Icinkunka Cilesalangana
Robert uwacaice ali fye ne myaka 11, lelo bamusangile nalaala ubukupeme mwi samba lya bulalo ubwa kale. Ku lukobo lwakwe kwali ifilonda fibili ifya mfuti. Caumfwikike ukuti aipaiwe kuli bamukukulu ba mwi bumba lyakwe.
Alex uwa myaka 15 apene aipoose mwi bumba lya bamukukulu, kabili ico nalimo nga calengele ukuti afwe bwangu. Lelo alimweneko imfwa ya munankwe, kabili atontonkenye ukuti: ‘Nshilefwaya ukufwa muli uyu musango.’
AMABUMBA ya bamukukulu ayacito lukaakala, ayo pa nshita imo yalebishanya na bamukukulu balumbuka aba ku Los Angeles abetwa Bloods na Crips, yalisalangana mu calo conse. Lelo ukuli konse uko bamukukulu basangwa, ku ca mupamba bakwata imisango imo ine.
Mu myaka ya ba 1950 “baTeddy Boys” aba ku England balipapwishe icalo conse. Inyunshipepala ya The Times, iya ku London yasosele ukuti baTeddy Boys balebomfya amasembe, imyele, amaceni ya ncinga, ne fyanso fimbi ku “kucenaula” abantu aba kaele. ‘Balelwa ulubuli lwa myele, ukutobaule fikuulwa umo bashitisha ifilyo, no konaule fikuulwa umo bashitisha kofi.’ Abantu balicushiwe, ukwibilwa, ukupumwa, na limo limo ukwipaiwa.
Inyunshipepala ya Die Welt, iya ku Hamburg, Germany, yashimike ukuti pali nomba line fye abacaice “pa kuya ku disco nelyo pa kubwelela ku ng’anda” balisanswa kuli bamukukulu ababomfya “inkonto sha baseball, imyele, ne mfuti.” Inyunshipepala ya Süddeutsche Zeitung, iya ku Munich yalandile ukuti mu Berlin bamukukulu ababeyo mumpala balasansa uuli onse “uumoneka uwanaka—imbula mayanda, abalemana, na bana mapenshoni.”
Uulemba Loleni! mu Spain ashimike ukuti ubwafya bwa bamukukulu abapungwe mu Spain e lyo butendeke fye lelo buleya bulekulilako. Inyunshipepala ya ABC, iya mu Madrid, yakwete umutwe uwaleti “Bamukukulu Aba Mumpala—Icintiinya Icili mu Misebo Nomba.” Uwali kale mukukulu wa mumpala mu Spain ashimike ifyo balefwailisha ukwali “abalebeshi, bacilende, na balaalana na ba bwamba bumo bwine.” Alundileko ati: “Ubushiku ubupita fye ukwabulo lukaakala [tabwale]pendwa.”
Mu South Africa inyunshipepala ya Cape Times yalandile ukuti imilandu iingi iya lukaakala iicitwa kulya “ifuma ku misango yabipa iya bamukukulu.” Icitabo icalembelwe ku Cape Town cisoso kuti bamukukulu ba mu South Africa “batekele abantu imfine” mu makomboni ya bapiina kabili “baleibila abena mupalamano babo no kubacenda kabili bamukukulu abene beka balelwila incende, amakwebo, na banakashi.”
Inyunshipepala ya O Estado de S. Paulo, iya ku Brazil, yasosele ukuti mu Brazil “ukufulilako kwa bamukukulu kuletiinya.” Yashimike ukuti bamukukulu kuti basansa ibumba limbi lya bamukukulu, ukusansa imisepela iya cuma, ukusansa abantu aba mutundu umbi, no kusansa bacibombebombe abalebeshi. Na kabili yalandile ukuti bushiku bumo amabumba ayengi aya bamukukulu yali fye mpanga yonse, “ukwibila abantu mu lulamba lwa bemba . . . , no kulwa ayene yeka,” kabili yayalwile umusebo ukalamba uwa mu Rio de Janeiro ukusanguke “cifulo ca nkondo.” Lipoti na umbi ukufuma ku Brazil asoso kuti amabumba ya bamukukulu yalefulilako fye mu misumba ikalamba pamo nga São Paulo na Rio de Janeiro na mu matauni ayanono.
Magazini wa Maclean’s, uwa ku Canada alandile ukuti ukulingana ne fipendo fya bakapokola, mu Winnipeg, Canada, mwali amabumba ya bamukukulu nangu fye 8. Kabili amanyunshipepala mu United States yalisabankanya ifikope fya bamukukulu abatwele imifwalile ne misango ya kushilaula ku fibumba ku mishi ya kutali iya bena India iyabela pa kati ka kapinda ka ku kulyo na masamba aka Amerika.
Uyu mwaka wapwile bamukukulu bacitile ifimfundawila fya lukaakala mu New York City. Cashimikwe ukuti bamukukulu aba mu mabumba yabili ayetwa Bloods na Crips ayafumine ku Los Angeles e mo baali muli ifi fimfundawila. Ukulingana na mayor uwa ku New York, pa kati ka July na September mu 1997, bakapokola baikete abantu 702 mu fimfundawila fya bamukukulu.
Te misumba ikalamba fye ikwete ubu bwafya. Inyunshipepala ya Quad-City Times, iisabankanishiwa mu citungu ca pa kati ka United States, yashimike ulwa “kufulilako ukwa lukaakala ulucitwa na bapungwe, ukubomfya imiti ikola no kwingilishiwako kwa nkumbabulili.”
Icinkunka Icikalifyo Mutima
Cishimikwo kuti ibumba limo ilya bamukukulu lyatendeke nge bumba lya fibusa. Lelo lintu intungulushi ya ili bumba yaile ululumbi, no lukaakala lwalilundilweko. Iyi ntungulushi yaleikala pa ng’anda pali nakulu, iyo ng’anda nangu fye nakulu abepo yaleombelwe imfuti libili libili. Inyunshipepala yashimike ukuti impoolopoolo ishalelaswa muli ilya ng’anda shapangile ifipunda ukucila pali 50. Mu kumonekesha abalelisha isho mfuti balefwaya ukulandula pa milandu iyalecitwa na bamukukulu aba mwi bumba lya mwishikulu wa kwa nakulubantu. Ukulundapo, umukalamba wa iyi ntungulushi aali mu cifungo pa mulandu wa bumukukulu, kabili lintu umufyala wakwe uwakuukile pa kusengauko lukaakala aishile ku kutandala, alipaiwe ku mfuti iyaombelwe no muntu uwaleensha motoka.
Mu Los Angeles, lintu nyina umo uwali na cibusa wakwe umwaume muli motoka balubile umusebo, bamukukulu balyombele imfuti no kwipayo mwana uwa myaka itatu uwalimo. Lintu kafundisha aali mu kalasi aleesha ukwaafwa abana be sukulu ukuwamya imikalile yabo, icipoolopoolo calipulile no kumulasa. Na bambi abengi balisanswa kuli bamukukulu no kwipaiwa ica nyongolo. Abena mupalamano baishileishiba nyina umo uwa ku Brooklyn, New York uwakumene na kayofi akene kene—abana bakwe batatu abalumendo balipaiwe mu lukaakala lwa bamukukulu.
Cinshi calenga ukuti ici cinkunka ica lukaakala lwa bacaice mu calo conse cibeko, kabili ni shani fintu twingacingilila abana besu kuli cene? Ni shani fintu amabumba ya bamukukulu yatendeka, kabili mulandu nshi abacaice abengi baipoosela muli yene? Ifipande ifyakonkapo fyalalandapo pali ifi fipusho.
[Abatusuminishe Ukubomfya Icikope pe bula 3]
Scott Olson/Sipa Press