Ubukalushi—Lesa Akabupwisha Shani?
NI SHANI ubukalushi bwingacincintilwa? Bukapwa shani? Nga twapituluka mu lyashi lya kale, cintu cailanga ukuti abantunse balifilwa ukubupwisha. Na kuba, inshila intungulushi sha buntunse shabombelamo pali uyu mulandu, yalibamo ukupilikana, nelyo fye ubumbimunda bwabulo kupita mu mbali.
Ku ca kumwenako, langulukeni umwaka wa 1995. E mwacitilwe ukusefya kwa pa caka ukwalenga 50 ukwa kupwa kwa Kwipayaulula kwa baYuda ukwa ciNazi, no kupwa kwa Nkondo ya Calo iya 2, no kwa kupuusha ibomba lya atomu. Ulya mwaka, ukusefya kwa kwibukisha uko intungulushi sha fyalo shasangilwe kwalicitilwe mu ncende ishingi isha mu calo. Mulandu nshi? Pa kuti bengasambilisha abantu ukupata ubu bukalushi ukuti bwikatala abubwekeshiwapo. Nalyo line, muli uko kusefya, abaalekubebeta balimwenemo ukupilikana kumo ukwabipa, nalimo ukwa bumbimunda.
Ubumbimunda
Muli uku kusefya kwalumbanishiwa sana, abeminishi bonse aba fya mipepele na ba buteko bafwaile ukumonwa nga bakaafwa nelyo ukusengaukako fye ukumonwa nga bancitatubi. Nalyo line, ifyalo ifyailishenye pa bukalushi bwacitilwe ku numa fyalipanga imiina ya fyanso, no kusunga indalama ishingi nga nshi isha kubomfya kuli iyo mifwaile. Pa nshita imo ine, balifilwa ukupwisha amafya pamo ngo bupiina, ukubotelela kwa mibele isuma, nelyo ukukowesha isonde, ilingi line balanda ukuti tabakwata indalama ishingi.
Imipepele ya mu calo ifwaya ukulemba ifitabo fya lyashi lya kale ifingafishilisha umulandu yene pa nshita yaleepa yaikalilapo fye tondolo pa lwa bukalushi bwa badikiteta kabili ifwaya ukufishilisha imibombele ya iko na badikiteta. Iyi mipepele tayacitilepo nangu cimo ku kulesha abantu abaaba mu mipepele imo ine ukulaipayana. Ku ca kumwenako, mu Nkondo ya Calo iya 2, baKatolika baipeye baKatolika banabo na baProtestanti baipeye baProtestanti banabo pa mulandu wa kuti baali ba ku fyalo fimbi kabili baali ku lubali lwalebalwisha. Abaali muli ishi mbali shonse shibili baaleitunga ukuba Abena Kristu lelo ifyo baalecita fyalipusaninine fye ku fyo Yesu asambilishe. (Mateo 26:52; Yohane 13:34, 35; 1 Yohane 3:10-12; 4:20, 21) E fyo ne mipepele imbi yaacita. Ilelo, mu mbali shalekanalekana isha calo, ubukalushi bucili bulecitwa na baaba muli iyi mipepele.
Pa nshita Yesu aali pano calo, intungulushi sha fya mipepele baali ba bumbimunda. Yesu alibasenwike, ukusoso kuti: “Kalanda kuli imwe, mwe bakalemba na baFarise, ba bumbimunda! pa kuti mukuulile nshishi sha bakasesema, no kupulamikila abalungami ifiibukisho; kabili mutila, Atubako mu nshiku sha bashifwe, nga tatwalimo pamo na bo mu kusumyo mulopa wa bakasesema. E ico mwaishinina, ukuti muli bana ba baipeye bakasesema.” (Mateo 23:29-31) Shilya ntungulushi sha fya mipepele baitungile ukuba bakapepa lelo baali ni babumbimunda abapakese Yesu na basambi bakwe.
Amasambililo Baibolo Isambilisha
Ku lyashi lya kale ilya ku calo kuti twasambililako amasambililo, lelo Baibolo e ntulo ya masambililo twingamwenamo apakalamba. Tayapeela abantunse umulimo wa kwilula ilyashi lya kale ukubomfyo bupingushi bwabo nelyo ukupingwila libela. Baibolo ilondolola ilyashi lya kale ne fikacitika ku ntanshi mu nshila intu Lesa atontonkanishishamo.—Esaya 55:8, 9.
Amalembo yalanda pa lwa fisuma ne fyabipa na pa lwa bantu basuma na babipa. Ilingi line, kuti twasambililako isambililo lya cine, ku filanda amalembo, isambililo ilyumfwana no kufwaya kwa kwa Lesa. Pa numa ya kulumbula ifintu ifyacitike mu lyashi lya kale ilya bena Israele ba pa kale, umutumwa Paulo, asondwelele ukuti: “Lelo ifi fintu fyaleponena balya ku kufundilamo bambi; kabili fyalembelwe ukuti tusambilileko; fwe bo impela sha nshita shafikapo.” (1 Abena Korinti 10:11) Yesu umwine abomfeshe isambililo ukufuma mu lyashi lya kale lintu asosele ku basambi bakwe ukuti: “Ibukisheni muka Lote.”—Luka 17:32.
Ifintu Ifyo Lesa Ebukisha ne fyo Alabako
Ukufuma muli Baibolo tusambililo kuti Lesa alebukisha nelyo ukulabako abantu bamo ukulingana ne ncitilo shabo. Ababembuka lelo balangisha ukulapila, Lesa alabalekelela “apakalamba.” (Esaya 55:7) Umubifi nga alapila kabili “abwela ku lubembu lwakwe, no kucite casuminishiwa no bulungami; . . . imembu shakwe shonse . . . tashakebukishiwe kuli wene.”—Esekiele 33:14-16.
Paulo alembele ukuti “Lesa tali uushalungama; takalabe umulimo wenu, no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe.” (AbaHebere 6:10) Muli fyo, Yehova akalambula abo ebukisha mu kusenamina. Yobo wa busumino apepele ukuti: “Iye, nga mwambika mwansungila ku Mbo [inshishi ukuya abantunse bonse], . . . nga mwambikile cipope, no kunjibukisha!”—Yobo 14:13.
Mu kupusanako, Lesa akacita ku ncitatubi iishilapila umwabela amashiwi Alandile kuli Mose aya kuti: ‘E o nkapasa mwi buuku lyandi.’ (Ukufuma 32:33) Ee, Lesa akalabako ababifi umuyayaya.
Kapingula wa Kupelako
Lesa e Kapingula wa kupelako uwa fyacitika ku numa. (Ukutendeka 18:25; Esaya 14:24, 27; 46:9-11; 55:11) Ukulingana no bupingushi bwakwe ubwapulamo, takalabe ubukalushi bushaifulila ubwacitwa ku bantu. Pa bushiku bwa kukalipa kwakwe ukwalungama, akapingula bonse abashilapila, abantu no tubungwe twa bantu abashingamwa umulandu.—Ukusokolola, ifipandwa 18, 19.
Pali aba abashilapila e pasanshiwa ne mipepele yonse iya bufi, iyo Amalembo yainika ishina lya mampalanya ilya “Babele mukalamba.” Calembwa ulwa wene ukuti: “Imembu shakwe nashilundikana ukufika na mu muulu, na Lesa naibukishe fibi fyakwe.”—Ukusokolola 18:2, 5.
Iyi mipepele yalekabila ukusambilisha abapepamo ukucite calungama lelo yalifililwe. Muli fyo, Icebo ca kwa Lesa cilanda pa lwa mipepele yonse iya mu calo ukuti: “Muli wene mwasangilwe umulopa wa bakasesema kabili uwa ba mushilo, uwa bonse abaipaiwe pe sonde.” (Ukusokolola 18:24) Pa mulandu wa kufilwa ukufunda abantu ba iko ukutemwa abantu banabo no kutemwa abo bapepa na bo, iyi mipepele yaliba no mulandu wa mulopa.
Icalo Cipya Nacipalama!
Ubushiku bwa kupwishishamo ububifi nabusuka nabupalama. (Sefania 2:1-3; Mateo 24:3, 7-14) Pa numa ya bulya bushiku, kukese nshita lintu ‘ukuloosha, ukukuuta, no kucululuka tafyakabeko’ ku bekashi ba nsansa aba mwi sonde. (Ukusokolola 21:3-5) Ubukalushi no kwipayaulula tafyakabale aficitika kabili pantu ukuteka ili sonde kukafumishiwa mu maboko ya bantunse no kupeelwa ku Bufumu bwa kwa Lesa ubwa ku muulu mu maboko ya kwa “Cilolo wa mutende,” Yesu Kristu.—Esaya 9:6, 7; Daniele 2:44; Mateo 6:9, 10.
Pali ilya nshita ubusesemo bwaba pe Lumbo 46:9 ubutila: “[Lesa] aputulo bulwi ukufika ku mpela ya calo,” bukafikilishiwa umupwilapo. Uyo mutende ukabako ku ciyayaya pantu, nga fintu Esaya 2:4 asobela, ‘uluko talwakasumbwile ulupanga ku luko, nangu kusambilila kabili ubulwi.’ E co, Ilumbo 37:11 lisobela ukuti: “Abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende.” Ee, pali ilya nshita cikasoswa ukuti “pano isonde ponse napatusha, napaba tondolo, papongomoka akapundu.”—Esaya 14:7.
Ici conse cilepilibula ukuti isonde lyalungama lili mupepi. Kabili muli cilya calo cipya, mu kuteka kwa Bufumu bwa ku muulu ubwa kwa Lesa, icintu na cimbi ica kusungusha cikacitika—ukubuushiwa kwa bafwa! Icebo ca kwa Lesa calayo kuti: “Kukabo kwima ku bafwa kwa balungama na bashalungama.”—Imilimo 24:15.
Lintu ali pano isonde, Yesu aalicitile ici ukupitila mu kwimya abantu ku bafwa. Ku ca kumwenako, lintu abuushishe umukashana, ubulondoloshi butila: “Na po pene aliimine alaenda . . . Kabili [abaletambako] bapeshiwe amano nga nshi.” (Marko 5:42) Mu kubuuka abaipaiwe mu bukalushi ukusanshako na bambi abafwa kale bakabushiwa ku bafwa kabili bakapeelwa ishuko lya kwikala ku ciyayaya pe sonde lya paradise. (Luka 23:43) Kabili mu kupita kwa nshita “ifya ntanshi tafyakebukishiwe, tafyakabukuluke mu mutima.”—Esaya 65:17.
Mukacite ca mano nga mwanonka ukwishiba kwalungika ukwa Cebo ca kwa Lesa, Baibolo, no kulacita ukufwaya kwakwe. Lyene Lesa akamwibukisha mu kusenamina lintu akapwisha amafya ya bukalushi no kubwesha ku bumi abafwile mu bukalushi. Yesu atile: “Awe uyu e mweo wa muyayaya, ukuti bamwishibe, mwe Lesa wine wine mweka, no yo mwatumine, ni Yesu Kristu.”—Yohane 17:3.
[Ifikope pe bula 8, 9]
Lesa akaalula lino isonde ukuba paradise wa mutende
[Ifikope pe bula 10]
Ukupitila mu kubuusha abafwa Lesa akafumyapo fyonse ifyo ubukalushi bwacitilwe ku numa bwaletako