Relihiyon—Saro daw na Ipinangangalad na Tema nin Orolay?
“MAY duwang tema na nungka kong ipinakikipag-olay: an relihiyon asin politika!” Iyan an parateng simbag kun an mga Saksi ni Jehova nakikipag-olay sa iba manongod sa Biblia. Asin masasabotan nanggad an punto-de-vistang iyan.
Kun pinagdedebatehan nin mga tawo an politika, puwedeng magkairinitan asin sumunod an pag-iriwal. Dakol an dai nadadaya nin mayong kamanungdanan na mga panuga asin narerealisar na an mga politiko parateng naghahanap sana nin kapangyarihan, kabantogan, asin kuwarta. Makamomondo nanggad, an pagkaralaenlaen sa politika kun beses minagiya sa kadahasan.
‘Pero,’ tibaad mangatanosan kamo, ‘bako daw na totoo man iyan sa relihiyon? Bako daw na an sinseridad sa relihiyon nakapukaw nin dakol na iriwal sa presenteng aldaw?’ Sa Amihanan na Irlandia, haloy nang naglalaban an mga Katoliko Romano asin Protestante. Sa Balkanes, an mga miembro kan Ortodoksong Iglesya sa Sirangan, mga Katoliko Romano, asin iba pa nagririribal para sa teritoryo. An resulta? Mga kabikoan asin padagos na karaotan nin boot.
Napapaatubang sa humang kagadanan, dakol an pinoprobaran na itago an saindang personal na pagtubod asin an sa pamilya ninda. Sa Aprika, an dakol nang siglong pag-iriwal sa relihiyon sa pag-oltanan kan mga miembro nin Kakristianohan asin kan mga parasuportar sa dayo asin siring man etnikong mga relihiyon pinahiro an mga magurang na tawan nin duwang ngaran an saindang mga aki na nakatatao nin proteksion, sarong kaugalean na nagdadanay sagkod ngonyan. Sa siring, an sarong aking lalaki puwedeng ipamidbid an saiyang sadiri magsalang bilang sarong miembro nin iglesya o may ibang relihiyon paagi sa paggamit nin sarong ngaran pero bako kan saro. Kun an relihiyosong pagtubod nin saro puwede niang ikagadan, bakong makangangalas na nagduduwaduwa siang ipakipag-olay nin hayag an relihiyon.
Para sa iba, an relihiyon sarong ipinangangalad na tema nin orolay dawa kun an saindang buhay dai hinuhuma. Natatakot sinda na an pakipag-olay manongod sa saindang pagtubod sa saro na laen an pagtubod magiya pasiring sa sarong mayong kamanungdanan na argumento. An iba pa naniniwala na an gabos na relihiyon marahay. Sagkod na an tinutubod nin saro pinaninigoan sia, sabi ninda, an pag-orolay sa pagkaralaenlaen mayong kamanungdanan.
Dawa an odok na mga estudyante sa naturalesa nin relihiyon dai nagkakaoroyon. Sa artikulo kaiyan na “The Study and Classification of Religions” (sa Bicol, “An Pag-adal sa Asin Klasipikasyon nin mga Relihiyon”), minidbid kan The New Encyclopædia Britannica: “Bihira nanggad . . . na nagkaigwa nin pagkaoroyon sa tahaw kan mga iskolar dapit sa naturalesa nin [relihiyon] . . . Kaya, an tema, sa bilog na kasaysayan kaiyan, igwa nin kalabot na kontrobersia.”
An relihiyon tinatawan nin kahulogan kan sarong diksionaryo na “an kapahayagan kan pagtubod nin tawo asin paggalang sa sarong lihis sa tawo an kapangyarihan na minimidbid bilang an kaglalang asin namamahala kan uniberso.” Naghahagad ini kan pagkaigwa nin importanteng kabtang kan relihiyon sa buhay. Iyo nanggad, an relihiyon nagin lakop na bagay sa pagmolde kan kasaysayan nin tawo. “Dai nagkaigwa nin sosyedad,” an sabi kan Oxford Illustrated Encyclopedia of Peoples and Cultures, “na dai naghingoa na tawan nin areglo asin kahulogan an buhay paagi sa sarong klase nin relihiyon.” Mantang kalabot an pundamental na mga bagay na siring baga kan “areglo” asin “kahulogan” sa buhay, an relihiyon tunay na maninigo bako sanang sa argumento o debate. Imbes, iyan maninigong ipakipag-olay—an boot sabihon, maingat na horophoropon—sa iba. Pero kiisay, asin anong pakinabang an puwedeng ibunga kaiyan?