Nalyankwileko mu Nshita ya Kulobolola

NGA FINTU CASHIMIKWA NA WINIFRED REMMIE

“UKULOBOLOLA kwena kukalamba, lelo ababomfi nabacepa.” Aya mashiwi ya kwa Shikulwifwe Yesu yabalamwinwe no kuyumfwa kwashika ku bantu abalulunkaniwe kabili abapashilwe ukupala impaanga shabula kacema. Naliyumfwa muli iyi nshila imo ine, kabili pa myaka yapitapo 40, lyonse nalyesha ukwankulako bwino ku bwite bwa kwa Shikulwifwe ubwa mu kulobolola.—Mateo 9:36, 37.

Nafyalilwe mu West Africa ku lupwa lwa bana cinelubali, bonse abanakashi. Abafyashi besu bali ababondoka, nalyo line abakali; baali na kabili aba butotelo nga nshi. Ukusangwa ku calici na ku Sande sukulu cila mulungu kwali cipope. Kuli ine ici tacali ni mpika pantu nalitemenwe ifintu fya ku mupashi. Na kuba, pa mushinku wa myaka 12, nalisontelwe ukutungulula amasambililo ya Sande sukulu.

Icupo ne Nyendo

Mu 1941, pa mushinku wa myaka 23, nalyupilwe kuli Lichfield Remmie, uwasambilila ifya kubomba na maakaunti ya bukwebo pe ofesi lya kamfulumende. Lwa ku mubili, twali abakankaala, lelo ukutemwa inyendo no kufwaisha kwa kunonka icuma ca ku mubili kwatutwele ku Liberia mu 1944. Ukwaluka kukalamba mu bumi bwa mulume wandi, kabili mu kupelako mu bumi bwandi, kwaishile mu 1950 lintu akumenye Hoyle Ervin, mishonari wa Nte sha kwa Yehova. Pa numa fye ya milungu itatu iya kusambilila, umulume wandi atendeke ukwakana mu mulimo wa kushimikila.

Nalikalifiwe lintu umulume wandi alekele ukusangwa kwi calici. Na kuba, aali ni Protestanti washangila uwaleleka fye no kulya mu kati ka ciputulwa ca mwaka ica Lent (inshiku 40 pa ntanshi ya Isita). Inshita ya kubalilapo namumwene aleya mu kushimikila, ne cola mu minwe, nalifulilwe. “Cinshi calubana kuli iwe?” e fintu naipwishe. “Umuntu wacindama ukupala iwe ukuya mu kushimikila na aba bantu bawelewele!” Aali uwatalala kabili uwatekanya mu kati ka uku kushimaula.

Ubushiku bwakonkelepo, Munyina Ervin alitandele pa ŋanda yesu ku kusambilila na Lichfield. Pamo nga lyonse, naikele ukutali mu kati ke sambililo. Nakalimo cali ni pa mulandu wa ici Munyina Ervin anjipushishe nga ca kuti nshaishibe kulemba no kubelenga. Ati shani? Ine, ukukanaishiba ukulemba no kubelenga? We musaalula we! Naali no kumulanga fintu nali uwasambilila! Naali no kusansalika ubu butotelo bwa bufi!

Ukupokelela Icine

Te patali sana pa numa ya ici, namwene icitabo Lekeni Lesa Abe Uwacine mu muputule wa kwikalamo. ‘We mutwe wa lyashi uwa kupumya,’ e fintu natontonkenye. ‘Lesa lyonse aliba uwa cine, bushe te ifyo?’ Ilyo naleceba mu citabo, mu kwangufyanya nasangile na umbi umulandu wa kuilishanishapo. Casosele ukuti umuntu takwata umweo, aba e mweo! Nangu fye ni mbwa na bapushi baba myeo! Ici mu cine cine calinkalifye. ‘We cisambilisho ca buwelewele we!’ e fyo natontonkenye.

Lintu umulume wandi aishile ku ŋanda, mu bukali nalolenkene nankwe. “Aba bakabepa balanda ukuti umuntu takwata umweo. Ni bakasesema ba bufi!” Umulume wandi tangumenye; mu cifulo ca ico, ayaswike mu mutalalila ukuti: “Winnie, fyonse fyaba muli Baibolo.” Pa numa, lintu Munyina Ervin mu kutekanya anangile ukufuma muli Baibolo wandi wine ukuti tuli myeo no kuti umweo wesu ulafwa, nalipapushiwe. (Esekiele 18:4) Icanjebekeshe ukucilisha cali lilembo pa Ukutendeka 2:7, ililondolola ukuti: “No yo muntu [Adamu aishileba] cibumbwa ca mweo.”

Fintu nalubile! Nayumfwile uwabepwa kuli bashibutotelo kabili nshabalile nsangwa kwi calici na kabili. Mu cifulo ca ico, natendeke ukusangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu ukwa Nte sha kwa Yehova. Fintu cali ica kwebekesha ukumona ukutemwa pa kati kabo! Ubu bwali no kuba e butotelo bwa cine.

Ukulobolola mu Cape Palmas

Mupepi ne myeshi itatu pa numa, umulume wandi alikwete ishuko lya mu nshita ilya kwiba indalama ishingi ukufuma mu kampani alebombako—lelo taibile. Abo alebomba nabo balimupumishe abati: “Remmie, ukafwa umupiina.”

Nangu cibe fyo, pa mulandu wa bufumacumi bwakwe, alisumbwilwe pa ncito kabili atuminwe ku Cape Palmas ku kwisula iofesi lipya kulya. Twashimikile mu kupimpa kabili pa numa fye ya myeshi ibili, twakwete ibumba linono ilyo mu mupampamina lyasekelele mu bukombe bwa Baibolo. Pa numa, lintu Lichfield aile ku musumba ukalamba, Monrovia, ku kuyasenda ifipe fimo ifye ofesi lipya, alibatishiwe. Na kabili aipwishe ukwaafwa ukufuma ku Sosaite ku kusakamana abo abali mu Cape Palmas abalelanga ubuseko mu cine.

Sosaite yalyankwileko pa kutuma Munyina na Nkashi Faust ku Cape Palmas. Nkashi Faust aali uwa kwaafwa kukalamba kuli ine, kabili mu December 1951, nalangishe ukuipeela kwandi kuli Yehova pa kubatishiwa. Nomba ukucila kale lyonse, naali uwa mupampamina ku ‘kulonganye fisabo fya ku mweo wa muyayaya.’ (Yohane 4:35, 36) Mu April 1952, natendeke ubutumikishi bwa nshita yonse pamo nga painiya.

Ukubombesha kwandi mu kwangufyanya kwalipaalilwe kuli Yehova; mu kati ka mwaka fye umo, nayafwile abantu basano ukufika ku kuipeela no lubatisho. Umo uwa bene, Louissa Macintosh, aali mufyala wa wali pali iyo nshita presidenti wa Liberia, W. V. S. Tubman. Uyu mwanakashi alibatishiwe no kwingila mu butumikishi bwa nshita yonse kabili alitwalilile uwa busumino ukufikila imfwa yakwe mu 1984. Pa tushita utwingi acitile ubunte kuli presidenti.

Ku Lower Buchanan

Mu 1957, mu kati ka kutandala kwa kwa kangalila wa citungu, umulume wandi na ine twalilaalikwe ukuba bapainiya baibela. Pa numa ya kulanshanya kwabamo ipepo, twalipokelele ukupeelwa kwa mulimo. Lichfield akabile imyeshi inono ku kupwishishisha incito yakwe iya ku mubili mu Cape Palmas, e co nalitangileko ku Lower Buchanan, icifulo cishabombwamo, ku kuyaisula umulimo kulya.

Lintu fye nafikile, napeelwe umwa kwikala ku lupwa lwa ba Maclean. Ubushiku bwakonkelepo, nga fintu cali e mwata, nalitwelwe ku nkonkani ya mfumu iya mutundu wa baPele. Iyi nkonkani ya mfumu no lupwa lwakwe balimpokelele mu kukaba, kabili nacitile ubunte kwi bumba linono ilya bantu pa ŋanda yakwe. Abantu mupepi na mutanda abo nalandileko bulya bushiku, ukusanshako inkonkani ya mfumu no mukashi, mu kupelako babele Inte.

Mu kwangufyanya naisangile ne mwine ndetungulula isambililo lya Ulupungu lwa kwa Kalinda mu kuba na bantu 20 abalesangwapo. Naali no kushintilila mu kukosa pali Yehova, kabili ampeele ubukose bukabilwa na maka ku kusakamana impaanga shakwe. Lintu nayumfwile uwanaka nelyo wapelebela, naali no kwibukisha aba citetekelo aba pa kale, ukucilisha abanakashi pamo nga Debora na Hulda, abashali na mwenso mu kufikilisha ukutumwa kwa kwa Yehova.—Abapingushi 4:4-7, 14-16; 2 Ishamfumu 22:14-20.

Mu March 1958, pa numa ya myeshi fye itatu mu Lower Buchanan, napokelele kalata ukunjishibisha ulwa kutandala kwa kwa kangalila wa muputule, John Charuk. Nayashime umuputule wa ŋanda uyo wali no kwikalamo ibumba ilikalamba. Lyene naile ku Upper Buchanan ku kukumanya Munyina Charuk, lelo taishile. Pa numa ya kupembelela ukufikila pafiita, nalibwelelemo uwanaka ku Lower Buchanan.

Mupepi no bushiku pa kati, naumfwile ukukonkonsha ku ciibi. Ilyo naiswile, namwene te kangalila wa muputule eka lelo na kabili no mulume wandi, uo ukufika kwakwe kwali fye nkuma na uko ukwa kwa Munyina Charuk. Ni shani fintu balondweke? Bakumenye umulunshi no kumwipusha nga ca kuti alishibeko umwanakashi uwaleshimikila ku bantu pa lwa kwa Yehova. “Ee,” e fintu ayaswike, kabili lyene abatungulwile ku cifulo candi. Fintu nayumfwile uwa nsansa ukuti mu myeshi fye itatu mu Lower Buchanan, ulubuuto lwandi lwalebalikisha!—Mateo 5:14-16.

Twaipakishe icipimo ca pa mulu ica basangilweko 40 mu kati ka kutandala kwa kwa Munyina Charuk. Mu kupita kwa nshita icilonganino calelunduluka calimikwe, kabili twali na maka ya kukuula Iŋanda ya Bufumu iyayemba. Nangu cibe fyo, ubumi tabwali lyonse ubwalubuka ku mpika. Ku ca kumwenako, mu 1963 ukupakasa kwa butotelo kwalibalamwike mu Kolahun, kabili umulume wandi aliketwe no kubikwa mu cifungo. Alyuminwe icabipisha ica kuti aali no kutekwa mu cipatala.

Te patali sana pa numa ya kufumishiwa kwakwe mu cipatala, muli ulya mwaka umo wine, twalikwete ibungano pa Gbarnga. Pa bushiku bwa kupelako, abashilika bakolongenye bonse mwi bumba no kutukambisha ukupika sulupu ku mendela. Lintu twakeene, abashilika batukambishe ukwimya amaboko yesu mu mulu no kulolesha mu kulungatana pa kasuba. Na kabili balyumine bamo aba ifwe ku fitako fya mfuti shabo. Nge ca kwaafwa ukusungilila bumpomfu bwandi kuli Lesa, naimbile ne mwine ulwimbo lwa Bufumu ulwa kuti ‘Mwibatiina!’ Pa numa ya ico abashilika batupoosele mu cifungo ca fiko. Inshiku shitatu pa numa abafungwa ba cilendo balikakwilwe, kabili Lichfield na ine twalitamfiwe ukubwelela ku Sierra Leone. Inte aba cikaya bakakwilwe ubushiku bwakonkelepo.

Amashuko Yalundwako ne Filambu

Twapeelwe ukubomba ne Cilonganino ca Bo, mu kapinda ka ku kulyo aka Sierra Leone. Twabombele kulya pa myaka cinekonsekonse pa ntanshi ya kutwalwa ku Njala. Ilintu twali mu Njala umulume wandi asontelwe ukubomba nga kangalila wa muputule uwa kwikatilila, kabili nalikwete ishuko lya kuya nankwe ilyo aleimbimba muli uyu mulimo. Lyene, pa kati ka ba 1970, twalipeelwe umulimo cipya cipya ku Cilonganino ca East Freetown.

Nalikumanya icilambu ca kumona abengi abo nasambilile nabo Baibolo ukupokelela ukupepa kwa cine. Nalikwata abana ba ku mupashi na beshikulu ukucila pali 60 nga “bakalata wa kutasha.” (2 Abena Korinti 3:1) Bamo baali no kucita ukwaluka kukalamba, nge fyacitile Victoria Dyke, uwali kasesema mwanakashi uwa cakaniko ca Aladura. Pa numa ya kulanguluka kwa kwa 1 Yohane 5:21, mu kupelako alipoosele ifishimba ifingi ne finkolonkolo fya kushinshimuna. Alangishe ukuipeela kwakwe ukupitila mu lubatisho na mu kupelako abele painiya waibela, ukwaafwa abengi aba lupwa lwakwe ukupokelela icine.

Mu April 1985, nalufishe umulume wandi mu mfwa, imyeshi inono fye pa ntanshi ya kusefya icaka ca bwinga bwesu ukwalenga 44. Lelo nshashiwa neka. Nalitwalilila ukubombela Kaafwa wandi, Yehova, nga umutumikishi wa nshita yonse. Kabili ŋumfwa icikakilo caibela na abo nayafwa ukwisa ku kumwishiba. Baliba lupwa mu mano yaibela. Nalibatemwa kabili balintemwa. Lintu nalwala, balakwankwanya ukunsakamana, kwena, na ine wine ndabaafwa.

Takuli ukutwishika pa lwa cene, nga ca kuti nali no kubwekeshapo na kabili, kuti mu kubamo insansa nabuula icikwakwa candi no kuilunda mu kulobolola nga kabomba munankwe na Yehova.

[Icikope pe bula 23]

Winifred Remmie ilelo