Nagin Sakuyang Kantil si Jehova

ISINAYSAY NI EMMANUEL LIONOUDAKIS

Murusdot an sakong ina asin nagsabi sa sako: “Kun magdanay ka sa saimong desisyon, kun siring kaipuhan mong humale sa harong na ini.” Nagdesisyon akong ihulit an Kahadean nin Dios nin bilog na panahon. Minsan siring, an sakong pamilya dai makaya an kasosopgan na itinao sa sainda kan paorootrong pag-arestar sa sako.

AN SAKONG mga magurang mapakumbaba asin matatakton sa Dios. Nag-istar sinda sa baryo nin Douliana, nasa solnopan na parte kan isla nin Grecia na Creta, kun saen ako namundag kan taon 1908. Poon sa sakong pagkahoben, tinokdoan ninda ako na matakot asin magrespeto sa Dios. Nagustohan kong marhay an Tataramon nin Dios, maski ngani nungka akong nakaheling nin Biblia sa kamot kan mga paratokdo o mga pading Griego Ortodokso.

Pakatapos na mabasa nin sarong kataed an anom na tomo kan Studies in the Scriptures, ni C. T. Russell, asin an librong The Harp of God, may pagkagalaga na ihiniras nia sa sako an nakapupukaw na sono sa Kasuratan na mga laog kaiyan. An mga librong idto ipinublikar kan Mga Estudyante sa Biblia, an apod kaidto sa Mga Saksi ni Jehova. May kaogmahan na nagkua ako nin Biblia asin mga kopya kan libro sa opisina kan Watch Tower Society sa Atenas. Nagigirumdoman ko pa na namamatangaan kami kan kataed na iyan, na namimibi ki Jehova asin paagi sa liwanag nin kandila nagsisiyasat na marhay sa Kasuratan sa tabang kan mga publikasyon na idto.

An edad ko kaidto 20 asin nagtatrabaho bilang paratokdo sa kaharaning baryo kan magpoon ako sa paghiras sa iba kan bago ko pa sanang manompongan na kaaraman sa Biblia. Dai nahaloy, apat kaming naggigibo nin regular na pagtiripon para sa pag-adal sa Biblia sa Douliana. Nagdistribwir man kami nin mga tract, pulyeto, libro, asin Biblia tanganing matabangan an iba na makanood manongod sa solamenteng paglaom nin katawohan, an Kahadean nin Dios.

Kan 1931 kabilang kami sa rinibo sa bilog na kinaban na naggamit kan basado sa Bibliang ngaran na Mga Saksi ni Jehova. (Isaias 43:10) Durante kan suminunod na taon, nakikabtang kami sa kampanya sa pagtao nin impormasyon, na ipinaliliwanag sa mga autoridad an bago niamong ngaran asin an kahulogan kaiyan. Kabale digdi an pagdistribwir nin sarong pertinenteng pulyeto sa lambang padi, huwes, pulis, asin negosyante sa samong lugar.

Siring sa linalaoman, nagsutsut an klero nin sunod-sunod na paglamag. Kan enot na arestaron ako, sinentensiahan ako nin 20 aldaw sa karsel. Dai nahaloy pakatapos na paluwason ako, inarestar giraray ako asin sinentensiahan nin sarong bulan na pagkabilanggo. Kan ipagboot nin sarong huwes na pumondo kami sa paghuhulit, nagsimbag kami paagi sa mga tataramon sa Gibo 5:29: “Dapat na kuyogon niamo an Dios bilang namamahala imbes na mga tawo.” Pagkatapos, kan 1932, sarong representante kan Watch Tower an nagbisita sa sadit niamong grupo sa Douliana, asin nagpabautismo kami gabos na apat.

Pakanompong nin Espirituwal na Pamilya

Huli sa kamawotan ko na makagibo nin orog pa sa gibohon na paghuhulit, nagdemitir ako sa pagigin paratokdo. Sobra na talaga idto para sa sakong ina. Ipinagboot nia na humale ako sa harong. Sa pag-aprobar kan sangang opisina kan Watch Tower sa Atenas, an sarong buka an palad na Kristianong tugang sa siudad nin Iráklion, Creta, maogmang inako ako sa saiyang harong. Kaya kan Agosto 1933, an mga tugang sa sadiri kong baryo, kaibanan an nagkapirang interesado, nag-arabot sa pondohan nin auto tanganing idispedir ako. Nakapupukaw na marhay sa boot an pangyayaring ini, asin naghibi kami gabos, huli ta dai niamo segurado kun noarin kami magkakaherilingan giraray.

Sa Iráklion, nagin kabtang ako nin sarong mamomoton na espirituwal na pamilya. Igwa kaidto nin tolo pang Kristianong tugang na lalaki asin sarong tugang na babae na kaiba niamo sa regular na pag-adal asin pagsamba. Naheling ko mismo an kaotoban kan panuga ni Jesus: “Dai nin siisay man na nagbaya sa harong o mga tugang na lalaki o mga tugang na babae o ina o ama o mga aki o mga oma huli sa sako asin huli sa maogmang bareta na dai magkakamit nin mananggatos ngonyan sa panahon na ini, mga harong asin mga tugang na lalaki asin mga tugang na babae asin mga ina.” (Marcos 10:29, 30) An sakong asignasyon kaidto iyo an maghulit sa siudad na iyan asin sa kaharaning mga baryo. Pakatapos kong makobrehan an siudad na iyan, minabalyo ako tanganing gibohon an kasentrohan kan Iráklion asin Lasithion.

Nagsosolong Payunir

Dakol na oras an ginamit ko sa pagbaklay sa baryo-baryo. Apuera dian, kinaipuhan kong bitbiton an nagkapirang kilo nin babasahon, huli ta an pagpadara nin mga babasahon bakong dayaday. Huling mayo ako nin matorogan, naglalaog ako sa sarong kapehan sa baryo, hinahalat na maghale an ultimong parokyano—na sa parate pakalihis nin kamatangaan—natotorog sa sopa, asin nagmamata nin amay na amay pagkaaga bago magserbi nin mga inomon an kagsadiri. Dai mabilang na purgas an kaibanan ko sa mga sopang idto.

Dawa sa parate indiperente an reaksion nin mga tawo, maogma ako na itao ki Jehova an sakong kabagsikan bilang hoben. Kun nakanonompong ako nin tawo na interesado sa katotoohan sa Biblia, pinakokosog giraray kaiyan an sakong determinasyon na magpadagos sa panligtas-buhay na ministeryong ini. An pakikiasosyar sa sakuyang espirituwal na mga tugang nakagiginhawa man. Parate na nakikipaghelingan ako sa sainda pakalihis na mawara nin 20 sagkod 50 aldaw, depende sa kun gurano karayo sa siudad nin Iráklion ako naghulit.

Nagigirumdoman ko pang gayo an kapungawan na namatean ko sarong hapon kaidto, nangorogna ta nasa isip ko na an Kristianong mga tugang na lalaki asin babae sa Iráklion magkakaigwa kan saindang regular na pagtiripon sa bangging idto. Makosog na marhay an kamawotan ko na maheling sinda kaya nagdesisyon ako na baklayon an labi sa 25 kilometrong distansia ko sa sainda. Dai pa ako noarin man naglakaw nin grabe karikas. Nakararanga nanggad na maeksperyensiahan an nakaoogmang pakikiasosyar sa sakong mga tugang kan bangging idto asin mabugtakan giraray an sakong espirituwal na lalagan, sabi ngani!

Dai nahaloy, an sakong mahigos na mga paghihingoa sa paghuhulit nagpoon nang magbunga. Siring sa kaaldawan kan mga apostol, ‘padagos na idinudugang sa sato ni Jehova an mga naliligtas.’ (Gibo 2:47) An bilang nin mga parasamba ki Jehova nagpoon na magdakol sa Creta. Mantang may mga nag-iiriba na sa sako sa ministeryo, dai na ako nakamateng nagsosolo. Tinagalan niamo an pisikal na kasakitan asin maringis na pagtumang. Tinapay an aroaldaw niamong kakanon, na dinadagdagan nin ano man na mga sogok, oliba, o gulay na nakukua niamo bilang karibay nin babasahon na inako kan mga nahulitan niamo.

Sa banwaan nin Ierápetra, na nasa timog-sirangan kan Creta, nagpatotoo ako ki Minos Kokkinakis, sarong negosyante nin tela. Sa ibong kan daing ontok na paghihingoa ko na makapoon nin pag-adal sa Biblia sa saiya, kakadikit an saiyang panahon huli kan saiyang masibot na estilo nin pamumuhay. Minsan siring, kan sa katapustapusi magdesisyon sia na isaboot an saiyang pag-adal, naggibo sia nin marikas na mga pagbabago sa saiyang buhay. Nagin man siang maigot na marhay asin aktibong parabalangibog kan maogmang bareta. Si Emmanuel Paterakis, sarong 18 anyos na empleyado ni Kokkinakis, naghanga sa mga pagbabagong idto, asin tolos man siang naghagad nin babasahon sa Biblia. Naogma nanggad ako na maheling sia na dagos-dagos sa espirituwal na pag-oswag asin sa katapustapusi magin sarong misyonero!a

Mientras tanto, an kongregasyon duman sa baryo ko padagos na nag-oswag asin ngonyan igwa na nin 14 parahayag. Dai ko noarin man malilingawan an aldaw kan basahon ko an surat na hale sa sakong tugang sa laman na si Despina, na ibinabareta na sia asin an sakong mga magurang maogmang inako an katotoohan asin ngonyan bautisado nang mga parasamba ki Jehova!

Pagtagal sa Paglamag Asin Pagkadistiero

An Iglesia Griego Ortodokso nagpoon na mansayon an samuyang gibohon na paghuhulit nin siring sa damat nin nanlalaglag nin biyo na mga doron, asin determinado sinda na biyong papondohon kami. Kan Marso 1938, dinara ako sa piskal kan publiko, na nagboot na tolos-tolos akong humale sa lugar na idto. Sinabi ko na an samuyang aktibidad na paghuhulit sa katunayan kapakipakinabang asin na an samuyang gibohon ipinagboot nin mas halangkaw na autoridad, an satong Hadeng si Jesu-Cristo.—Mateo 28:19, 20; Gibo 1:8.

Kan suminunod na aldaw, ipinaapod ako sa lokal na presinto. Duman ipinaisi sa sako na inapod ako na sarong peligro sa publiko, asin sinentensiahan ako nin sarong taon na pagkadistiero sa isla nin Egeo na Amorgos. Pakalihis nin pirang aldaw, napoposasan na dinara ako sa islang iyan lunad sa sarong baroto. Mayo nin ibang mga Saksi ni Jehova sa Amorgos. Imahinara an pagkasorpresa ko kan, makalihis an anom na bulan, naaraman ko na saro pang Saksi an idinistiero sa isla! Siisay daw sia? Si Minos Kokkinakis, an sakong estudyante sa Biblia duman sa Creta. Naogma nanggad ako sa pagkaigwa nin espirituwal na kadamaydamay! Kaidtong paghaloyhaloy, nagkapribilehio ako na bautismohan sia sa katubigan kan Amorgos.b

Dai naghaloy pakatapos na magbalik ako sa Creta, inarestar giraray ako, asin sa pangyayaring ini idinistiero ako nin anom na bulan sa sadit na banwaan nin Neapolis sa islang iyan. Pakatapos kan anom na bulan kong pagkadistiero, inarestar ako, ibinilanggo nin sampulong aldaw, asin dangan ipinadara na mag-apat na bulan sa sarong isla na itinagama sa desterradong mga Komunista. Narealisar ko kun gurano katotoo an mga tataramon ni apostol Pablo: “An gabos na nagmamawot na mamuhay na may diosnon na debosyon kaibahan ni Cristo Jesus paglalamagon man.”—2 Timoteo 3:12.

Pag-oswag sa Ibong nin Pagtumang

Huli sa pagsakop kan Aleman sa Grecia durante kan mga taon nin 1940-1944, an samuyang gibohon na paghuhulit haros napondo. Minsan siring, an banwaan ni Jehova sa Grecia marikas na naorganisar giraray, asin pinonan giraray niamo an samong gibohon na paghuhulit. Sa paghingoang makabawi sa nasayang na panahon, aktibo asin may kaigotan na nagpadagos kami sa gibohon na paghuhulit.

Siring sa linalaoman, biglang puminutok giraray an relihiosong pagtumang. Dakol-dakol na beses, an mga pading Griego Ortodokso ibinugtak an ley sa kamot ninda. Sa saro kan mga baryo, sinutsutan nin sarong padi an pagsururog tumang sa samo. An padi mismo nagpoon na hampakon ako mantang an saiyang aking lalaki iyo man an ginigibo sa likodan. Nagdalagan ako sa kaharaning harong para sa proteksion, mantang an kaibaiba ko sa paghuhulit ginudgod pasiring sa plasa kan baryo. Duman, pinaraknit kan mga nagsusururog an saiyang mga babasahon, asin sarong babae an nagparabulyaw sa saiyang balkon, “Gadanon sia!” Sa katapustapusi sarong doktor asin sarong nag-aaging pulis an nagsukoro sa samo.

Pagkatapos, kan 1952, naarestar giraray ako asin nasentensiahan nin apat na bulan na pagkadistiero, duman sa Kastelli Kissamos, Creta. Ensegida pakatapos kaiyan, sinanay ako na dumalaw sa mga kongregasyon asin pakosogon sinda sa espirituwal. Pakatapos nin duwang taon sa arog kaining klase nin nagbibiaheng gibohon, inagom ko an sarong fiel na Kristianang tugang, na an ngaran Despina na katukayo kan sakong tugang na babae sa laman, na nagin maimbod na parasamba ki Jehova poon kaidto. Pakalihis kan kasal, idinestino ako bilang espesyal payunir sa banwaan kan Hania, Creta, kun saen ako naglilingkod sagkod ngonyan.

Durante kan haros 70 taon na bilog na panahon na paglilingkod, nakobrehan ko an haros bilog na Creta—sarong isla na 8,300 kilometro kuadrado na may kalabaan na mga 250 kilometros. An pinakadakulang kaogmahan ko naggigikan sa pakaheling sa nagkapirang Saksi sa islang ini kaidtong mga taon nin 1930 na luminabi sa 1,100 na aktibong parabalangibog kan Kahadean nin Dios ngonyan. Pinasasalamatan ko si Jehova sa pagtao sako kan oportunidad na magkaigwa nin kabtang sa pagtabang sa dakol sa mga ini na makua an tamang kaaraman hale sa Biblia asin an makangangalas na paglaom sa ngapit.

Si Jehova, “an Paratao nin Dudulagan”

Natokdoan ako paagi sa eksperyensia na kinakaipuhan an pakatagal asin pasensia tanganing matabangan an mga tawo na makamidbid sa tunay na Dios. Buka an palad na itinatao ni Jehova an kaipuhan na marhay na mga kualidad na ini. Durante kan 67 taon ko na bilog na panahon na paglilingkod, paorootro kong hinorophorop an mga tataramon ni apostol Pablo: “Sa lambang paagi irinerekomendar niamo an samong sadiri bilang mga ministro nin Dios, sa pagtagal nin dakol, sa mga kahorasaan, sa mga pangangaipo, sa mga kasakitan, sa mga paghampak, sa mga bilanggoan, sa mga karibokan, sa mga pagpagal, sa mga bangging daing torog, sa mga panahon na daing pagkakan.” (2 Corinto 6:4, 5) Partikularmente durante kan enot na mga taon ko sa paglilingkod, an sakong pinansial na situwasyon masakit na marhay. Minsan siring, ako asin an sakuyang pamilya dai noarin man pinabayaan ni Jehova. Nagin siang daing liwat-liwat asin makapangyarihan na Paratabang. (Hebreo 13:5, 6) Pirme niamong naheheling an saiyang mamomoton na kamot kapwa sa pagtipon kan saiyang mga karnero asin sa pagtao kan samong mga pangangaipo.

Kun ginigirumdom ko asin hineheling na, sa espirituwal na sentido, namumurak an desierto, kompiado ako na an sakong gibohon bakong sa daing kamanungdanan. Ginamit ko an kabagsikan kan sakong pagkahoben sa pinakakapakipakinabang na paagi. An sakong karera sa bilog na panahon na ministeryo nagin orog na makahulogan kisa ano man na okupasyon. Ngonyan na gurang na, bilog na puso kong maeenkaminar an mga hoben na ‘girumdomon an saindang Kaharohalangkaweng Kaglalang sa mga aldaw kan saindang pagkahoben.’—Eclesiastes 12:1.

Apisar kan pagigin 91 anyos na, nakakadusay pa ako nin labi sa 120 oras sa gibohon na paghuhulit kada bulan. Kada aldaw, minabangon ako nin alas 7:30 n.a. asin nagpapatotoo sa mga tawo sa tinampo, sa mga tindahan, o sa mga parke. Sa promedyo, nakapasasakamot ako nin 150 magasin kada bulan. Huli sa mga problema sa pagdangog asin memorya nadedepisilan ako ngonyan, alagad an mamomoton kong espirituwal na mga tugang na lalaki asin babae—an dakulang espirituwal na pamilya ko—siring man an mga pamilya kan duwa kong aking babae, nagin nanggad tunay na suporta.

Orog sa gabos, nanodan kong magtiwala ki Jehova. Kaidto pa, nagin siang “sakuyang kantil asin an sakuyang kuta patin an Paratao nin dudulagan para sa sako.”—Salmo 18:2.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Mga retrato sa pahina 26, 27]

Sa ibaba: Kaiba an sakong agom; sa wala: kan 1927; sa ibong na pahina: kaiba si Minos Kokkinakis (wala) asin saro pang Saksi sa Acropolis, 1939, dai nahaloy pakabalik hale pagkadistiero