Cinshi Cingaafwa Abakwata Amafya Ya Miliile?

NGA ca kuti umwana wenu umukashana ali no bwafya bwa miliile, alekabila ukwafwiwa. Mwilaleshalesha ukutontonkanyo kuti ubwafya bukailekela ubwine. Ubwafya bwa miliile bulwele bwayafya, ububimbamo imibombele ya mubili ne nkuntu.

Ukuba kwena, incenshi shalikwata inshila shalekanalekana isha kundapilamo amafya ya miliile. Shimo shikoselesha ukunwa umuti. Shimo shikoselesha psychotherapy (ukundapa kwa balwala umutima). Abengi batila ukukumbinkanya ishi nshila shibili kulabomba bwino. Lyene kwaliba programu wa kufunda ulupwa, uo bamo batila alicindama pali bufi nga uuli no bwafya acili aleikala pa ng’anda.a

Nangu cingati incenshi tashibomfya inshila imo ine, icinabwingi cabo shalisumina icishinka cimo icitila: Te fya kulya fyeka fyabimbwamo mu mafya ya miliile. Natubebete imilandu imo iyashika iikabila ukubombelwapo lintu muleafwilisha umuntu ukupwisha anorexia nelyo bulimia.

Ukukanacindikisha Imimonekele ya Mubili

Umwanakashi umo atila: “Nalilekelele ukushita bamagazini ba mafashoni lintu nali ne myaka 24. Ukuipashanya ku ba mafashoni kwalindetelele ubwafya bukalamba.” Nga fintu tulandile kale, ifya kusabankanishishamo amalyashi kuti fyafulunganya ifyo umukashana amona ukuyemba. Nakabushe, nyina wa mukashana uwakwata ubwafya bwa miliile alanda ulwa “malyashi ya mutatakuya muli banyunshipepala na bamagazini na batelevishoni ayasabankanya pa lwa konda.” Atila: “Ine no mwana wandi umukashana twalitemwa ukuba abaonda, lelo twalimona ukuti ifisabankanishiwa lyonse filacindikisha ukonda nge cintu icacila pali fyonse mu bumi.” Icilekabilwa pa kupwisha ubwafya bwa miliile kwalula imitontonkanishishe yesu pa fyo tumona ukuyemba kwa cine cine.

Baibolo kuti yaafwilishako. Umutumwa wa Bwina Kristu Petro alembele ukuti: “Mwiba abasaamo kusaama kwa ku nse, ukwa kuluke mishishi, no kwa kufwale fya golde, nangu kwa kufwala amalaya ya mataki; lelo abasaamo muntu uwabelama uwa mu mutima, icisamo icishingabola ica mutima uwafuuka kabili uwatalala, uwabo wafinisha ku cinso ca kwa Lesa.”—1 Petro 3:3, 4.

Petro atwebo kuti tulingile ukwangwa imibele ya mutima ukucila imimonekele ya ku nse. Nakabushe, Baibolo itwebo kuti: “Pantu Yehova tamona ifyo umuntunse amona; pantu umuntunse amona pa menso, lelo Yehova amona mu mutima.” (1 Samwele 16:7) Ici ca kusansamusha, pantu ilyo tushingaalula imimonekele yesu, ubuntu bwesu bwena kuti twabuwamya.—Abena Efese 4:22-24.

Apantu amafya ya miliile yesako lintu kwabako ukuisuula, mulekabila ukuiceeceeta. Ca cine ukuti Baibolo itwebo kuti tatufwile ukuitontonkanishisha ukucila ifyo tufwile ukutontonkanya. (Abena Roma 12:3) Lelo na kabili itwebo kuti uluseba lumo lwa mutengo mu menso ya kwa Lesa, ukulundapo ati: “Mwacilamo umutengo ku nseba ishingi.” (Luka 12:6, 7) E co Baibolo kuti yalenga muleipeela umucinshi. Nga mwakatamika umubili wenu, mukalausakamana bwino.—Linganyeniko Abena Efese 5:29.

Lelo ni shani nga cine cine mulefwaya ukonda? Napamo ifingaafwa kulya ifisuma no kulatukusha umubili lyonse. Baibolo itila ‘ukutukusho mubili kulaafwa,’ nangu cingati kwaafwa panono. (1 Timote 4:8) Lelo mwiobelwa no kufwaisha ukonda. Ukufwailisha kwa fya mimonekele ya mubili kwasondwelele ukuti: “Napamo icingawamishapo kutukusho mubili sana no kutemwa imimonekele yenu ukucila ukwesha ukuimumunga ukufika ku cipimo ca kwelenganya ica kuyemba.” Iyi inshila yalyafwile umwanakashi uwa myaka 33 mu United States. Atila: “Ndakonka ifunde limo ilyayanguka. Wamyeni fye ico mwingaalula, mwipoose nshita ku fyo mushingaalula.”

Kuti mwaonda ukufika ku cipimo mulefwaya nga mwakatamika ubumi bwenu no kulalya ica kulya icisuma no kukwata programu walinga uwa kutukusha umubili.

Ukusanga “Cibusa”

Pa numa ya kuceeceeta abakwata bulimia, Profesa James Pennebaker asondwelele ukuti ilingi line, imiliile yabo no kuluka yalepatikisha aba banakashi ukufisa ifyo bekala. Atila: “Mupepi na bonse aba bene balandile pa lwa nshita na maka baleonaula ku kufisa imiliile yabo ku fibusa fyabo no lupwa. Bonse baleikala ubumi bwa kubepa ubo tabatemenwe.”

E ico, icikalamba icingaafwa ukupwisha ubwafya, kusokolola ifili ku mutima. Abakwata anorexia na bulimia bakabila ukwebako bambi pa lwa bwafya bakwata. Lelo ni bani bengebako? Ipinda lya Baibolo litila: “Icibusa citemwa mu nshita yonse, kabili munyina afyalilwo kumanama.” (Amapinda 17:17) Uyo “cibusa” kuti aba mufyashi nelyo umukalamba umbi uwakosoka. Bamo na bo balimona ukuti cilakabilwa ukwebako uwaishibisha ukundapa amafya ya miliile.

Inte sha kwa Yehova shalikwata na bumbi ubwafwilisho ukufuma kuli baeluda pa cilonganino. Aba baume kuti baba “ngo mwa kufisama ku mwela, ngo mwa kubelama ku kupongoloka kwa mfula, nge mimana ya menshi apaumisha, nge cintelelwe ca cilibwe cikalamba mu calo icatembuka.” (Esaya 32:2) Baeluda kwena te badokota, e co ukulundapo pa bwafwilisho bwabo kuti twakabila ukuya ku cipatala. Nangu ni fyo, aba baume bafikapo lwa ku mupashi kuti bamwafwilisha apakalamba ukupwisha ubwafya bwenu.b—Yakobo 5:14, 15.

Nangu cibe fyo, Kalenga wenu e wingaba cibusa wenu uwacilapo. Kemba wa malumbo alembele ukuti: “Poosa pali Yehova icisendo cobe icafina, wene alekulama; pe fye takasuminishe uwalungama ukutelententa.” (Ilumbo 55:22) Ee, Yehova Lesa alyangwako ku bana bakwe aba pe sonde. E co mulepepa kuli wene pa lwa masakamika yenu ayakalamba. Petro atukonkomesha ati: “Amasakamika yenu yonse bikeni pali wene, pa kuti asakamana imwe.”—1 Petro 5:7.

Lintu Ukutekwa mu Cipatala Kukabilwa

Ukutekwa mu cipatala mu kwine kweka takuposha. Nangu cibe fyo, nga ca kuti umukashana ashala imisakalala pa mulanda wa anorexia, ukumuteka mu cipatala kuti kwakabilwa. Ca cine, tacayanguka ku bafyashi ukucita ica musango yu. Tontonkanyeni pa lwa kwa Emily, uo umwana wakwe umwanakashi atekelwe mu cipatala pa numa imikalile, nga fintu Emily ashimika, “yamwafishe no kutwaafya.” Alundapo ati: “Ukumutwala ninshi aleliila ku cipatala calingafishe sana ica kuti ubo bushiku e bwali ubwabipisha mu bumi bwandi.” E fyo cali na kuli Elaine, uwatwele umwana wakwe umwanakashi ku cipatala. Atila: “Kwena inshita yabipisha iyo ningebukisha ni lintu umwana wandi ilyo ali mu cipatala alekaana ukulya ica kuti bamubikile amabotolo ya menshi. Namwene kwati balicincintile insambu shakwe.”

Napamo ukumuteka mu cipatala takwingawama, lelo limo limo kuti kwakabilwa. Abengi abakwata amafya ya miliile, kuti baafwiwa ukupwisha ubwafya bwabo. Emily alanda ulwa mwana wakwe umwanakashi ati: “Alekabila ukutekwa mu cipatala. Icipatala e calengele ukuti abeko bwino.”

Ukwikala Ukwabula Amafya ya Miliile

Ngo lubali lumbi lwa kupwisha ubwafya, uwakwata anorexia nelyo bulimia akabila ukusambilila ukwikala ukwabula ubwafya bwa miliile. Ici kuti cakosa. Kim, ku ca kumwenako, alando kuti ilyo akwete anorexia alufishe bakilogramu 20 mu myeshi fye 10. Lelo, pa kubwesha bakilogramu 15 papitile imyaka 9! Kim atila: “Calikosele, lelo panono panono nasambilile ukulya bwino kabili, nalilekele ukupenda amacalories nalelya, ukupima ica kulya candi, ukulya ica kulya icakwatisha amaka, ukusakamikwa nga nshishibe ifyo bacisanshamo mu ca kulya, nelyo ukulya fye mu fifulo fya maliila ifishitisha imisalu.”

Lelo Kim alekabila ifyacilapo pa kupwisha ubwafya bwakwe. Atila: “Nasambilile ukucindika no kusokolola inkuntu shandi ukupitila mu mashiwi ukucila ukupitila mu micitile nelyo imisango ya kulya. Ukwibukila inshila shipya isha kulolenkana no kupwisha ukukansana capamo na bambi kwalimpalamike ku fibusa no lupwa.”

Ukucimfya ubwafya bwa miliile kwalyafya, lelo kwi pele pele kuletako ubusuma. E filanda Jean, uwacilumbulwa mu cipande ca kubalilapo ica fino fipande fyakonkana. Atila: “Ukubwelela ku bwafya bwa miliile kuti kwaba ngo kubwelela mu muputule wa cipatala ca balwalo mutima pa numa ya kwikalamo pa kashita.”

Nga mulefwaya ukwishibilapo na fimbi nelyo nga mwingafwaya umuntu umo ukwisamutungulula isambililo lya Baibolo ilya pa fye mu mwenu, shi lembeleni ku Watchtower, Box 33459, Lusaka 10101, nelyo ku keyala kalinga pe bula 5.

[Amafutunoti]

[Akabokoshi pe bula 31]

Ukwimika Icitendekelo ca Kupwisha Ubwafya

CINSHI mulingile ukucita nga muletunganyo kuti umwana wenu umwanakashi ali no bwafya bwa miliile? Kwena, tamwingasuulako fye. Lelo ni shani mwingatendeka ukulandapo? Kalemba Michael Riera atila: “Limo limo ukumwipusha mu kukanalamba kulabomba, lelo kuti mwakalifiwa fye pantu te kuti asuke.”

E ico, inshila ya cikuuku kuti yabomba bwino. Riera atila: “Lintu mulelanda no mwana wenu umwanakashi, akabila ukwishiba no kumono kuti tamulemupeela umulandu. Nga mwacite ci, abana bakalaba abafumacumi kuli imwe, nangu fye ukuba abayangukilwa. Abafyashi bamo balitunguluka mu kulemba bakalata ku bana babo abapungwe ukubeba ukuti bakalasakamanwa no kwaafwiwa. Lyene, lintu balanshanye fi, ninshi kale kale nabemika icitendekelo.”

[Akabokoshi pe bula 32]

Umulimo Uwakosa ku Bafyashi

UKUKWATA umwana uwakwata ubwafya bwa miliile kulaletela abafyashi amafya ayengi. Wishi umo atila: “Ufwile ukukosa nge cela nelyo ilibwe. Ulemonako uko umwana obe aleonaika mu menso yobe.”

Nga ca kuti mwalikwata umwana uwakwata ubwafya bwa miliile, mufwile ukwenekela ukuti inshita shimo mukalakalifiwa ku mibele yakwe iyatalama. Lelo tekanyeni. Mutwalilile ukumutemwa. Emily, uo umwana wakwe akwete anorexia, asumino kuti ilingi calemwafya sana. Nangu cibe fyo, atila: “Lyonse naleesha ukumwikata; ukumukumbata; ukumufyompa. . . . Namwene kwati nga naleka ukumuteesa no kumutemwa, ninshi tatwakatale atumfwana nankwe kabili.”

Ukulanshanya nankwe e nshila imo yawamisha mwingafwilamo umwana wenu ukupwisha ubwafya bwa miliile. Pa kucite fyo, mwilalandapo sana mulekutikisha fye. Kabili mwilamucilima na mashiwi pamo nga, “Awe, ifyo te fyo” nelyo, “Taulingile ukuumfwa muli iyo nshila.” Nakabushe, ‘mwilakomeka amatwi yenu ku nkuuta ya mulanda.’ (Amapinda 21:13) Ukulanshanya no wacaice kukalenga ukuti akalebutukila kuli imwe nga aba mu bulanda kabili te lingi akalakwata amafya ya miliile.

[Ifikope pe bula 30]

Ukutekanya, ukumfwikisha, kabili no kutemwa ukwingi filakabilwa pa kwaafwa abakwata amafya ya miliile