Ifiloto
Ubulondoloshi: Matontonkanyo nelyo ifipasho fya muntontonkanya wa muntu mu nshita ya tulo. Baibolo ilosha ku filoto fya cifyalilwa, ifiloto ukufuma kuli Lesa, ne filoto ifibimbamo ukubuka.—Yobo 20:8; Impe. 12:6; Seka. 10:2.
Bushe ifiloto mu nshita yesu fyalikwata ubupilibulo bwaibela?
Cinshi cintu bakasapika basambilila pa lwa filoto?
“Uuli onse, alalota,” e fisosa The World Book Encyclopedia (1984, Vol. 5, ibu. 279). “Abakalamba abafula balalota pa maminiti 100 mu kati ka nshita ya maawala ya tulo cinekonsekonse.” E co ifiloto fyaba fya kukumanya fya lyonse ifya buntunse.
E fyasosele Dr. Allan Hobson, uwa pa Harvard Medical School ukuti: “Fyaba fya kucincimusha fya kufulunganya ifingashimbulwa mu nshila iili yonse kondapa akongaminako. Lelo ubupilibulo bwa fiko bwaba mu linso lya mwine—te mu ciloto icine.” Lintu ashimika ici, ulubali lwa “Science Times” ulwa The New York Times lwalundilepo kuti: “Mu kati na nkati ke sukulu ilyo ilibika ukukatama kukalamba pa filoto, kwalibako ukutununuka ukwingi ku kusanga ubukombe bwa muntontonkanya ubwa ciloto, cimo cimo ukubelebesha imfundo shalekanalekana isha mimwene. UmuFreudian akasanga umusango umo uwa bupilibulo mu ciloto, ilintu umuJungian akasanga umbi na kondapo wa Gestalt na o akasanga ubupilibulo bumbi. . . . Lelo imimwene ya kuti ifiloto fyalikwata ubupilibulo bwa matontonkanyo lyonse yalisangwa apakalamba ukufuma kuli basayantisiti ba mishipa.—July 10, 1984, ibu. C12.
Bushe ifiloto ifyo ifimoneka ukwebekesha ukwishiba kwaibela fifuma ku ntulo imbi ukucila pali Lesa?
Yer. 29:8, 9: “E fyo Yehova wa milalo . . . atila: Bemubepa bakasesema abali mu kati ka imwe, na bakabuka benu, kabili mwiumfwa ku filoto fyabo ifyo balelota; apantu mu bufi e mo balesesemena kuli imwe mwi shina lyandi: nshabatumine, cisemo ca kwa Yehova.”
Harper’s Bible Dictionary itweba ukuti: “Abena Babiloni balikwete ukucetekela kwa musango yo mu filoto ica kuti pa bushiku ubwa kupingulapo kwacindama basendeme mu matempele, ukusubila ukufundwa. AbaGreek balefwaisha amakambisho ku butuntulu busuma ubwa bumi basendeme mu mfuba sha kwa Aesculapius [untu icimpashanya caali ni nsoka], na bena Roma mu matempele ya kwa Serapis [pa nshita shimo alundanishiwe ku nsoka yanyonganikwa], abena Egupti bapekenye ifitabo fya kulondolola ubupilibulo bwa filoto.”—(New York, 1961), Madeleine Miller na J. Lane Miller, ibu. 141.
Ku kale Lesa abomfeshe ifiloto ukupeela ukusoka, amakambisho, no busesemo, lelo bushe aletungulula abantu bakwe muli ilya nshila nomba?
Ukuloshako ku filoto fya musango yo ukufuma kuli Lesa kusangwa pali Mateo 2:13, 19, 20; 1 Ishamfumu 3:5; Ukutendeka 40:1-8.
Heb. 1:1, 2: “Kale Lesa alelandila kuli bashifwe muli bakasesema mu fyakaniko ifingi ne misango iingi [ukusanshako ifiloto] lelo pa mpela ya nshiku shino nalandila kuli ifwe mu Mwana [Yesu Kristu, uo ifisambilisho fyakwe fyalembwa muli Baibolo].”
1 Kor. 13:8: “Nelyo kwabako ifya bupe fya kusesema [kabili pa nshita shimo Lesa apishishe amasesemo ku babomfi bakwe mu filoto], fikafubalishiwa.”
2 Tim. 3:16, 17: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa, kabili ya mulimo ku kusambilisha . . . ukuti umuntu wa kwa Lesa abe uwapwililila, uwaiteyanya ku kubombo mulimo onse usuma.”
1 Tim. 4:1: “Lelo umupashi wasosa no kushikimika, ukuti mu nshita ishikakonkapo bamo bakafutukako ku citetekelo pa kwangwe mipashi ya kulufya, [inshita shimo ukupitila mu filoto] ne fisambilisho fya fiwa.”