Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Mulandu Nshi Munyinane Apooselwako Amano Eka?

Kay uuli ne myaka 18 asosa ukuti: “Icincusha ca kuti lintu bamunyinane ne nkashi shinandi bacita cimo, balapooswako sana amano, nangu ca kuti ico bacitile cisuma nelyo iyo. Lelo apantu ilingi line ndomfwila, tabampoosako mano.”a

Ruth uuli ne myaka 15 asosa ukuti: “Bamunyinane ne nkashi shinandi balapooswako sana mano no kusungwapo bwino ukuncila. Ilingi line ukumpoosako amano kwishila mu kufundwa. Kuti naumfwako bwino nga nalishibe ukuti na bo balafundwa.”

Bill uuli ne myaka 13 asosa ukuti: “Mona ukuti abakalamba bandi balakwata amashuko yafulilako no kuti balapooswako sana amano.”

IFWE bonse tulakabila ukupooswako amano ku bafyashi besu ukutula fye ilyo twafyalwa. Kabili nga uyumfwa ukuti tabakupoosako mano ukulingana ne fyo bafwile ukukupoosako amano, nga fintu twingenekela kuti wayumfwa ububi no kukalifiwa. Maka maka nga cimoneka ukuti umwana munobe—ibeli, kasuli, uwaicindikisha, nelyo cintomfwa sana pali bonse—e usakamanwa inshita yonse. Kuti pambi wayumfwa nge fyo Davidi ayumfwile lintu alembele ukuti: “Nalabwa ngo wafwa, naba nge cipe icatobeka.”—Ilumbo 31:12.

Ukumona umwana munobe ukupooswako amano nga fintu wingafwaya iwe ukupooswako amano kuti kwakukalifya. Bushe ici cipilibula ukuti tawatemwikwa? Iyo. Inshita shimo abacaice balapooswako amano pa mulandu wa kuti balilamukako sana nelyo balikwata imibele ya bucibusa. Kenneth uuli ne myaka 11 asosa ukuti: “Nangu cingati umwaice wandi umwaume, Arthur, ali fye mu gredi lyalenga butatu, alisha icilimba ne bumba lya ba mu gredi lyalenga busano. Kabili alacita bwino sana mu fyangalo ne nsamushi. Na kuba, akwata amatoni ya pa muulu sana mu makalasi yakwe yonse ku sukulu. Inshita shimo ntontonkanya ukuti abantu balimutemwishapo ukuncila, lelo nshamukwatila akalumwa. Kwena, napamo nalimukwatilako panono fye.”

Lyene kwaliba abacaice abamoneka ngo kukwata inshita ya bafyashi babo iikalamba sana pa mulandu fye wa kuti e beli nelyo e kasuli. Baibolo isosa pa lwa mulumendo Yosefe ukutila: “Israele atemenwe Yosefe ukucila abana bakwe bonse, ico wene ali mwana wa mu bukote bwakwe.” (Ukutendeka 37:3, 4) Lubali lumbi, Todd uuli ne myaka 18 aleyumfwa ukuti munyina alisenaminwe pa mulandu wa kuti aali e beli. Ebukisha ukuti: “Inshita imo twalyebelwe ukuleta icikope ca ku bunya ico umo atemwisha ica kubomfya mu kusambilila ku sukulu. Nasangile fye ifikope fyandi ifinono kabili namwene ukuti ifikope fya mukalamba wandi umwaume fyali ifingi. Calinengele ukulanguluka ifyo cabelele fi.”

Nangu ni fyo, ilingi line, umwana munobe kuti apooswako sana amano pa mulandu wa kuti ali na mafya—napamo amafya ayo tawishibe. Cassandra uuli ne myaka 22 alondolola ukuti: “Lintu nali mupepi ne myaka 16, umukalamba wandi umwaume apitile mu nshita ya bwafya. Aletwishika nga ca kuti cine cine alefwaya ukubombela Yehova, kabili abafyashi bandi batendeke ukumupooseshako amano. Pali iyo nshita, nshaishibe icalelenga. Naleyumfwa ukuti tabansakamana. Canengele ukuyumfwa ubulanda no kusuulwa—no kukalifiwa fye.”

Umulandu Balangisha Akapaatulula

Nangu cibe fyo, inshita shimo, abafyashi cine cine balaba na kapaatulula akamoneka fye na menso. Umufyashi umo umwanakashi asumine ukuti: “Nalishiba ukuti umwana wandi, Paul, alishiba pa lwa cilumba cikalamba twakwatila umwana wesu umwanakashi nangu ca kuti cilamukalifya. Alitwebelepo fye ukuti, ‘Imwe na Batata mulaloleshanya ilyo Liz asosa icintu.’ Pa kubala tatwaishibe ico alelandapo. Lyene twaibukile ukuti lyonse tulaloleshanya pantu tulatemunwa ne fyo umwana wesu umwanakashi asosa. Apantu alitwishibisha, tulabombesha ukuti twilacicita na kabili.”

Lelo mulandu nshi abafyashi balangisha akapaatulula? Fintu bakushiwa kuti fyasangwilako. Ku ca kumwenako, nga ca kuti banoko bakulile nga kasuli, kuti pambi baumfwikisha sana kasuli wabo. Ilingi line kuti pambi baleba ku lubali lwakwe ukwabula ukwibukila. Nelyo umufyashi kuti atemwapo umwana uwakwata imibele iyapala iyakwe nelyo uwatemwa ifyo atemwa. Languluka ifyo Baibolo isosa pa lwa kwa Isaki na Rebeka ukulosha kuli bampundu babo abaume, Yakobo na Esau ukuti: “Balikulile abo baice: Esau ali muntu uwaishibo kubamba, umuntu wa mu mpanga; na Yakobo ali muntu uwatekanya, uwikala mu mahema. Kabili Isaki atemenwe Esau, ico ububamfi bwakwe bwawamine mu kanwa kakwe; na o Rebeka atemenwe Yakobo.”—Ukutendeka 25:27, 28.

Cinshi ufwile ukucita nga ca kuti abafyashi bobe balemoneka ngo kusenamina umwana munobe umo?b Pambi kuti waesha ukulanda na bo mu nshila ya mutalalila kabili iya kukaanabapa umulandu. (Amapinda 15:22) Ukupitila mu kumfwa mu mucinshi ifyo balelanda, kuti pambi wamona ifintu nge fyo balefimona. Ici kuti caafwa ukupwisha ubukali bobe. (Amapinda 19:11) Umupungwe umo asosa ukuti: “Icalencusha icine cine ca kuti Bamayo batemenwepo sana indume yandi ukucila ine. Ilyo nabepwishe, batile ni pa mulandu wa kuti alipala sana Batata mu fingi. Kabili apantu ine napala sana bamayo mu fingi, Batata batemwishapo ine. Mu kupalako pa mulandu wa kuti naba kwati ni Bamayo, tulakalifyanya na bamayo bene. Na kabili pa mulandu wa kuti ndume yandi aba kwati ni Batata, balakalifyanya sana nabo bene. Inshita imo e fyo balondolwele—nangu ca kuti tacansekeshe—nalisumine.”

Bushe Ukukaanasungwa mu Nshila imo Ine?

Nangu ni fyo, mulandu nshi abafyashi te kuti basungile fye bonse fimo fine? Beth, uuli ne myaka 18 nomba, asosa ukuti: “Lintu nali ne myaka 13, naleyumfwa ukuti ine ne ndume yandi tufwile ukusungwa fimo fine—fimo fine fye. Lelo nine naleebaulwa lyonse, ena talesalapulwa. Kabili alepoosa inshita yafulilako mu kubombela pali motoka na Batata. Calemoneka kwati lufyengo sana.”

Lelo ukukaanasungwa fimo fine te lyonse ciba lufyengo. Languluka ifyo Yesu Kristu asungile abatumwa bakwe. Ukwabula ukutwishika alitemenwe bonse 12, nalyo line abulile fye batatu pali bene ku kuyamona ifya kucitika fimo ifyaibela, ukusanshako no kubushiwa ku bafwa ukwa mwana umwanakashi uwa kwa Yairo no kwaluka kwa kwa Yesu. (Mateo 17:1; Marko 5:37) Mu kulundapo, Yesu ali cibusa capalamisha nga nshi ica mutumwa Yohane. (Yohane 13:23; 19:26; 20:2; 21:7, 20) Bushe ici cali kukaanasungwa fimo fine? Ee. Bushe cali lufyengo? Iyo. Pantu nangu ca kuti Yesu pambi alicebushiwe ku batumwa bamo maka maka, tasuulile ifyo abatumwa bakwe bambi balekabila.—Marko 6:31-34.

Mu nshila yapalako, kuti caba ukuti umwana munobe umo alapooswako sana amano pa mulandu wa kulamuka kumo, imibele, nelyo ifyo akabila. Mu cifyalilwa, cilakalifya ukumone ci. Lelo icipusho ca kuti, Bushe tabakupeela cine cine ifyo ukabila? Lintu ulefwaya abafyashi bobe ukukupandako amano, ukukwaafwa, nelyo ukukutungilila bushe balakwaafwa? Nge fyo caba, bushe cine cine kuti wasosa ukuti balakufyenga? Baibolo itukoselesha ukubomba na bambi ukulingana no “kukabila kwabo.” (Abena Roma 12:13, NW) Apantu iwe na bana banobe muli bantu abakabila ifyalekanalekana, te kuti abafyashi benu bamusunge fimo fine inshita yonse.

Beth, uwacambulwako ku numa, aishileiluka ukuti ukusungwa fimo fine te lyonse kubamo umulinganya no kuti ukusungwa kwabamo umulinganya te lyonse kuba ukusungwa fimo fine. Asosa ukuti: “Natesekeshe ukuti ndume yandi na ine tuli bantu babili abapusana kabili tukabila ukusungwa mu kupusana. Nga naibukisha, ndafilwa ukusumina ukuti nalifililwe ukumfwikishe co ilyo nali umwaiceko. Ndetunganya ukuti nafililwe ukumfwikisha pali ilya nshita pa mulandu wa fyo umo amona ifintu pali ulya mushinku.”

Ukusambilila Ukuba no Mucetekanya

Ee, ifyo “umona ifintu” filasangwilako sana ku fyo wankulako ku filekucitikila. Nga magalashi yafiita, inkuntu shobe kuti shalenga waleka ukumona bwino imibele. Kabili ukukabila kwa mu nkuntu ukwa kupooswako mano no kusuminishiwa ku bafyashi kukalamba. Bakasapika Stephen Bank na Micheal Kahn basosa ukuti: “Nangu ca kuti abafyashi baali no kusunga abana babo abapusana mu mulinganya, icaba cintu cishingacitika, umwana umo na umo kuti amona ukuti abafyashi bakwe balesenamina umo ukucisha abana bambi.”

Ku ca kumwenako, languluka na kabili ifyo abacaice batatu abambwilwe pa kutendeka basosele. Imibele yabo kuti yamoneka nge ya kulenga ukupopomenwa lelo icishinka cimo ca kuti: Banankashi! Ee, uuli onse atontonkanya ukuti bambi balapooswako sana amano no kuti ena alasuulwa! Lyene, ilingi line, ifyo tumona ifintu filanyonganako panono. Amapinda 17:27 yasosa ukuti: “Uwatekanyo mutima muntu wa mucetekanya.” Ukuba no mucetekanya cipilibula ukumona ifintu mu nshila ya cine cine kabili iyaba ne mifwaile, te lwa mu nkuntu iyo. Umucetekanya kuti pambi wakwaafwa ukwiluka ukuti nangu cingati abafyashi bobe te kuti bamusunge fimo fine, balamusakamana! Ukwishibe ci kuti kwakwaafwa ukusengauka ukukalipa.

Nangu ni fyo, ni shani nga camoneka mu kulungatika ukuti tabalekupoosako amano ukulingana ne fyo bafwile ukucita? Cinshi wingacita? Ici cikalandwapo muli Loleni! akesa ku ntanshi.

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 18]

Ukukaanasungwa fimo fine kuti kwamoneka ngo lufyengo