Ubupiina Buli Mupepi no Kupwa
CINSHI Yesu apilibwile ilyo atile: “Ababusu muli na bo pe”? (Mateo 26:11) Bushe apilibwile ukuti ubupiina bukabako pe fye, ukwabulo kupikulula nangu kumo?
Yesu alishibe ukuti ubupiina bukalabako ilyo lyonse ukuteka kwa bantunse kucilipo. Alishibe ukuti takuli ubuteko bwa bantunse ubuli bonse ubwingafumyapo ubupiina, nelyo akabungwe ka fya bunonshi nelyo kabungwe ka fya buyantanshi. Ifyacitika ku numa fipeelo bushininkisho bwa ici.
Kwalibako ukwesha kwa misango ya mabuteko yonse no tubungwe twa fya bunonshi tonse no twa fya buyantanshi mu myanda ya myaka iyapita ku numa uku, nalyo line tucili no bupiina. Icine cine, te mulandu no kulunduluka muli sayansi, mu maindasitiri, na mu fya miti, icishinka cabula no kutwishika cili ca kuti impendwa ya bantu abekala mu bupiina ileya ilekulilako fye.
Yesu alishibe ifintu ifingi ifilenga ubupiina, pamo nga ifipowe, icilala, ukusanswa ku fita fya balwani, amabuteko yabipa, ukukanabomfya ifya bunonshi mano mano, abakankaala na ba maka ukucusha abapiina na banaka, amasanso no kulwala, ne mfwa sha balume abo bashe nshiwa na bamukamfwilwa mu bupiina. Ukulundapo, alishibe ukuti abantu bailetelo bupiina abene na mu ndupwa shabo ukupitila mu fibelesho fyabipa pamo nga ubunang’ani, ukukolwakolwa, ukuteye fyangalo fya cela mushuke, no kukunkuma ku miti ikola.
E co lintu Yesu atile “ababusu muli na bo pe,” apilibwile ukuti takuli akabungwe mu calo akengakumanisha ukupwisha ubupiina. Apilibwile ukuti ubupiina bukabako ilyo lyonse ukuteka kwa bantunse kulipo.
Nangula ca kuti ubupiina bwafya bwakokwesha, tatufwile ukusondwelelo kuti Yesu na Wishi wa ku muulu baali abashayangwako ku bapiina. Kabili tatufwile ukusondwelela ukufuma ku mashiwi ya kwa Yesu ukuti ubupiina tabwakatale abupwa. Fintu Baibolo ilondolola pa lwa ici filomfwika bwino bwino.
Ubupiina ne Funde lya kwa Mose
Ku ca kumwenako, langulukeni Ifunde lintu Lesa apeele uluko lwa pa kale ulwa bena Israele ukupitila muli Mose. Ifunde lyapeele nsambu ku lupwa lonse ulwa bwina Israele isha kukwate mpanga mu Kanaani nge cikwatwa. (Amalango 11:8-15; 19:14) Abashapeelweko fye mpanga bena Lebi. Mu cifulo ca ico, pa mulandu wa mulimo uwaibela balebomba pe tempele, balelya ifya kulya ukufuma ku ca pe kumi ica fya kulya ifyalelimwa.—Impendwa 18:20, 21, 24.
Ukulundapo, amafunde ya bupyani mwi Funde lya kwa Mose yalishininkishe ukuti impanga yalitwalilile ukuba iya lupwa ulwapeelwe nelyo umukowa. (Impendwa 27:8-11) Nangula ca kuti umuntu alishitishe mpanga, tayali no kuba no washitile mu kubelelela. Mu kuya kwa nshita yali no kubweshiwa ku lupwa lwa waishitishe.
Kuli abo basangwike abapiina pa milandu yalekanalekana, pamo nga ukukanabomfya bwino impanga nelyo ukonaule cuma cabo, Ifunde lyalibapeele nsambu sha kusote fya kulya mu mabala ya bambi na mu mabala ya fisabo na ya myangashi. (Ubwina Lebi 23:22) Ukulundapo, umwina Israele umupiina uwakongwele ndalama tabali no kumukongwesha no kubika pali wene ica kulundapo. Icine cine, kwali ukulanga bukapekape ku bapiina.—Ukufuma 22:25.
Yesu Alisakamene Abapiina
Pa numa ya myanda ya myaka lintu Yesu aishile pe sonde, alitwalilile ukulanga bukapekape buntu asambilile ukufuma kuli Wishi, Yehova. Yesu alisakamene abapiina. Yesu na basambi bakwe balikwete cipao muntu balefumya indalama sha kupeela abena Israele abapiina.—Yohane 12:5-8.
Pa numa Yesu aipaiwe, Abena Kristu balisakamene abapiina mu nshila imo ine ukupitila mu kupayanya ukukabila kwa ku mubili maka maka kuli bamunyinabo ne nkashi abali abapiina sana. (Abena Roma 15:26) E fyo na Bena Kristu ba cine ilelo baisakamana mu kuba no kutemwa.
Kwena, nangu ca kuti kuti kwaba ukulangisha icililishi ku finakabupalu fya mikalile yayafya, Baibolo ilebaula abantu abo pa mulandu wa bunang’ani ‘bafyengo mubili wabo wine.’ (Lukala Milandu 4:1, 5) Umutumwa Paulo alembele ukuti: “Ngo muntu tafwaya kubomba, no kulya elalya.” (2 Abena Tesalonika 3:10) Mu nshila imo ine, abonaule ndalama shabo mu kushite miti ikola, fwaka, nelyo, na ku bwalwa kuti baisanga fye bali mu bupiina. Mulandu wa mibele yabo iyabipa; kabili mu cine cine ‘ico babyele, e co balelobolola.’—Abena Galatia 6:7.
Umutelelwe na Pali Ndakai
Baibolo ilangililo kuti Lesa alasakamana sana imikalile ya batukuta ukucito kufwaya kwakwe. Ku ca kumwenako, pe Ilumbo 37:25, Davidi atile: “Nali umwaice, nomba ninkota; lelo nshamona uwalungama nalekeleshiwa, nangu bufyashi bwakwe bulepule cilyo.” Lesa talaya abatemwo bulungami ifyuma, lelo icilelangililwa pano ca kuti Lesa alashininkisho kuti abapayanishisha ifyalinga fintu bakabila mu mikalile. Icikomo 28 ice lumbo limo line citila: “Yehova atemwo bupingushi, talekelesha babile bakwe.”
Ilintu Yesu ali pe sonde, alisakamene abapiina ukulundapo fye no kubapeela ifya ku mubili. Alibakoseleshe ukuti Lesa ali no kushininkisho kuti nabakwata fintu bakabila, cikulu fye batwalilila ukucito kufwaya kwa Lesa. Yesu asosele amashiwi yakonkapo:
“Lolesheni pa fyuni fya mu lwelele; tafitanda nangu kuseepa, nangu kututila ku matala, kabili Shinwe wa mu muulu alafilela. Bushe imwe tamwaficilako apakalamba? . . . Kabili cinshi ico mulesakamikilwe fya kufwala? Lolekesheni bacananika ba mu mpanga ifyo bamena; tabacucutika nangu kupikula, lelo ndemweba, nati, nangu ni Solomone mu bukata bwakwe bonse tasaamikwe nga umo wa muli aba. Awe nga Lesa afwike fi icani ca mu mpanga icilipo lelo na mailo cikapooswa mwi buku, bushe takacileko apakalamba ukufwika imwe, mwe ba citetekelo cinono? E ico mwisakamikwa, amuti, Tulelya nshi? nalimo, Tulenwa nshi? nalimo, Tulefwala nshi? . . . Pantu Shinwe wa mu muulu aishibo kuti mukabile fi fyonse.”—Mateo 6:26-32.
Yesu asondwelele ukupitila mu kucincisha abasambi bakwe ukuti: “Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse fikalundwako kuli imwe.” (Mateo 6:33) Mwandi uku kukoselesha kushaiwamina ku bapiina lelo abafwayo kucito kufwaya kwa kwa Lesa! Moneni na kabili ukuti Yesu alangilile ukuti Ubufumu bwa kwa Lesa bwali no kuba icacindamisha mu mikalile ya bakonshi bakwe. Yesu alishibe ukuti ilyo Ubufumu bwa kwa Lesa bukalateke sonde lyonse, e lyeka fye lintu ubupiina bukapwa.
Tabwakabe na Ifwe pe
Muli fyo, Yesu apeele subilo lishaiwamina ilya ku ntanshi. E co ilyo atile “ababusu muli na bo pe,” alelanda pa lwa mikalile mu kuteka kwa ndakai ukwa bantunse. Talelosha ku mikalile ya ku ntanshi mu kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa ubwa mu muulu. Baibolo yasobele ukuti: “Umubusu takalabwe pe, ukulolela kwa balanda takwakalobe umuyayaya.” (Ilumbo 9:18) Kabili nge Mfumu ya Bufumu bwa kwa Lesa, Kristu Yesu takasuminishe abali bonse abakesha ukuliila bambi pa mutwe nelyo ukubatitikisha.
Umutwe we lyashi uukalamba Yesu alesambilishapo wali kuteka kwa Bufumu bwa mu muulu ubwa kwa Lesa. (Mateo 4:17) Mu kuteka kwa Bufumu, imikalile pe sonde ikalangilila fintu imibele yaba mu muulu. E mulandu wine asambilishe abasambi bakwe ukupepa kuli Lesa ukuti: “Ubufumu bwenu bwise. Ukufwaya kwenu kucitwe pano nse nga mu muulu.”—Mateo 6:10.
Ni shani ico cikacitikako? Imifwaile ya kwa Lesa yaba kufumyapo pe sonde ukuteka kwa ndakai ukwa bantunse no kupyanikapo ukuteka kwa Bufumu bwakwe ubwa mu muulu. Ubusesemo pali Daniele 2:44 butila: “Mu nshiku sha shamfumu ishi [ishilipo nomba] Lesa wa mu muulu akemyo bufumu ubushakonaulwe umuyayaya, no bufumu bwa buko tabwakashiilwe ku bantu bambi [takwakabe ukuteka kwa bantunse]; bukashonaula no kupesha aya mabufumu yonse [ayalipo], kabili bukeminina umuyayaya.”
E lyo nomba mu calo cipya mu kuteka kwa Bufumu bwa kwa Lesa, isonde lyonse likalulwa ukuba paradise uwabamo fyonse ifisuma, kabili tamwakabe akali konse aka kulangilile fyo mwali ubupiina kale. Moneni amasesemo yakonkapo pa fintu imikalile ikaba iyo nshita:
“Yehova wa milalo akacitile nko shonse . . . umutebeto wa myangashi ya pa fisekwa, ifya mafuta ifyaisulamo ubufyompo.” (Esaya 25:6) “Mube ukupaka kwa ngano mu calo, na pa muulu wa mpili.” (Ilumbo 72:16) “Kukabe mfula isha kulete paalo. Umuti wa mpanga ukapeele fisabo fya uko, no mushili ukafumyo bulimi bwa uko, kabili bakabo mutelelwe mu mpanga yabo.” (Esekiele 34:26, 27) “Icalo cafumyo bulimi bwa ciko; atupaala Lesa, Lesa wesu.” (Ilumbo 67:6) “Fisekelele amatololo ne mpanga iyaumisha, ifiswebebe fyange no kupuuka nga cananika.”—Esaya 35:1.
Ukulundapo, Mika 4:4 yalayo kuti: “Bakekalo muntu onse mwi samba lya mwangashi wakwe, kabili mwi samba lya mukunyu wakwe, tapakabe na wa kututumya.” Bonse bakakwata amayanda: “Bakakuula amayanda no kwikalamo . . . tabakakuule na bambi abekalamo.” (Esaya 65:21, 22) E mulandu wine Yesu alaile abasumine fisambilisho fyakwe ukuti: “Uli no kuba na ine mu Paradaise!”—Luka 23:43, NW.
Icebo ca kwa Lesa cisambilisha mu kumfwika ukuti ubupiina bonse bukapwa. Ne nshita iyo ilepalamina, pantu amasesemo ya mu Baibolo yalangililo kuti icalo cino cili nomba mu nshiku sha ciko isha “kulekelesha” kabili cilepita mu “nshita ishayafya.” (2 Timote 3:1-5, 13) Imicitile ya fintu iya cino calo yalaswa yonaulwe kabili no bupiina bwalaswa bupwililile—te kupitila mu kubombesha kwa bantunse lelo kupitila mu kunyantukilamo kwa kwa Lesa. Imfumu Yesu Kristu ‘ikapokololo mubusu uwakuuta, no mulanda, no ushikwete wa kumwafwa; ikalililo bulanda umulanda no mubusu, ne myeo ya babusu ikapususha.’—Ilumbo 72:12, 13.
[Icikope pe bula 8, 9]
Mu calo cipya ica kwa Lesa, bonse bakakwata amayanda ayasuma ne fya kulya ifingi
[Icikope pe bula 10]
Takwakabe abana abakalalila insala mu calo cipya