Fintu Mwingacefyako Ubusanso bwa Kuputuka Icilundwa

ILINGI line ukuputuka icilundwa kuti kwacincintilwa! Nangu fye bulwele bwa peripheral vascular disease (PVD) kuti bwacincintilwa. Nga fintu cilumbwilwe mu cipande cifumineko, ilingi PVD ilengwa no bulwele bwa shuga.a Ku ca nsansa, ubulwele bwa shuga ilingi kuti bwalamwa.

Icitabo ca The Encyclopædia Britannica citila: “Ica kulya e cikalamba icingondapa umulwele wa shuga nampo nga alabomfya umuti wa insulin nelyo iyo.” Dokota Marcel Bayol, uwa pa cipatala ca Kings County Hospital mu New York City, aebele Loleni! ati: “Nga ca kuti abalwala ubulwele bwa shuga balyangwako ku bulwele bwabo, ukusakamana ifya kulya balya, no kukonka amakambisho ya ku cipatala, bakacefyako ubusanso bwa kuputuka ukuulu.” Abalwala ubulwele bwa shuga ubwa Type ll nga bakonka uku kupanda amano kuti bamona fintu mu kupita kwa nshita ubulwele bwabo bwingabako eyefilya.b

Ukutukusho Mubili Kwalicindama

Ukutukusho mubili na ko kwalicindama. Kwafwa umubili ukusungilila icipimo calinga ica glucose, nelyo shuga. Lintu PVD yapimwa, ukutukusho mubili kwafwa ukusungilila amaka, ukuteuluka, no kwenda kwa mulopa ku mbali ishaonaika. Ukutukusho mubili kuti kwacefyako ukusunta kwa bumputaukisha ukukalifya bakapafu ilyo umulwele wa PVD aleenda nelyo lintu aletukusho umubili. Nangu cibe fyo, aba musango yo balingile ukusengauka ukutukusho mubili ukwingakalifya amolu. Ukutukusho mubili ukwalinga sana kusanshamo ukwenda, ukucofe ncinga, ukushiko bwato, ukowa, no kutukusha ukwafwilisha imipemene. Umo alingile ukumonana na dokota ilyo ashilatendeka ukulalya ifya kulya fimo nelyo ukutendeka programu waibela uwa kutukusho mubili.

Kwena umuntu uulefwaya ubumi busuma talingile ukupeepa fwaka. PVD bwaba bulwele fye bumo pa malwele ayengi ayalengwa nelyo ukuluminishiwa na fwaka. Dokota Bayol atile: “Ukupeepa e cintu icikalamba cilenga ifilundwa ukuputulwa, maka maka nga kapeepa alilwala ubulwele bwa shuga na PVD.” Mu nshila nshi? Uwafwilisha abaputuka ifilundwa asoso kuti “bakapeepa balikwata icipimo ca miku 10 ica kuputulwa ifilundwa ukucila abashipeepa.”

Ukusakamana Ifilundwa Ifyalwala PVD

PVD kuti yacefyako ukushinguluka kwa mulopa ku molu, icingaletako ubulwele bwa neuropathy ubwipaya nelyo ukutalalika insandesande. Lyene ifilundwa kuti fyacenwa, nangu fye ilyo umuntu nasendama pa busanshi. Ku ca kumwenako, imbabula ya malaiti nga yakabisha, umulwele kuti apya sana pa mulandu wa kuti taleumfwa ubukali nangu panono! E ico, abapanga ishi mbabula sha malaiti balacinkulako abalwele ba shuga ukucenjela ilyo balebomfya ishi mbabula.

Na kabili ifilundwa ifyalwala PVD filambula bwangu amalwele. Akalonda fye akanono kuti kaletako ifilonda ifingi, nangu fye impwalonda. E co kanshi ukusakamana amakasa kwalicindama, kabili kusanshamo ukufwale nsapato ishisuma, ishilelinga bwino no kulasunga amolu na makasa aya busaka kabili ayauma. Ifipatala ifingi fyalikwata umwa kundapila amakasa umo basambilisha abalwele ifya kusakamana amakasa yabo.

Lintu PVD yafika pa cipimo apengakabila opareshoni, ilingi badokota bakesha ukusengauka ukuputula icilundwa. Inshila imo ingabomfiwa itwa balloon angioplasty. Dokota wa mishipa alengisha akamupaipi akakwata balloon ku mpela. Balloon alapuutwamo, no kulenga umushipa uwatunkana ukufunguluka. Inshila na imbi itwa bypass surgery, e kutila opareshoni ya kufumya imishipa iyalwalisha no kuipyanikapo ne mishipa ukufuma ku cilundwa cimbi ica mubili.

Ukutule lyo ali ne myaka ine, Barbara, uuli ne myaka 54, alishipikisha ubulwele bwa shuga ubwa Type l. Ilyo apaapile umwana wa kubalilapo, amolu yakwe yakwete PVD. Badokota bamo bamupandile amano ya kuyaputwisha amolu. Nangu cibe fyo, Barbara asangile dokota wa mishipa uwabombele pa molu yakwe ku kulenga umulopa uleshinguluka. Ulya opareshoni alibombele bwino pa nshita imo, lelo mu kupelako Barbara balimufumishe imishipa no kupyanikapo imbi, kabili ico e cabombele bwino sana. Barbara nomba alasakamana sana amolu yakwe.

Icingilileni ku Kucenwa

Ukucenwa e ca bubili icilenga ifilundwa ukuputuka. Apantu ukucenwa takusalulula, kuti kwaonaula icilundwa ca mubili icili conse. Nangu cibe fyo, ukumona ubumi nga fintu Lesa abumona kuti kwacefyako ubusanso bwa kucenwa. Nampo nga balebomba, baleensha motoka, nelyo balekokoloka, Abena Kristu balingile ukumona imibili yabo nge ca bupe ukufuma kuli Lesa. E ico, bafwile ukumfwila amafunde yonse aya kucingilila amasanso no kusengauka ukuibika mu busanso.—Abena Roma 12:1; 2 Abena Korinti 7:1.

Bushe balecefyako shani ubusanso bwa kucenwa mu fyalo umwashikwa utupata? Mu fyalo ifingi ubuteko bwalitendeka amaprogramu ya kucenjesha abantu pa lwa tupata. Ukulingana na lipoti wa kwa kalemba wa United Nations, aya maprogramu yasambilisha “abantu abali mu busanso . . . ukwishiba ifyo bengacefyako ukucenwa ilyo baleikala no kubombela mu fifulo umwashikwa utupata.”

Ku ca bulanda, “abantu nga babelesha utupata balaba no mulekelesha,” nga fintu lipoti wa United Nations asosa. “Limo limo imipepele yabo ilabakoselesha ukukanatiina amasanso ya musango yo.” Nangu cibe fyo, Baibolo taikoselesha abantu ukukanatiina amasanso. Lelo, Baibolo ikoselesha abantu ukucenjela no kuicingilila ku masanso.—Amalango 22:8; Lukala Milandu 10:9.

E co ukupitila mu kucenjela no kucitapo cimo ku kucingilila ubumi bwenu, kuti mwacefyako sana ubusanso bwa kuputuka icilundwa. Lelo ni shani pa lwa bantu abaputuka kale ifilundwa? Bushe kuti baikala bwino?

[Amafutunoti]

[Icikope pe bula 4]

Ukupeepa fwaka kuti kwalenga umuntu ukuputuka icilundwa, maka maka nga alilwala ubulwele bwa mishipa

[Icikope pe bula 5]

Ukutukusho mubili ukwalinga no kulya ifisuma kulawamyako imibombele ya mishipa