Ukufwailisha Lesa Ukwa Mutundu wa Muntu

MULANDU NSHI ifwe, pamo nge Nte sha kwa Yehova, twapeelelwa “ululimi lwine lwine”? Mu kushininkisha, te kulusunga kuli fwe bene. Kabili tacaba ifyo pa kuti twingaipakisha umusango wa bumi uwa bwanalale ukupala inshila ya ncitilo iya Kristendomu iya bumbokoya, iya kusuusukako. Ukucila, caliba ifyo pa kuti ‘bonse balilile kwi shina lya kwa Yehova, pa kumubombela no mutima umo.’ (Sefania 3:9) Ee, ululimi lwine lwine lubimbamo ukubombela capamo na mamilioni ya bamunyinefwe ne nkashi aba Bwina Kristu—ukufuma mu mishobo yonse, inko, ne ndimi—abaleshimikila mu busumino imbila nsuma pa ntanshi impela tailaisa.—Marko 13:10; Abena Roma 13:11; Ukusokolola 14:6, 7.

Ukushimikila kwesu ilelo inshita shimo kulatambika ukusonsomba kushili kwa lyonse. Mulandu nshi ifyo? Mu kati ka uyu mwanda wa myaka walenga 20, kwalibako ukuselasela kwafulilako ukwa bantu pamo nge ca kufumamo ca nkondo, ulumanimani, ukutitikisha kwa fya bunonshi, na pa milandu imbi. Pamo nge ca kufumamo, abantu aba ndimi ishingi na mabutotelo baselela mu ntambi shimbi ukucila pa shabo shine. Muli ifyo, abekashi abengi abaHindu, abaBuddha, na baShilamu baliselela mu calo ca ku Masamba. Ilyo tuleakana ululimi lwine lwine ukufuma ku ŋanda ne ŋanda, tulakumanya aba bantu. Inshita shimo tulafulunganishiwa pa mulandu wa kuti twaishiba finono nga nshi pa lwa cikulilo ca mabutotelo yabo. Cinshi twingacita pa lwa cene?—Linganyeniko Imilimo 2:5-11.

Ni shani fintu twakana icine no muShilamu nelyo umuYuda? Ni shani fintu bapusana umo ukufuma kuli umbi? Cinshi cintu umuHindu mu cituntulu asumina? Mulandu nshi abaSikh bafwalila ifitambala fya cishilano? Libuku nshi lyabo ilya mushilo? Ni shani fintu umuBuddha apusanako ukufuma ku muHindu? Cinshi cintu abaShinto ba ku Japan basumina? Bushe baTao ba ku China nelyo baConfucius balisumina muli Lesa?a Ni shani fintu umuYuda wa ciOrthodox apusana ukufuma ku muYuda wa Kwalula nelyo umuYuda Ushalulwa? Pa kufika pali uku kulekanalekana kukalamba ukwa bantu, tufwile intanshi ukumfwikisha imimwene yabo kabili lyene ukwishiba ifya kubatungulula mu nshila ya cikuuku kabili iyacenjela kuli Lesa wa cine, Yehova.—Imilimo 17:22, 23; 1 Abena Korinti 9:19-23; Abena Kolose 4:6.

Pa kutwaafwa ukukwata ukumfwikisha kwalengamisha ukwa mabutotelo yambi, ifisambilisho fyabo, ne cikulilo cabo ica lyashi lya kale, Watch Tower Society yakakwile mu kati ka Mabungano ya Citungu aya 1990 aya “Lulimi Lwine Lwine” ukushinguluka icalo ulupapulo lupya ulwa mutwe Mankind’s Search for God. Pa kuba abaipangasha ne ci cibombelo, tukaba na maka yakulilako aya kushimikila ku bantu ba calo cishili ca Bwina Kristu pamo pene na abo aba Kristendomu.

Icibombelo Cibomba

Ici citabo ca mabula 384 cakwatamo ifipandwa 16 ifyo fishimika ilyashi lya kale ilya kufwailisha Lesa ukwa mutundu wa muntu ukucila pa myaka amakana mutanda iyapitapo. Casuka imyanda ya fipusho pa lwa mabutotelo ya calo. Pano palipo ica kumwenako ca fimo ifya fyene: Fya kusangwilako nshi ilingi fipima ubutotelo bwa muntu? Mulandu nshi cishalubanina ukubebeta ifitetekelo fimbi? Kupalana nshi kwabapo pa kati ka buKatolika bwa ciRoma no buBuddha? Lubali nshi inshimi shibomba mu mabutotelo ayengi? Mulandu nshi abantu abengi basuminina muli buŋanga, ukupupe mipashi, ukulengule ntanda? Mulandu nshi abaHindu bakwatila balesa na balesa banakashi abafule fyo? Ni shani fintu abaSikh bapusana ukufuma ku baHindu? Ni ani ali Buddha, kabili cinshi asambilishe? Mulandu nshi Shinto ukucilisha yabela ubutotelo bwa bena Japan? Mulandu nshi abaYuda bakwatila ifunde lya pa kanwa pamo pene ne lyalembwa? Ni shani twaishiba ukuti Kristu tali lushimi? Ni shani fintu Koran yapusana ukufuma kuli Baibolo? Mulandu nshi baKatolika basosela ukuti Petro aali e papa wa kubalilapo? Mulandu nshi shimapepo wa ciKatolika Luther apaatukile kwi Calici lya ciRoma Katolika?

Ifipusho fyaba mupepi ne fya mutatakuya, kabili ulu lupapulo lyapakamo ifyasuko ica kuti kuti twashimikila mu kufumamo cimo ku bantu bakwata ifi fikulilo fyalekanalekana ifya butotelo. Ici citabo caishiba ukuti abantu abengi balikwata ubutotelo bwabo bwine no kuti ubo butotelo bwaba mulandu wa pa lwabo. Nalyo line, pe bula 8, cilondolola ukuti: “Mupepi no kufuma ku kufyalwa imfundo sha butotelo nelyo ifibelesho fyalimbwa mu muntontonkanya wesu ku bafyashi besu na bantu besu. Pamo nge ca kufumamo, ilingi tukonka imfundo sha butotelo sha bafyashi besu na bashikulwifwe.” Ico cipilibula ukuti “mu milandu yaseeka bambi balitusalilako ubutotelo. Mu kwanguka caba fye mulandu wa kuntu twafyalilwe na lilali.”—Linganyeniko Abena Filipi 3:4-6.

Icitabo lyene cimya icipusho ca mano. “Bushe calibamo ukupelulula ukutunga ukuti ubutotelo bwaimikwe pa kufyalwa kwa umo mu kukabilwa caba e cine conse?” Muli fyo, umuntu onse alekoseleshiwa ukubebeta amabutotelo yambi mu kuba no muntontonkanya waisuka. Nga fintu calondololwa pe bula 10 ukuti: “Ukumfwikisha imimwene ya umo no munankwe kuti kwatungulula ku kumfwana kwacilapo ubupilibulo no kulanshanya kwa pa kati ka bantu ba fisumino fyapusanapusana.” Citwalilila ukuti: “Ca cine, abantu pambi kuti bakaana mu kukosa ukusuminishanya ku lwa fisumino fya butotelo bwabo, lelo takwabako citendekelo ca kupatilapo umuntu pa kuti fye wene akwata imimwene yapusanako.”—Mateo 5:43, 44.

Icipusho cimo icacindama ico cimako ukupulinkana icitabo conse ca kuti, Bushe umuntu akwata umweo wa bumunshifwa uyo upusunsuka imfwa no kuya ku bumi bwa pa numa ya mfwa? Mu musango umo nelyo unankwe, mupepi no butotelo bonse bulasambilisha iyo mfundo. Nga fintu Mankind’s Search for God (ibula 52) ilondolola ukuti: “Mu kufwailisha Lesa kwakwe, umuntu aikatilila ku fyani, ukutumpikwa ku kukopeka kwa bumunshifwa. . . . Icisumino ca mweo wa bumunshifwa nelyo ukulekanalekana kwa ciko caba fya cishale fyaisa ukutentemukila kuli ifwe ukupulinkana mu makana ya myaka.” Ifipusho fimbi fya kuti: Bushe kwalibako icifulo ca musango uyo pamo nga helo uko imyeo ilungulushiwa? Lisubilo nshi ilya cine ilya bafwa? Bushe kwabako Lesa umo, nelyo bushe kwabako balesa abengi?—Ukutendeka 2:7; Esekiele 18:4.

Icitendekelo ca Masambililo ya Baibolo

Mupepi na mu muyano wa kupende nshita ukwa kumoneka kwa yako pa cisebele ca calo, icitabo cilanda pa lwa kulunduluka kwa mabutotelo yakalamba aya mutundu wa muntu—ubuHindu, ubuBuddha, ubuTao, ubuConfucius, ubuShinto, ubuYuda, ubuKristu, Kristendomu, no buShilamu. Mu cipande cimo cimo ifitabo fya mushilo ifya aya mabutotelo fyalyambulwa pa kuti uuli onse uwasumina wafumaluka kuti abebeta ukwambula umwine. Icipandwa ca buShilamu, ubupilibulo bwa ciNgeleshi butatu ubwapusanapusana ubwa Koran bwalibomfiwa. Ubupilibulo bwa nomba line ubwa Jewish Publication Society ubwa Tanakh—A New Translation of the Holy Scriptures bwalyambulwa mu cipande pa buYuda.—Linganyeniko Imilimo 17:28; Tito 1:12.

Cinshi cabako kuli bamukaanalesa na bashasumina mu kwishibikwa kwa kwa Lesa? Icipandwa 14 cibomba no kukanasumina muli Lesa ukwa muno nshiku no mulandu Inte sha kwa Yehova baishibila ukuti Lesa e ko aba. Mu cipandwa icili conse, kabelenga aloshiwa kuli Baibolo. Muli ifyo, ukubomfya ulu lupapulo, Mankind’s Search for God, tuli abaipangasha ukucilapo kuwama ku kutendeka amasambililo ya Baibolo na bantu ba citetekelo conse nelyo abo abashitunga icitetekelo icili conse. Cibomba no butotelo bumo bumo mu mucinshi kabili mu kucenjela, lelo cimya ifipusho ifingatungulula umuntu kuli Yehova na ku cine. Kuli abo abalefwailisha Lesa mu mukoosha, ici citabo cikaba lipaalo lya cine cine.—Ilumbo 83:18; Yohane 8:31, 32; 2 Timote 3:16, 17.

Imikululo ya kusambilisha kwa kulangilila yalisanshiwamo mu cipandwa icili conse. Ku ca kumwenako, pa mabula 226 na 227, palibapo umukululo pa “Judaism—A Religion of Many Voices” uyo ulondolola amalekano yakalamba ayo yasangwa mu citetekelo ca ciYuda. Pe samba lya “Hinduism—A Search for Liberation,” palibapo umukululo pa mabula 116 na 117, “Hinduism—Some Gods and Goddesses.” Ici cipeela ukutantika kwa banono fye muli balesa bacila amamilioni 330 abapepwa na baHindu. Bushe abaBuddha balisumina muli Lesa nga fintu icalo ca ku Masamba cumfwikisha iyo numbwilo? Umukululo “Buddhism and God” pe bula 145 wasuka ico cipusho. Icitabo na kabili calikwata icisontelelo cibomba ku kuloshako kwa mu kwangufyanya ku mitwe ikalamba. Umutande wa kulembwa uwa ntulo shikalamba ishabomfiwa mu kusapika na kabili waba citendekelo ca kubelenga kwalundwako nga ca kuti umo alefwaya ukulonsha na kumbi.

Icitabo cakwata ifikope ukucila pali 200 ne filangililo, lelo tafyabako fye ku kuyemfya. Icilangililo cimo cimo cakwata icishinka ca kusambilisha ica kupanga ico mu kulundapo cilenga ukumfwika ubutotelo bulelandwapo. Ku ca kumwenako, pe bula 238 pabapo ukukonkana kwa fikope ifyo filangilila imo iya milumbe intu Yesu asambilishe. Kumbi, kwalibako ukukonkana kwa fikope fisano ifilangilila na fyo fine imbali shapusanapusana isha butumikishi bwa kwa Kristu—ifipesha amano fyakwe, ukwaluka kwakwe, imfwa yakwe iya bulilambo, no kutuma kwakwe abasambi bakwe ku kushimikila mu calo conse.

Pe bula 289 paliba ukutungikana kwa fikope ifyo fikasekesha abaShilamu. Citwala kamona mu Mecca, mu mosque (umwa kupepela) ikalamba uko Kaaba yabela kabili lyene ku cilibwe cafiita ica cine cine ico abaShilamu bacindikisha. Ukupepa kwalekanalekana ukwa buBuddha kwalilangililwa pe bula 157. AbaHindu bakaba abasekelela ukumona ifikope fya balesa babo abalumbuka Ganesa na Krishna pe mabula 96 na 117.

Abatumikishi bafikapo aba Bwina Kristu ukupulinkana icalo conse balipushiwe pa kufika pa mitununukile yalamuka ku butotelo bumo bumo ubukalamba. Ku ca kumwenako, ifyebo fyacindama fyafumine ku Israele ifya fipandwa fya pa buYuda ne cisumino ca baBahaʼi. Inte mu fyalo fya ciShilamu mu kusakamanisha shabebetele ifyabamo mu cipandwa ca pa buShilamu. Ukutungulula kwa kwaafwa kwafumine ku India pa baHindu, abaSikh, na baJain. Abatumikishi ba ku Kabanga bashininkishe ukuti icipandwa pa baShinto cali icalungikwa, na kabili bapeele ukupanda amano pa buBuddha, ubuTao, no buConfucius.

Pa mulandu wa kufimba kwasakamanisha ukwa citabo ukwa butotelo bumo bumo, abo abacikwata mu lulimi lwabo bakaba na maka ya kutendeka amasambililo ya Baibolo mu cipandwa calinga ku cikulilo ca butotelo bwa muntu cimo cimo. Lyene kuti pambi bafwaya ukuselela ku cipandwa cilebomba no kwima kwa buKristu bwa mu kubangilila ne milandu ya kusuminina ukuti Kristu Mwiminishi wa cine cine uwa kwa Lesa, umo uwabomfiwa ukukulila umutundu wa muntu kuli Lesa. Kuliko ifipandwa ifilondolola ifyo ubusangu bwaishileko, ukufumamo amalekano ayengi ne fyakaniko fya Kristendomu. Ifipandwa fya kupelako filanga ifyo ukupepa kwa cine kwabweshiwa muli ishi nshiku sha kulekelesha na cintu inshita ya ku ntanshi iipalamishe yakwatila Babiloni Mukalamba, ubuteko bwa calo ubwa butotelo bwa bufi ubwa kwa Satana. Pa numa ya ico, icalo cipya ne subilo lya Baibolo ilya kubuuka fyalyebekeshiwa.—Yohane 5:28, 29; 12:44-46; 14:6; Ukusokolola 21:1-4.

Ulu mu cine cine luli lupapulo ululingile ukwaafwa abengi ukushinguluke calo ukupalamina kuli Lesa, nga fintu Yakobo alondolwele mu cipandwa 4 ica kalata yakwe, icikomo 8 ukuti: “Palameni kuli Lesa, na o alapalama kuli imwe. Sangululeni iminwe yenu, mwe babembu; sangululeni imitima yenu, mwe ba mitima ibili.” Ee, nga fintu Esaya alondolola ukuti: “Fwayeni Yehova ilyo engasangwa, mulilileni ilyo ali mupepi.”—Esaya 55:6; Yohane 6:44, 65.

Lekeni ifwe bonse tutwalilile ukwalwilwa mu ntunga yalungama, ukulola kuli Shikulu Mulopwe wa kubumbwa konse, Yehova Lesa. Kabili mu kuba no kwaafwa kwa ulu lupapulo, Mankind’s Search for God, natwaafwe amakana ayalundwako ukupepa Yehova “mu mupashi na mu cine.” (Yohane 4:23, 24) Shi natutwalilile ukusanga bakafwaya ba cine no kubeba pa lwa kwa Lesa wa cine, pantu, mu cine cine, kuti asangwa!

[Futunoti]

[Ifikope pe bula 17]

Umuntu alifwailisha Lesa mu nshila ishingi

[Icikope]

BaKatolika bafumaluka bayalukila kuli Maria

[Icikope]

AbaHindu balacindikisha umumana wa Ganges

[Abatusuminishe]

Harry Burdich, Transglobe Agency, Hamburg

[Icikope]

AbaYuda bamo abaipeelesha balafwala ama phylactery

[Abatusuminishe]

GPO, Jerusalemu

[Icikope]

Abaume ba buShilamu bapanga ulwendo lwa butotelo ukuya ku Mecca

[Abatusuminishe]

Camerapix

[Icikope]

Abengi bashinshimuna Buddha

[Ifikope pe bula 18]

Yesu abomfeshe imilumbe ku kwaafwa abantu ukusanga Lesa wa cine

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Abatusuminishe]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.