Referensi tu Parpunguan Hangoluan dohot Pangkobasion Na Laho Diparsiajari
7-13 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL ULAON NI APOSTEL 21-22
“Sai Lomo ni Roha ni Jahowa ma na Saut”
bt-IN 177-178 ¶15-16
“Sai Lomo ni Roha ni Jahowa ma na Saut”
15 Tingki rap tading si Paulus dohot si Pilippus, adong ma ro sasahalak na sangap goarna, i ma si Agabus. Sude angka halak na di jabu i mamboto molo si Agabus on sahalak panurirang. Hea do disurirangkon ibana na laho masa haraparon di pamarentaon ni si Klaudius. (Ul. 11:27, 28) Ra, sungkun-sungkun do roha ni angka halak jala didok, ‘Boasa ro si Agabus on? Barita aha do na laho paboaonna?’ Huhut diida nasida, dibuat si Agabus ma ikat pinggang ni si Paulus. Ikat pinggang on sian kain na ganjang jala boi dipangke laho manimpan hepeng dohot barang na asing. Dung i didok ibana ma, “On ma hata na didok marhite tondi parbadia, ‘Songon on ma talion ni halak Jahudi na di Jerusalem nampuna ikat pinggang on, jala pasahaton ni nasida ma ibana tu bangso na asing.’” (Ul. 21:11) Songgot do roha ni angka halak tingki mambege i.
16 Surirang i patuduhon ingkon laho do si Paulus tu Jerusalem. Jala ala marurusan tu halak Jahudi do ibana disi, “pasahaton ni nasida ma ibana tu bangso na asing”. Gabe songgot do roha ni angka halak mambege surirang i. Songon na disurat si Lukas, “Dung hubege hami hata i, rap ma hami dohot angka dongan na disi mangelek-elek si Paulus asa unang laho ibana tu Jerusalem. Dung i didok si Paulus ma, ‘Boasa tumatangis hamu jala boasa naeng bahenonmu gale rohangku? Ai ndang holan tartali, mate pe di Jerusalem nunga rade ahu ala ni Tuan Jesus.’ ”—Ul. 21:12, 13.
bt-IN 178 ¶17
“Sai Lomo ni Roha ni Jahowa ma na Saut”
17 Rimangi ma situasi on. Angka dongan, dohot si Lukas mangelek-elek si Paulus asa unang laho. Adong do piga-piga na tangis. Diboto si Paulus ala holong do roha ni nasida. Alai didok ibana gabe ‘gale rohana’ dibahen nasida. Manang molo di hata Junani, boi do lapatanna “malala ate-atena”. Alai didok roha ni si Paulus, ingkon laho do ibana. Ndang gabe sundat ibana laho nang pe dielek-elek, songon tingki ibana dielek-elek angka dongan na di Tirus. Gariada, dipatorang ibana do tu nasida boasa ingkon laho ibana. Mansai barani jala togu do si Paulus on! Songon Jesus, marsitutu do ibana asa laho tu Jerusalem. (Heb. 12:2) Sasintongna, ndang olo si Paulus mate. Alai tung pe ingkon mate, sada hasangapon do i di ibana ala boi tongtong gabe sisean ni Jesus Kristus.
bt-IN 178 ¶18
“Sai Lomo ni Roha ni Jahowa ma na Saut”
18 Aha do na didok angka dongan i? Didok, “Ala ndang tarbahen hami be manang aha laho mangorai, ndang hupaksa hami be ibana. Alai hudok hami ma, ‘Sai lomo ni roha ni Jahowa ma na saut.’” (Ul. 21:14) Diargai nasida do keputusan ni si Paulus. Ndang diorai nasida be si Paulus laho tu Jerusalem. Nang pe tarpaksa, ditangihon nasida do si Paulus ala diboto nasida ingkon saut do sangkap ni Jahowa. Ingkon laho do si Paulus tusi nang pe ingkon mate. Boi do togu rohana laho mangadopi i, molo angka dongan ndang mambahen gale rohana.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
bt-IN 184-185 ¶10-12
“Tangihon Hamu ma Jolo Hatorangankon”
10 Nang pe songon i, diantusi si Paulus do songon dia pangkilalaan ni angka halak na olo dope mangulahon hasomalan ni halak Jahudi. Umpamana, songon mangulahon ari Sabbat jala marpantang tu piga-piga sipanganon. (Rom 14:1-6) Ndang dibahen si Paulus aturan taringot sunat. Disuru ibana pe disunat si Timoteus, asa unang curiga do halak Jahudi tu si Timoteus, ala halak Junani bapakna. (Ul. 16:3) Lomo ni sasahalak do mamillit laho disunat manang ndang. Didok si Paulus do tu angka halak di Galatia, “Ndang ringkot disunat manang na ndang. Alai na rumingkot haporseaon na dipatudu marhite holong i.” (Gal. 5:6) Jadi ndang denggan molo adong halak na marpandapot ingkon disunat do asa tongtong di bagasan uhum, jala asa las roha ni Jahowa. Na gale do haporseaonna molo marpandapot songon i.
11 Alani i, nang pe ndang tutu barita i, tong do ndang lomo roha ni halak Kristen Jahudi mambege i. Jadi, disuru angka sintua ma si Paulus mangulahon on, “Adong do dison opat halak baoa naung marjanji tu Debata. Laho ma ho rap dohot nasida, bahen hamu ma ulaon paiashon diri jala garar ma na porlu tusi, asa digusting nasida obuk ni nasida. Dung i botoon ni sude halak ma na so toho barita na binege ni nasida taringot tu ho, ai diihuthon ho do Patik i.”—Ul. 21:23, 24.
12 Boi hian do didok si Paulus, halak Kristen Jahudi na fanatik i do na sala, ndang ibana. Alai, ditangihon ibana do nasida, alana ndang maralo tu prinsip i. Jala hea do disurat ibana, “Ndang huihuthon Patik ni si Musa, alai molo rap ahu dohot halak na mangihuthon patik i, gabe songon halak na mangihuthon patik i ma ahu, asa boi huurupi nasida.” (1 Kor. 9:20) Jadi, olo do si Paulus mangihuthon tudu-tudu ni angka sintua na di Jerusalem jala “mangihuthon patik i”. Gabe sitiruan na denggan do on di hita saonari. Taihuthon ma tudu-tudu na dilehon angka sintua. Jala unang mangkaringkothon lomo ni rohanta sandiri.—Heb. 13:17.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Ul 22:16
paias ma dirim sian angka dosam marhite manjou goar ni Jesus: Manang “paias ma dirim sian angka dosam jala jou ma goar ni Jesus”. Sasahalak dipaias sian angka dosana ndang na marhite pandidion di bagasan aek. Alai marhite manjou goar ni Jesus do. Lapatanna, ingkon marhaporseaon do ibana tu Jesus jala dipatudu ibana ma haporseaonna i marhite dohot tu ulaon marbarita.—Ul 10:43; Jak 2:14, 18.
14-20 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL ULAON NI APOSTEL 23-24
“Ditudu Sibahen Hagunturon dohot Hagaoron”
bt-IN 191 ¶5-6
“Pos ma Roham!”
5 Pas do di tingkina pangurupion i. Marsogotna i, adong ma lobi sian 40 baoa halak Jahudi na ‘marsangkap laho mambunu si Paulus jala marsumpa ma nasida na so jadi mangan manang minum saleleng so dibunu nasida si Paulus’. “Marsumpa” do nasida, na patuduhon marsitutu do nasida asa boi pamatehon si Paulus. Didok nasida molo ndang saut sangkap ni nasida i, gabe hona bura do annon nasida. (Ul. 23:12-15) Jadi dipangido nasida ma asa diboan muse si Paulus tu Sanhedrin, laho patorangkon parsoalanna asa lam tangkas. Hape na tinuju ni nasida, asa boi do bunuon ni nasida si Paulus tingki di dalan. Satolop do angka sintua ni malim dohot pangituai tu rencana ni nasida i.
6 Dibege bere ni si Paulus ma taringot sangkap ni nasida i, jala dipaboa ma tu si Paulus. Dung i, disuru si Paulus ma asa dipaboa ibana i tu perwira ni tentara Rom, i ma si Klaudius Lisias. (Ul. 23:16-22) Ndang dipaboa ise goar ni bere ni si Paulus i. Alai, tontu las do roha ni Jahowa tu ibana. Saonari pe, las do roha ni Jahowa tu angka donganta na poso na barani mangurupi naposo ni Jahowa, jala na so mangkaringkothon diri sandiri ala mangkaringkothon ulaon Harajaon.
bt-IN 192 ¶10
“Pos ma Roham!”
10 Di Kaesarea, ‘ditahan ma si Paulus di istana ni si Herodes’ paimahon ro halak na manudu ibana sian Jerusalem. (Ul. 23:35) Dungkon lima ari, ro ma si Ananias sahalak Sintua ni Malim, si Tertullus sahalak pengacara, dohot punguan ni angka pangituai. Parjolo, dipuji si Tertullus ma si Feliks alani sude naung dibahen ibana tu halak Jahudi. Dibahen ibana pe songon i, asa lomo do roha ni si Feliks tu ibana. Dung i, didok si Tertullus ma taringot si Paulus, “Sibahen hagunturon do baoa on. Gaor do dibahen ibana sude halak Jahudi di saluhut portibi on. Jala ibana do pamimpin ni sekte ni halak Nasaret. Dohot do muse bagas joro naeng ramunanna, gabe hutangkup hami ma ibana.” Gabe “dohot ma angka halak Jahudi mandok songon i, patuduhon na sintong do sude na pinatorang ni si Tertullus i”. (Ul. 24:5, 6, 9) Ditudu do si Paulus sibahen hagunturon, pamimpin ni sekte na berbahaya jala mambahen ramun bagas joro. Olo do gabe dipamate si Paulus alani on.
bt-IN 193-194 ¶13-14
“Pos ma Roham!”
13 Tatiru ma si Paulus on tingki hita ingkon mangadopi pamarenta, ala ditudu nunga mambahen gaor, mangalo pamarenta, manang ditudu dohot tu “sekte berbahaya”. Ndang olo si Paulus mamuji-muji, asa las roha ni gubernur i, songon na dibahen si Tertullus. Sabar do si Paulus jala tongtong do diargai ibana nasida. Denggan jala tangkas do dipaboa ibana hatoranganna. Didok si Paulus, ndang ro “halak Jahudi na sian Provinsi Asia” na manudu ibana mambahen ramun bagas joro. Jala, ingkon begeonna do jolo aha na didok nasida taringot ibana.—Ul. 24:18, 19.
14 Na umringkot, barani do si Paulus paboahon haporseaonna. Barani do ibana paboahon taringot haheheon, na gabe parsoalan tingki ibana mangadopi Sanhedrin. (Ul. 23:6-10) Tangkas do dipatorang si Paulus pangkirimon taringot haheheon. Alana laho paboahon taringot Jesus naung dipahehe sian angka naung mate do ibana. Jala i do na so boi tarjalo angka musuna. (Ul. 26:6-8, 22, 23) Jadi sasintongna parsoalan on taringot haheheon, manang haporseaon taringot Jesus naung dipahehe.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Ul 23:6
halak Parise do ahu: Piga-piga halak disi nunga mananda ise si Paulus. (Ul 22:5) Jadi, tingki didok si Paulus halak Parise do angka ompungna, diantusi nasida do molo ibana paboahon na pinompar ni halak Parise do ibana. Diantusi nasida do ndang na mangkarangi si Paulus, alana angka halak Parise sian Sanhedrin mamboto nunga gabe halak Kristen be si Paulus. Jadi tingki didok si Paulus ibana halak Parise, na manaringoti taringot keluargana do ibana. Jala didok ibana do ibana halak Parise ndang halak Saduse, ala ibana manaringoti haporseaon ni halak Parise taringot haheheon. Jadi, dilului ibana do aha na sarupa sian ibana dohot halak Parise na adong disi. Na tinujuna, asa adong piga-piga sian anggota Sanhedrin i na gabe lomo mambege hatoranganna. (Ul 23:7-9) Sarupa do hatorangan na dipaboa ibana di Ul 23:6 on tu hatorangan na dilehon ibana tingki di jolo ni Raja Agrippa. (Ul 26:5) Tingki dibahen ibana surat tu angka halak Kristen na di Pilippi, ditaringoti ibana do muse taringot ibana pinompar ni halak Parise. (Plp 3:5) Ringkot do dipaboa ibana i di suratna, alana adong do piga-piga halak Parise hian naung gabe halak Kristen, songon na dipaboa di Ul 15:5.—Ida ma hatorangan taringot Ul 15:5.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Ul 24:24
Drusila: Boru na patoluhon jala na siampudan sian si Herodes Agrippa I, na disurat di Ul 12:1. Hira-hira taon 38 M ma ibana tubu. Itona, i ma si Agrippa II, kakakna i ma si Bernike. (Ida ma hatorangan taringot Ul 25:13 dohot Kamus ni Bibel, taringot “Herodes”.) Suamina na paduahon do gubernur Feliks. Suamina na parjolo i ma raja Siria, si Azizus sian Emesa, alai ujungna sirang do nasida. Dung i, muli ma ibana tu si Feliks hira-hira taon 54 M, tingki ibana marumur hira-hira 16 taon. Ra, dohot do ibana mangida si Paulus tingki mangkatai di jolo ni si Feliks “taringot tu marpangalaho na denggan, mangarajai diri dohot ari panguhuman di ari na naeng ro”. (Ul 24:25) Tingki si Feliks digantihon gubernur Festus, ndang dipalua si Feliks si Paulus “ala naeng mambuat roha ni halak Jahudi”. Ra, tong do ibana naeng pasonangkon roha ni istrina na halak Jahudi.—Ul 24:27.
21-27 JANUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL ULAON NI APOSTEL 25-26
“Naik Banding ma si Paulus tu Kesar jala Marbarita tu Raja Herodes Agrippa”
bt-IN 198 ¶6
“Naik Banding ma Ahu tu Kesar!”
6 Ala lomo roha ni si Festus mambahen las roha ni halak Jahudi tu ibana, boi do on mambahen si Paulus gabe dipamate. Didok ibana ma tu si Festus, “Di jolo ni kursi paruhuman ni Kesar do ahu nuaeng jongjong, antong dison ma ahu diadili. Ndang adong na sala hubahen tu halak Jahudi jala tangkas do i diboto damang. . . . Naik banding ma ahu tu Kesar!” Molo sasahalak na diadili mandok songon i, somalna ingkon saut do i. Jadi, didok si Festus ma, “Ala dipangido ho naik banding tu Kesar, borhat ma ho tu Kesar.” (Ul. 25:10-12) Tatiru ma cara ni si Paulus on. Molo dibahen angka musu “uhum na so tigor”, dipangke Sitindangi Ni Jahowa do hakna secara hukum tingki adong na manggugai ulaon marbarita.—Ps. 94:20, Bibel siganup ari.
bt-IN 198-201 ¶10-16
“Naik Banding ma Ahu tu Kesar!”
10 Diargai si Paulus do raja Agrippa, jala mandok mauliate do ibana ala nunga dilehon tingki tu ibana laho paboahon hatoranganna. Diangkui ibana, diboto raja i do sude hasomalan dohot parsoalan na adong di halak Jahudi. Dipaboa ibana ma tu si Agrippa taringot ngoluna najolo, “Sian sekte Parise hian do ahu. Jala diboto damang do, gumodang do aturan ni sekte on sian sekte ni halak Jahudi na asing.” (Ul. 26:5) Ala halak Parise do najolo si Paulus, mangkirim do ibana asa ro Messias. Jala saonari nunga gabe halak Kristen be ibana. Barani do ibana paboahon, Jesus Kristus i do Messias na dipaima-ima. Sarupa do na dihaporseai si Paulus dohot halak na mangalo ibana. Porsea do nasida na laho digohi Debata ma janjina tu angka ompu ni nasida. Alani haporseaon i ma umbahen na diadili si Paulus tingki i. Dung dipaboa si Paulus hatoranganna i, gabe lomo ma roha ni si Agrippa mamboto muse hatorangan na asing.
11 Dicaritahon si Paulus ma songon dia ibana najolo maradophon halak Kristen. Didok ibana, “Najolo, hupingkir hian do ingkon bahenonku nasa gogongku laho mangalo siihuthon Jesus halak Nasaret i. . . . Alani sogo ni rohangku, laho do ahu tu angka kota na asing mangalelei nasida.” (Ul. 26:9-11) Ndang na ditamba-tambai si Paulus hatana i. Godang do halak mamboto, kejam do ibana najolo tu halak Kristen. (Gal. 1:13, 23) Gabe sungkun-sungkun ma roha ni si Agrippa, ‘Boasa boi gabe muba halak sisongon on?’
12 Dialusi si Paulus ma, “Borhat ma ahu tu Damaskus dung dapothu surat huaso sian malim kepala. Di tonga ari, tingki di pardalanan ahu ale rajanami, huida ma sinondang na mansai tiur, na umtiur sian mata ni ari. Marsinondang ma i sian langit tu humaliangku dohot tu humaliang ni angka na mandongani ahu. Dabu ma hami sude tu tano, dung i hubege ma soara di bahasa Heber na mandok, ‘Saulus, Saulus, boasa dibahen ho na hansit tu ahu? Ho sandiri do na susa molo sai dialo ho ahu.’ Alai husungkun ma, ‘Ise do ho Tuan?’ Dialusi Tuan i ma, ‘Jesus do ahu, na pinaporsuk-porsukmi.’”—Ul. 26:12-15.
13 Andorang so masa i, songon na ‘disipaki si Paulus do tungkot bosi’. Dos songon pinahan na gabe luka ala disipaki ujung ni tungkot na tajom, suang songon i ma si Paulus na gabe sega partondionna ala mangalo sangkap ni Debata. Ala dipatudu Jesus dirina tingki naeng laho si Paulus tu Damaskus, gabe muba ma si Paulus.—Joh. 16:1, 2.
14 Muba ma sude parngoluon ni si Paulus. Didok ibana ma tu si Agrippa, “Alani i ma huoloi parnidaan na sian banua ginjang i, ale Raja Agrippa. Parjolo ma i tu halak na di Damaskus, dung i tu halak na di Jerusalem, tu sude luat Judea dohot tu angka bangso na asing. Hubaritahon do asa muba nasida, asa mulak nasida tu Debata jala diulahon angka ulaon na patuduhon hamubaon ni roha.” (Ul. 26:19, 20) Saleleng martaon-taon, diulahon si Paulus do tugas na dilehon Jesus tu ibana tingki parnidaan i. Aha ma hasilna? Godang halak na manjangkon barita na uli sian si Paulus, gabe muba sian pangalaho na so denggan. Gabe sisomba Debata ma nasida. Gabe halak na burju, unduk tu pamarenta jala gabe siboan dame.
15 Alai ndang marguna angka laba ni barita na uli i tu angka halak na sogo mangida si Paulus. Didok si Paulus ma, “Alani i do ditangkup halak Jahudi ahu di bagas joro jala naeng bunuon ni nasida ahu. Alai marhite pangurupion ni Debata, gabe boi ma ahu marbarita tu halak na sangap dohot na so sangap sahat tu sadari on.”—Ul. 26:21, 22.
16 Ala halak Kristen do hita, ingkon ‘rade do hita mangalusi sude halak na manungkun hita taringot tu pangkirimonta’. (1 Ptr. 3:15) Jadi tingki paboahon haporseaonta tu angka panguhum dohot pamarenta, porlu do tatiru cara ni si Paulus tingki mangkatai tu si Agrippa dohot si Festus. Lambok ma paboa songon dia hasintongan sian Bibel mambahen lam denggan ngolunta dohot ngolu ni halak na manjangkon barita na uli. Molo taulahon i, ra boi do i mambahen angka parhuaso gabe mangargai haporseaonta.
bt-IN 202 ¶18
“Naik Banding ma Ahu tu Kesar!”
18 Alai songon on ma alus ni si Paulus tu gubernur, “Ndang na rintik ahu, ale Festus na pinarsangapan. Sintong do na hudok on jala waras do ahu. Tangkas do diboto ho taringot tusi ale Raja Agrippa, alani i do ahu barani paboahon i tu ho. . . . Ale raja Agrippa, dihaporseai ho do na Sinurat ni Angka Panurirang? Ninna rohangku dihaporseai damang do i.” Dialusi si Agrippa ma, “Tongkin nai bahenonmu nama ahu gabe halak Kristen.” (Ul. 26:25-28) Ndang taboto sian rohana do manang na ndang hata ni si Agrippa i. Alai taboto ma, mangkorhon do hatorangan ni si Paulus tu raja i.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Ul 26:14
molo sai disipaki ho tungkot bosi: Tungkot bosi, i ma alat na dipangke laho mangiring-iring pinahan. (Pangh 3:31) Hata ‘disipaki tungkot bosi’ sasintongna umpasa ni halak Junani do. Umpasa i manggombarhon sada lombu na so olo diiring-iring, jala sai disipaki lombu i do tungkot bosi i. Alani i, gabe luka do lombu i. Dos songon i ma si Paulus andorang so gabe halak Kristen. Dialo ibana do angka sisean ni Jesus, hape na dilinggomi Jahowa do nasida. On boi do mambahen si Paulus gabe rugi. (Bandingkon tu Ul 5:38, 39; 1Tim 1:13, 14.) Di Pjm 12:11, tungkot on manggombarhon poda ni halak na marbisuk na mangonjar roha ni sasahalak asa mangulahon i.
Kamus ni Bibel
Tungkot bosi. Tungkot na ganjang jala adong bosi na pinsur di ujungna. Somal do dipangke partani tungkot on palaohon binatang. Hata ‘mangalo ahu’ di buku Ulaon dibuat sian hata “molo sai disipaki ho tungkot bosi”. Hata on dibuat sian hasomalan ni lombu na sai mangalo tu parmahan jala sai manipaki tungkot ni parmahan i, nang pe gabe hansit dihilala lombu i. Tungkot manggombarhon poda ni angka halak na marbisuk na manjujui angka halak na manangihon asa mangihuthon poda i.—Ul 26:14, surat na di toru; Pangh 3:31.
w03-IN 15/11 16-17 ¶14
Mangurupi Halak Manjangkon Barita Harajaon
14 Diboto si Paulus, halak Jahudi do si Agrippa. Adong do parbinotoanna taringot halak Jahudi. Jadi, i ma na dipangke si Paulus laho mangurupi si Agrippa asa mangantusi molo barita na dipaboa ibana “i ma angka na laho masa songon na Sinurat ni Angka Panurirang dohot na sinurat ni si Musa. Ai dipaboa do di angka surat i” taringot Messias naung mate jala dipahehe. (Ulaon ni Apostel 26:22, 23) Disungkun si Paulus ma tu si Agrippa, “Ale raja Agrippa, dihaporseai ho do na Sinurat ni Angka Panurirang?” Gabe bingung ma si Agrippa laho mangalusi. Molo didok ibana ndang porsea ibana tu panurirang, gabe dirimpu halak ma na so maragama Jahudi be ibana. Alai, molo satolop ibana tu hata ni si Paulus i, gabe hira na mangangku halak Kristen ma ibana. Alai, marbisuk do si Paulus. Ibana sandiri ma na mangalusi. Didok ibana, “Ninna rohangku dihaporseai damang do i.” Aha ma alus ni si Agrippa? Didok ibana ma, “Tongkin nai bahenonmu nama ahu gabe halak Kristen.” (Ulaon ni Apostel 26:27, 28) Nang pe ndang tutu si Agrippa gabe halak Kristen, alai hata ni si Paulus i mangkorhon do tu rohana.—Heber 4:12.
28 JANUARI–3 FEBRUARI
ARTA NA ARGA NA ADONG DI BIBEL ULAON NI APOSTEL 27-28
“Si Paulus Marlayar tu Rom”
bt-IN 208 ¶15
“Ndang Adong Manang na Ise sian Hita na Mate”
15 Ra, nunga dipaboa si Paulus taringot “janji na binahen ni Debata” tu angka halak na di kapal i. (Ul. 26:6; Kol. 1:5) Saonari dipaboa si Paulus ma boasa ingkon pos roha ni nasida na malua do nasida tingki lonong kapal i. Didok ibana, “Na bodari, jongjong do di lambungku suru-suruan ni Debata . . . , jala ninna ma, ‘Unang ho mabiar Paulus. Ingkon jongjong do ho di jolo ni Kesar. Alani asi ni roha ni Debata tu ho, malua do sude donganmu na sakapal i.’” Didok si Paulus muse tu nasida, “Alani i, pos ma rohamuna angka dongan, ai porsea do ahu bahenon ni Debata do songon na nidokna i. Nang pe songon i, kandas nama kapal on di sada pulo.”—Ul. 27:23-26.
bt-IN 210 ¶18, 21
“Ndang Adong Manang na Ise sian Hita na Mate”
18 Sahat ma nasida di Pulo Malta, sabola selatan ni Sisilia. (Ida ma kotak “Malta—Didia do I?”) “Mansai burju do penduduk ni pulo i” jala diurupi do nasida. (Ul. 28:2) Ala ro udan jala mansai ngali, dipagalak halak na di pulo i ma api, asa unang be ngali-ngalian nasida. Gabe las ma daging ni nasida, jala masa ma tanda halongangan tingki i.
21 Adong ma sahalak na mora na tading di pulo i, goarna si Publius. Ra, pejabat ni Rom do ibana di Malta. Didok si Lukas do molo ibana “sahalak na sangap di pulo i”. Adong do tarsurat gelar i di dua tulisan kuno na didapot di Pulo Malta. Ditogihon si Publius do si Paulus dohot angka donganna tu jabuna saleleng tolu ari. Jala tingki i, marsahit do bapak ni si Publius. Dipaboa do aha sahitna. Disurat si Lukas, “peak do amang ni si Publius di podoman ala mohop dohot disentri”. Jadi, martangiang ma si Paulus jala diampehon ma tanganna tu bapak ni si Publius, jala malum ma bapakna i. Ala diida halak tanda halongangan i, marroan ma angka halak mamboan na marsahit laho dipamalum. Ala las roha ni nasida, dilehon nasida ma sude na dihaporluhon si Paulus dohot angka donganna.—Ul. 28:7-10.
bt-IN 213 ¶10
Paboahon Barita na Uli
10 Dung sahat punguan i tu Rom, “diloas do si Paulus tading sahalakna dohot sahalak tentara na manjaga ibana”. (Ul. 28:16) Somalna asa unang lari sahalak tahanan, dirante ma sada tanganna. Jala ujung ni rante na sada nai, diikathon ma tu penjagana i. Alai nang pe songon i, ndang boi rante i mambahen sip si Paulus. Alana sahalak parbarita na uli do ibana. Jadi dung tolu ari ibana maradi, dijou ibana do angka halak Jahudi na sangap. Dipatandahon ma dirina, jala dipaboa ma barita na uli.
Mangalului Arta na Adong di Bibel
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Ul 27:9
marpuasa di Ari Pardamean: Manang “marpuasa di musim gugur”. Lit., “puasa”. Hata Junani na diterjemahon gabe “puasa”, lapatanna i ma sada puasa na diparentahon di Patik ni si Musa, i ma puasa di tingki Ari Pardamean. Goarna Yom Kippur (bahasa Heber, yohm hakkippurim, “ari parlinggoman”). (3Mus 16:29-31; 23:26-32; 4Mus 29:7; ida Kamus ni Bibel, “Ari Pardamean”.) Hata “paunduhonmuna rohamuna” di Ari Pardamean, lapatanna i ma sada ulaon laho mangarajai diri, tarmasuk ma marpuasa. (3Mus 16:29) Hata marpuasa na disurat di Ul 27:9 patuduhon, sada ulaon laho mangarajai diri di Ari Pardamean i ma marpuasa. Ari Pardamean on, di ujung ni bulan September manang di mula ni bulan Oktober.
Hatorangan sian nwtsty-E taringot Ul 28:11
Angka Anak ni Zeus: Hombar tu cerita ni halak Junani dohot halak Rom, “Angka Anak ni Zeus” (bahasa Junani, Dioskouroi), i ma si Kastor dohot si Poluks. Kembar do nasida, jala omakna i ma si Leda Ratu Sparta. Porsea do angka halak molo angka anak ni Zeus on, boi mangalinggomi angka parkapal tingki di laut. Tangkas do dipaboa di ayat i songon dia partanda ni kapal i. On patuduhon, disi do tingki i na manurat ayat on.