Kapitulo Tres
Binalo—Alagad Maimbod ki Jehova!
1, 2. Anong mahahalagang pangyayari an nagserbing introduksion sa salaysay kan Daniel?
MINAPOON an makahulang libro ni Daniel sa panahon nin importanteng pagkaliwat sa internasyonal na situwasyon. Bago pa sanang mawara sa Asiria an kabisera kaiyan, an Ninive. An Egipto nalimitaran na sa kamugtakan na bakong gayong importante sa may timog kan daga nin Juda. Asin an Babilonya marikas na nag-aasenso bilang an makosog na kapangyarihan sa pagdinaogan sa pagdominar sa kinaban.
2 Kan 625 B.C.E., si Faraon Neko nin Egipto guminibo nin pangultimong paghihingoa na olangon an paghiwas kan Babilonya patimog. Sa katuyohan na iyan, pinangenotan nia an saiyang hukbo pa-Carquenais, na yaon sa mga pangpang kan irayang Salog nin Eufrates. An ralaban sa Carquenais, na nagin apod dian, sarong pangultimo, historikong pangyayari. An hukbo nin Babilonya, na pinapangenotan ni Prinsipeng Eridero Nabucodonosor, linaglag nin biyo an mga hukbo ni Faraon Neko. (Jeremias 46:2) Dara kan paabanteng puersa kan saiyang kapangganahan, dinaog ni Nabucodonosor an Siria saka Palestina asin, sa totoo sana, tinapos an pagdominar nin Egipto sa rehion na ini. An pagkagadan sana kan saiyang ama, si Nabopolasar, an temporaryong nakapapondo sa saiyang kampanya.
3. Ano an resulta kan enot na kampanya ni Nabucodonosor tumang sa Jerusalem?
3 Kan sumunod na taon, tinawan na naman nin atension ni Nabucodonosor—na ngonyan natutukaw na sa trono bilang hade sa Babilonya—an saiyang kampanya militar sa Siria asin Palestina. Sa panahon na ini na sa kaenot-enote sia nagduman sa Jerusalem. Sinasabi kan Biblia: “Kan saiyang kaaldawan tuminukad si Nabucodonosor na hade sa Babilonya, kaya si Joaquim nagin lingkod nia sa laog nin tolong taon. Minsan siring, sia buminirik asin nagrebelde tumang sa saiya.”—2 Hade 24:1.
SI NABUCODONOSOR SA JERUSALEM
4. Paano sasaboton an fraseng “kan ikatolong taon kan paghade ni Joaquim” sa Daniel 1:1?
4 An fraseng “sa laog nin tolong taon” interesanteng marhay sa sato, ta an kapinonan na mga tataramon kan Daniel nagsasabi: “Kan ikatolong taon kan paghade ni Joaquim na hade sa Juda, si Nabucodonosor na hade sa Babilonya nagdatong sa Jerusalem asin sinalikopan iyan.” (Daniel 1:1) Kan ikatolong taon kan kompletong paghade ni Joaquim, na nagreynar poon 628 sagkod 618 B.C.E., si Nabucodonosor bako pang “hade sa Babilonya” kundi an prinsipeng eridero. Kan 620 B.C.E., si Joaquim pinirit ni Nabucodonosor na magbayad nin tributo. Alagad pakalihis nin mga tolong taon, nagrebelde si Joaquim. Sa siring, kaidtong 618 B.C.E., o durante kan ikatolong taon kan paghade ni Joaquim bilang basalyo nin Babilonya, na si Hadeng Nabucodonosor nagduman sa Jerusalem sa ikaduwang beses, tanganing padusahan an rebeldeng si Joaquim.
5. Ano an resulta kan ikaduwang kampanya ni Nabucodonosor tumang sa Jerusalem?
5 An resulta kan pagsalikop na ini iyo na “pag-abot nin panahon itinao ni Jehova sa saiyang kamot si Joaquim na hade sa Juda asin an iba sa kasangkapan kan harong kan tunay na Dios.” (Daniel 1:2) Nagadan gayod si Joaquim, magsalang huli sa pag-asesinar o sa pagrebelde, durante kan enot na mga kabtang kan pagsalikop. (Jeremias 22:18, 19) Kan 618 B.C.E., an 18 anyos niang aki, si Joachin, suminalihid sa saiya bilang hade. Alagad an pamamahala ni Joachin nagtolong bulan asin sampulong aldaw sana, asin suminuko sia kan 617 B.C.E.—Ikomparar an 2 Hade 24:10-15.
6. Ano an ginibo ni Nabucodonosor sa sagradong mga kasangkapan kan templo sa Jerusalem?
6 Dinara ni Nabucodonosor bilang sinamsaman an sagradong mga kasangkapan kan templo sa Jerusalem asin “dinara . . . an mga iyan sa daga nin Sinar sa harong kan saiyang dios; asin an mga kasangkapan dinara nia sa harong nin kayamanan kan saiyang dios,” si Marduk, o Merodac sa Hebreo. (Daniel 1:2; Jeremias 50:2) May nadiskobreng inskripsion na Babilonyo na dian irinerepresentar si Nabucodonosor na nagsasabi manongod sa templo ni Marduk: “Sinaray ko sa laog an pirak asin bulawan patin mga gapong mahahalagang marhay . . . asin ibinugtak ko duman an harong nin kayamanan kan sakong kahadean.” Mababasa niato giraray an manongod sa sagradong mga kasangkapan na ini sa kaaldawan ni Hadeng Belsasar.—Daniel 5:1-4.
AN PILING GRUPO SA HOBENES NIN JERUSALEM
7, 8. Sa Daniel 1:3, 4, asin 6, ano an ikakakonklusyon niato manongod sa pinaghalean ni Daniel asin kan tolo niang kairiba?
7 Bako sanang mga kayamanan kan templo ni Jehova an dinara sa Babilonya. Sabi kan salaysay: “Dangan sinabi kan hade ki Aspenaz na saiyang poon na opisyal sa korte na darahon an nagkapira sa mga aki ni Israel asin sa mga gikan kan hade patin sa mga noble, mga aki na mayo lamang nin kakundian, kundi marahay an itsura asin may pakarorop sa gabos na kadonongan asin batid an kaaraman, asin may pakamansay sa aram na, na may kakayahan man na tumindog sa palasyo kan hade.”—Daniel 1:3, 4.
8 Sairisay an pinili? Sinasabi sa sato: “Nakabilang sa sainda an nagkapira sa mga aki ni Juda, si Daniel, Hananias, Misael asin Azarias.” (Daniel 1:6) Ini nagtatao nin kadikit na liwanag sa kutana dai midbid na pinaghalean ni Daniel asin kan saiyang kairiba. Halimbawa, maoobserbaran niato na sinda “mga aki ni Juda,” an tribo nin mga hade. Baga man sinda hale sa linahe nin mga hade o bako, rasonableng isipon na minsan paano sinda hale sa mga pamilyang importante saka maimpluwensia. Apuera sa pagkaigwa nin marahay na isip saka lawas, sinda may pakarorop, kadonongan, kaaraman, asin pakamansay—gabos kan sinda nasa edad na puede pang apodon na “mga aki,” tibaad kan sinda bago pa sanang magtinedyer. Segurado na si Daniel asin an saiyang kairiba lataw—an piling grupo—sa mga hoben sa Jerusalem.
9. Taano ta garo baga segurado na matatakton sa Dios an mga magurang ni Daniel asin kan tolo niang kairiba?
9 Dai sinasabi sa sato kan salaysay kun sairisay an magurang kan mga hoben na ini. Minsan siring, garo baga segurado na sinda diosnon na mga indibiduwal na sineryoso an saindang mga paninimbagan bilang mga magurang. Kun iisipon an moral asin espirituwal na pagruro na lakop sa Jerusalem kan panahon na idto, nangorogna sa tahaw kan ‘mga gikan kan hade asin mga noble,’ malinaw na an marahayon na mga kualidad na yaon ki Daniel asin sa tolo niang kairiba dai nagkanorongod sana. Siempre, segurado na makologon sa boot kan mga magurang na paghelingon an saindang mga aki na dinadara sa harayong daga. Kun aram sana kutana ninda an magigin resulta, kanigoan kutana an pag-orgolyo ninda! Abaa kaimportante na an mga magurang padakulaon an saindang mga aki “sa disiplina asin pagtatanos nin isip ni Jehova”!—Efeso 6:4.
LABANAN PARA SA ISIP
10. Ano an itinokdo sa hoben na mga Hebreo, asin ano an katuyohan kaini?
10 Tolos-tolos, nagpoon an labanan para sa hoben na isip kan mga desterradong ini. Tanganing maseguro na mamolde an mga tinedyer na Hebreo na makibagay sa sistema nin Babilonya, nagmanda si Nabucodonosor na an saiyang mga opisyal “tokdoan sinda kan surat asin tataramon kan mga Caldeo.” (Daniel 1:4) Ini bakong ordinaryong edukasyon. Ipinapaliwanag kan The International Standard Bible Encyclopedia na iyan “pag-adal nin Sumeriano, Akadiano, Aramaiko . . . , asin iba pang lenguahe, saka kan kadakol na babasahon na isinurat sa mga lenguaheng iyan.” An “kadakol na babasahon” kompuesto nin historya, matematika, astronomiya, asin iba pa. Minsan siring, “an konektadong mga librong relihioso, an omina [mga signos] sagkod astrolohiya . . . , may dakulang kabtang.”
11. Anong mga aksion an ginibo tanganing maseguro na an Hebreong hobenes magin nang kabtang kan buhay sa palasyo kan Babilonya?
11 Tangani na biyong arogon kan Hebreong hobenes na ini an mga kostumbre asin kultura kan buhay sa palasyo nin Babilonya, “nagtalaan an hade nin pan-aroaldaw na rasyon hale sa mga piling kakanon kan hade asin hale sa saiyang iniinom na arak, tanganing magin pagkakan ninda sa laog nin tolong taon, tanganing sa katapusan kaini sinda makatindog sa atubangan kan hade.” (Daniel 1:5) Apuera kaini, “sa sainda nagtao nin ngaran an mayor na opisyal sa korte. Kaya itinao nia ki Daniel an ngaran na Beltsasar; asin ki Hananias, Sadrac; asin ki Misael, Mesac; asin ki Azarias, Abednego.” (Daniel 1:7) Kan panahon kan Biblia uso na tawan nin bagong ngaran an sarong tawo sa pagsenyalar sa sarong makahulogan na pangyayari sa saiyang buhay. Halimbawa, binago ni Jehova an ngaran ni Abram saka Sarai na magin Abraham saka Sara. (Genesis 17:5, 15, 16) An pagbago nin sarong tawo sa ngaran nin iba malinaw na ebidensia nin autoridad o pagdominar. Kan si Jose magin an administrador nin kakanon sa Egipto, nginaranan sia ni Faraon na Zafenat-panea.—Genesis 41:44, 45; ikomparar an 2 Hade 23:34; 24:17.
12, 13. Taano ta masasabi na an pagbago kan ngaran kan hoben na mga Hebreo paghihingoa na isabotahe an saindang pagtubod?
12 Sa kaso ni Daniel asin kan tolo niang katood na Hebreo, makahulogan an mga pagbago nin ngaran. An ngaran na itinao sa sainda kan saindang mga magurang kaoyon kan pagsamba ki Jehova. An “Daniel” nangangahulogan “An Dios an Hokom Ko.” An kahulogan kan “Hananias” “Si Jehova Nagpaheling nin Pabor.” An “Misael” posibleng nangangahulogan “Siisay an Kapareho nin Dios?” An “Azarias” nangangahulogan “Tuminabang si Jehova.” Daing duwa-duwa na odok na linalaoman kan saindang mga magurang na an saindang mga aki madakula sa irarom kan paggiya ni Jehova Dios tangani na magin saiyang maimbod na mga lingkod.
13 Minsan siring, an bagong mga ngaran na itinao sa apat na Hebreo gabos konektadong marhay sa ngaran nin falsong mga dios, na nagsusuherir na an tunay na Dios nasakop kan mga dios na iyan. Abaa kadai risang paghihingoa na isabotahe an pagtubod kan mga hoben na ini!
14. Ano an kahulogan kan bagong mga ngaran na itinao ki Daniel asin sa tolo niang kairiba?
14 An ngaran ni Daniel sinalidahan nin Beltsasar, na nangangahulogan “Suroga an Buhay kan Hade.” Minalataw na ini pinahalipot na porma nin sarong pag-arang ki Bel, o Marduk, an mayor na dios nin Babilonya. Baga man may labot o mayo si Nabucodonosor sa pagpili kan ngaran na ini para ki Daniel, ipinag-oorgolyo niang admitiron na idto “segun sa ngaran kan [saiyang] dios.” (Daniel 4:8) Si Hananias binago an ngaran na magin Sadrac, na sa paniniwala nin nagkapirang eksperto sarong pinagkombinar na ngaran na nangangahulogan “Pagboot ni Aku.” Interesante nanggad, an Aku ngaran nin sarong dios sa Sumer. Si Misael binago an ngaran na magin Mesac (posibleng Mi·sha·aku), na minalataw na madonong na pagbiribid kan kahulogan na “Siisay an Kapareho nin Dios?” na magin “Siisay an Arog ki Aku?” An Babilonyong ngaran ni Azarias Abednego, na posibleng nangangahulogan “Lingkod ni Nego.” Asin an “Nego” ibang porma kan “Nebo,” an ngaran nin sarong dios na sa saiya inginaran man an dakol na namamahala sa Babilonya.
DETERMINADO NA MAGDANAY NA MAIMBOD KI JEHOVA
15, 16. Anong mga peligro an inaatubang ngonyan ni Daniel asin kan saiyang kairiba, asin ano an reaksion ninda?
15 An mga ngaran na Babilonyo, an programa nin reedukasyon, asin an espesyal na pagkakan—ini gabos pagprobar na bako sana na si Daniel asin an tolong hoben na Hebreo magin nang kabtang kan Babilonyong pamumuhay kundi isiblag man sinda sa saindang Dios, si Jehova, asin sa relihiosong pagtotokdo sa sainda saka pinaghalean ninda. Napapaatubang sa gabos na pangigipit asin sugot na ini, ano daw an gigibohon kan mga hoben na ini?
16 Sinasabi kan ipinasabong na salaysay: “Nagdesisyon si Daniel sa saiyang puso na dai nia didigtaan an saiyang sadiri kan mga piling kakanon kan hade asin kan saiyang iniinom na arak.” (Daniel 1:8a) Minsan ngani si Daniel sana an nangaranan, risang-risa sa suminunod na nangyari na an saiyang desisyon suportado kan tolo niang kairiba. An mga tataramon na ‘nagdesisyon sa saiyang puso’ nagpapaheling na an pagtotokdong itinao kan mga magurang ni Daniel asin nin iba pa duman sa sainda nakaabot sa puso nia. Daing duda na an kaagid na pagtotokdo naggiya sa tolo pang Hebreo sa saindang pagdedesisyon. Ini nag-iilustrar nanggad kan halaga nin pagtotokdo sa satong mga aki, dawa kun garo baga akion pa sinda tanganing makasabot.—Talinhaga 22:6; 2 Timoteo 3:14, 15.
17. Taano ta an hinaboan sana ni Daniel asin kan saiyang kairiba an pan-aroaldaw na sustento kan hade asin an ibang areglo dai?
17 Taano ta an hinaboan sana kan hoben na mga Hebreo an mga piling kakanon asin arak alagad an ibang areglo dai? An pangangatanosan ni Daniel malinaw na nagpaparisa kun taano: “Dai nia didigtaan an saiyang sadiri.” An pakanood kan “surat asin tataramon kan mga Caldeo” asin an matawan nin ngaran na Babilonyo, gurano man ini kadai gusto, dai man makakadigta sa sarong tawo. Estudyare an halimbawa ni Moises, haros 1,000 taon bago kaini. Minsan ngani sia “tinokdoan kan gabos na kadonongan nin mga Egipcio,” sia nagdanay na maimbod ki Jehova. An pagpadakula sa saiya kan sadiri niang mga magurang nagtao sa saiya nin marigon na pundasyon. Bilang resulta, “huli sa pagtubod si Moises, kan dakula na, nagsayuma na apodon na aki kan aking babae ni Faraon, na pinagmarahay pa na maapi kaibanan kan banwaan nin Dios kisa sa magkamit kan dai nagdadanay na pag-ogma sa kasalan.”—Gibo 7:22; Hebreo 11:24, 25.
18. Sa anong mga paagi na didigtaan kan sustento kan hade an hoben na mga Hebreo?
18 Sa anong paagi na didigtaan kan sustento kan hade sa Babilonya an hoben na mga lalaki? Enot, tibaad kaiba sa mga piling kakanon an mga kakanon na ipinapangalad kan Ley ni Moises. Halimbawa, an mga Babilonyo nagkakakan nin mga hayop na maati, na bawal sa mga Israelita na sakop kan Ley. (Levitico 11:1-31; 20:24-26; Deuteronomio 14:3-20) Ikaduwa, bakong ugale kan mga Babilonyo na padugoon an binunong mga hayop bago kakanon an laman kaiyan. An pagkakan nin karneng dai pinadugo direktang paglapas sa ley ni Jehova manongod sa dugo. (Genesis 9:1, 3, 4; Levitico 17:10-12; Deuteronomio 12:23-25) Ikatolo, an mga nagsasamba sa falsong mga dios pinagkatodan nang idolot an kakanon ninda sa mga idolo bago iyan kakanon sa sarong pagkakan para sa pakikikabtang. An mga lingkod ni Jehova dai makikikabtang sa siring! (Ikomparar an 1 Corinto 10:20-22.) Ultimo, an pagpagusto sa manamit na mga kakanon asin alkoholikong mga inomon aroaldaw dai nanggad ikakarahay kan salud nin tawo ano man an edad, dai na baga sabihon an mga hoben.
19. Ano kutana an puedeng ipangatanosan kan Hebreong hobenes, alagad ano an nakatabang sa sainda na makaabot sa tamang konklusyon?
19 Madali sana an pakaaram kun ano an gigibohon, pero iba nang orolay an magkaigwa kan kosog nin boot na gibohon iyan kun nasa irarom nin pangigipit o sugot. Si Daniel asin an tolo niang katood puede kutanang nangatanosan na mantang sinda harayo sa saindang mga magurang asin katood, dai man maaaraman kan mga tawong iyan an saindang ginibo. Puede man kutana nindang ipangatanosan na idto pagboot kan hade asin garo baga mayo sinda nin mapagpipilian. Apuera kaiyan, daing duda na an ibang hoben daing pag-alangan na inako an mga areglo asin ibinilang na pribilehio imbes na kasakitan an pakikikabtang. Alagad an siring na salang kaisipan madaling pumasiring sa natatagong peligro nin hilom na kasalan, na sarong siod para sa dakol na hoben. Aram kan Hebreong hobenes na “an mga mata ni Jehova yaon sa gabos na lugar” asin na “an tunay na Dios mismo dadarahon an lambang klase nin gibo sa paghokom mapadapit sa lambang hilom na bagay, kun baga iyan marahay o maraot.” (Talinhaga 15:3; Eclesiastes 12:14) Logod na kita gabos makanood nin leksion sa iginawe kan maimbod na mga hoben na ini.
KAPAKIPAKINABANG AN KOSOG NIN BOOT ASIN PAGKADESIDIDO
20, 21. Ano an ginibong aksion ni Daniel, asin may anong resulta?
20 Huling nakapagdesisyon na sa saiyang puso na labanan an mga impluwensiang nakakaraot, si Daniel guminibo nin aksion kaoyon kan saiyang desisyon. “Danay siang nakikiolay sa mayor na opisyal sa korte tanganing dai nia madigtaan an saiyang sadiri.” (Daniel 1:8b) ‘Danay na nakikiolay’—iyan frase na mahalagang mangnohon. Parateng marhay, kaipuhan an desididong paghihingoa kun kita naglalaom na magin mapanggana sa paglaban sa mga sugot o paghale kan nagkapirang kaluyahan.—Galacia 6:9.
21 Sa kaso ni Daniel, nagkabunga an pagkadesidido. “Huli kaiyan pinapangyari kan tunay na Dios na si Daniel makanompong nin mamomoton na kabootan asin pagkaherak sa atubangan kan mayor na opisyal sa korte.” (Daniel 1:9) Bakong huli ta si Daniel asin an saiyang kairiba mga tawong may itsura asin matali kaya sa kahurihurihi marahay an linuwasan nin mga bagay para sa sainda. Imbes, idto huli sa bendisyon ni Jehova. Daing duda na nagirumdoman ni Daniel an Hebreong talinhaga: “Magtiwala ka ki Jehova sa bilog mong puso asin dai ka manarig sa saimong sadiring pakasabot. Sa gabos mong dalan girumdomon mo sia, asin itatanos nia mismo an saimong mga dana.” (Talinhaga 3:5, 6) Kapakipakinabang nanggad an pagsunod sa hatol na iyan.
22. Anong lehitimong paghabo an sinabi kan opisyal sa korte?
22 Sa primero, habo an mayor na opisyal sa korte: “Natatakot ako sa kagurangnan kong hade, na iyong nagtalaan kan saindong kakanon asin kan saindong inomon. Kun siring, taano ta maheheling nia an saindong lalauogon na mamondo an itsura kun ikokomparar sa mga aki na kaedad nindo, asin taano ta gigibohon nindong may sala an sakong payo sa hade?” (Daniel 1:10) Ini lehitimong mga paghabo asin pagkatakot. Si Hadeng Nabucodonosor dai puedeng sayumahan, asin aram kan opisyal na mamemeligro an saiyang “payo” kun kokontrahon nia an mga instruksion kan hade. Ano daw an gigibohon ni Daniel?
23. Sa saiyang iginawe, paano si Daniel nagpaheling nin pakarorop asin kadonongan?
23 Digdi luminaog an pakarorop asin kadonongan. Nagirumdoman gayod kan hoben na si Daniel an talinhaga: “An simbag, kun mahoyo, nakakaparayo nin kaanggotan, tara an tataramon na makolog nakakapaanggot.” (Talinhaga 15:1) Imbes na sutil na mag-insistir na itao an kahagadan nia asin tibaad maprobokar an iba na gibohon siang martir, pinabayaan ni Daniel an bagay. Sa tamang panahon, dinolok nia an “nag-aataman,” na seguro mas andam na tumao nin kadikit na libertad ta sia bakong sa hade mismo maninimbag.—Daniel 1:11.
IPRINOPONER AN SAMPULONG ALDAW NA PAGBALO
24. Anong pagbalo an iprinoponer ni Daniel?
24 Sa nag-aataman, iprinoponer ni Daniel an sarong pagbalo, na sinasabi: “Tabi, baloa an saimong mga lingkod sa laog nin sampulong aldaw, asin pabayae na tawan ninda kami nin gulay tangani na makakakan kami asin nin tubig tangani na makainom kami; asin pabayae na an samong lalauogon asin an lalauogon kan mga aki na nagkakakan kan mga piling kakanon kan hade umatubang sa saimo, asin segun sa saimong naheheling gibohon mo sa saimong mga lingkod.”—Daniel 1:12, 13.
25. Ano an kaiba gayod sa “gulay” na ipinuesto ki Daniel asin sa tolo niang katood?
25 Sampulong aldaw sa ‘gulay asin tubig’—sinda daw magigin “mamondo an itsura” kun ikokomparar sa iba? An “gulay” trinadusir hale sa termino sa Hebreo na sa pundamental nangangahulogan “mga tulang.” An nagkapirang traduksion kan Biblia sa Ingles tinatradusir iyan na “pulse,” na tinatawan nin kahulogan na “nakakakan na mga tulang nin manlaenlaen na pananom na may tulang (arog baga kan gisantes, balatong, o lentehas).” Para sa nagkapirang intelektuwal ipinaparisa kan konteksto na bako sanang nakakakan na mga tulang an kaiba sa pagkakan na iyan. Sinasabi nin sarong reperensia: “An hinahagad ni Daniel asin kan saiyang kairiba iyo an simpleng pagkakan na gulay kan mga namamanwaan imbes na an mas manamit, makarneng pagkakan sa lamesa kan hade.” Sa siring, posibleng kaiba sa mga gulay an masustansiang mga putahe na linuto na may kaibang mga balatong, pipino, bawang, puero, lentehas, melon, asin sibuyas saka tinapay na gibo sa manlaenlaen na harina. Segurado na mayo nin masabi na iyan pagkakan na ikakagadan sa gutom. Minalataw na nasabotan kan nag-aataman an punto. “Sa katapustapusi sia naghinanyog sa sainda dapit sa bagay na ini asin binalo sinda sa laog nin sampulong aldaw.” (Daniel 1:14) Ano an resulta?
26. Ano an resulta kan sampulong aldaw na pagbalo, asin taano ta siring an nangyari?
26 “Sa katapusan kan sampulong aldaw an saindang lalauogon naheling na mas marahay asin mas malaman kisa gabos na aki na nagkakakan kan mga piling kakanon kan hade.” (Daniel 1:15) Ini dai dapat na gamiton na ebidensia na an pagkakan na gabos gulay mas marahay kisa mas manamit, makarneng pagkakan. An sampulong aldaw halipot na panahon tangani na magkaigwa nin namamatean na mga resulta an arin man na klaseng pagkakan, alagad iyan bakong halipoton tanganing maotob ni Jehova an saiyang katuyohan. “An bendisyon ni Jehova—iyan an nakakapayaman, asin dai nia iyan dinadagdagan nin kakologan,” sabi kan saiyang Tataramon. (Talinhaga 10:22) An apat na hoben na Hebreo nagtubod asin nagtiwala ki Jehova, asin dai nia sinda pinabayaan. Pakalihis nin dakol na siglo, si Jesu-Cristo nabuhay na daing kinakakan sa laog nin 40 aldaw. Mapadapit digdi, kinotar nia an mga tataramon na yaon sa Deuteronomio 8:3, na dian satong mababasa: “An tawo bako sanang sa tinapay nabubuhay kundi sa lambang tataramon kan ngoso ni Jehova na an tawo nabubuhay.” An eksperyensia ni Daniel asin kan saiyang mga katood midbid na halimbawa kaini.
PAKAROROP ASIN KADONONGAN BILANG KASALIHID NIN MGA PILING KAKANON ASIN INOMON
27, 28. Sa anong mga paagi na an sistema nin pagkakan na sinunod ni Daniel asin kan tolo niang katood pag-andam para sa mas darakulang bagay na maabot?
27 Pagbalo sana an sampulong aldaw, alagad nakakakombensir nanggad an resulta. “Kaya padagos na hinahale kan nag-aataman an saindang mga piling kakanon saka an saindang iniinom na arak asin tinatawan sinda nin gulay.” (Daniel 1:16) Bakong depisil na imahinaron kun ano an pagheling ki Daniel asin sa saiyang kairiba kan ibang hobenes na nasa programa nin pagtotokdo. Segurado na para sa sainda garo baga katontohan na marhay an pagsayuma sa bangkete kan hade apabor sa gulay aroaldaw. Alagad may nagdadangadang na darakulang pagbalo asin kasakitan, asin an mga ini mangangaipo kan gabos na pagkalisto asin linaw nin isip na makakaya kan hoben na mga Hebreo. Orog sa gabos, an saindang pagtubod asin tiwala ki Jehova an matabang sa sainda na makapasar sa mga pagbalo sa saindang pagtubod.—Ikomparar an Josue 1:7.
28 An ebidensia na si Jehova nasa mga hoben na ini maheheling sa sunod na sinasabi: “Kun manongod sa mga aking ini, sa saindang apat, tinawan sinda kan tunay na Dios nin kaaraman asin pakarorop sa gabos na surat asin kadonongan; asin si Daniel mismo may pakasabot sa gabos na klase nin bisyon asin pangatorogan.” (Daniel 1:17) Tanganing maatubang an masakit na mga panahon na maabot, an kaipuhan ninda bako sanang pisikal na kosog asin marahay na salud. “Kun an kadonongan lumaog sa saimong puso asin an kaaraman mismo magin nakakagayagaya sa saimo mismong kalag, an mismong kakayahan sa pag-iisip magbabantay sa saimo, an pakamansay mismo maprotehir sa saimo, tanganing iligtas ka sa maraot na dalan.” (Talinhaga 2:10-12) Iyan an eksaktong itinao ni Jehova sa apat na maimbod na hobenes tangani na andamon sinda para sa maabot.
29. Taano si Daniel ta ‘nakasabot sa gabos na klase nin bisyon asin pangatorogan’?
29 Sinasabi na si Daniel “may pakasabot sa gabos na klase nin bisyon asin pangatorogan.” Ini dai nangangahulogan na sia nagin sarong patagolainan. Interesante nanggad, minsan ngani si Daniel ibinibilang na saro sa midbid na mga propetang Hebreo, nungka na sia pinasabngan na magsabi nin mga deklarasyon na arog kan “iyo ini an isinabi kan Soberanong Kagurangnan na Jehova” o “iyo ini an isinabi ni Jehova nin mga hukbo.” (Isaias 28:16; Jeremias 6:9) Pero, sa paggiya sana kan banal na espiritu nin Dios na nasabotan saka nainterpretar ni Daniel an mga bisyon asin pangatorogan na naghahayag kan katuyohan ni Jehova.
SA KATAPUSTAPUSI, AN KRITIKAL NA PAGBALO
30, 31. Paano an paggawe na pinili ni Daniel asin kan saiyang kairiba nagin kapakipakinabang para sa sainda?
30 Natapos an tolong taon nin reedukasyon asin pagsasanay. Suminunod an kritikal na pagbalo—personal na interbio kan hade. “Sa katapusan kan mga aldaw na sinabi kan hade na darahon sinda, dinara man sinda kan mayor na opisyal sa korte sa atubangan ni Nabucodonosor.” (Daniel 1:18) Panahon na para sa apat na hoben na magreport manongod sa saindang sadiri. Magigin kapakipakinabang daw para sa sainda an pagdadanay sa mga ley ni Jehova imbes na padara sa mga ugaleng Babilonyo?
31 “An hade nagpoon na makipag-olay sa sainda, asin sa sainda gabos mayo nin nanompongan na arog ni Daniel, Hananias, Misael asin Azarias; asin sinda padagos na nagtindog sa atubangan kan hade.” (Daniel 1:19) Abaa kalubos na pagkabindikar kan saindang ginibo sa nakaaging tolong taon! Bakong grabeng katontohan ninda na magdanay sa sarong sistema nin pagkakan na idinikta kan saindang pagtubod asin konsensia. Huli sa pagigin maimbod sa tibaad garo baga pinakasadit, si Daniel asin an saiyang mga katood binendisyonan nin mas darakulang bagay. An pribilehiong ‘magtindog sa atubangan kan hade’ iyo an obheto na hinihingoang kamtan kan gabos na hoben na nasa programa nin pagtotokdo. Kun baga an apat na Hebreong hobenes an solamenteng pinili, dai sinasabi kan Biblia. Sa paano man, an saindang maimbod na paggawe nagtao nanggad sa sainda nin “dakulang balos.”—Salmo 19:11.
32. Taano ta masasabi na si Daniel, Hananias, Misael, asin Azarias nagkamit nin pribilehio na mas dakula kisa pagigin yaon sa korte kan hade?
32 “Nakaheling ka na nin tawong eksperto sa saiyang trabaho? Sa atubangan nin mga hade sia mamumugtak,” sabi kan Kasuratan. (Talinhaga 22:29) Sa siring, si Daniel, Hananias, Misael, asin Azarias pinili ni Nabucodonosor na tumindog sa atubangan kan hade, an boot sabihon, magin kabtang kan korte kan hade. Sa gabos na ini, maheheling niato an kamot ni Jehova na minamaniobra an mga bagay tangani na paagi sa mga hoben na lalaking ini—nangorogna paagi ki Daniel—ikahayag an mahahalagang aspekto kan katuyohan nin Dios. Minsan ngani sarong onra an mapili na magin kabtang kan sa hadeng korte ni Nabucodonosor, mas dakulang marhay na onra an gamiton sa siring kamakangangalas na paagi kan Unibersal na Hade, si Jehova.
33, 34. (a) Taano ta nagulat an hade sa hoben na mga Hebreo? (b) Anong leksion an makukua niato sa eksperyensia kan apat na Hebreo?
33 Madaling nadiskobre ni Nabucodonosor na an kadonongan asin pakarorop na itinao ni Jehova sa apat na Hebreong hobenes nakakalabing marhay sa nasa gabos na konsehero asin madonong sa saiyang korte. “Kun manongod sa gabos na bagay nin kadonongan asin pakasabot na ihinapot sa sainda kan hade, nanompongan pa ngani nia na sinda makasampulo karahay kisa gabos na saserdoteng nagmamahika asin salamangkero na yaon sa bilog niang kahadean.” (Daniel 1:20) Paano na dai magigin siring? An mga “saserdoteng nagmamahika” asin “salamangkero” sinarigan an kinabanon asin superstisyosong inadalan nin Babilonya, mantang si Daniel asin an saiyang mga katood nagtiwala sa kadonongan na hale sa itaas. Talagang mayo digdi nin komparasyon—mayo nin ilalaban!
34 Mayo talaga nin dakulang pagbago an mga bagay sa nag-aging mga panahon. Kan enot na siglo C.E., kan popular an Griegong pilosopiya asin Romanong ley, si apostol Pablo pinasabngan na sumurat: “An kadonongan kan kinaban na ini kamangmangan sa Dios; huli ta nasusurat: ‘Dinadakop nia an mga madonong sa sadiri nindang katusohan.’ Asin sa giraray: ‘Aram ni Jehova na an mga pangangatanosan kan mga madonong daing kamanungdanan.’ Huli kaini dai nin siisay man na ipaghambog an mga tawo.” (1 Corinto 3:19-21) Ngonyan, kaipuhan na kita mangapot nin marigon sa itinokdo sa sato ni Jehova asin dai magin madaling madara kan romantikong kagayonan asin kilyab kan kinaban.—1 Juan 2:15-17.
MAIMBOD SAGKOD SA KATAPUSAN
35. Gurano an sinasabi sa sato manongod sa tolong kairiba ni Daniel?
35 An marigon na pagtubod ni Hananias, Misael, asin Azarias dramatikong ipinag-iilustrar sa Daniel kapitulo 3, may koneksion sa bulawan na imahen ni Nabucodonosor sa kaplanodohan nin Dura asin sa pagbalo sa nagkakalayong horno. An matatakton sa Dios na mga Hebreong ini daing duda na nagdanay na maimbod ki Jehova sagkod sa saindang kagadanan. Aram niato ini ta daing duda na sinda an nananabihan ni apostol Pablo kan sia sumurat manongod sa mga “huli sa pagtubod . . . nakasigbo kan kapangyarihan nin kalayo.” (Hebreo 11:33, 34) Sinda pambihirang mga halimbawa para sa mga lingkod ni Jehova, hoben asin gurang.
36. Ano an nagin pambihirang karera ni Daniel?
36 Kun manongod ki Daniel 1:21, an pantapos na bersikulo kan kapitulo 1 nagsasabi: “Si Daniel nagpadagos sagkod kan enot na taon ni Ciro na hade.” Ihinahayag nin kasaysayan na dinaog ni Ciro an Babilonya sa saro sanang banggi, kan 539 B.C.E. Malinaw na huli sa saiyang reputasyon asin karakter, si Daniel nagpadagos na maglingkod sa korte ni Ciro. Sa katunayan, sinasabi sa sato kan Daniel 10:1 na “kan ikatolong taon ni Ciro na hade sa Persia,” ihinayag ni Jehova ki Daniel an sarong bagay na mahalagang mangnohon. Kun sia tinedyer kan sia darahon sa Babilonya kan 617 B.C.E., haros 100 anyos na sia kan akoon nia an ultimong bisyon na idto. Abaa kalawig asin kaogmang karera nin maimbod na paglilingkod ki Jehova!
37. Anong mga leksion an makukua niato sa pag-estudyar sa Daniel kapitulo 1?
37 An enot na kapitulo kan libro ni Daniel dai sana nagsasaysay nin estorya nin apat na maimbod na hoben na mapangganang nakaya an mga pagbalo sa pagtubod. Ipinapaheling kaiyan sa sato kun paano puedeng gamiton ni Jehova an siisay man na boot nia tanganing maotob an saiyang katuyohan. Pinapatunayan kan salaysay na kun itinotogot ni Jehova, an garo baga kalamidad puedeng magkaigwa nin kapakipakinabang na katuyohan. Asin sinasabi kaiyan sa sato na an pagigin maimbod sa saradit na bagay nagtatao nin dakulang balos.
ANO AN NAMANSAYAN NINDO?
• Ano an masasabi manongod sa pinaghalean ni Daniel asin kan tolo niang hoben na katood?
• Paano an marahay na pagpadakula sa apat na Hebreong hobenes nabalo sa Babilonya?
• Paano binalosan ni Jehova an apat na Hebreo para sa saindang makosog an boot na paninindogan?
• Anong mga leksion an manonodan nin mga lingkod ni Jehova sa presenteng panahon ki Daniel asin sa tolo niang kairiba?