Mata daw Kamo sa Satong mga Panahon?
AN PAGIGIN mata sa peligro puedeng iyo an biyong magdeterminar sa buhay asin kagadanan. Ikaiilustrar ini kan nangyari sa duwang islang may mga bulkan.
An Bukid nin Pelée, an pinakanakagagadan na bulkan sa ika-20 siglo, nagtuga kan Mayo 8, 1902, sa isla nin Martinica sa Caribe. Ginadan kaiyan an haros gabos na 30,000 na residente nin Saint Pierre, sarong siudad sa ibaba kan bulkan.
Kan Hunyo 1991, an Bukid nin Pinatubo puminutok sa pinakamakosog gayod na pagtuga sa siglong ini. Iyan nangyari sa matawong lugar sa Pilipinas asin mga 900 an nagadan. Minsan siring, kaidto duwang bagay an nakatabang na ikaligtas an rinibong buhay: (1) an pagigin mata sa peligro asin (2) an pagigin andam na gumibo nin aksion kaoyon sa mga patanid.
An Angay na Aksion Nagligtas nin mga Buhay
An Bukid nin Pinatubo ginatos na taon nang toninong kan iyan magpoon na magpaheling nin mga senyal nin nagdadangadang na pagtuga kaidtong Abril 1991. Nagpoon na sumungaw sa alitoktok an alintuto asin dioksido de asupre. Nakamate nin sunod-sunod na pagkunogkunog kan daga an lokal na mga residente, asin nagpoon na tumunga sa bukid an makatatakot na tambok nin tuminagas na lava. An mga sientista sa Institusyon nin Bulkanolohiya Asin Sismolohiya sa Pilipinas estriktong nagbantay asin pag-abot nin panahon nakombensir an mga opisyal na madonong na paebakwiton an 35,000 na nag-iistar sa kaharaning mga banwaan asin baryo.
Siempre, magabat an boot nin mga tawo na humale sa saindang harong na mayo nin dahelan, alagad ta nahale an pagduwaduwa kan pasale sa video na buhay na buhay na nagpaheling kan mga peligro sa pagtuga nin bulkan. Tamang-tama an lagdoan na pagharale. Pakalihis nin duwang aldaw, iinitsa nin makosog na putok an otso kilometro kubiko nin abo sa atmospera. Pagkatapos, an nagraragasang laboy, o lahar, guminadan sa ginatos. Minsan siring, rinibo gayod an nakaligtas huli ta an mga tawo napatanidan dapit sa peligro asin guminibo nin aksion kaoyon sa mga patanid.
Pakadulag sa Kalamidad na Gibo nin Tawo
Kan enot na siglo kan satong Komun na Kapanahonan, an mga Kristianong nag-iistar sa Jerusalem kinaipuhan man na magdesisyon kun baga maninigo nindang bayaan an saindang harong. An pagdulag hale sa siudad na iyan kan 66 C.E. nagligtas sa sainda sa pagkalaglag na nangyari sa ibang residente asin rinibong Judio na nagduman sa Jerusalem para sa Paskua kan 70 C.E. Labing sarong milyon katawo an nasa laog kan nalalanoban na siudad na iyan para sa selebrasyon kan Paskua kan taposon kan mga hukbong Romano an ano man na oportunidad na dumulag. An gutom, pag-inagawan nin kapangyarihan, asin daing herak na mga pagsakyada kan mga Romano nagbunga nin labing sarong milyon na gadan.
An kalamidad na tuminapos sa Judiong rebelyon tumang sa Roma dai nag-abot na dai ipinaiisi. Nagkapirang dekada bago kaini, ihinula ni Jesu-Cristo na an Jerusalem sasalikopan. Sabi nia: “Kun maheling na nindo an Jerusalem na napalilibotan nin nagkakampong mga hukbo, dangan aramon nindo na harani na an paggibo sa saiya na daing tawo. Dangan an mga nasa Judea magpoon nang dumulag pasiring sa kabukidan, asin an mga nasa tahaw nia magruluwas, patin an mga nasa oma dai na magralaog sa saiya.” (Lucas 21:20, 21) Malinaw an mga instruksion na iyan, asin sineryoso iyan kan mga parasunod ni Jesus.
An historyador kan ikaapat na siglo na si Eusebio na taga Cesarea nagbabareta na an mga Kristiano sa bilog na Judea guminibo nin aksion sa patanid ni Jesus. Kan bayaan kan mga Romano an enot nindang pagsalikop sa Jerusalem kan 66 C.E., an dakol na Judiong Kristiano nag-istar na sa Hentil na siudad nin Pella, sa Romanong probinsia nin Perea. Paagi sa pagigin mata sa saindang mga panahon asin paagi sa paggibo nin aksion sa patanid ni Jesus, nadulagan ninda an sinabing “saro sa pinakateribleng pagsalikop sa bilog na kasaysayan.”
Ngonyan, kaipuhan an kaagid na pagpuka. Iyo man an espesipikong aksion. Ipaliliwanag kan kasunod na artikulo kun taano.
[Pasasalamat para sa pinagkuanan kan retrato sa pahina 3]
Godo-Foto, West Stock