Anong Klaseng mga Tawo an Pinapaboran Nindo?
“KAIPUHAN AN NOBYA. Maninigong maputi asin sadit an hawak, graduwada o mas marahay postgraduwada. Kaipuhan na gikan sa maykayang pamilya na may mga rogaring. Mas gusto an kaparehong klase sosyal.”
IYAN an sinasabi nin sarong tipikong anunsio sa pag-agom na puwede nindong maheling sa diaryo sa India. Posible na makaheheling kamo nin kaagid kaiyan sa dakol pang ibang kabtang kan kinaban. Sa India an notisya parateng itinatao kan mga magurang kan magigin nobyo. Puwedeng kaiba sa mga simbag an retrato nin sarong daragita na nakasulot nin pulang sari asin dakol na alahas na bulawan. Kun oyon an pamilya kan soltero, mapoon an mga negosasyon para sa pagkainagoman.
Usong mga Pamantayan
Sa India usong marhay an mga paghagad nin maputing nobya. Ini huli sa nakagamot nang marhay na paniniwala na an harababa daang klase sosyal sa sosyedad na Hindu maiitom. Bago pa sana, an sarong programa sa telebisyon sa India nag-estorya manongod sa duwang daraga, an saro maputi asin an saro maitom. An maputing daraga maisog asin maraot an ugale; an maitom na daraga maboot asin maheherakon. May nangyaring milagrosong pagkabaliktad, asin an maputing daraga nagin maitom bilang padusa, mantang an maitom na daraga puminuti. Malinaw na an leksion kan estorya iyo na minsan ngani sa huri nanggagana an karahayan, an kaputian minamawot na balos.
An mga saboot na siring dapit sa rasa sa parate mas hararom kisa tibaad aram nin saro. Halimbawa, an sarong Asiatiko tibaad bumisita sa sarong nasyon sa Solnopan asin magreklamo na sia minaltrato huli sa kolor kan saiyang kublit o pagkasingkit kan mata nia. Nariribok sia sa siring na mga hiro, asin an pagmate nia sia inapi. Pero pagpuli nia sa sadiri niang daga, tibaad arog man kaiyan an pagtrato nia sa mga tawong laen an rasa. Minsan ngonyan an kolor kan kublit asin rasa may dakulang epekto sa pagheling nin dakol na tawo sa halaga nin ibang tawo.
“An pirak iyo an nagkakamit nin simbag sa gabos na bagay,” an isinurat ni Hadeng Salomon kan suanoy na mga panahon. (Eclesiastes 10:19) Totoo nanggad iyan! An kayamanan nakaaapektar man sa pagheling sa mga tawo. Bihirang ihapot kun saen hale an kayamanan. Yuminaman daw an saro huli sa kahigosan o maingat na pagpadalagan o sa pandadaya? Iyan bakong mahalaga. An kayamanan, nakua man sa maraot na paagi o bako, nagdadara sa dakol na maglanalana sa igwa.
An mas halangkaw na inadalan pinahahalagahan man na marhay sa daraogan na kinaban na ini. Pagkamundag tolos nin aki, an mga magurang sinasadol na pumoon nang magtipon nin darakulang halaga para sa edukasyon. Pag-abot nia sa edad na duwa o tolong taon, ikahahadit na ninda an paglaog saiya sa tamang eskuwelahan nin narseri o kindergarten bilang enot na tangga sa halawig na pagbaklay pasiring sa sarong titulo sa unibersidad. May mga naghohona na an sarong bantog na diploma may darang diretso sa pabor asin paggalang nin iba.
Iyo, an kolor kan kublit, inadalan, kuwarta, ginikanan na nasyon—an mga ini an nagin pamantayan sa paghusgar o, imbes, patienot na paghusgar nin dakol sa ibang tawo. Ini an mga nagdideterminar kun siisay an pahehelingan ninda nin pabor asin kun siisay an dai. Kumusta man kamo? Siisay an pinapaboran nindo? Ibinibilang daw nindong mas maninigo sa pabor asin paggalang an saro na may kuwarta, maputi, o mas halangkaw an inadalan? Kun iyo, kaipuhan na odok nindong horophoropon an basihan kan saindong saboot.
An mga Ini daw Tamang mga Pamantayan?
An librong Hindu World nagkomento: “An siisay man na hale sa mas hababang klase sosyal na gumadan nin sarong hale sa pinakahalangkaw na klase sosyal puwedeng pasakitan sagkod na magadan asin kompiskaron an saiyang rogaring, asin an saiyang kalag kondenado sagkod lamang. An hale sa pinakahalangkaw na klase sosyal na gumadan nin siisay man puwedeng multahan sana asin nungka na padudusahan nin kagadanan.” Minsan ngani kaidtong suanoy na mga panahon an sinasabi kan libro, kumusta ngonyan? An daing binabasaran na pagkaanggot sa rasa asin komunal na tension nagin dahelan na bumolos an garo salog na dugo minsan sa ika-20 siglo. Asin ini bako sanang sa India. An pagkaongis asin kadahasan na gikan sa pagpalaenlaen sa rasa sa Aprika del Sur, daing binabasaran na pagkaanggot sa rasa sa Estados Unidos, nasyonalistang pagkaanggot sa Baltico—daing katapusan an listahan—gabos gikan sa mga pakamate nin kanaturalan nang pagkasuperyor. Tunay na an pagpabor sa sarong tawo kisa iba huli sa rasa o nasyonalidad dai nagpaluwas nin marahay, toninong na mga bunga.
Kumusta man an kayamanan? Daing duda na an dakol minayaman huli sa sadiosan, mahigos na pagtrabaho. Minsan siring, nakatipon nin dakulaon na kayamanan an mga kriminal, ismagler, negosyante nin droga, negosyante nin mga ilegal na armas, asin iba pa. Totoo, an iba sa mga ini nagdodonar sa mga institusyon sa paglimos o nagtatabang sa mga pag-ayuda sa mga dukha. Pero, an kriminal na mga gibo ninda nagtao nin dai ikasabing kasakitan asin kolog sa saindang mga biktima. Minsan an medyo saradit sana an transaksion, arog kan mga nagpapasuhol o nakikakabtang sa kustionableng mga gibo sa negosyo, nagtao nin pagkabigo, danyos, asin kagadanan kun dai minaandar asin sala an andar kan saindang mga produkto o serbisyo. Tunay na an pagkaigwa sana nin kayamanan bakong basihan para sa paborableng paghusgar.
Kumusta man an inadalan? An halawig daw na lista nin mga titulo kasunod kan ngaran nin sarong tawo garantiya na sia sadiosan asin matanos? Iyan daw nangangahulogan na sia maninigong paboran? Totoo, puwedeng pahiwason kan edukasyon an isip nin saro, asin an dakol na ginamit an saindang inadalan sa pagtao nin pakinabang sa iba maninigo sa onra asin paggalang. Alagad ta an kasaysayan pano-pano nin mga halimbawa nin pag-aprobetsar asin pan-aapi nin mga edukado sa masa. Asin helinga an nangyayari sa mga kolehiyo o unibersidad ngonyan. An mga kampus dinadamat nin mga problemang pagdodroga asin mga helang na ikanaolakit sa pagdodorog, asin an dakol na estudyante minalaog sana huli sa paghanap nin kuwarta, kapangyarihan, asin kabantugan. An inadalan sana nin tawo bakong masasarigan na tanda kan tunay niang ugale.
Bako, an kolor kan kublit, inadalan, kuwarta, hinalean na nasyon, o iba pang bagay na siring kaiyan bakong tamang basihan sa paghusgar sa halaga nin ibang tawo. An mga Kristiano dai maninigong magin preokupado sa mga bagay na ini sa paghihingoang kamtan an pabor nin iba. Kun siring, ano an maninigong asikasohon nin saro? Anong mga pamantayan an maninigong sunodon nin saro?