Kun Paano Kita Apektado kan Giyera Asin Ralaban
“Ngunyan an may pinakadakul na bilang nin nangyayaring ralaban sa kinaban puon kan World War II asin 2 bilyon na tawo—25 porsiyento kan populasyon sa kinaban—an nakaistar sa mga lugar na apektado kaiyan.”
United Nations Deputy Secretary-General Amina J. Mohammed, Enero 26, 2023.
Puwedeng bigla na sanang magkaigwa nin giyera asin ralaban sa mga lugar na sa ngunyan tuninong pa. Dawa an mga tawo na dai nakaistar sa lugar kun sain nangyayari an giyera puwedeng maapektaran huli sa nababaretaan ninda saka sa epekto kaiyan sa ekonomiya kan nasyon ninda. Asin an maraot na mga epekto nagdadanay dawa haloy nang tapos an ralaban. Pag-isipan an mga halimbawang ini:
Kakulangan nin kakanon. Uyon sa World Food Programme, “giyera pa man giraray an panginot na dahilan nin gutom—70 porsiyento kan mga tawong nagugutom nakaistar sa mga lugar na apektado nin giyera asin kadahasan.”
Problema sa salud—sa pisikal asin sa mental. Grabeng stress asin kahaditan an puwedeng mamati kan mga tawo huli sa posibilidad na magkaigwa nin giyera sa lugar ninda asin sa pakamati na dai sinda ligtas pag nangyari na iyan. An mga nakaistar man sa mga lugar na nangyayari na an ralaban bako lang pagkairido an puwedeng mangyari sainda kundi puwede man na magkaigwa sinda nin problema sa isip. Tapos sa parati, limitado an nakukua nindang serbisyo medikal.
Napiritan na maghali sa saindang mga harong. Uyon sa United Nations High Commissioner for Refugees, kan Setyembre 2023, labi nang 114 milyon na tawo sa bilog na kinaban an napiritan na bayaan an saindang mga harong. An panginot na dahilan kan krisis na ini iyo an giyera asin ralaban.
Problema sa ekonomiya. Sa parati nakakaeksperyensiya an mga tawo nin mga problema sa ekonomiya na dara kan giyera. Halimbawa, nagpaparalangkaw an presyo kan mga barakalon asin iba pang pinaggagastusan ninda. Puwedeng apektado sinda pag an pondo kan gobyerno na para kutana sa edukasyon asin serbisyo sa salud napapaduman sa mga operasyon militar. Tapos dakulaon pa an gastos kan paghirahay sa mga danyos na resulta kan giyera.
Problema sa kapalibutan. Nagsasakit an mga tawo pag tuyong pigraraot an kapalibutan na pinagkukuanan ninda kan saindang pagbuhay. Puwedeng magkawsa nin haluyan na mga problema sa salud an tubig, aire, asin daga na nagin kontaminado huli sa giyera. Saro pa, dawa ngani haloy nang tapos an giyera, yaon pa man giraray an peligro sa mga tawo kan dai nagsabog na mga bomba na nakatalbong sa daga.
Iyo nanggad, grabeng danyos asin gastos an dara kan giyera.