An mga Kolehiante—Ginibo Sindang Napapalaen kan Pag-adal sa Biblia

Nadangog na daw nindo an dapit sa mga Kolehiante?

An sadit na relihiosong grupo na ini sa Olandia kaidtong ika-17 siglo napapalaen sa establisadong mga iglesia kan panahon na idto. Taano man, asin ano an manonodan niato sa sainda? Tanganing maaraman iyan, balikan ta an nakaagi.

KAN 1587, si Jacobo Arminio (o, Jacob Harmensen) nagdatong sa siudad nin Amsterdam. Dai sia nasakitan sa paghanap nin trabaho, huli ta an sumaryo kan saiyang mga kualipikasyon kaomaw-omaw. Sa edad na 21, sia naggradwar sa Unibersidad nin Leiden sa Olandia. Pakalihis kaiyan, sia nag-anom na taon sa Switzerland, na nag-aadal nin teolohiya bilang estudyante ni Teodoro Bèze, an kasalihid kan Repormador na Protestante na si John Calvin. Bakong makangangalas na naogma an mga Protestante sa Amsterdam na nombrahan an 27 anyos na si Arminio bilang saro sa saindang mga pastor! Pero pakalihis nin pirang taon, an dakol na miembro kan iglesia nagbasol sa saindang pagpili. Taano?

An Isyu Dapit sa Patienot na Pagtalaga

Dai nahaloy kan si Arminio pastor na, nagkaigwa nin kariribokan sa tahaw kan mga Protestante sa Amsterdam manongod sa doktrina na patienot na pagtalaga. An doktrinang ini an pinakaubod kan Calvinismo, alagad may mga miembro kan iglesia na naniniwala na an sarong Dios na patienot na itinalaga an kaligtasan para sa nagkapira asin pagkakondenar para sa iba daing herak asin bakong makatanosan. Naglaom an mga Calvinista na si Arminio, huling estudyante ni Bèze, ikokorehir an mga may laen na opinyon. Minsan siring, si Arminio kuminampi sa mga may laen na opinyon imbes kaiyan, na ikinabigla kan mga Calvinista. Pag-abot kan 1593 nagin mainit na marhay an pagpasuruhay kaya an mga Protestante sa siudad nabanga sa duwang grupo—idtong mga nagsuportar sa doktrina asin idtong mga hinaboan iyan, an mga tama sana.

Sa laog nin pira sanang taon, an lokal na pagpasuruhay na ini nagin bilog na nasyon na pagkabanga nin Protestante. Sa katapustapusi, kan Nobyembre 1618 an situwasyon suminagkod sa paghampangan. An mga Calvinista, na suportado kan hukbo asin opinyon publiko, ipinaapod an mga may laen na opinyon (mga Protestadora an apod kaidto) sa sarong junta nasyonal, an Protestanteng Sinodo sa Dordrecht. Sa katapusan kan miting, an gabos na ministro na Protestador pinapili: Pirmahan an panunumpa na dai na noarin man mahulit, o maghale sa nasyon. An kadaklan pinili na padistiero. Inokupar nin estriktong mga Calvinista an mga pulpito na binayaan kan mga ministro na Protestador. Nanggana an Calvinismo—o an paglaom kan sinodo.

Pagpoon Asin Pag-oswag kan mga Kolehiante

Siring sa ibang lugar, an kongregasyon na Protestador sa baryo nin Warmond, harani sa Leiden, nawaran nin pastor. Minsan siring, bakong siring sa ibang lugar, dai inako kan kongregasyon an kasalida na aprobado kan sinodo. Apuera kaiyan, kan an sarong ministro na Protestador inatubang an peligro sa saiyang buhay paagi sa pagbalik sa Warmond kan 1620 tanganing asikasohon an kongregasyon, hinaboan man sia kan nagkapirang miembro kan kongregasyon. An mga miembrong ini nagpoon na magkaigwa nin relihiosong mga pagtiripon ninda sa hilom na mayong tabang nin siisay man na klerigo. Paghaloyhaloy, an mga pagtiripon na ini inapod na mga kolehio asin an mga nag-aatender, mga Kolehiante.

Minsan ngani naglataw an mga Kolehiante orog na huli sa pangyayari imbes na huli sa prinsipyo, an situwasyon na iyan nabago dai nahaloy. An miembro kan kongregasyon na si Gijsbert van der Kodde nangatanosan na paagi sa pagtiripon na mayong pagdirehir nin mga klerigo, an grupo mas estriktong nakasusunod sa Biblia asin sa paagi kan enot na mga Kristiano kisa kan establisadong mga iglesia. An grupong klero, sabi nia, inimbento pagkagadan kan mga apostol tanganing magkaigwa nin trabaho an mga lalaki na habong makanood na maghanap-buhay.

Kan 1621, si Van der Kodde asin an mga miembro na may kaparehong disposisyon ibinalyo an saindang mga pagtiripon sa kataed na baryo nin Rijnsburg.b Pakalihis nin pirang taon, kan an relihiosong paglamag nasalidahan kan pagpabaya sa ibang paniniwala, an marahay na dangog kan mga pagtiripon kan mga Kolehiante naglakop sa bilog na nasyon asin nakaakit sa mga tawo na laen-laen an pinaghalean, siring sa sinabi kan historyador na si Siegfried Zilverberg. May mga Protestador, Menonita, Sociniano, asin teologo pa ngani. May mga paraoma. An iba mga poeta, paraimprenta, doktor, asin artesano. An pilosopong si Spinoza (Benito de Spinoza) asin an maestrong si Johan Amos Comenio (o, Jan Komenský), patin an bantog na pintor na si Rembrandt van Rijn, nagsimpatiya sa mobimiento. An laen-laen na ideya kan relihiosong mga tawong ini nakaimpluwensia sa pagtalubo kan mga paniniwalang Kolehiante.

Pakalihis nin 1640 an mapuersang grupo na ini marikas na nagdakol. Marikas na nagkaigwa nin mga kolehio sa Rotterdam, Amsterdam, Leeuwarden, asin ibang siudad. An propesor sa kasaysayan na si Andrew C. Fix nagsabi na sa pag-oltanan kan mga taon na 1650 asin 1700, “an mga Kolehiante . . . nagin saro sa pinakaimportante asin maimpluwensiang puersa nin relihion sa ikadesisieteng siglo na Olandia.”

An mga Paniniwala kan mga Kolehiante

Mantang pangangatanosan, pagpabaya sa ibang paniniwala, asin talingkas na pagtaram an tanda kan mobimientong Kolehiante, an indibiduwal na mga Kolehiante may katalingkasan na magkaigwa nin laen-laen na paniniwala. Sa ibong kaiyan, sinda nagkakasararo sa nagkapirang komun na kombiksion. Halimbawa, an gabos na Kolehiante minimidbid an kahalagahan nin personal na pag-adal sa Biblia. An kada miembro, an isinurat nin sarong Kolehiante, maninigong “personal na mag-imbestigar asin bakong makamidbid sa Dios paagi sa ibang tawo.” Ginibo ninda iyan. Segun sa historyador nin iglesia kan ika-19 siglo na si Jacobus C. van Slee, mas dakol na kaaraman sa Biblia an nanompongan sa mga Kolehiante kisa sa ibang mga grupo nin relihion kan panahon na idto. Dawa an mga kalaban inomaw an mga Kolehiante huli sa saindang abilidad sa paggamit kan Biblia sa ekspertong paagi.

Pero mientras na orog na inaadalan kan mga Kolehiante an Biblia, orog man sindang nagkaigwa nin mga kombiksion na laen man sa pinaniniwalaan kan establisadong mga iglesia. An mga reperensia na may petsa poon ika-17 sagkod ika-20 siglo isinasaysay an nagkapira sa saindang paniniwala:

An Enot na Iglesia. An Kolehiante asin teologo na si Adam Boreel nagsurat kaidtong 1644 na kan an enot na iglesia napalabot sa politika kan panahon ni Emperador Constantino, linapas kaiyan an pakipagtipan kaiyan ki Cristo asin iwinara an pagpasabong kan banal na espiritu. Sinabi pa nia na bilang resulta, an falsong katokdoan nagdakol asin nagpadagos sagkod sa saiyang kaaldawan.

An Reporma. An Reporma kan ika-16 na siglo na pinangenotan ni Luther, Calvin, asin iba pa daing igong naginibo sa pagreporma kan iglesia. Imbes, segun sa pangenot na Kolehiante asin doktor na si Galeno Abrahamson (1622-1706), an Reporma mas pinagrabe an situwasyon kan relihion huli sa pagigin iyo an dahelan nin iriwal asin pagkaongis. An tunay na reporma maninigong magpabago sa puso, na dai nagibo kan Reporma.

An Iglesia Asin Klero. An establisadong mga iglesia marigsok, kinabanon, asin mayo nin autoridad nin Dios. An siisay man na seryosong isinasaboot an relihion daing ibang mas marahay na magigibo kundi bayaan an iglesiang kinabibilangan nia tanganing dai magin komplise sa mga kasalan kaiyan. An katongdan kan klerigo, an sabi kan mga Kolehiante, sarongat sa Kasuratan asin “nakararaot sa espirituwal na ikararahay kan Kristianong kongregasyon.”

An Kahadean Asin Paraiso. An saro sa mga kagpundar kan kolehio sa Amsterdam, si Daniel de Breen (1594-1664), nagsurat na an Kahadean ni Cristo bakong espirituwal na kahadean na nag-eerok sa puso nin saro. An maestrong si Jacob Ostens, sarong Kolehiante sa Rotterdam, nagsabi na “an mga patriarka naglaom sa daganon na mga panuga.” Siring man, an mga Kolehiante naghalat sa panahon na an daga liliwaton na magin paraiso.

An Trinidad. An nagkapirang pangenot na Kolehiante, na naimpluwensiahan kan mga paniniwala na Sociniano, hinaboan an Trinidad.c Halimbawa, si Daniel Zwicker (1621-78) nagsurat na an ano man na doktrina na sarongat sa pangangatanosan, siring kan Trinidad, “imposible asin falso.” Kan 1694 ipinublikar an sarong bersion nin Biblia na trinadusir kan Kolehiante na si Reijnier Rooleeuw. Trinadusir kaiyan an huring kabtang kan Juan 1:1: “Asin an tataramon sarong dios” imbes kan tradisyonal na traduksion: “Asin an tataramon Dios.”d

Semanal na mga Pagtiripon

Minsan ngani an mga Kolehiante bakong gabos magkaoyon mapadapit sa mga paniniwala, an saindang mga kolehio sa manlaenlaen na siudad magkaagid na marhay na nagpunsionar. An historyador na si Van Slee nagbabareta na kaidtong enot na mga aldaw kan mobimientong Kolehiante, an mga pagtiripon dai nanggad inandam nin patienot. An mga Kolehiante naniniwala na basado sa mga tataramon ni apostol Pablo manongod sa pangangaipo na ‘maghula,’ an gabos na miembrong lalaki puedeng magdiskurso na daing olang sa kolehio. (1 Corinto 14:1, 3, 26) Bilang resulta, an mga pagtiripon parateng minasagkod sa matangang banggi asin an nagkapira sa mga nag-aatender “napapatorog nin nanok.”

Sa huri, nagin mas organisado an mga pagtiripon. An mga Kolehiante nagtitiripon bako sana kun Domingo kundi siring man sa banggi nin ordinaryong mga aldaw kan semana. Tanganing patienot na makaandam an espiker asin an kongregasyon para sa gabos na pagtiripon sa taon na iyan, ilinista sa inimprentang programa an mga bersikulo sa Biblia na pag-oolayan saka an mga inisyal kan mga espiker. Pakatapos na buksan nin awit asin pamibi an pagtiripon, ipinaliliwanag nin sarong espiker an mga bersikulo sa Biblia. Kun tapos na, pinatataram nia an mga lalaki manongod sa topiko na ipinaliwanag pa sana. Dangan an ikaduwang espiker ipinaheheling an aplikasyon kan iyo man sanang mga bersikulo. An pagtiripon tinatapos paagi sa pamibi asin awit.

An mga Kolehiante sa banwaan nin Harlingen, sa probinsia nin Friesland, igwa nin sadiring paagi na papagdanayon na nasa iskedyul an saindang mga pagtiripon. An sarong espiker na suminobra sa itinalaan na oras para sa saiya pinamumulta nin sadit na kantidad.

Nasyonal na mga Asamblea

Naisip man kan mga Kolehiante na kaipuhan an mas dakulang mga pagtiripon. Sa siring, poon kan 1640, an mga Kolehiante sa bilog na nasyon nagbibiahe nin duwang beses kada taon (sa tigsoli asin tig-init) pasiring sa Rijnsburg. An mga pagtiripon na ini, an isinurat kan historyador na si Fix, nagpangyari sa sainda na magin “pamilyar sa mga ideya, saboot, paniniwala, asin aktibidad kan saindang mga tugang sa gabos na lugar.”

An nagkapira sa mga nagdadalaw na mga Kolehiante nag-aarkila nin mga kuarto sa mga taga baryo mantang an iba nagdadagos sa mga Groote Huis, o Dakulang Harong, sarong mansion na may 30 kuarto na sadiri kan mga Kolehiante. May ipinupuesto duman na komunal na pagkakan para sa 60 sagkod 70 katawo. Pakatapos nin pamanggihan, an mga bisita puedeng maglakawlakaw sa darudakulang hardin kan mansion tanganing maogma sa ‘mga gibo nin Dios, makapag-olay-olay nin toninong, o makapaghorophorop.’

Minsan ngani bakong gabos na Kolehiante naniniwala na kaipuhan an bautismo, an dakol nagpabautismo. Sa siring, an bautismo nagin tampok kan dakulang mga pagtiripon. An historyador na si Van Slee nagsasabi na an seremonya sa parate ginigibo sa Sabadong aga. An awit asin pamibi sinusundan nin sarong pahayag manongod sa pangangaipo na magpabautismo. Dangan inaagda kan espiker an mga nasa edad na na nagmamawot na pabautismo na magpahayag nin pagtubod, siring kan, “Ako naniniwala na si Jesu-Cristo an Aki kan nabubuhay na Dios.” Pakataposa kan pahayag paagi sa pamibi, an gabos na presente minalakaw pasiring sa tangke para sa bautismo asin dinadalan an mga lalaki asin babae na nakaluhod sa tangke, tanganing magin paabaga ninda an tubig. Dangan luway-luway na itinutulod kan nagbabautismo an payo kan bagong nagtutubod paenotan asin palubog sa tubig. Pakatapos kan seremonya, an gabos minabuelta sa saindang tukawan para sa saro pang pahayag.

Sa Sabadong hapon sa alas 5:00 n.h., nagpopoon an aktuwal na pagtiripon paagi sa halipot na pagbasa sa Biblia, awit, asin pamibi. Tanganing seguradohon na pirmeng igwa nin espiker, an mga kolehio sa Rotterdam, Leiden, Amsterdam, asin Amihanan na Olandia nagsasarosalida sa pagtao nin mga espiker sa kada asamblea. An Domingong aga itinatagama para sa pagselebrar kan Pamanggihan kan Kagurangnan. Pakatapos nin pahayag, pamibi, asin awit, an mga lalaki dangan an mga babae nakikikabtang sa tinapay asin arak. Dakol pang pahayag an minasunod sa Domingong banggi, asin sa Lunes nin aga an gabos nagtitiripon para sa pantapos na pahayag. An kadaklan kan pahayag na itinatao sa mga kombension na ini, an sabi ni Van Slee, praktikal, na idinodoon an aplikasyon kisa sa esplikasyon.

An baryo nin Rijnsburg naogmang magin lugar kan mga pagtiripon na ini. An sarong nagmamasid kaidtong ika-18 siglo nagsurat na an pag-abot kan mga dayo, na medyo dakol an ginastos, nagtao nin awad-awad na entrada para sa baryo. Dugang pa, pakatapos kan kada kombension an mga Kolehiante nagdodonar nin kuarta para sa dukha sa Rijnsburg. Daing duwa-duwa, an baryo nakamate nin kawaran kan an mga pagtiripon na idto pinondo kaidtong 1787. Pakalihis kaiyan luway-luway na nawara an mobimientong Kolehiante. Taano?

Kun Taano ta Luway-luway na Nawara Sinda

Pag-abot kan katapusan kan ika-17 siglo, nagkaigwa nin pagpasuruhay manongod sa kabtang kan pangangatanosan sa relihion. An nagkapirang Kolehiante naniwala na an pangangatanosan nin tawo maninigong orog na mahalaga kisa kapahayagan nin Dios, alagad nagkontra dian an iba. Sa kahurihurihi, an pagpasuruhay binanga an enterong mobimientong Kolehiante. Pagkagadan kan pangenot na mga parasuportar sa mag-ibong na lado kan pagpasuruhay saka sana nagkasaro liwat an mga Kolehiante. Minsan siring, pakalihis kan pagkabangang ini an mobimiento “nungka nang nakabalik sa dati,” an sabi kan historyador na si Fix.

An nag-oorog na pagpabaya sa ibang paniniwala sa laog kan Protestanteng mga iglesia kan ika-18 siglo nakakontribwir man sa pagluya kan mga Kolehiante. Mantang paorog nang paorog na inaako kan sosyedad sa pankagabsan an mga prinsipyo kan mga Kolehiante manongod sa pangangatanosan asin pagpapabaya sa ibang paniniwala, “an dati mapungaw na liwanag nin Kolehiantismo nawara sa nakasusulang kaagahon kan Kaliwanagan.” Pag-abot kan katapusan kan ika-18 siglo, an kadaklan na Kolehiante nagin nang kabtang kan mga Menonita asin iba pang grupong relihioso.

Mantang an mga Kolehiante dai nagmawot na magkasararo an kaisipan sa laog kan saindang mobimiento, igwa nin laen-laen na punto de vista na haros kapareho kadakol kan mga Kolehiante. Inadmitir ninda ini asin, kun siring, dai naghingako na ‘nagkakasararo sa saro sanang pag-isip,’ siring kan sadol ni apostol Pablo sa mga Kristiano. (1 Corinto 1:10) Minsan siring, kadungan kaiyan, inantisipar kan mga Kolehiante an panahon na an pundamental na Kristianong mga paniniwala, siring kan pagkasararo sa kaisipan, tunay na mangyayari.

Kun iisipon an bagay na an tunay na kaaraman dai pa nagin abunda kaidtong mga panahon kan mga Kolehiante, sinda nagtao nin halimbawa na puedeng risahon kan dakol na relihion ngonyan. (Ikomparar an Daniel 12:4.) An saindang pagdodoon kan pangangaipo para sa pag-adal sa Biblia kaoyon sa hatol ni apostol Pablo: “Siertohon an gabos na bagay.” (1 Tesalonica 5:21) An personal na pag-adal sa Biblia nagtokdo ki Jacobo Arminio asin sa iba pa na an nagkapirang relihiosong doktrina asin kaugalean na haloy nang pinaniniwalaan dai palan nakabasar sa Biblia. Kan marealisar ninda ini, sinda nagkaigwa nin kapusoan na kumontra sa establisadong relihion. Nagibo man daw nindo kutana an siring kaiyan?

[Mga Nota sa Ibaba]

[Retrato sa pahina 24]

Si Rembrandt van Rijn

[Mga retrato sa pahina 26]

An baryo nin Warmond na dian enot na nagpoon an mga Kolehiante, asin an Salog nin De Vliet na dian ginibo an mga pagbautismo

[Pasasalamat para sa pinagkuanan kan retrato sa pahina 23]

Nasa likod: Sa karahayan nin boot kan American Bible Society Library, Nueva York