Ilyo Abana Tabalelelwe Bwino

Icitabo ca “The Hurried Child” cisosa ukuti: “Umwana onse alikwata insambu ya kulelwa bwino.”

MUFWILE mulesumina ukuti abana bonse bafwile ukuipakisha ubwaice bwabo. Lelo, ca bulanda ukuti bakalume abengi na bakashana, tabalelwa bwino. Taleni tontonkanyeni pa minshipendwa ya bana ababulwa isubilo lintu basangwa mu nkondo. Tontonkanyeni na pa bana abacula ku busha nelyo ukucushiwa kuli fimbi.

Kuli fwe bengi, tatwingelenganya bwino bwino ifyo umwana ayumfwa ilyo atendeka ukwikala mu misebo pa mulandu wa kuti alayumfwa uwacingililwa mu misebo ukucila pa ng’anda. Pa nshita lintu balekabila ukutemwa no bucingo, abana ba musango yu basambilila ukuicingilila ku filwani fingabasansa. Ilingi, inshita shesu ishayafya shilenga abana ukukanalelwa bwino.

“Kuti Natemwa Ukubwelela ku Bwaice”

Carmen, uuli ne myaka 22 aliculile ku bwaice.a Wene na nkashi yakwe batendeke ukwikala mu musebo pa mulandu wa kubacusha kuli bashibo na pa mulandu wa kuti banyinabo balibalekeleshe. Te mulandu no busanso bwa kwikala muli uyu musango, aba bakashana babili basengawike ifiteyo fimo umuwila abaice abengi abafyuka pa ng’anda.

Na lyo line, Carmen alabipilwa pa mulandu wa kuti tabamusungile bwino ilyo ali umwaice, pantu tebukisha no kuti alecita filya abaice bonse bafwile ukucita. Ailishanya ukuti: “Nangu nali umwaice natendeke ukukwata amafya ya bakalamba. Nomba nalyupwa kabili nalikwata umwana, lelo ndakumbwa ukucita ifyo utukashana tucita, pamo ngo kwangasha ifilubi. Ndafwaya abafyashi ukuntemwa no kulankumbatila. Kuti natemwa ukubwelela ku bwaice.”

Kwaliba abana abengi abacula nga fintu Carmen na nkashi yakwe baculile. Bekala mu misebo, na muli fyo tabakula ifyo abana bafwile ukukula. Abengi batendeka bumpulamafunde pa kuti bakwate umwa kuliila. Amalyashi ne fipendo filanga ukuti abana baletendeka bumpulamafunde ku bwaice sana. Icilelenga ubu bwafya ukukulilako ca kuti: Abakashana abengi bakwata abana ninshi bacili mu myaka ya bupungwe—ninshi na bo bacili abana.

Ubwafya bwa mu Bwikashi Ubushimoneka

Te ca kupapa ukuti abana abengi batendeka ukusungwa ku bantu bambi. Ilyashi lyali mu nyunshipepala ya Weekend Australian lyatile: “Ubwafya mu balembesha ukusunga abana nabusokelela. Abana abengi abafuma ku mayanda uko bashalesungwa bwino ku bafyashi balilekeleshiwa ku balembesha ukubasunga.” Iyi nyunshipepala yasosele no kuti: “Abana bamo abo batwala ku balembesha ukubasunga balekala imyeshi iingi, nangu imyaka, ukwabula abalashi bapeelwa umulimo wa kubalolekeshapo ukubatandalila, kabili bambi babakuusha fye inshita yonse, tabasanga ulupwa lwingabasunga inshita iitali.”

Ilyashi limo lyalandile pa mukashana wa myaka 13 uwaikele mu mayanda 97 mu myaka itatu—bamo abalelembesha ukumusunga balemusunga fye ubushiku bumo. Nomba e bukisha ifyo aleyumfwa uwalekeleshiwa kabili uushacingililwa. Abana abengi abasungwa ku bantu bambi nga wene, tabalelwa ifyo abaice bonse bafwile ukulelwa.

E co te ca kupapa ukuti, incenshi lelo shilanda pa lwa bwafya bulekulilako ubwa kukanalela bwino abana. Nga ca kuti muli bafyashi, kuti mwatontonkanya pali ifi fyebo fya bulanda no kuimona abashuka ukuteyanishisha abana benu ing’anda ne fikabilwa mu bumi. Lelo kuli ubwafya na bumbi. Muli cino calo te lyonse kuba ukukanalela bwino abana. Inshita shimo kwaba no kulenga abana ukulacita ifintu nga bakalamba. Mu nshila nshi, kabili finshi fifuma mu kucite fi?

[Futunoti]