Ukucenjesha no Kulesesha mu Mipepele
NGA mwapeshiwa amano no kulengwo bulanda pa bucenjeshi tulandilepo ukufika pano, te mwe mweka. Lelo kwaliba ukucenjesha ukwabipisha nga nshi—ukucenjesha no kulesesha mu mipepele. Ukwaseeka pali uku kwaba cisumino ca kuti umweo ulapusuka imfwa no kuti aba mweo kuti banonsha abafwa. Amamilioni ya bantu mu calo conse balibepwa ukuti nga balipila indalama ishingi, kuti baafwa nelyo ukusekesha abafwa babo.
Ilelo, mu fyalo fimo nakwisa icintu cimo icipya kuli ubu bucenjeshi bwa kale na kale. Ku ca kumwenako, nomba line fye mu Japan, bashimapepo ba ciBuddha na banamapepo abaleitunga ukukwata imipashi ya kuposha baliketwe pa mulandu wa kutunganishiwa ukuti baliliila abantu imyanda ya mamilioni ya ndalama. Abo baiketwe balefwaya uwaya mu kubuushako nelyo ukundapwa alipile. Pa baileko pali na banamayanda bane abaebelwe ukuti balebalolosha ku mipashi ya bana babo abafwa. Inyunshipepala ya Mainichi Daily News yashimika ukuti: “Aba banakashi lyene baebelwe ukulipila [amadola 80,000] ku kubapepelela.” Umwanakashi umo uwa myaka 64 alipile amadola mupepi na 53,000. Uyu mwanakashi ailebuusha kuli shimapepo pa lwa bumi bwa mwana wakwe. The Daily Yomiuri yalondolwele ati: “Casoselwe fyo baebele uyu mwanakashi ukuti aali no kutoola umupamba nga tacitileko ifya mapepo ku kwibukisha imyeo ya fikolwe fyakwe no kutamfya imipashi.”
Aba bantu abeshiba Baibolo mu kulungika nga tabacenjeshiwe. Yalilondolola mu kumfwika ukuti umweo ulafwa. (Esekiele 18:4, NW) Lukala Milandu 9:5 atila abafwa bantu “abashaishiba kantu nangu kamo.” E co abafwa te kuti baloloshe aba mweo. Aba mweo na bo te kuti banonshe abafwa.
Ukucenjesha kwa Mipepele Ukwalekanalekana
Icilenga bamo ukucenjeshiwa ku ba fya mipepele bufunushi bwabo abene. Abaupana babili ku Australia abaleitunga ukukwata amaka ya kupaala indalama ukuti shifule balipeelwe amadola 100,000 ku mwaume uwalefwaya shifule. Bamwebele ukubika indalama mu cibokoshi no kubapeela ukuti “bashisangulule.” Basendele indalama mu muputule umbi ku kushipaala wena ashala alepembela. Ilyo babwelele, bamubweseshe icibokoshi, no kumusoka ukuti te kwesha ukwisula icibokoshi mpaka mu mwaka wa 2000. Ni shani nga aisula? Bamwebele fyo “ubwanga kuti bwafumuka, kuti apofula, umushishi kuti walalukuta, kuti alwala kansa, no kufwa ku lupumo.” Nangu cibe fyo, ilyo papitile imilungu ibili, uyu mwaume aletwishika kabili aliswile icibokoshi. Calimuponeshe pa musao! Asangile mwiswile fye ifipepala. Inyunshipepala yashimike ili lyashi yatile, atila fye mulandu wandi, kabili ku mankumanya, “natendeka ukuseba ipala.”
Mu Italy namwisa ukucenjesha kupya ukwa fya mipepele: Abapatili bamo balibacenjesha ku ncenjeshi ishibepa ati ni baKatolika bene bene. Ishi ncenjeshi shishukila icishilano ca ciKatolika ica kucitila ufwile Iminsa. Shicita shani? Magazini wa baKatolika Famiglia Cristiana alondolola ukuti ishi ncenjeshi shilaipeelesha ukulipila kabela indalama sha Minsa ya bafwa ishingi ukubomfya cheke uwa ndalama ishingi ukucila ishilefwaikwa. Balakopeka abapatili ukuti babapelele libela ishili no kubwelako. Lilya umupatili atwala cheke ku banki, bayaikaana, ninshi incenjeshi shena te sha kumona!
Mu United States, abakoloci e bo bapimpila ku fyakaniko fya mipepele ififwaya abapya aba kusonka indalama. Muli magazini wa Modern Maturity mwalembelwe ati: “Ifyakaniko fya mipepele mu calo conse filekonka fye ifunde likalamba ilya kuti: Konkeleleni abakwete ndalama. Lyene babalaya icili conse ukutendekela ku butuntulu busuma ukufika na ku kwaluka kwa fya mapolitiki mu bufumu bwa mu muulu.” Umo uwesha ukupindulula abali kale mu fyakaniko fya mipepele casoselwe fyo atile: “Abakoloci e kaliilo ka ishi ncenjeshi.”
Indalama beba limo shilafula nga nshi. Loya umo uwa ku New York uwabombapo ne milandu iingi iya ncenjeshi sha mu fyakaniko atile, “nalishibapo imilandu yafulilako umo abantu baitumpa mu bupiina. Ukufuma ku bantu balombelwe ukusangwilako indalama ukutendekela pa madola 100,000 ukufika ku bakwete fye isha penshoni.” Alundileko ati: “Cilafulunganya—umuntu wine uwaitumpa mu bupiina no lupwa lwakwe.”
E co cenjeleni! Incenjeshi shilebombesha. Ubucenjeshi bwa kulungisha ifya mu ng’anda, ubucenjeshi bwa busulwishi bwa pa foni, no kucenjesha kwa fya mipepele fili fya kumwenapo fye finono ifya fintu incenjeshi shibomba. Tatwingakumamo ukukolobonda mu mingalato yabo yonse, pantu lyonse balelenganye ipya. Lelo ifyalandwapo muno mu kushininkisha fili no kumulenga ukupempwila, kabili ukupempwila napamo e muti wawamisha. (Moneni umukululo pe bula 22, “Ifya Kucita pa Kuti Bemucenjesha.”) Ukusoka kwalinga ni kulya ukwe pinda lya kale ilya mu Baibolo ukwa kuti: “Uwapelwa amano atetekele cebo conse; lelo uwacenjela amwensekeshe nyantilo shakwe.”—Amapinda 14:15.
[Ifikope pe bula 24]
Abantu abengi nga nshi basumino kuti nga balipila indalama kuti bayafwa nelyo ukusekesha abafwa babo