Imipaka ya Calo Tayalenga Ukuti Beikatana
Inte sha kwa Yehova balesha na maka ukucimfya fyonse ifilenga abantu ukukanaikatana. Balakonka amashiwi Yesu aebele abasambi bakwe aya kuti: “Imwe bonse muli ba bwananyina.” (Mateo 23:8) Icilanga ukuti balakonka aya mashiwi fintu babomfya ififulo fibili ifyo balonganinapo ku Portugal na ku Spain.
UMUSUMBA wa Valença do Minho uwaba mwi linga, uwabela ku kapinda ka ku kuso aka Portugal wakuulilwe ilyo ifintu fya-afishe nga nshi. Ifibumba fya uyu musumba fyaba mupepi no mumana wa Minho, uwapakanya icalo ca Spain ne ca Portugal. Kwi shilya lya mumana kwaba umusumba wa Tui, mu Spain, ne cikuulwa ca kupepelamo icikulu icimoneka kwati ca kufisamamo ku balwani. Amalinga ayakalamba ayacingilila umusumba wa Tui na Valença bayakuulile mu ma 1600, ilyo abena Spain na bena Portugal balelwa inkondo.
Mu 1995, abalebombela pa mipaka ya ifi fyalo fibili ifya ku Bulaya balibafumishepo ica kuti nomba calyangwike ukwingila no kufuma mu calo cimbi. Lelo ukulenga abantu abalekanalekana ukulaumfwana kwalicila pa kufumyako fye aba kulinda imipaka, abantu balingile ukwaluka mu fyo batontonkanya. Mu musumba wa Valença mwaliba icikuulwa icinono icimoneka bwino icilanga ukuti imipaka ya calo te kuti ileshe abantu ukwikatana. Ici cikuulwa, ni Ng’anda ya Bufumu iya Nte sha kwa Yehova, umupepela amabumba yabili aya ba Nte, bamo ba mu Portugal mwine e lyo bambi ba mu Spain.
Ba Nte ba mu musumba wa Tui, ku Spain, batendeke ukulonganina muli iyi Ng’anda ya Bufumu mu 2001. Tabakwete indalama sha kusonkela icikuulwa balelonganinamo nangu isha kukuulila Ing’anda ya Bufumu pantu bali fye abanono. E ico balombele ba Nte banabo aba mu Valença, ku Portugal, ukuti balelonganinako mu Ng’anda yabo iya Bufumu apali fye amakilomita ayanono ukufuma mu Tui.
Ba Eduardo Vila aba mu cilonganino ca Tui ku Spain, batile: “Mu December 2001, twalikumene na bamunyinefwe ba mu Portugal pa kuti tulanshanye pali ili lyashi. Ilyo twapwishishe ukulanshanya, nalimwene ukuti Yehova e walengele bamunyinefwe mu Portugal ukutusuminisha ukulalonganina mu Ng’anda yabo iya Bufumu. Baliipeeleshe nga nshi pa kuti bakuule iyi Ng’anda ya Bufumu iisuma, kabili icitetekelo cesu calikoseleko pantu aba bamunyinefwe mu kuitemenwa fye balisumine ukuti tulebomfyako iyi Ng’anda ya Bufumu.”
Ba Américo Almeida aba ku Portugal, abasangilwe kuli uku kukumana, batile: “Twalisumine ukulalonganina mu Ng’anda ya Bufumu imo ine na ba bwananyina aba ku Spain. Twalicetekele ukuti Yehova ali no kutupaala, kabili bonse fye twalisumine ukuti bamunyinefwe baleisa mu kulonganina kuno.” Ba Nte ba muli ifi fyalo fibili balomfwana. Ba Paolo aba ku Valença, batile: “Abantu nalimo kuti bapapa, lelo ifwe tatumona no kuti twafuma ku fyalo ifyapusana. Tuli ba bwananyina.”
Ica kubalilapo ico abeni bamona nga baingila mu Ng’anda ya Bufumu ni nkoloko shibili ishapalana isho bakobeka ku cibumba ishilanga inshita ishapusana. Inshita ya ku calo ca Spain yalitangilako pa ya ku Portugal ne awala limo. Ukupusana fye kwa nshita e kulanga ukuti aba bena Spain e lyo aba bena Portugal. Ilyo balewamya ifyaonaike ku Ng’anda ya Bufumu, Komiti ya Makuule iya mu Spain e yaleangalila abalebomba uyu mulimo abafumine muli ifi filonganino fibili. Ba Paolo batile: “Bamunyinefwe abengi abaishiba imilimo yalekanalekana bafumine ku Spain ku kwisa mu kutwafwa, bamo bafumine ukutali, ukwalepele amakilomita ukucila 160. Uyu mulimo walengele ukuti twikatane sana no kutemwana nga nshi na bamunyinefwe aba ku Spain.”
Natulande pa ca kumwenako na cimbi icilanga ukuti imipaka ya calo te kuti ileshe abantu ukwikatana.
Balikatana te Mulandu ne Ncende Baikalamo
Umusumba wa Puigcerdá mu Spain, wabela pa mupaka wa calo ca Spain na France. Uyu musumba wabela pa kati ka mpili ishitali isha Pyrenees kabili umushili muli uyu musumba walifunda nga nshi. Iyi ncende iyo beta ukuti Cerdaña, kale yali mu calo ca Spain. Lelo mu 1659, ilyo icalo ca Spain na France basainishenye icipangano, abena Spain bapeele hafu ya iyi ncende ku bena France.
Muno nshiku, abena France baya ku kushita ifyo balefwaya muli uyu musumba uukalamba uwa Puigcerdá. Kabili ukufuma mu 1997, ba Nte ba mu Puigcerdá nabo balisuminisha bamunyinabo aba ku France ukulalonganina mu Ng’anda yabo iya Bufumu. Muli uyu mwaka ba Nte ba ku France balilekele ukubomfya icikuulwa balelonganinamo ico balesonkela. Pa kufika ku Ng’anda ya Bufumu iya mu France iyabela mupepi, aba bamunyina bendapo iawala limo nga bali na motoka, kabili mu nshita ya mpepo cilafya ukuyako pantu pa lupili apo bapita palaba sana amenshi makaasa.
Ilyo ba Nte ba mu France balondolwele ukuti balefwaya sana umwa kulonganina, ba Nte ba mu Spain tabaikete na ku cani, balisumine ukuti balebomfyako Ing’anda yabo iya Bufumu. Ba Prem aba ku Spain batile: “Aba bwananyina bonse balitemenwe nga nshi ukulalonganina mu Ng’anda ya Bufumu imo ine na bamunyinabo ba ku France. Icalengele ukuti bamunyina mu Spain basumine, ni pa mulandu ne fyo basambilila mu Baibolo. Ilyo papitile fye imilungu iinono, twalitendeke ukubomfya Ing’anda ya Bufumu imo ine, kabili nomba napapita ne myaka 13 ukutula apo twatendekela ukulonganina muli iyi iine Ng’anda ya Bufumu.”
Ba Eric, bakangalila mu cilonganino ca ku France batile: “Ku Puigcerdá e kwalingile ukuti tulelonganina. Na ino nshita ncili ndebukisha ifyo aba bwananyina ba mu cilonganino ca ku Spain batupokelele bwino. Baliyemfeshe Ing’anda yabo iya Bufumu na maluba, kabili balembele pa cipampa amashiwi ya kuti, ‘Mwaiseni, bamunyinefwe na bankashi.’”
Ba Eric balandile no kuti: “Filya twalekele ukulonganina mu cikuulwa twalesonkela mu France, abantu balemona kwati icilonganino cesu caliwile. Lelo apo lyonse twaleshimikila muli iyi ncende no kupeela abantu utupepela twa kubetilapo ku kulongana ukwalebela mu Spain, abantu balilwike ukuti icilonganino tacawile nakalya. Abantu abafwaya ukusambilila Baibolo balatemwa ukuya na ifwe ku kulongana mu Spain. E lyo cimbi ca kutila, ifi tubomfya Ing’anda ya Bufumu imo ine na bamunyinefwe mu Spain, calenga ukuti tutemwane nga nshi. Kale, twalishibe ukuti bushilya bwa mupaka kwali icilonganino ca bamunyinefwe aba mu Spain, lelo te lingi twalemonana nabo. Nomba ifi tumonana lyonse, tatumfwa ukuti twaliba ukutali sana na bamunyinefwe pa mulandu na ino ncende twaikalako.”
Lelo bushe ukupusana kwa mitundu ne fyalo kwali no kubalenga ukusakamana ukuti tabakulaumfwana? Nkashi umo umwina France uuli ne myaka ukucila pali 80 atile: “Ilyo naishibe ukuti nomba twakulaciluka umupaka no kuya ku kulonganina mu Spain, nalisakamene. Lelo, ifyo aba bwananyina mu Puigcerdá batupokelele bwino fyalengele ukuti ndeke ukusakamana. Ici calenga tukwate ishuko lya kukosha ukwikatana twaikatana nge Nte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse.”
Icingalenga Abantu Ukwikatana
Abapangile akabungwe ka ku Bulaya aka European union batile ifyalo ifyali muli aka kabungwe “fyaiminine pa kushininkisha ukuti abantu mu Bulaya babe abaikatana.” Ico bafumisheko imipaka mu myaka ya ba 1980 na 1990 mulandu wa kufwaya ukuti ifyo baimininepo ficitike bwangu. Lelo pa kuti ici cicitike abantu nabo balingile ukwaluka mu fyo batontonkanya.
Inte sha kwa Yehova balesha na maka pa kuti batemwane na bantu ba ku fyalo fimbi no kucetekelana. Balishiba ukuti cisuma sana ukukwata aba bwananyina aba nkulilo shalekanalekana no kuti “Lesa taba na kapaatulula.” (Imilimo 10:34) Ilyo balelongana mu Mayanda yabo aya Bufumu na lintu balelongana ukulongana ukwa fyalo ifingi, balamona ifyo ‘ukwikala pamo mu cumfwano ukwa ba bwananyina kwawama!’ (Amalumbo 133:1) Ukwikatana uko ba Nte ba mu Valença na mu Puigcerdá baikatana na bamunyinabo aba mu fyalo fya mupepi kulalanga ukuti aya mashiwi ya cine.
[Amashiwi pe bula 13]
“Abantu nalimo kuti bapapa, lelo ifwe tatumona no kuti twafuma ku fyalo ifyapusana. Tuli ba bwananyina”
[Amashiwi pe bula 14]
“Uyu mulimo walengele ukuti twikatane sana no kutemwana nga nshi na bamunyinefwe aba ku Spain”
[Amashiwi pe bula 15]
“Ukwikala pamo mu cumfwano ukwa ba bwananyina kwaliwama!” AMALUMBO 133:1
[Icikope pe bula 12, 13]
Ifyo umusumba wa Tui no mumana wa Minho umoneka nga muli mu musumba we linga uwa Valença do Minho
[Icikope pe bula 14]
Balewamya ifyaonaike ku Ng’anda ya Bufumu
[Icikope pe bula 15]
Umupokapoka wa Cerdaña na Pyrenees
[Icikope pe bula 15]
Baeluda babili abalonganina mu Ng’anda ya Bufumu iya mu Puigcerdá, umo wa ku France e lyo umbi wa ku Spain