Cinshi Cilenga Amafya ya Miliile?

Nancy Kolodny uwafwilisha abekashi asoso kuti: “Ubwafya bwa miliile tabuitampila ubwine bweka. Cishibilo cilangililo kuti kuli ifilubene mu mikalile ya muntu.”

AMAFYA ya miliile kale yatendeka. Anorexia nervosa yaishibikwe intanshi mu 1873, kabili cishimikwo kuti imyaka 300 iyapitapo ifishibilo fya iko fyalemoneka. Nangu cibe fyo, ukutula pa Nkondo ya Calo iya Cibili, cilemoneka kwati abakwata anorexia balingilishiwako apakalamba. E fyo cili na ku bakwata bulimia. Ubu bwafya bwa kale na kale, lelo mu myaka ya nomba line, nga fintu icitabo cimo cishimika, “bwaliingilishiwako apakalamba.”

Cinshi cilenga amafya ya miliile? Bushe yapyanwa fye, nelyo yalengwa no musango waibela uwakukonka ulutambi ulukatamika ukonda? Ulupwa lwabimbwamo shani muli ici? Ifi fipusho fyalikosa. Nga fintu uwafwilisha abekashi Nancy Kolodny asosa, ukulondolola ubwafya bwa miliile “takwayanguka nge fyo cayanguka ukupima amalwele pamo nga kansakala nelyo kampasa, pantu dokota teshiba icilengele, ifyo ubwafya bwa miliile bwambulwa, ilyo bukapwa, ne nshila yawamisha iya kundapilamo ubu bwafya.”

Nangu cibe fyo, bakasapika balumbula imilandu yafulilako iyo batila e ilenga amafya ya miliile. Natubebeteko imo imo.

Ulutambi lwa Konda

Mu fyalo ifikaankala utwampani twa mafashoni tulangisha abanakashi abaonda ku bacaice na kuli bambi abengacebushiwa, ukubafunda amano ya kuti umukashana alayemba nga ali uwaonda. Ubu bukombe bwalubana e bulenga abanakashi abengi ukushala ne mibili ya bulwele kabili iyalubana. Dokota Christine Davies atila: “Abanakashi balingile ukulepa basentimita 168 no kufina bakilogramu 66. Lelo abanakashi ba mafashoni bakwata iciimo ca basentimita 180 no kufina bakilogramu 50. Icinabwingi cesu tatwingakwata umubili wa musango yo kabili tatwakatale atuukwatapo.”

Nalyo line, bamo abanakashi balapikintika pa kuti fye bakwate umubili uwingabawamina. Ku ca kumwenako, mu 1997 pa banakashi 3,452 abaipushiwe, 828 batile kuti baipeelesha ukupoose myaka itatu iya bumi bwabo ku kukwata imibili iyo balefwaya. Muli uku kufwailisha, bambi batile, “ukuba uwaonda e kwikala bwino.” Apantu 759 abaipushiwe batile lintu bali abaice imimonekele yabo yalyambukilwe na banakashi ba muli bamagazini ba mafashoni, lipoti asondwelela ati: “Nomba tatwingakaana icishinka ca kuti abanakashi abalangishiwa mu fya kusabankanishishamo amalyashi balambukila apakalamba ifyo abanakashi baimona abene.”

Ilingi line abaisuula e bambukilwa sana ne micenjelo ya cimbepa iya fya kusabankanishishamo amalyashi. Uwafwilisha abekashi pa cipatala Ilene Fishman atila, “ukuikatamika we mwine e cikalamba.” Calimonwo kuti te lingi abantu abafwaya ukulamoneka fye ifyo bapangwa bakwata amafya ya miliile.

Imiliile ne Nkuntu

Incenshi ishingi shitila te fya kulya fyeka filenga ubwafya bwa miliile. Uwafwilisha abekashi Nancy Kolodny atila: “Ubwafya bwa miliile cishibilo cilangililo kuti mulekabila ukwangwako ku bwafya bumo ubo mwasuula nelyo ubo musengauka mu bumi bwenu. Ubwafya bwa miliile bumucinkulako ukuti mwalifisa ukukanshika no kukalifiwa kwenu.”

Bushe kukanshika no kukalifiwa kwa musango nshi? Kuli bambi cibimbamo amafya ya pa ng’anda. Ku ca kumwenako, Geneen Roth ebukisha ukuti ilyo ali umwaice, alemong’ona switi “pa kusengauka ukuumana kwa pa ng’anda.” Atila: “Lintu namono kuti abafyashi balatendeko kulwa, nalefumyako amano, filya tushimya umulabasa wa televishoni, pa kuti nsengauke bamayo na batata no kwikala ku matwi tondolo ukulaipakisha fye ukulowa kwa switi mu kanwa.”

Limo limo ubwafya bwa miliile butuntuka apatali. Ku ca kumwenako, icitabo ca The New Teenage Body Book citila: “Ukufwailisha kulangisho kuti abakwata ifilaso fya kucendwa kuti baeshako ukuicingilila ukupitila mu kubifya imimonekele yabo no kupitila mu kupoosako amano ku cintu icingabako bwino pamo nge ca kulya.” Lelo, abantu tabalingile ukusondwelela ukuti onse uwakwata ubwafya bwa miliile ninshi alicendelwe.

Lubali lumbi, ubwafya bwa miliile kuti bwatendekela pa ng’anda apamoneka kwati pali umutende. Maka maka uwingakwata anorexia mukashana uwikala pa ng’anda apo tasuminishiwa ukuipingwila nelyo ukuilishanya. Ku nse kuti alemoneka kwati wa cumfwila; lelo mu mutima, alacushiwa no kuyumfwo kuti nafilwa ica kucita pa bumi bwakwe. Apantu talefwaya ukutalama pa mbilibili, apoosa amano fye ku mubili wakwe uuli lubali lumo ulwa bumi bwakwe ulwingalamwa.

Nangu cibe fyo, tulingile ukwishibo kuti icimfulumfulu ca pa ng’anda nelyo ifilaso fya kucendwa te lyonse filenga amafya ya miliile. Bamo balakwata amafya ya miliile pa mulandu wa kuti ulupwa lwabo lulalandapo sana pa kwina no konda. Napamo umufyashi aliinisha nelyo alitemwa ukusobaulapo fye ica kulya nelyo alasakamikwa nelyo fye ukutiina ica kulya. Bambi icilenga kukula. Ukwaluka kwa mubili lintu umukashana alekula kuti kwalenga aleimona ukwina maka maka nga alekula ulubilo ukucila abanankwe. Kuti afwaisha sana ukucincintila ukwaluka kwa mubili wakwe lintu amono kuti kwalamutiinya.

Ukulunda pa nkuntu, bamo bakasapika batila ifya mu mubili na fyo fyalibimbwamo. Ku ca kumwenako, batila bulimia kuti yaba muli bongobongo wa muntu. Batungo kuti ulubali lwa bongobongo ululama inkuntu ne nsala lwalibimbwamo no kuti ici e cilondolola umulandu umuti wa kucincintila ukupopomenwa pa nshita shimo ubombela bwino mu kupwisha ifishibilo fya bulimia.

Kwena, calyafya kuli bakasapika ukusanga cimo icilenga anorexia nelyo bulimia. Lelo cinshi cingacitwa ku kwaafwa abaleshomboka na ya mafya ya miliile?

[Icikope pe bula 27]

Abakwata ‘anorexia’ ilingi line tabaimona bwino abene

[Icikope pe bula 28, 29]

Ifya kusabankanishishamo amalyashi filundulula amano yatila ukonda e kuyemba