Ihinahapot nin mga Hobenes . . .

Ano kun Dukha an Sakong Pamilya?

AN LUGAR nin mga payag-payag sa Aprika del Sur na pinagdakulaan nia dai nagpapagirumdom nin maogmang mga bagay ki George. “An pig-iistaran mi kaidto tipikong mukhukhu—saro sanang sadit na payag-payag na sim na may duwang kuwarto,” an paggirumdom nia. Kaiba nia sa sarong kuwarto an walo niang tugang na lalaki asin babae. Sa mga bulan na tiglipotan, sinasagasa nia an malipot na doros tanganing makasakdo sa sasarong gripo kan bilog na komunidad. “Pero an pinakahabo ko manongod sa pagdakula na dukha,” sabi ni George, “iyo an pagheling sa sakong ama na nagpapakasakit sa trabaho tangani sana kaming mabuhay. Ipinagsesentir ko an bagay na garo mayo nin solusyon sa problema.”

An kasakitan sa pagbuhay sarong dalan nin buhay sa nagpoprogresong mga nasyon. Asin minsan an mayayaman na nasyon sa Solnopan kadakol kan dukha. Tibaad saro kamo sa sainda. Kapareho ni George tibaad an pagmate nindo bilanggo na kamo nin kadukhaan. Minsan ngani natural sana an siring na mga saboot, iyan puwede man na magtulod saindo na gumawe sa mga paagi na nakapagagabat, imbes na makapagian, sa mga problema nin pagigin dukha.

An Siod nin Pagdulag

An kadakol na hobenes na dukha pinagmamaigotan na dulagan an kolog nin kadukhaan paagi sa pagpabagol kan saindang mga pagmate sa alkohol o droga. Sono sa parasiyasat na si Jill Swart, an mga aking nagbabaragbarag sa mga tinampo kan sarong siudad sa timog na Aprika “dai nagsasangab nin kola para sana ‘sa kaalingan.’ Iyan ginagamit ninda tanganing . . . madulagan an lipot, kapungawan asin gutom.”

Alagad ano an pagmate kan mga hobenes na ini kun bumalik na an saindang toltol na isip asin tapos na an kasiraman? Si Jill Swart may itinaong dokumentadong mga sintomas na arog nin “makuring depresyon,” “kaisogan,” “madalion na pagkaliwat kan disposisyon nin isip,” “malibog na pagheling,” asin dakol pang ibang pisikal na kamatean na dai masasabing marahay na “pagdulag” sa kadukhaan.

An madonong na si Hadeng Salomon nagsabi: “An paraburat . . . magigin dukha, asin an pagtungka magubing sa saro nin mga trapo.” (Talinhaga 23:21) An pagprobar na dulagan an kadukhaan paagi sa pagliwat sa kaisipan paagi sa alkohol, kola, o droga dai makahahale kan problema. (Ikomparar an Talinhaga 31:7.) Arog kan komento ni Maria, 16 anyos na daragita hale sa dukhang pamilya na nagsosolo an magurang sa Aprika del Sur: “An pagprobar na dulagan an katotoohan ginigikanan nin mas dakol na problema kisa nareresolberan kaiyan.” Apuwera kaiyan, an mahal na pagsustento sa mapanlaglag na bisyong iyan orog na pinapagtitios an saro. Solamente kun inaatubang nin dukhang hoben an saiyang situwasyon na sia makalalaom na maresolberan iyan.

Kaanggotan Asin Pagkadisganar

Anggot sa pagkapreso sa dukhang kamugtakan, an dakol na hobenes ilinuluwas an saindang kaanggotan sa kadahasan, bandalismo, paghabon, asin iba pang paglapas sa ley nin mga barobata. An The World Book Encyclopedia nagsasabi na an pagheling digdi nin siring na mga hobenes “solamenteng madudulagan hale sa pagkalangkag, kadukhaan, asin iba pang problema.” Si George, na nasambitan sa enotan, nagsabi na an iba niang kaedad naanggot asin nadisganar patin nag-ayon sa mga gang na nanriribok sa mga pagtaraed. Idinugang nia na “sa kadaklan sinda nakikipag-iwal asin nanhahabon tanganing mabuhay.” An iba man na hobenes naghihingoang mapangganahan an kadukhaan paagi sa pakikiiba sa maganansiang ilegal na mga aktibidad, arog baga kan pagpabakal nin droga.

Pero imbes na mainaan an kadukhaan, pinagagrabe sana nin delingkuwenteng gibo an mga bagay. An kosog na nagamit kutana sa mabungang mga aktibidad—arog baga kan pag-adal nin kapakipakinabang na abilidad o trabaho—nasasayang. Imbes na mapakarhay an saiyang kamugtakan, an sumbikalan na aki dinadara sana an saiyang sadiri sa dugang pang pisikal asin emosyonal na kasakitan. An ibang hobenes minasagkod sa pagkapreso—o pagkagadan huli sa kadahasan. Arog kan ipinatanid ni Hadeng Salomon: “Kadukhaan asin kasopganan an aaboton kan nagpapabaya sa disiplina.”—Talinhaga 13:18.

Daing Maginibo Asin Daing Paglaom

Seguro an pinakanakadadanyar na epekto nin kadukhaan sa sarong barobata iyo an dai nawawarang pagmate nin kadaihan nin halaga asin pagigin menus. Para sa dakol, an grabeng kadukhaan sa gabos na kabtang nin buhay nakagadan na sa ano man na paglaom na umoswag pa an saindang pamumuhay. An World Book Encyclopedia nagkomento na sa parate an mga hobenes “nagkakaigwa kan mga pagmate nin kadaihan nin maginibo asin kadaihan nin paglaom na nasa saindang mga magurang.” Sa huri, puwedeng magkaigwa nin “kultura nin kadukhaan,” na an mga biktima kaiyan inaako na an buhay nin kasakitan.

Pero mapakakarhay daw an saindong kamugtakan kan pagparasentimiento sa mga pagmate nin kadaihan nin maginibo asin kadaihan nin paglaom? Dai! Iyan daing ginigibo kundi ipinagpapadagos an siklo nin kadukhaan. Arog kan sabi nin sarong suanoy na talinhaga: “An nagbabantay sa doros dai magtatanom; asin an nagheheling sa mga panganoron dai mag-aani.” (Eclesiastes 11:4) Kun an paraoma daing iniisip kundi negatibong mga posibilidad—an doros na puwedeng ipadpad an saiyang banhi o an oran na makababasa sa saiyang ani—dai sia makagigibo kan kinakaipuhan na aksion. Siring man, sa pagparaisip-isip sana sa negatibong mga pagmate, puwedeng maparalisar nindo an gabos na paghihingoa na umoswag.

Kaya si Hadeng Salomon nagtao pa kan hatol na ini: “Pagkaaga itanom mo an saimong banhi asin sagkod sa banggi dai mo pagpahingaloan an saimong kamot; huli ta dai mo aram kun saen ini magigin mapanggana.” (Eclesiastes 11:6) Iyo, imbes na dai makahiro huli sa takot na masudya o huli sa pagmate na dai nang paglaom an mga bagay, humiro! May mga magigibo kamo tanganing matabangan kamo na luway-luway na salidahan nin positibo an negatibong mga saboot.

Pagpatalubo sa Paggalang sa Sadiri

Helinga an 11 anyos na si James. Nag-iistar sia kaiba an saiyang ina asin tugang na babae sa kampo nin mga iskuwater harani sa Johannesburg, Aprika del Sur. Kun sa materyal, haros mayo sinda nin rogaring. Kada Sabado asin Domingo si James nagboboluntaryo sa pagtabang sa pagtogdok nin lokal na Kingdom Hall kan mga Saksi ni Jehova. Bako sana na nagagamit kaini an oras na kutana magigin malangkagon kundi iyan nagtatao man saiya nin pagmate na may nahaman. An sabi ni James na dakulaon an huyom: “Pakatapos nin sarong aldaw nin pagtotogdok, namamatean ko an hararom na pagkakontento sa sakuyang boot!” Minsan dukha an aking ini, sia igwa pa man giraray nin mahahalagang kayamanan: panahon asin kosog.

An saro pang mabungang aktibidad iyo an pagtotokdo kan Biblia sa harong-harong. (Mateo 24:14) An dakol na hoben na Saksi ni Jehova regular na nakikikabtang sa gibohon na iyan. Sa paggibo nin siring bako sana na tinatawan ninda an iba nin paglaom sa mas marahay na buhay sa ngapit kundi dinudugangan man ninda an sainda mismong pakamate nin paggalang sa sadiri, halaga, asin dignidad. Totoo, daing nakukuang kuwarta sa paggibo kaini. Pero girumdoma an mensaheng itinao ni Jesus sa mga Kristiano sa suanoy na kongregasyon sa Sardis. Sinda dukha sa materyal, pero huli sa saindang hararom na espirituwalidad, nasabi sainda ni Jesus: “Aram ko an saimong kahorasaan asin kadukhaan—alagad ta ika mayaman.” Sa katapustapusi, huli sa saindang aktibong pagtubod sa pinabolos na dugo ni Jesus, sinda magigin mayaman nanggad, na nag-aako kan korona nin buhay na daing katapusan.—Kapahayagan 2:9, 10.

An pagdakula na dukha bakong pasil. Pero mayong dahelan na masopog, makamate nin pagigin daing maginibo, o daing paglaom manongod sa saindong kamugtakan. An kadukhaan yaon ta “an tawo nagsakop sa tawo sa saiyang ikararaot.” (Eclesiastes 8:9) Ipinaheheling kan ebidensia na sa dai na mahahaloy an Dios na an mamamahala sa daga asin hahaleon nia an kadukhaan asin an mapanraot na mga epekto kaiyan. (Salmo 37:9-11) An saiyang Aki, si Cristo Jesus, dadarahon an binilyon na katawohan sa daganon na Paraiso, siring sa saiyang ipinanuga sa dukhang paragibo nin maraot na nagpahayag nin pagtubod sa saiya kan sinda naghihigagdan sa mga hariging pasakitan. (Lucas 23:43) Pero, mientras tanto, dakol an magigibo nindo sa praktikal na paagi tanganing maatubang an kadukhaan.

[Kahon sa pahina 26]

“An Pagmate Ko Nasiod Na Ako nin Kadukhaan”

Si George sarong hoben sa Aprika na gustong marhay na mag-eskuwela asin tapuson an saiyang pundamental na edukasyon. An pangangatanosan nia sa paggibo nin siring makanonompong sia nin trabahong marahay an suweldo na makalda sa saiya asin sa saiyang pamilya sa kadukhaan. Alagad ta bakong siring an nangyari. An saiyang pamilya nagtios na marhay kaya pakatapos sana nin anom na taon na pag-eskuwela, si George napiritan na pumondo sa pag-eskuwela asin humanap nin trabaho. Sa katapustapusi nakakua sia nin trabahong pagkahon sa sarong planta nin mga de-bote, na an suweldo 14 rand sana kada semana ($5, E.U.). An bilog niang suweldo naubos sa pagsustento sa saiyang pamilya.

“Minsan ngani an pagmate ko nasiod na ako nin kadukhaan,” sabi ni George, “aram ko na daing ikatatabang an pag-ayon sa gang o paghabon tanganing mabuhay. Ngonyan, an dakol sa mga kaedad ko na naggibo kan siring na mga bagay magsalang daing paglaom na mga istambay, oripon nin pag-inom asin droga, o napipreso. An iba ngani ginadan huli sa saindang pamumuhay.”

Dangan nanompongan si George kan mga Saksi ni Jehova. “An saro sa enot kong narisa,” sabi ni George, “iyo na sa Kristianong mga pagtiripon, an gabos minadolok asin kinakaolay ako nin magalang.” Idinugang nia: “Luway-luway akong nagkaigwa kan kompiansa asin paggalang sa sadiri na mayo sako kan enot.” Nakanompong man si George nin dakulang karangahan sa mga teksto sa Biblia na arog kan Salmo 72:12, 13, na nagsasabi: “Huli ta ililigtas nia [an Mesiyanikong Hade] an dukha na naghahagad nin tabang . . . Maheherak sia sa hababa asin sa dukha, asin an kalag kan mga dukha saiyang ililigtas.” An mga panuga kan Biblia nakapano saiya nin bagong interes asin paglaom sa buhay.

Kun hehelingon mo ngonyan si George, dai mo man lamang hohonaon kun gurano kasakit para sa saiya na salidahan nin positibong punto-de-vista an saiyang mga pagmate nin kadaihan nin maginibo asin paglaom. Maogma sa saiyang pag-agom, sia naglilingkod ngonyan bilang nangengenot na paraataman sa sarong kongregasyon kan mga Saksi ni Jehova sa Soweto, Aprika del Sur.

[Mga ritrato sa pahina 25]

An paggamit kan saindong panahon asin kosog sa paggibo nin bagay na kapakipakinabang mas marahay kisa sumuko na sana sa mga pagmate nin kadaihan nin paglaom