Ihinahapot nin mga Hobenes . . .

Tsismis—Ano Man an Maraot Dian?

“Sinda [an mga hobenes] . . . inuubos an saindang panahon sa pag-istambay na nagtsitsirismisan.”—Socrates, c. 400 B.C.E.

‘NADANGOG mo na an pinakahuring bareta?’ ‘Aram mo daw?’ ‘Paghalat sagkod na madangog mo ini!’ ‘Nakakapagsekreto ka?’ Ini gabos usong mga introduksion sa paghatod nin pribado, nakahihidaw, o pambihira pa nganing bareta manongod sa iba—sarong ugale na inaapod nin kadaklan na pagtsismis.

Arog kan kaaldawan ni Socrates, an mga hobenes sagkod ngonyan mahilig pa sa ugaleng iyan, asin an mga parasiyasat inaapod an tsismis na unibersal na pangyayari sa gabos na rasa, edad, asin kultura. Tara, sono sa Journal of Communication, pati saradit na aki nagtitsismis, “haros magpoon sa panahon na sinda nakatataram na asin nakamimidbid sa iba.”

An tsismis ugale sana nin mga babae, tama? Sala! An mga parasiyasat na si Levin asin Arluke pinag-analisar an orolay nin sarong grupo nin lalaki asin babaeng estudyante sa kolehiyo. An resulta? An mga lalaki napatunayan na mahilig man sa tsismis kapareho nin mga babae!

Alagad taano ta naaakit kitang marhay sa tsismis? May marahay daw na dahelan na magmaan dian?

Tsismis—Marahay, Maraot, Asin Sala Na

An tsismis orolay na daing kamanungdanan. Pero, sa kadaklan, iyan nasisentro, bakong sa mga bagay, kundi sa saradit na kaluyahan, pagkukulang, kapangganahan, asin kadimalasan nin mga tawo. An siring na orolay dai man kaipuhan na magin nakadadanyar o may maraot na intension. Total, naturalesa nin tawo na magin interesado sa ibang tawo. Sinasadol ngani kita kan Biblia na ‘magrisa, bako sanang sa personal na interes sa satong sadiri, kundi siring man sa personal na interes kaidto man na iba.’—Filipos 2:4.

Kun siring, kun maingat na popogolan, an tsismis puwedeng magin pagriribayan sana nin kapakipakinabang na impormasyon. Halimbawa, paano nindo maaaraman na si Mrs. Jones may helang asin nagkakaipo nin tabang sa saiyang pagsaod, na an saindong amigong si John mamondoon huli sa pagkawara kan saiyang trabaho pagretira sa eskuwelahan, o na an saindong kataed na si Sally mahale? Paagi daw sa pormal na mga paisi? Bako, mas parate, an mga bagay na ini naaaraman sa impormal na irestoryahan—tsismis, kun gusto nindo.

An orihinal na termino sa Griego na ginamit sa Biblia para sa “mga tsismosa” hale sa sarong berbo na an kahulogan “magsulwak sa mga tataramon.” (1 Timoteo 5:13; A Greek-English Lexicon, ni Liddell asin Scott) Ipinagigirumdom kaini sa sato an mga tataramon sa Talinhaga 10:19: “Sa dakol na tataramon dai nawawaran nin kasalan, alagad an nagpopogol kan saiyang mga ngabil naghihirong may kadonongan.” An naggigiyang prinsipyo sa orolay nangangahulogan nin paghorophorop bago magtaram!

An linya sa pag-oltanan nin dai nakaaano asin nakadadanyar na tsismis puwedeng magin mahimpison. An pagbareta na ‘Si John dai na nagtatrabaho sa tindahan’ puwedeng halipot sana an distansia sa pagsabi pang ‘Si John talagang garo dai nakakapagdanay sa trabaho’—na pagbalobagi na! Minsan an mga paghihingoa na magsabi nin marahay manongod sa iba parateng nararaot. An mga tataramon na, ‘Si Judy iyo an pinakamataling estudyante sa klase,’ madali sanang sundan nin, ‘Pero narisa mo daw kun paano sia magbulos?’ Asin sa parate nanggad, an tsismis puwedeng magin talagang sala na, an paagi nin paghatod nin mapagbalobaging mga kaputikan asin huringhuding manongod sa iba.

Negatibong Tsismis—Kun Taano ta Nangyayari Iyan

Kun siring, taano an tsismis ta parateng nagigin negatibo? Primero, “madaya an puso,” asin an negatibong orolay parateng nagpapanigo sa paslong emosyonal na mga pangangaipo.—Jeremias 17:9.

“An pagmate mo importante ka kun may aram kang sarong bagay na dai aram nin iba,” an inadmitir kan hoben na si Connie. Asin parate nanggad an “sarong bagay” na iyan bakong marahay na impormasyon manongod sa iba. An iba man garo baga naghohona na an pagbuyagyag kan mga diperensia asin sala nin iba nakatatahob sa sadiri nindang mga depekto. Para man sa iba, an tsismis kasangkapan na mapaoswag an saindang popularidad. Naghihingoa sindang may maaraman tanganing sinda an enot na makapagsabi sa iba. Tanganing magin sikat sa halipot na panahon, pasasaloiban ninda an pagkompiar kan pinakadayupot nindang katood. Girumdoma, an tawo na nagtataram sa saindo manongod sa iba parateng magtataram man manongod sa saindo sa iba.

An tsismis puwedeng gamiton na kombenyenteng kasangkapan sa pagpaluwas nin kaanggotan, maraot na boot, asin pag-imon. An iba mag-iimbento pa ngani nin kaputikan tanganing kologan an saro na ikinararaot ninda nin boot. (Ikomparar an Talinhaga 26:28.) Kaya, an sarong daragita nagpalakop kan huringhuding na an saro niang kaklase bados—huli ta an kaklase nakikipag-date sa sarong soltero na gusto man nia.

Sa parate, an negatibong tsismis bunga bako man nin maraot na intension kundi nin dai sana pag-isip. Inadmitir nin sarong tin-edyer: “Kun beses aram ko na an sasabihon ko seguro bakong totoo nin 100%, pero iyan garo adiksion. Nakakapagtaram ako bago ko mapogolan an sadiri ko—asin sa kadaklan na panahon iyan minabuweltada sa sako.”

Negatibong Tsismis—Espada na May Duwang Tarom

Ano man an motibasyon, an negatibong tsismis espadang may duwang tarom. Sa sarong lado, iyan puwedeng gikanan nin dai na mababawing danyos sa ngaran asin dangog nin iba. Arog kan komento kan magasin na ’Teen: “Kun kamo nagtitsismis manongod sa ibang tawo, nagtatatsar, ihinahayag an mga sekreto, pinasosobrahan an estorya o nagpuputik pa ngani, tibaad isinasapeligro nindo o rinaraot an mga relasyon—asin posibleng gayo na inoolang man an pagtalubo nin bagong pagkakaamigo.” O arog kan sabi kan Biblia: “An nagtatahob nin kasalan naghahanap nin pagkamoot, asin an nagpaparataram dapit sa sarong bagay nagbubulag kan mga magkadayupot.”—Talinhaga 17:9; ikomparar an Talinhaga 16:28.

Sa ibong na lado, an tsismis puwede man na bumuweltada asin raoton an nagtsismis. Imbes na makakua nin mga paradangog, an tsismis puwedeng magpatalubo sa pagdiskompiar. “Mayo nin nagtatabil na mapaniniwalaan nin hilom,” sabi kan Talinhaga 11:13. (Today’s English Version) Asin an pinag-olayan seguradong mamomondo kun maaraman nia na ihinayag an sarong sekreto o ipinamareta an sarong sala. “An katabilan nagpapangyari nin kaanggotan kun paanong an doros sa amihanan nagpapangyari nin oran,” sabi kan Talinhaga 25:23.—TEV.

An saro na nagtataram nin maraot manongod sa iba isinasapeligro man na madanyaran an saiyang relasyon sa Dios. Parate na an pagtatabil pagbalobagi na. Asin si Jehova nakikikatood sana sa saro na “dai nagpakaraot sa saiyang dila. Dai sia naggibo nin maraot sa saiyang kaibanan.” (Salmo 15:1, 3) Minsan siring, kun ilinalakop niato an sarong huringhuding na daing basihan, tibaad kita mapadamay sa kaputikan—bagay na ikinaoongis ni Jehova Dios.—Talinhaga 6:16, 17.

Paglikay sa Siod nin Tsismis

Haros imposible na pumondo sa pagtaram manongod sa ibang tawo—nin biyo. Pero dakol na problema an malilikayan kun gigibohon nindo an golden rule: “Kaya an gabos na boot nindong gibohon sa saindo nin mga tawo, gibohon man nindo sa sainda.”—Mateo 7:12.

An boot sabihon kaini pagsayumang magdangog sa nakararaot na tsismis! “Dai ka maninigong makiiba sa saro na nadadara kan saiyang mga ngabil,” an hatol kan Biblia. (Talinhaga 20:19) Kun kamo nagdadangog sa malisyoso o nakararaot na orolay, kinokonsinte nindo iyan. Arog kan pagkasabi nin sarong hoben na an ngaran Rosalyn: ‘An mga tawong nagdadangog sa tsismis dinadagka sana an mga paratsismis.’ Puwera kaiyan, yaon an posibilidad na dai nindo matagalan na sadirihon an ‘puwerteng bareta’ asin magin kamong kabtang nin nakararaot na kadena nin pagbalobagi.

Kaya pagmaigotan na pondohon an negatibong orolay. Ini dai man nangangahulogan nin pagtao nin sermon manongod sa mga karatan nin nakararaot na tsismis. Pero puwede nindong probaran na liwaton an tema, na ginigiyahan an orolay sa bagong direksion, o pagsabi nin bagay na marahay manongod sa tawong pinag-oolayan. Kun magpadagos an nakararaot na orolay, iyan na an panahon na kamo humale sa orolay.

Iyo, tibaad totoo an sarong bagay—dai na baga sabihon na nakaaaling asin nakaoogma, alagad iyan daw talagang kaipuhan na isabi? Iyan daw ikakaanggot, magbabalobagi, man-iinsulto, o manonopog? Sasabihon daw nindo iyan sa atubangan mismo kan tawo? Ano an mamamatean nindo kun may magsabi kaiyan manongod sa saindo? “An dila kan mga madonong naggagamit sa kaaraman sa marahay na paagi,” sabi kan Talinhaga 15:2, “tara an ngoso kan mga kablas nagtataram nin kamangmangan.”

Kaya pogolan an saindong dila. Sinasabi na an may darakulang isip nag-oorolay manongod sa mga ideya, an may ordinaryong isip nag-oorolay manongod sa mga bagay, asin an saradit an isip nag-oorolay manongod sa mga tawo! Pahiwason an saindong tema sa pakikipag-olay. Kadakol kan mga bagay—pati espirituwal na mga bagay—na makatatao nin mas marahay na mapag-oolayan kisa daing pakinabang, nakararaot na tsismis.

[Ritrato sa pahina 27]

An paratsismis parateng naoogmang magin sentro nin atension

[Ritrato sa pahina 28]

Kun kamo nagdadangog sa malisyoso o nakararaot na orolay, kinokonsinte nindo iyan