Noarin Mapoon an Ikatolong Milenyo?

NADANGOG na daw nindo an paghingako na an ikatolong milenyo dai mapoon sa taon 2000 kundi sa 2001? An paghingako na iyan tama—sa sarong kabtang. Kun satong ipamugtak na si Jesu-Cristo namundag sa midbid ngonyan bilang 1 B.C.E., siring kan hinona kaidto nin nagkapira, kun siring an Disyembre 31, 2000 (bakong 1999), sa katunayan magigin iyo an katapusan kan ikaduwang milenyo, asin an Enero 1, 2001, iyo an kapinonan kan ikatolo.a Minsan siring, ngonyan an haros gabos na intelektuwal minaoyon na si Jesu-Cristo dai namundag kan 1 B.C.E. Bueno, kun siring, kasuarin sia namundag?

Kasuarin Namundag si Jesus?

Dai ihinahayag kan Biblia an eksaktong petsa kan pagkamundag ni Jesus. Minsan siring, talagang sinasabi kaiyan na sia namundag “kan kaaldawan ni Herodes na hade.” (Mateo 2:1) An dakol na nag-espesyalisar sa Biblia naniniwala na si Herodes nagadan kan taon 4 B.C.E. asin na si Jesus namundag bago kaiyan—tibaad kaidto pang 5 o 6 B.C.E. Ibinabasar ninda an saindang mga konklusyon manongod sa kagadanan ni Herodes sa mga tataramon kan Judiong historyador kan enot na siglo na si Flavio Josefo.b

Segun ki Josefo, dai nahaloy bago nagadan si Hadeng Herodes, nagkaigwa nin eklipse sa bulan. An mga nag-espesyalisar sa Biblia itinotokdo an parsial na eklipse sa bulan kaidtong Marso 11, 4 B.C.E., bilang prueba na si Herodes nagadan kan taon na iyan. Minsan siring, kan taon 1 B.C.E., nagkaigwa nin biyong eklipse sa bulan kaidtong Enero 8 asin parsial na eklipse kaidtong Disyembre 27. Mayo nin makasasabi kun baga si Josefo nagtataram manongod sa saro kan mga eklipse kan 1 B.C.E. o kan 4 B.C.E. Bilang resulta, dai niato puedeng gamiton an tataramon ni Josefo tanganing maaraman nin eksakto an taon kan kagadanan ni Herodes. Dawa kun puede, kun mayo nin dugang na impormasyon dai pa man giraray niato madedeterminaran kun kasuarin namundag si Jesus.

An pinakamakosog na ebidensia niato dapit sa petsa kan pagkamundag ni Jesus hale sa Biblia. An ipinasabong na rekord nagsasabi na an pinsan ni Jesus na si Juan na Bautisador pinonan an saiyang karera bilang propeta kaidtong ika-15 taon kan Romanong Emperador na si Tiberio Cesar. (Lucas 3:1, 2) Pinatutunayan kan sekular na kasaysayan na si Tiberio nagin emperador kan Setyembre 15, 14 C.E., kaya an saiyang ika-15 taon nagpoon kan huring kabtang kan 28 C.E. sagkod sa huring kabtang kan 29 C.E. Pinonan ni Juan an saiyang ministeryo durante kan panahon na iyan, asin malinaw na pinonan ni Jesus an saiyang ministeryo pakalihis nin anom na bulan. (Lucas 1:24-31) Ini, kaiba kan iba pang ebidensia, ibubugtak an kapinonan kan ministeryo ni Jesus sa tigrakdag nin 29 C.E.c Sinasabi kan Biblia na si Jesus “mga tolong polo nang taon an edad” kan ponan nia an saiyang ministeryo. (Lucas 3:23) Kun sia 30 anyos kan tigrakdag nin 29 C.E., sia siertong namundag kan tigrakdag nin 2 B.C.E. Ngonyan, kun kita mabilang paabante nin duwang ribong taon poon kan tigrakdag nin 2 B.C.E. (na ginigirumdom na mayo nin taon sero; huli kaini, poon 2 B.C.E. sagkod 1 C.E. duwang taon), maaaraman ta na an ikaduwang milenyo natapos asin an ikatolong milenyo nagpoon kan tigrakdag nin 1999!

Importante daw iyan? Halimbawa, an pagpopoon daw kan ikatolong milenyo iyo an pagpopoon kan Sangribong Taon na Paghade ni Jesu-Cristo, na nasambitan sa librong Kapahayagan? Dai. Daing sinasabi saen man sa Biblia manongod sa ano man na koneksion kan ikatolong milenyo asin kan Sangribong Taon na Paghade kan Cristo.

Pinatanidan ni Jesus an saiyang mga parasunod tumang sa pagbanabana manongod sa mga petsa. Sinabihan nia an saiyang mga disipulo: “Mayo sa saindo an pakaaram kan mga panahon o kapanahonan na ibinugtak kan Ama sa saiyang sadiring kapangyarihan.” (Gibo 1:7) Bago kaiyan, ihinayag ni Jesus na kaidto dawa sia dai nakaaaram kun noarin lubos na gigibohon nin Dios an paghokom sa maraot na palakaw na ini, na mag-aandam kan dalan para sa Milenyal na Pamamahala ni Cristo. Sinabi nia: “May labot sa aldaw asin oras na iyan mayo nin siisay man na nakaaaram, ni an mga anghel kan kalangitan ni an Aki, kundi an Ama sana.”—Mateo 24:36.

Rasonable daw na laoman na si Cristo mabalik sa eksaktong ika-2,000 na taon poon kan petsa na sia mamundag bilang tawo? Bako. Seguradong aram ni Jesus an petsa kan saiyang pagkamundag. Asin tunay nanggad na tatao siang magbilang nin 2,000 na taon poon sa petsang iyan. Pero, dai nia aram an aldaw asin oras kan saiyang pagdatong. Malinaw na bakong siring kaiyan kasimple an pag-aram nin eksakto kan petsa kan saiyang pagbuelta! An ‘panahon asin kapanahonan’ nasa kapangyarihan kan Ama—an iskedyul na sia sana an nakaaaram.

Dugang pa, dai pinagbotan ni Jesus an saiyang mga parasunod na maghalat sa saiya sa espesipikong geograpikong lugar. Sinabihan nia sinda, na dai magtiripontipon asin maghalat, kundi na magwararak “sagkod sa kaporoporohi kan daga” asin gumibo nin mga disipulo sa mga tawo kan gabos na nasyon. Dai nia noarin man kinanselar an pagboot na iyan.—Gibo 1:8; Mateo 28:19, 20.

Matatapos daw an Saindang mga Paglaom sa Milenyo?

Minsan siring, an nagkapirang relihiosong pundamentalista dakula an paglaom sa taon 2000. Naniniwala sinda na durante kan masunod na pirang bulan, may mga kabtang kan librong Kapahayagan na literal na maootob. Tunay nanggad, naheheling ninda an saindang sadiri na personal na nakikikabtang sa kaotoban na iyan. Halimbawa, sinasambit ninda an hula na nakarekord sa Kapahayagan 11:3, 7, 8, na nagtataram manongod sa duwang saksi na naghuhula sa “dakulang siudad na sa espirituwal na sentido inaapod Sodoma asin Egipto, na duman man an saindang Kagurangnan ipinako.” Kun matapos na an saindang pagpatotoo, an duwang saksi gagadanon nin maisog na mabangis na hayop na hale sa bungaw.

Segun sa sarong bareta sa The New York Times Magazine na Disyembre 27, 1998, an namomoon sa sarong grupong relihioso “sinabihan an saiyang mga parasunod na sia saro sa duwang saksi na nakatalagang ianunsiar an paglaglag sa daga asin pagdatong kan Kagurangnan—dangan gagadanon ni Satanas sa mga tinampo kan Jerusalem.” Siempre an mga autoridad sa Israel nahahadit. Natatakot sinda na an nagkapirang radikal tibaad maghingoang “otobon” an hula sa sadiri ninda—dawa kun iyan mangahulogan nin pagprobokar nin armadong ralaban! Minsan siring, dai kaipuhan nin Dios an “tabang” nin tawo tanganing otobon an saiyang katuyohan. An gabos na hula sa Biblia maootob sa sadiring panahon nin Dios asin sa sadiring paagi nin Dios.

An librong Kapahayagan isinurat “sa mga tanda.” Segun sa Kapahayagan 1:1, gusto ni Jesus na ihayag sa “saiyang mga oripon” (bakong sa kinaban sa pankagabsan) kun ano an mangyayari sa dai na mahahaloy. Tanganing masabotan an librong Kapahayagan, an mga oripon, o parasunod, ni Cristo kakaipuhanon an banal na espiritu nin Dios, na itinatao ni Jehova sa mga nagpapaogma sa saiya. Kun sasaboton sa literal an librong Kapahayagan, dawa an mga tawo na daing pagtubod mababasa iyan asin masasabotan iyan. Kun siring dai na kaipuhan kan mga Kristiano na mamibi para sa banal na espiritu tanganing masabotan iyan.—Mateo 13:10-15.

Nasabotan niato na segun sa ebidensia sa Biblia, an ikatolong milenyo poon kan mamundag si Jesus minapoon sa tigrakdag nin 1999 asin na an petsang iyan ni an Enero 1, 2000, ni an Enero 1, 2001, mayo nin ano man na espesyal na kahulogan. Pero, igwa nin milenyo na pinagkakainteresan na marhay kan mga Kristiano. Kun bako an ikatolong milenyo, arin? An ultimong artikulo sa seryeng ini an masimbag sa hapot na ini.

[Mga Nota sa Ibaba]

[Kahon sa pahina 5]

2000 o 2001?

Tanganing masabotan kun taano ta may mga naghihingako na an ikatolong milenyo poon kan mamundag si Jesus mapoon sa Enero 1, 2001, estudyare an ilustrasyon na ini. Ipamugtak ta baga na kamo nagbabasa nin libro na 200 pahina an laba. Kun yaon na kamo sa kapinonan kan pahina 200, natapos na nindong basahon an 199 pahina, na saro na sanang pahina an babasahon. Dai nindo matatapos basahon an libro sagkod na kamo makaabot sa poro kan pahina 200. Kaagid kaiyan, 999 taon kan presenteng milenyo, siring kan komun na pagmansay, an nag-agi na sa Disyembre 31, 1999, na sarong taon pa an kaipuhan na lumihis sagkod sa katapusan kan milenyo. Sa paaging iyan nin pagbilang, an ikatolong milenyo mapoon sa Enero 1, 2001. Minsan siring, dai nangangahulogan na sa petsang iyan eksaktong 2,000 na taon na an nag-agi poon kan petsa na namundag si Jesus, siring kan ipinaheheling kan artikulong ini.

[Kahon sa pahina 6]

Kun Paano Namukna an Sistema sa Pagpetsa na B.C.-A.D.

Sa kapinonan kan ikaanom na siglo C.E., ninombrahan ni Papa Juan I an sarong monghe na an ngaran Dionisio Exigio na magmukna nin sarong sistema nin pagkuenta na matogot sa mga iglesia na italaan an opisyal na petsa para sa Pasko.

Pinonan ni Dionisio an gibohon. Nagkuenta sia paatras sa panahon, lampas pa sa kagadanan ni Jesus, sagkod sa taon na hinona nia na namundag si Jesus; dangan binilang nia an kada taon paabante poon sa panahon na iyan. Inapod ni Dionisio an peryodo poon kan mamundag si Jesus na “A.D.” (para sa Anno Domini—“sa taon kan satong Kagurangnan.”) Mantang intension sana niang mag-imbento nin masasarigan na paagi nin pagkalkulo kan Pasko taon-taon, dai tinuyong ikinaintrodusir ni Dionisio an ideya na pagbilang kan mga taon poon kan pagkamundag ni Cristo paabante.

Minsan ngani an kadaklan na intelektuwal minaoyon na si Jesus dai namundag sa taon na ginamit ni Dionisio bilang basehan para sa saiyang kalkulasyon, an saiyang sistema sa kronolohiya nagtotogot sa sato na maaraman an mga pangyayari sa sulog nin panahon asin maheling an koneksion kaiyan sa lambang saro.