Anorexia na Bulimia—Ukulondololapo Ifishinka na Mafya

Kalemba Janet Greeson atile: “Ica kulya ciba cisendo icibalungulusha mu nkuntu kabili icafina ukucila icili conse icingapimwa mu macalories (amaka yafuma mu ca kulya tulya) nelyo amagramu.”

ANOREXIA na bulimia e mafya yabili aya miliile ayaseeka. Aya mafya yabili tayapalana. Nalyo line, nga fintu twalamona, aya mafya yabili yalibipisha no kwipaya kuti yaipaya.

Anorexia—Ukuiteka Insala

Abakwata anorexia, balakaano kulya nelyo basobaulapo fye ica kulya ica kuti bashala fye imisakalala. Tontonkanyeni pa lwa kwa Antoinette uwa myaka 17, uusoso kuti pa nshita imo afinine fye bakilogramu 37 ukuli kufina ukushilingene nangu panono ne ciimo cakwe ica bupungwe ica basentimita 175. Atila: “Ica kulya nalelya cila bushiku tacalekumana amacalories 250 kabili nalelemba mwi buku fyonse ifyo nalelya.”

Abakwata anorexia balobelwa ne ca kulya ica kuti balacishamo ukukanafwayo kwina. Heather atila: “Nalebepekesha ukuwamya pa kanwa kanshi ninshi ndefwisa ica kulya pa kakuwamishako pa kanwa.” Susan aletukusho mubili sana pa kuti ondeko. Atila: “Mupepi na cila bushiku nalebutuka bakilomita 12, ukowa iawala limo, kabili nga nshicitile fyo nalesakamikwa icibi no kuyumfwa uwa mulandu. Cila lucelo e lintu fye nalesansamuka icine cine ilyo nanina pe sekelo ku kushininkisha nga nshikumenye bakilogramu 45.”

Ku ca kupapa, bamo abakwata anorexia basanguka bakalapashi ku kwipika kabili balatebeta ica kulya canunkila ico abene bashilyako. Antoinette atila: “Lintu ubwafya bwandi bwabipishe, nine naleipika ica kulya conse pa ng’anda no kulongela kandume yandi na kankashi nandi ica kulya ca kasuba mu fipepala fya khaki. Naletukaanya ukupalama kuli friji. Nalemona kwati ndi mwine wa kicini.”

Ukulingana ne citabo ca A Parent’s Guide to Anorexia and Bulimia, bamo abakwata anorexia “ni bakatebele ku busaka kabili kuti bapatikisha no lupwa lonse ukupashanya imibele yabo iyayafya. Tabafwayo kumona magazini nelyo insapato nelyo kapu wa kofi ukubikwa nsale nsale nangu fye ni pa nshita inono. Na ku busaka bwa ku mubili ne mimonekele na ko kwine cimo cine, nelyo fye ukucilapo, lintu baingila umwa kusambila balaikomena no kukokola ica kuti balenga abalefwaya ukuya ku sukulu nelyo ku ncito ukucelwa.”

Bushe ubu bwafya bwaibela ubwa anorexia butendeka shani? Ilingi line, butendeka lintu umupungwe nelyo umukalambako, maka maka umwanakashi lintu apingulapo ukonda. Nangu cibe fye, lintu aondako te kushiwa. Cilya alolesha mu cilola, acili aleimona ukwina, e co kanshi apingulapo ukuti ukondako na kabili kuti kwawamapo. Alakonkanyapo uyu musango ukufikila lintu aonda ukufika ku cipimo ca maperesenti 15 nelyo ukucilapo no kukanalingana ne ciimo cakwe.

Pali iyi nshita ifibusa fyakwe no lupwa ninshi batendeka ukusakamana ukuti naondesha, ashele fye imisakalala. Lelo uwakwata anorexia taimona muli iyo nshila. Alan uwakwata anorexia uwalepa basentimita 170 uyo pa nshita imo afinine bakilogramu 33, asoso kuti: “Nshaleimona ukonda. Nga waondesha sana, umuntontonkanya obe e lintu ufulungana sana ica kuti takuba ukuimona ukonda.”a

Mu kuya kwa nshita, anorexia kuti yaletako amalwele yabipisha, ukusanshako osteoporosis (ukufungaika kwa mafupa) ne mfyo ukonaika. Kuti yaletako ubwafya bwabipisha. Heather atila: “Dokota wandi anjebele ukuti nga nalifwile ku nsala ampishapo na imbi imyeshi ibili ukukanaliisha umubili wandi umulyo uwingi. The Harvard Mental Health Letter ishimiko kuti mu ciputulwa ca myaka ukucila pali 10, nalimo amaperesenti yasano ya banakashi bakwata anorexia balafwa.

Bulimia—Ukuliisha no Kuluka

Ubwafya bwa miliile ubo batila bulimia nervosa bubimbamo ukuliisha (ukucibaula ifya kulya ifingi, nalimo amacalories ukufika kuli 5,000 nelyo ukucilapo) kabili lyene ukuluka (ilingi line ukupitila mu kunwa umuti wa kuluka).b

Bulimia yalipusana na anorexia pantu yalyafya ukwishiba. Uwakwata bulimia taba imisakalala, kabili bambi kuti balemumona ngo wakwata imiliile ine ine. Lelo uwakwata bulimia, alaba ne mikalile yalubana. Na kuba, alobelwa ne ca kulya ica kuti tapoosako amano ku cili conse. Melinda uwa myaka 16 atila: “Nga nacishamo ukuliisha no kuluka, e lyo nalecilamo ukukanayangwa ifintu fimbi nelyo abantu. Nalilabile ukuipakisha ukwangala na banandi.”

Geneen Roth, uuli ni kalemba kabili kafundisha wa fya mafya ya miliile, alondololo kuti ukuliisha kwa bakwata bulimia kwaba ngo “bushilu bwa maminiti 30 ubwa kukanailama.” Atila pa nshita ya kulya “balaliisha ica kuti tabangwa ku fibusa nelyo ku lupwa . . . Amano yaba fye ku ca kulya.” Lydia uwa myaka 17 alondololo bwafya bwakwe mu mampalanya ati: “Nga ndecibaula ifya kulya ifingi, no kufisheta, kabili lyene ukufiluka mba kwati ni mashini uushonaula ifisooso.”

Uwakwata bulimia afwaisha ukucincintila ukwina ukwingalengwa no buliili bwakwe. E ico, pa numa fye ya kuliisha, alaipatikisho kuluka nelyo alanwa umuti wa kuluka pa kuti afumye ifya kulya mu munda ifingamulenga ukwina.c Nangu cingati ica musango yu cimoneka nge ca makankamike, te fyo cimoneka ku wakwata bulimia. Uwafwilisha abekashi Nancy Kolodny alondololo kuti: “Lintu ukuliisha no kuluka fyapitilila, cilaangukako. Mu kwangufyanya ukuselaushiwa no mwenso filapyanikwapo no mupatikisha wa kubwekeshapo iyi mibele ya bulimia.”

Bulimia yalibipisha. Ku ca kumwenako, ukulukaluka kulenga amaasidi ayakali ukufuma munda ukwisa mu kanwa. Aya maasidi kuti yaoca ameno ya muntu uwakwata bulimia. Na kabili ukuluka kuti kwaonaula umukolomino, ilibu, bapwapwa, no mutima. Ukuluka nga kwapitilila, kuti kwalepula icifu no muntu kuti afwa. Ukucishamo ukubomfya umuti wa kuluka na ko kwalibipisha. Kuti kwaonaula amala no kulenga shiki wa mutatakuya na mala ukusumyo mulopa. Nga fintu ukulukaluka kucita, ukucishamo ukunwa imiti ya kuluka kuti kwaipaya umuntu.

Ukulingana na National Institute of Mental Health, amafya ya miliile yaleya yaleingilishiwako. Cinshi cilenga umukashana ukufwaya ukuipaya ku nsala? Cinshi cilenga umuntu ukobelwa ne ca kulya ica kuti alaliisha kabili lyene alafwaisha ukonda kabili alaipatikisha no kuluka ifyo aliile? Ifi fipusho fyalabebetwa mu cipande cikonkelepo.

[Futunoti]