Ukundapa

Ubulondoloshi: Ukulenga umuntu uwali umulwele ku mubili, ku muntontonkanya, nelyo ku mupashi ukunonko butuntulu busuma. Bamo aba bakasesema baciHebere aba pa ntashi ya buKristu pamo pene fye na Yesu Kristu ne filundwa fimo ifya cilonganino ca bwina Kristu ica kubangilila bapeelwe amaka ku mupashi wa kwa Lesa ukucita ukundapa kwa cisungusho.

Bushe ukundapa kwa cisungusho mu kasuba kesu kucitwa ukupitila mu mupashi wa kwa Lesa?

Bushe amaka ya kucite fisungusho kuti yafuma ku ntulo imbi ukucila pali Lesa wa cine?

Mose na Aarone bamonekele pa ntanshi ya kwa Farao wa Egupti ukulomba ukuti Israele asuminishiwe ukuya mu matololo ku kupeela amalambo kuli Yehova. Pamo ngo bushininkisho bwa kutungilila kwa bulesa, Mose aebele Aarone ukuposa pa nshi inkonto yakwe kabili yasangwike insoka ikalamba. Cilya cisungusho cacitilwe ku maka ya kwa Lesa. Lelo lyene bashimapepo ba maleele aba Egupti baposeele pa nshi inkonto shabo kabili ishi, na sho, shasangwike insoka shikalamba. (Ukufu. 7:8-12) Ni ku maka ya kwani bacitile icisungusho cabo?—Linganyako Amalango 18:10-12.

Mu mwanda wa myaka walenga 20 ukundapa kumo kwa citetekelo kulacitwa mu mapepo ayatungululwa ku ntungulushi sha Kristendomu. Pa kati ka mabutotelo yashili ya bwina Kristu paba bashimapepo ba maanga, pamo ne ndoshi, aba miti, na bambi na bo abacito kundapa; ilingi line babomfya amaleele no kubuka. Bamo “abaposesha ku mipashi” basosa ukuti ukuposha kwabo takwakwata ifya kucita no butotelo. Mu milandu yonse iyi, bushe amaka ya kundapa yafuma kuli Lesa wa cine?

Mat. 24:24: “BaKristu wa bufi na bakasesema wa bufi bakema, no kulange fishibilo [“ifisungusho,” TEV] fikalamba ne fya kupapa; ifya kuti balufye na basalwa bene nga cabe cingacitwa.”

Mat. 7:15-23: “Cenjeleni kuli bakasesema wa bufi . . . Abengi muli bulya bushiku bakatila kuli ine, Mwe Shikulu, mwe Shikulu, bushe tatwasesemene mwi shina lyenu? Bushe tatwafumiishe ifiwa mwi shina lyenu? Bushe tatwacitile ifya maka [ifisungusho,” JB, NE, TEV] ifingi mwi shina lyenu?” Kabili e lyo nkasosa kuli bene, nkatila, Nshamwishiba nakalya; fumeni apa, mwe bacita amampuulu.”

Bushe ukuposha kwa kubimbule nkuntu ukwa mu kasuba kesu kucitilwa mu nshila imo ine ngo kuposha kwa fisungusho ukwa kwa Yesu na basambi bakwe aba mu kubangilila?

Umutengo wa pa mulimo: “Muleposha abalwala, mulesangulula aba fibashi, mulefumye fiwa; mwapokele ubupe, peeleni ubupe.” (Mat. 10:8) (Bushe abondapa aba lelo balecite co—ukupeela apa fye, nga fintu Yesu akambishe?)

Icipimo ca kutunguluka: “Ne bumba lyonse lyalafwayo kumukumya; [Yesu], pantu amaka yalafuma kuli wene no kuundapa bonse.” (Luka 6:19) “E ico balatwala na balwele mu misebo no kubabika pa misengele na pa matanda, ukuti Petro pa kupita, cikulu icinshingwa cakwe fye ciwe pali umo uwabo. Awe kwalalongana amabumba aya mu mishi iyashinguluka Yerusalemu, baleleta abalwele na balecushiwa ku mipashi iyakowela; bene balaposhiwa bonse.” (Imil. 5:15, 16) (Mu kasuba kesu, bushe bonse abaya kuli bakondapa ba butotelo nelyo imfuba sha butotelo ukufwayo kuposhiwa bushe balondapwa?)

Bushe inshila ya bumi iya filundwa fya mateyanyo yantu “bakondapa” babako ulubali ilapeela ubushinino bwa kuti baliba no mupashi wa kwa Lesa?

Pamo nge bumba bushe mu kumonekesha balalangisha ifisabo fya mupashi pamo nga ukutemwa, ukutekanya, ukunakilila, no kuilama?—Gal. 5:22, 23.

Bushe mu cituntulu “tabali ulubali lwa calo, (NW) ukusengauka ukuibimbamo konse mu milandu ya mapolitiki ya calo? Bushe baba abalubukako ku mulandu wa mulopa mu nshita ya nkondo? Bushe bakwata ukulumbuka kusuma pa kutaluka ku myendele ya bucisenene iya mu calo?—Yoh. 17:16; Esa. 2:4; 1 Tes. 4:3-8.

Bushe abena Kristu ba cine ilelo beshibikilwa ku maka ya kundapa mu cisungusho?

Yoh. 13:35: “Muli ici e mo bonse bakeshibilo kuti muli basambi bandi, nga mwaba no kutemwana.” (Ici e co Yesu asosele. Nga mu cine cine twalimusumina, tufwaya ukutemwa, te kundapa kwa cisungusho, ngo bushinino bwa buKristu bwa cine.)

Imil. 1:8: “Lelo mukapokelela amaka ilyo ukeso Mupashi wa mushilo pali imwe; kabili mukabe nte shandi . . . no kufika ku mpela ya pano nse.” (Pa ntanshi fye talasha abatumwa bakwe ukubwelela ku mulu, Yesu abebele ukuti uyu, te kundapa, e wali umulimo wakatama untu baali no kucita. Mona na kabili Mateo 24:14; 28:19, 20.)

1 Kor. 12:28-30: “Kabili Lesa abikile bamo mu lukuta, aba ntanshi batumwa, aba cibili ni bakasesema, aba citatu ni bakasambilisha, e lyo pakonka aba fisunguko, e lyo pakonka aba fya bupe ifya kuundapila, bakaafwa, bakateka, abasosela mu ndimi sha misango misango. Bushe bonse batumwa? Bushe ni bakasesema? Bushe bonse ni bakasambilisha? Bushe bonse ni bakabomba wa fisunguko? Bushe bonse bali ne fya bupe fya kuundapila?” (E co, Baibolo mu kulengama ilango kuti te bena Kristu bonse bali no kukwata ica bupe ca kundapa.)

Bushe Marko 16:17, 18 talangilila ukuti amaka ya kundapa abalwele yali no kuba cishibilo ca kwishibisha abasumina?

Marko 16:17, 18, KJ: “Ne fishibilo ifi fikakonka abatetekela: mwi shina lyandi bakatamfishamo ifiwa, bakalandila mu ndimi shimbi, bakekate nsoka, kabili nga banwe ca bwanga, tacakabacite akabi; bakabike ndupi shabo pa balwele, na bo bakaba abatuntulu.”

Ifi fikomo fimoneka muli bamanyunsikripiti bamo aba Baibolo no kwalula kwa mwanda wa myaka uwalenga busano no walenga mutanda C.E. Lelo tafyamonekamo muli bamanyunsikripiti bakokwesha aba ciGreek, Sinaiticus na Vatican MS. 1209 aba mwanda wa myaka walenga bune. Dr. B. F. Westcott, ubulashi bwa pali bamanyunsikripiti ba Baibolo, asosele ukuti “ifikomo . . . tafyaba lubali lwa fyakushimika fya pa citendekelo lelo fyakulundwapo fye.” (An Introduction to the Study of the Gospels, London, 1881, ibu. 338) Kapilibula wa Baibolo Jerome, mu mwanda wa myaka uwalenga isano, asosa ukuti “ni cikanga ne fimfungwa fyonse ifya ciGreek [fyaba] ukwabula ici cipande.” (The Last Twelve Verses of the Gospel According to S. Mark, London, 1871, J. W. Burgon, ibu. 53) New Catholic Encyclopedia (1967) atila: “Amashiwi ya ciko ne milembele fyalipusanisha sana kwi Landwe lyonse ilyashala ica kuti tacimoneka icingacitika ukuti Marko umwine e wayalembele (e kuti, ifikomo 9-20].” (Vol. IX, ibu. 240) Takwaba icalembwa icitila abena Kristu ba mu kubangilila atemwa balinwene sumu nangu ukwikata insoka ku kushininkisha ukuti bali abasumina.

Mulandu nshi ifya bupe fya musango yo pamo nga amaka ya kundapa mu cisungusho fyapelelwe ku bena Kristu ba mwanda wa myaka uwa kubalilapo?

Heb. 2:3, 4: “ifwe tukapusuka shani nga tatusakamene ipusukilo ilyakule fi? Ilyabalilepo ukulanda Shikulu, kabili lyaikashiwe kuli ifwe ku bamuumfwile; Lesa na o aleshimikilo ubunte ku fishibilo, na ku fipapwa, na ku fisunguko ifya misango misango, na ku fyakaniko fya Mupashi wa mushilo, umo afwaile umwine.” (Pano e paali ubushinino bwa kushininkisha, icine cine, ukuti icilonganino ca bwina Kristu, icali icipya ilyo, mu cishinka cali ca kwa Lesa. Lelo lintu cilya capampamikwe, bushe cali no kuba icakabilwa ukulashinina ico mu kubwekeshabwekeshapo?)

1 Kor. 12:29, 30; 13:8, 13: Bushe bonse ni bakasesema? . . . Bushe bonse bali ne fya bupe fya kuundapila? . . . Bushe bonse balelandila mu ndimi sha misango misango? . . . Ukutemwa takupwa. Lelo ukusesema, kukafubalishiwa; kabili indimi, shikaleka; . . . Awe nomba kwashala ukutetekela, ukucetekela, ukutemwa, ifi fitatu; lelo icacilapo pali ifi fyonse kutemwa.” (Lintu fyali nafibomba imifwaile ya fiko, ifyo fya bupe fya fisungusho fyali no kuleka. Lelo imibele ya mutengo wacilishapo iyaba fisabo fya mupashi wa kwa Lesa ikatwalilila ukumoneka mu bumi bwa bena Kristu ba cine.)

Cikulu fye umuntu aundapwa, bushe cili icacindama inshila cicitilwemo?

2 Tes. 2:9, 10: “Uyo Mupulumushi ukwisa kwakwe kwabelo mwalolo kubomba kwa kwa Satana, mu maka yonse ne fiishibilo [“imisango yonse ya fisungusho,” JB] ne fipesha amano fya bufi, kabili mu longolo lonse lwa kuulungana ku baleonaika; pantu bakaano kupokelelo kutemwe cine no kupusukilamo.”

Luka 9:24, 25: “Pantu onse uwatemwo kupususho mweo wakwe [“ubumi,” RS, JB, TEV] akaulufya, na onse uwalufyo mweo wakwe pa mulandu wa ine wene akaupususha. Pantu cikaafwa shani umuntu ukunonke calo conse ca pano isonde no kuilufya atemwa ukuiposa umwine?”

Lisubilo nshi lyabako ku kundapwa kwine kwine ukufuma ku malwele yonse?

Ukus. 21:1-4: “Kabili namwene umulu upya ne calo cipya, pantu nafiya umulu wa ntanshi ne calo ca ntanshi; . . . Kabili [Lesa] akafuute filamba fyonse ku menso yabo, ne mfwa tayakabeko kabili iyo; takwakabe kabili ukuloosha nangu kukuuta nangu kucululuka; pa kuti ifya ntanshi nafiya.”

Esa. 25:8: “Akamine mfwa ukumina kwa pe. Shikulu Yehova akafuuta ne filamba pa finso fyonse.” (Na kabili Ukusokolola 22:1, 2)

Esa. 33:24: “E lyo umwikashi wa mu calo takasose, ati, Nindwala.”

Nga Umo Asoso Kuti—

‘Bushe walisumina mu kundapa?’

Pambi kuti wayasuko kuti: “Uuli onse uushasumina ukuti Lesa alikwata amaka ya kundapa tasumina Baibolo. Lelo te kuti nsengauke ukupapa nampo nga abantu balecicita mu nshila yalungama ilelo. Lyene nakalimo lundapo kuti: (1) ‘Lekeni imubelengeleko ilembo, no kumona ngamulemonamo icibelesho icaba icapusanako sana mu kasuba kesu. (Mat. 10:7, 8) . . . Bushe mwamona na kabili pano icintu cimo cintu Yesu atile abasambi bakwe bali no kucita lelo cintu abondapa ilelo bashaba na maka ya kucita? (Te kuti bemye abafwa.)’ (2) Tatuli bakapingula ba bantu bambi, lelo cili icacindama ukumona ukuti Mateo 24:24 alumbulapo icintu cimo cintu tulekabila ukuibakako.’

Nelyo kuti wasoso kuti: ‘Cine cine nalisumina ifyo cintu Baibolo isosa pa lwa kundapa ca cine. Lelo ukundapa ukuli konse ukucitwa muli ino micitile ya fintu kuleta fye ukumwenamo kwa nshita inono, bushe te fyo? Mu kupelako bonse tulafwa. Bushe kukatala akubako inshita lintu uuli onse umumi akaipakisha ubutuntulu busuma no kukanafwa? (Ukus. 21:3, 4)’