? Isaías capítulo 30 qalltanjja, Jehová Diosajj waljanit parlañatakejj ‘jumanaka’ sänwa, kuna laykutejj taqpach markaparuw parlaskäna. Ukampis versículo 19 ukanjja, maynit parlañatakejj ‘juma’ sasaw säna. Isaiasajj akham sänwa: “Janiw mayampis jumajj jachjjätati”, “jupajj cheqpachapuniw jumat khuyaptʼayasini”, ‘jumar jaysarakïtamwa’ sasa. Jehová Diosajj munasiri Awkisjamajja, sapa mayni jiwasanakatwa llakisi, jupa pachpaw oracionanakasarojj istʼi, jaysaraki (Sal. 116:1; Is. 57:15). w22.11 pág. 9 párrs. 5, 6
Jueves 24 de octubre
Asirunakjam chʼikïpjjam, palomanakjam suma chuymanïpjjarakim (Mat. 10:16).
Jarkʼatpachas cheqa yatichäwinak prediktan yaticharaktan ukhajja, wali kusisitätanwa sumankañs jikjjataraktanwa. Nayrïr patak maranakan judionakan autoridadanakapajj jan predicapjjañapatak apostolonakar mä orden churapjjäna ukhajja, apostolonakajj Diosaruw istʼapjjäna, janirakiw jupats jitheqtapkänti. Jupanakajj predicasipkakïnwa, wali kusisitäpjjarakïnwa (Hech. 5:27-29, 41, 42). Cheqas predicañajj jarkʼatäki ukhajja, wali amuyumpiw predicañasa. Jiwasatï predicañatak wal chʼamachasiñäni ukhajja, Jehová Diosar kusisiyasasa mayninakan salvasipjjañapatak suma yatiyäwinak yatiyasasa, sumankañwa jikjjatañäni. Sinti jan walinakan uñjaskasas sumankañ jikjjatsnawa. Ukhaman uñjasisajj ak amtañasawa: Jehová Diosajj churkistaspa uka sumankañwa muntanjja. Ukhamajj epidemianakajj sartki, mä akatjamat jan waltʼäwejj utjki, jan ukajj arknaqapkistu ukhajja, Jehová Diosar confiyapjjañäni. Diosan markapat janipun jitheqtapjjañäniti, kuna suma bendicionanaktï jutïritak jiwasar churañ arsuwayki ukanakat lupʼipjjañäni. Ukhamtï lurañänejja, “Diosan sumankañapajj” jiwasampïniwa (Filip. 4:9). w22.12 pág. 21 párrs. 17, 18
Viernes 25 de octubre
Machaq jaqëñampi isthapisipjjañamawa (Efes. 4:24).
Uk lurañatakejj wal chʼamachasiñasawa. Uñisisiñanaka colerasiñanaka apanukuñatakejj wal chʼamachasiñasarakiwa (Efes. 4:31, 32). ¿Kunatsa ukanak jaytañajj chʼamakïspa? Kuna laykutejj uka jan walinakarojj wali yatintatäsnawa. Cheqas Biblianjja, ‘coleratak sarnaqer jaqetwa’ parli (Prov. 29:22). Bautisasjjtan uka qhepatsa, inas jan wali jaqëñampi jan atipayasiñatakejj chʼamachasiñasajj wakisiskakchini (Rom. 7:21-23). Mä jan wal jaytañatak chʼamachasiskstan ukhajja, Jehová Diosajj istʼitaniwa yanaptʼarakitaniwa sasin jan payachasis orasiñäni (1 Juan 5:14, 15). Cheqas Jehová Diosajj janiw mä milagro toqejj uk chhaqtaykaniti, ukampis ukamp jan aynachtʼañasatakejj chʼamwa churistani (1 Ped. 5:10). ¿Kunjamsa mayisitasarjam lursna? Kunanaktï jaytawayktan ukar kuttʼañatak chʼamañchkistaspa ukanak janiw lurañasäkiti. Janirakiw amuyunakasans jan wali munañanakampejj apayasiñasäkiti (Filip. 4:8; Col. 3:2). w23.01 pág. 10 párrs. 7, 9, 10
Sábado 26 de octubre
Khititejj Diosar munaski ukajja, jilaparojj munasiñaparakiwa (1 Juan 4:21).
Mayninakar munasitasjja, taqe jaqenakar taqe chuym predicasaw uñachtʼaytanjja. Taqe kasta jaqenakaru, kunayman costumbren jaqenakaru, yatjjatatanakaru, jan yatjjatatanakaru, pobrenakaru, qollqeninakaruw prediktanjja. Ukhamatwa Jehová Diosan amtap phoqasiñapatakejj yanaptʼtanjja, “Diosajj taqe kasta jaqenakan salvasipjjañapa ukhamarak kunatejj cheqäki uk sum uñtʼapjjañapwa muni” (1 Tim. 2:4). Diosampir Cristompir munasitasjja, jilat kullakanakasar munasisaw uñachtʼayaraktanjja. Jupanakat taqe chuymaw llakistanjja, jan waltʼäwinakan uñjasipki ukhas yanaptʼaraktanwa. Mä munat familiarapas jan ukajj munat amigopas jiwjje ukhajj chuymachtʼtanwa, usutäpki ukhas visittanwa, llakitäpki ukhas yanaptʼañatakiw chʼamachasiraktanjja (2 Cor. 1:3-7; 1 Tes. 5:11, 14). Jupanakatakejj oraraktanwa, kuna laykutejj “cheqapar sarnaqer jaqen ruwtʼasitapajj wali chʼamaniwa” (Sant. 5:16). w23.01 págs. 28, 29 párrs. 7, 8
Domingo 27 de octubre
Maynit maynikam chʼamañchtʼasisipkakim (1 Tes. 5:11).
Utanak lurir mä jaqejja, tiempompejj jukʼamp sum lurañwa yatjje. Jiwasajj ukhamarakiw mayninakar jukʼamp sum chʼamañchtʼañ yateqsna. Jan walinakan uñjasipki uka jilat kullakanakar chʼamañchtʼañatakejja, kunjamsa Diosan servirinakapajj jan walinakan uñjasisajj aguantawayapjje ukwa jupanakar parltʼsna (Heb. 11:32-35; 12:1). Sumankañ utjañapatakejja, mayninakan suma luratanakapat parlapjjañäni. Sumankañ jan aptʼasipjjañäniti, mayninakamp jan waltʼayasiñäni ukhas jankʼak askichapjjañäni (Efes. 4:3). Biblian cheqa yatichäwinakapat jilat kullakanakar parlaskakiñäni, yanaptʼa munapkani ukhas yanaptʼaskakiñäni. Diosar serviñan aynachtʼatanakarus yanaptʼaskakiñäni, ukhamatwa Diosar jukʼamp confiyapjjañapatak yanaptʼañäni. Diosar jukʼamp confiyapjjañapatak jilat kullakanakasar yanaptʼtan ukhajja, chuymas chuyma ukat kusisitaw jikjjatastanjja. Utanakajj tiempompejj tukusjjakiwa, ukampis mayninakar chʼamañchtʼktan ukajj wiñayatakïspawa. w22.08 pág. 21 párr. 6; pág. 25 párrs. 17, 18
Lunes 28 de octubre
Jehová Dios pachpaw yatiñjja churi, uñtʼañas amuytʼañas lakapatwa juti (Prov. 2:6).
Kuntï Bibliat liyktan uk sum entiendiñatakejja, wali amuyumpi liytʼañaw wakisi, ukwa Jesusajj säna (Mat. 24:15). ¿Amuytʼasirïñajj kamsañs muni? Kunjamsa mä yatichäwejj yaqha yatichäwimp mayachtʼasi, kunansa uka yatichäwinakajj jan kikpäpkaraki ukanak amuytʼaña sañ muni. Kunatï jan fácil amuyañjamäki uk amuyaña sañ munaraki. Jesusan arunakaparjamajja, suma amuytʼasirïñaw kunanakatï pasaski ukanakajj Biblian profecianakaparjam phoqasiskatap amuyañatak yanaptʼistani. Amuytʼasirïñajj wali wakiskiripuniwa, ukhamatwa Biblia liytʼkasajj yanaptʼkir yatichäwinak jikjjatañäni. Diosaw servirinakaparojj amuytʼasirïñ churi. Ukatwa jupar orasisajj amuytʼasirïñatak yanaptʼa mayiñasa. Ukampis janiw orasiñakejj wakiskiti, jan ukasti kuntï liyktan uk kʼachitatwa amuykiptʼañasa, ukat kunjamsa kuntï yatktan ukampejj mayachtʼasi ukwa amuytʼañasaraki. Biblian utjki uka sarnaqäwinakajj kamsañs muni uk amuytʼañatakiw chʼamachasiñasa, kunjamsa liytʼktan ukarjamajj sarnaqsna uksa amuytʼarakiñasawa (Heb. 5:14). Wali amuyump Biblia liytʼasajja, sapa kutiw kuntï liytʼktan uk jukʼamp sum amuyjjañäni. w23.02 pág. 10 párrs. 7, 8
Martes 29 de octubre
Jupïpanwa jakasktanjja, sarnaqasktanjja, utjaskaraktanjja (Hech. 17:28).
Amigomas mä uta regalkiristam ukham amuytʼañäni, uka utan pinturapajj janiw sumäjjeti, yaqhep cheqanakas kʼakʼatarakiwa, ukhamäkchisa uka utajj millón millón dolaranakaw cuesti. ¿Janit uka ut wali valoranit uñjkasma, cuidkarakisma? Jehová Diosajj ukhamarakiw wali valorani mä regalo churistu: ukajj jakañ vidawa. Niyakejjay Jehová Diosajj jakañ vidas wali valoranit uñjchejja, Yoqaparuw sacrificiot jiwas layku churäna (Juan 3:16). Jehová Diosaw ‘jakañ vida churirejja’ (Sal. 36:9). Apóstol Pablos ukhamwa amuyarakïna, jupajj akham sänwa: “Jupïpanwa jakasktanjja, sarnaqasktanjja, utjaskaraktanjja” sasa (Hech. 17:25, 28). Ukatwa jakäwejj Diosan regalopawa sasin sissna. Kunanakatï jakañasatakejj munaski ukanakwa Diosajj munasiñat churistu (Hech. 14:15-17). Ukampis janiw jakaskakiñasatakejj milagronak lurkaniti, jan ukasti kʼumaräskakiñatakisa jupar serviskakiñatakis jiwasan chʼamachasiñaswa muni (2 Cor. 7:1). w23.02 pág. 20 párrs. 1, 2
Miércoles 30 de octubre
Kunanaktï nayajj sisksma taqe ukanak mä libror qellqañamawa (Jer. 30:2).
¡Jiwasar Biblia churatapat walpun Jehová Diosar yuspärtanjja! Jehová Diosajj Biblia toqew yatiñan ewjjtʼanak churistu, ukanakaw jan waltʼäwinakan uñjasktan ukhajj kunsa lursna uk yatiñatak yanaptʼistu. Jutïritakis mä suma suytʼäwi churarakistu. Jukʼampis Jehová Diosajj Biblia toqew jupajj kunjam chuymanisa uk qhanañchistu. Jupajj kunjam chuymanisa uk lupʼiñajja, chuymarupuniw purtʼistu. Ukhamatwa jupar jukʼamp jakʼachastanjja, amigoparakïtanjja (Sal. 25:14). Jehová Diosajja, jaqenakajj jupar uñtʼapjjaspa ukwa muni. Nayra tiemponjja, samkanaka, visionanaka, angelanak toqew jupjjat jaqenakar yatiyäna (Núm. 12:6; Hech. 10:3, 4). Ukampis janitï taqe ukanakajj qellqaskaspäna ukhajja, janiw ukanakat yatjjatañ puedkasänti. Ukatwa Jehová Diosajj mä qhawqha chachanakar “mä libror” qellqayäna, ukhamat kuntï jupajj yatiñas munki uk yatiñasataki. Niyakejjay ‘cheqpach Diosan thakipajj perfectöchejja’, kuntï Diosajj Bibliar qellqaykäna ukar confiysnawa, wali valoranirakiwa (Sal. 18:30). w23.02 pág. 2 párrs. 1, 2
Jueves 31 de octubre
Katoqañat sipansa churañanwa jukʼamp kusisiñajj utji (Hech. 20:35).
Yanaptʼkiristam uka amtanakar puriñamawa. Ukanakajja Diosar jukʼamp confiyañataki, suma cristianöñatak yanaptʼkiristam ukanakawa (Efes. 3:16). Ukatakejj sapa kutiw Bibliat yatjjatasma, sapürurakiw Biblia liytʼasma (Sal. 1:2, 3). Ukatjja jukʼampiw Jehová Diosar chuymatpach orarakisma. Inas kusistʼañanak wali amuyumpi ajlliñamächini, tiempo jan ina chʼusar aptʼasiñsa yateqañamächini (Efes. 5:15, 16). Mayninakar yanaptʼasajj Diosar serviñanwa jiltarakïta. Inas usut jilat kullakanakaru jan ukajj jilïrinakar lurañanakamp yanaptʼchisma, jan ukajj inas celularapampi tabletapampi yanaptʼarakchisma. Khitinakatï Diosar jan uñtʼapki ukanakar Reinon suma yatiyäwinakap yatiyasaw munasitam uñachtʼayarakisma (Mat. 9:36, 37). Ukatjja precursor regularata, Betelana jan ukajj construccionan serviñwa amtasma. w22.08 págs. 6, 7 párrs. 16, 17