Abacaice Bepusha Ukuti . . .

Mulandu Nshi Napoosela Sana Amano ku Kukanaina?

Jaimee asosa ukuti: “Mu muntontonkanya wandi muli ubulwi ubushingalamwa. Ulubali lumo ndefwaya ukulya, lubali lumbi nshilefwaya pantu ndetiina ukwina sana.”

CINSHI utiinapo sana? Ukwabula no kushingashinga, abakashana abengi kuti baasuka ukuti: ukwina. Na kuba ukufwailisha kumo kwalangilile ukuti abakashana ba lelo balatiina sana ukwina ukucila inkondo ya manyukiliya, kansa, nelyo fye ukufwilwa abafyashi babo!

Inshita shimo ukusakamikwa pa kwina kutendeka ku bwaice sana. Dokota Catherine Steiner-Adair asosa ukuti, na lintu bashilafika mu myaka ya bupungwe, abakashana abengi balakumana ku kulanda “ilyashi lya kwina,” e kutila ilyashi lya pa fyo umo na umo apata umubili wakwe. Ubushinino bulangilila ukuti, tabapelela fye mu kulanshanya. Mu kufwailisha pa bakashana 2,379, casangilwe ukuti amapesenti 40 balefwaya ukonda. Kabili abo baleipusha bali fye ne myaka 9 na 10!

Mu kuya kwa nshita aba bacaice abengi balekatwa ku miliile ili mu fashoni. Icacilanapo ukubipa ca kuti bamo kuti bashalapo fye nga Jenna uuli ne myaka 20. Uyu mukashana uwalepa amasentimita 160 afina bakilogramu fye 40! Jenna asosa ukuti: “Nshifwaya fye ukulya. Icinsakamika ca kuti pa numa ya kupoosa imyaka itatu pa kuti ng’onde nga natendeka ukulya kuti naina na kabili mu mweshi umo.”

Napamo kuti wamumfwikisha Jenna. Napamo na iwe wine ulafwaya ukondako pa kuti ulemoneka bwino. Ukwabula no kutwishika tacabipa ukupoosa amano ku mimonekele yobe. Lelo Jenna, apene afwe pa mulandu wa kufwaya ukonda. Mu nshila nshi?

Ukukanalya

Jenna akwata ubulwele bwabipisha ubwa kukanalya ubwitwa anorexia nervosa. E bo na Jaimee akwata, uwambwilwe pa kutendeka. Pa nshita imo aba bakashana tabalelya, kabili te beka fye bacite fyo. Citunganishiwa ukuti umukashana umo pa bakashana 100 abali bonse alilwala anorexia. Ici cilepilibula ukuti iminshipendwa ya banakashi balikwata ubu bulwele, napamo no muntu waishiba!a

Anorexia kuti yatendeka nge cintu cishili ca busanso. Umukashana kuti pambi aleka ukulya sana nalimo pa kuti ondeko. Lelo lintu aondako tekushiwa. Ilyo aleilolesha mu cilola kuti asosa ukuti: “Ncili uwaina!” E co apingulapo ukondako na kabili. Abwekeshapo na kabili. Casuka caba cibelesho, na anorexia yatendeka.

Kwena te bonse abaleka ukulya sana abalwala anorexia. Bamo balikwata imilandu isuma iya kusakamikilwapo pa kwina, kabili kuli bena, ukondako panono kuti kwaba kwa kunonsha. Lelo abakashana abengi bakwata imimwene yalubana pa lwa mibili yabo. Magazini wa FDA Consumer alinganya ukukwata imimwene yalubana pa lwa mubili ku kulolesha mu cilolwa caba mu cikuulwa ca mangalo ya kusekesha. Uyu magazini asosa ukuti: “Uimona uwaina ukucila ifyo waba.”

E co, uwakwata anorexia alatiina sana ukwina nangu fye kale kale alyonda ashala fye amafupa. Kuti aletukusha sana umubili pa kuti onde no kuya ku cipimo imiku iingi cila bushiku ku kushininkisha ukuti taleina. Lintu alelya, kuti alya fye utunono. Nelyo ukukanalya. Heather asosa ukuti: “Cila bushiku naleya ku sukulu ne fya kulya bamayo balempekanishisha, kabili nalefipoosa fye cila bushiku. Mu kwangufyanya naishilebelesha ukukanalya ica kuti na lintu nalefwaya ukulya nalefilwa. Nshaleumfwa insala.”

Pa kubala, abalwala anorexia nga Heather balatemwa lintu baondako. Lelo kwi pelepele ukukanalya ifya kulya fya mulyo kulabalwalika. Uwalwala anorexia alaleka ukuba uwacincila. Alaleka ukucita bwino ku sukulu. Kuti pambi aleka ukuya ku mweshi.b Mu kuya kwa nshita, umutima kuti watendeka ukutunta panono sana no mulopa ukwenda panono. Lelo uwakwata anorexia tamona ubusanso ubuli bonse. Na kuba, ubusanso fye amona bwa kwina na kabili, nangu kwina fye panono.

Lelo, anorexia te bulwele bweka ubwa miliile, nelyo ubwaseeka sana. Ubulwele bwa Bulimia nervosa cikuko icatebelela abakashana imiku itatu ukucila anorexia. Lyene kwaliba ubulwele bwa kuliisha, ubwapalana sana na bulimia. Natubebete aya malwele.

Icikuko ca mu Bumfisolo

Uwacaice alembeele ku cipande ca kupanda amano ica magazini umo alondolola ifishibilo fya bulwele bwa miliile ubwitwa bulimia ukuti: “Nomba line umunandi aishilesokolola ukuti alasenda ifya kulya mu bumfisolo no kulya mu bumfisolo. Pa numa alaipatikisha ukuluka. Asosa ukuti imyaka ibili naipitapo apo atendekela ukucite ci.”

Uwalwala bulimia alalya sana pa nshita inono. Lyene alafumya filya fya kulya acilya, ilingi ukupitila mu kuipatikisha ukuluka.c Ca cine ukuti ukufumya ifya kulya mu mala muli iyi nshila kuti kwamoneka nge ca muselu. Lelo Nancy J. Kolodny uwafwilisha abekashi alemba ukuti: “Lintu ukuliisha no kuluka fyapitilila, cilaangukako. Mu kwangufyanya ukuselaushiwa no mwenso filapyanikwapo no mupatikisha wa kubwekeshapo iyi mibele ya bulimia.”

Anorexia na bulimia fitwa ifishibilo fyapusana ifya cintu cimo cine. Nangu cingati ifishibilo fyalipusana, aya malwele yabili yesako pa mulandu wa kukwata imimwene yalubana pa fya kulya.d Lelo, ukupusanako na anorexia, bulimia yalyangukapo ukufisa. Na kuba, ukuliisha kulenga uwalwala ubu bulwele ukukanaonda, kabili ukufumya ifya kulya mu mala kumulesha ukwina. E co, ilingi uwalwala bulimia taba uwaina nelyo uwaonda, kabili ku cintubwingi kuti alemoneka kwati takwata ubulwele bwa miliile. Umwanakashi witwa Lindsey asosa ukuti: “Pa myaka 9, nalelya sana no kuluka imiku ine nangu isano cila bushiku. . . . Tapali uwaishibe ukuti nalikwata bulimia, pantu nalemoneka uwaikushiwa, uwa nsansa, kabili uwakwata umubili walinga.”

Lelo, umuntu uwalwala ubulwele bwa kuliisha ena apusanako. Ukupala uwalwala bulimia, alalya ifya kulya ifingi pa nshita imo. Icitabo ca The New Teenage Body Book cisosa ukuti: “Apantu abakwata ubu bulwele balya fye ukwabula ukufumya ifya kulya mu mala, bamo balenako panono lelo bambi balena sana.”

Ubusanso ku Bumi

Aya malwele yonse yatatu kuti yaba cintiinya cikalamba ku bumi bwa muntu. Anorexia kuti yaletako ubulwele bwa kondoloka ku nsala, kabili ilingi, nga fintu bamo batunga ukuti ukufika ku cipimo ca mapesenti 15 bulepaya. Ukulya sana te mulandu ulafumya ifya kulya mu mala pa numa nelyo iyo kuti caba ca busanso ku bumi. Mu kuya kwa nshita, ukwinisha kuti kwaletako ubulwele bwa ku mutima, ubulwele bwa shuga nelyo fye kansa. Ukuipatikisha ukuluka kuti kwalepula umukolomino, kabili ukubomfya bubi bubi imiti ya kulenga ukuluka ne ya kulenga ukusunda sana kuti kwalenga umutima waleka ukutunta pa kashita nelyo ukulekelela fye.

Lelo kuli ulubali na lumbi ulwa malwele ya miliile ululingile ukulandwapo. Abalwala anorexia, bulimia no bulwele bwa kuliisha tababa ne nsansa. Tabaicindika sana kabili ilingi balasakamikwa no kupopomenwa. Nga fintu caumfwika balakabila ukwafwiwa. Lelo ni shani fintu abakwata ubulwele bwa miliile bengafwiwa ukukanapoosa sana amano pa kukanaina? Ici cipusho cikasukwa mu fipande fikakonkapo.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 14]

Ukukanaimona Bwino

Abakashana abengi abasakamikwa pa fyo bafina tabakwata umulandu wa kucitile fyo. Mu kufwailisha kumo, abakashana amapesenti 58 abali ne myaka pa kati ka 5 na 17 baletontonkanya ukuti baliina, nangu cingati abali abaina bali fye amapesenti 17. Mu kufwailisha na kumbi, amapesenti 45 aya banakashi abali abaonda ukucilamo baletontonkanya ukuti baliina! Ukufwailisha kwa ku Canada kwasangile ukuti amapesenti 70 aya banakashi muli cilya calo balyobelwa mu fya kukanaina, na mapesenti 40 baibimba mu ncitilo ya konda no kwisaina na kabili.

Nga fintu caumfwika, ukukanaimona bwino abene kuti kwalenga abakashana bamo ukusakamikwa sana pa cintu icishili bwafya. Kristin uuli ne myaka 16 asosa ukuti: “Nalikwata umunandi uunwa sana umuti wa kulenga ukonda kabili nalishibako abakashana abanono abalwala anorexia.” Alundapo ukuti: “Tapali uwaina nangu panono.”

E co magazini wa FDA Consumer alikwata umulandu usuma uwa kukoselesha ukuti: “Wileka ukulya pa mulandu wa kuti e fyo ‘bonse’ balecita nelyo apantu tawaonda nga fintu ufwaya, lelo intanshi ipusha dokota nelyo uwasambilila ifya mulyo nampo nga waliina nelyo walikwata sana amafuta mu mubili ayo ushilingile ukukwata ukulingana no mushinku obe ne ciimo.”

[Icikope pe bula 15]

Abengi abasakamikwa pa kukanaina tabakwata umulandu wine wine wa kucitile fyo