Amaka ya Kusabankanya Amakwebo
AKALE, ilyashi lya makwebo ilya pa televishoni lyaletendeka na mashiwi ya kuti, “Nomba, natumfweko ifyebo finono ukufuma ku batuletele programu.” Abaleta amaprogramu twampani utulipila pa kuti ifipe fya tuko fisombolwe. Nangu cingati “ifyebo finono ukufuma ku batuletele programu” fyalisanguka imiina, abaleta amaprogramu bacili balabomfya indalama mu kutungilila amalyashi ne fyangalo ifisabankanishiwa pa televishoni, muli bamagazini, muli banyunshipepala, na pa cilimba. Icafumamo ca kuti abaleta amaprogramu bafwaya ukupingula ififwile ukuba mu ca kusabankanishishamo amalyashi ne fishifwile ukubamo.
Ku ca kumwenako: Mu 1993 akampani kapanga bamotoka ba busambashi aba ku Germany kalembele bamagazini 30 ukubapingula ukuti amalyashi ya kusabankanya bamotoka ba kako yalingile “ukulembwa bwino lyonse fye.” Uyu kalata alondolwele ukuti bamagazini abasabankanya ubukwebo bwa kako tabalingile ukubikamo ilyashi lya kusuusha bamotoka ba kako, ifipe ifipangwa mu Germany, atemwa ukusuusha icalo ca Germany cine. Na kuba, te ca kupapa ukuti aka kampani, akapoosa amadola 15 milioni ku kusabankanya muli bamagazini, kuti kafwaya amalyashi ya kusabankanya ubukwebo bwa kako “ukulembwa bwino.”
Na kabili te ca kupapa nga bamagazini abasombola amalaya ya bwinga ayapya bakaana ukusombola amalaya ya bwinga ayabomfiwapo atemwa nga banyunshipepala abatantika bakashitisha ba mayanda bakaana ukushimika ifyo ing’anda ingashitwa ukwabula ukubomfya kashitisha wa mayanda. Mu kupalako, tatulingile ukupapa nga ifya kusabankanishishamo amalyashi ifisombola fwaka nelyo amalotari fishisuushisha ukupeepa fwaka nelyo ukuteya injuka.
Ulutambi lwa kwa Kashita
E ico, ukusabankanya amakwebo takulenga fye ukuti ifipe fishitwe. Kulamumunga imikalile ya kwa kashita, nelyo ukuletako ulutambi lwa kufwaisha ukukwata ifipe.
Bushe ico calilubana? Cashintilila pa muntu muleipusha. Bakasabankanya ba makwebo bapelululo kuti apo abantu balitemwo kushita no kukwata ifipe; ukusabankanya amakwebo kulabaletela ifyo bafwaya. Mu kulundapo, batila, ukusabankanya kuletako incito, kulatungilila ifyangalo ne milimo ya ntukushi, kulenga ukuti ifya kusabankanishishamo amalyashi finakeko umutengo, kukoselesha ukucimfyanya, kulawamyako ifipe, kulabweshako imitengo, no kulenga abantu ukusala bwino ifyo balefwaya.
Bambi batungo kuti ukusabankanya kulenga abantu ukubensauka no kusuula ifyo bakwete, no kulundulula ulunkumbwa lwa mutatakuya. Kasapika Alan Durning alembo kuti: “Amalyashi ya makwebo, ukupala inkulo yesu, yalaalukaaluka, yakatamika ukwangala, yaisulamo imfundo, kabili yalola ukwalolo mwela; yakatamika umuntu, yamona ukubomfya ifipe nge nshila ya kwikusha, kabili yamona ukulunduluka mu fya kupangapanga nga maka ayengaleto bunonshi.”
Amaka Kwakwata Pali Imwe
Bushe ukusabankanya amakwebo kulamumunga ubuntu bwesu na fintu tufwaisha? Napamo. Nangu cibe fyo, nampo nga uko kusonga kukalamba nelyo kunono cashintilila pa kusonga na kumbi.
Nga ca kuti tulatungululwa ne fishinte ne mibele ifya Baibolo, tukasango kuti ukukwata ifipe takwalubana iyo. Na kuba, Lesa apaalile Abrahamu, Yobo, Solomone, na bambi ne cuma icingi.
Lubali lumbi, nga twabomfya ifishinte fya mu Malembo, tukasengauka ukubipilwa kuponena abafwaya ukwikushiwa no kusanga insansa mu kufwailisha kwa mutatakuya ukwa fikwatwa. Ubukombe bwa Baibolo tabutila “Shiteni muipeshe.” Mu cifulo ca ico, butwebo kuti:
Cetekeleni Lesa. “Konkomesha aba fyuma mu bwikashi bwa nomba ukukanafutumuka, nangu kucetekele fyuma fya mulesha, kano Lesa wa mweo uutupeeleshe fintu fyonse ifya muilemeno.”—1 Timote 6:17.
Tekeni Imitima. “Tatwaletele kantu pa kwisa pano isonde, kabili tatwingafumyapo kantu. Awe pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala, tuteke imitima kuli ifyo fine.”—1 Timote 6:7, 8.
Beni Abafuuka. “Abanakashi, ukufwala bafwale ukuyene, pamo no bufuuke no kutekanya; beipulamikila imishishi iyalukwa, nangu ni golde, nangu ni bamargariti, nangu malaya ayaumo mutengo, lelo imilimo isuma iiyene abanakashi abatila tutiina Lesa.”—1 Timote 2:9, 10.
Ishibeni ukuti amano ya bulesa yalicindama ukucile cuma. “Alishuko muntu uusanga amano, no muntu uumono mucetekanya; pantu ukusanduluka kwa yako kwawamo kucilo kwa silfere, ne cibwesha ca yako cawamo kucila golde; yene yalyumo mutengo ukucila bakorali, ifibekelwa fyonse tafingapalako; mwabo kutantalila kwa nshiku mu kwa kulyo kwa yako, na mu kwa kuso kwa yako mwabo bucindami no bukata; inshila sha yako ni nshila sha kusekelela, na bakumba ba yako bonse mutende; yene muti wa mweo ku baikatako, na bakonenako balishuka.”—Amapinda 3:13-18.
Belesheni bukapekape. “Ukupeela ce shuko ukucilo kupokelela.”—Imilimo 20:35.
Umo kuti apaasho kuti ifi fipande fikonkene mu fine fyeka fyaba musango wa kusabankanya, “kusumbula” itontonkanyo lya kuti ifyuma tafilingile ukukatamikwa ukucile fya ku mupashi. Ukwabulo kutwishika kuti mwasumino kuti ni fyo fine.
[Akabokoshi pe bula 27]
Ukusabankanya Ubufumu bwa kwa Lesa
Ni nshila nshi imo iibomba bwino ku kusembelekelamo abantu? Icitabo ca Advertising: Principles and Practice citila: “Mu cifyalilwa fye kapanga uuli onse pa lwakwe kuti afwaya ukulanda na kashita uuli onse pa lwa cipe nelyo ifintu ifyo aleshitisha.” Abena Kristu ba cine mu kuitemenwa balisabankanya Ubufumu bwa kwa Lesa muli iyi nshila pa myaka mupepi na 2,000. (Mateo 24:14; Imilimo 20:20) Mulandu nshi utwampani tatubomfesha iyi nshila? Icitabo cimo cine citila: “Iyi nshila ya mutengo. Bakashitisha bapoosa amadola ukucila pali 150 ku kutandalila fye umuntu umo.” Lelo, Abena Kristu bena “basabankanya” Ubufumu bwa kwa Lesa mu kuitemenwa. Pantu kwaba lubali lwa kupepa kwabo.
[Ifikope pe bula 26]
Ubukombe bwa Baibolo tabutila “Shiteni muipeshe”