Ubushiku bwa Kufyalwa
Ubulondoloshi: Ubushiku bwa kufyalwa kwa umo nelyo pa caka ca bulya bushiku. Mu fifulo fimo icaka ca kufyalwa kwa umo, ukucilisha ica mwana, cilasefiwa mu kuba na parte no kupeela kwa fya bupe. Te cibelesho ca mu Baibolo.
Bushe ukuloshako kwa Baibolo ku kusefya ubushiku bwa kufyalwa kubika kwene mu lubuuto lwa kusenaminwa? Baibolo icita ukuloshako kubili ku kusefya kwa musango yo:
Ukute. 40:20-22: “Nomba, pa bushiku bwalenga shitatu, ubushiku bwa kufyalwa kwa kwa Farao, acitile umutebeto . . . Mushika wa bakasumika amubweseshe pali bukasumika bwakwe . . . Lelo mushika wa bakafumbika alimukulike.”
Mat. 14:6-10: “Lelo pa bushiku bwa kufyalwa kwa kwa Herode, umwana mwanakashi wa kwa Herodia acindile mu kati ka bantu, no kusekelesha Herode. E ico asosele no kulapa ukumupeela conse ico engalomba. Na o pa kutunkwa kuli nyina, atile Mpeni pano nomba line umutwe wa kwa Yohane Kabatisha pa cipe. . . . Yalitumine, no kuleka baputule Yohane umutwe mu cifungo.”
Icili conse icaba muli Baibolo calikwata umulandu. (2 Tim. 3:16, 17) Inte sha kwa Yehova balishiba ukuti Icebo ca kwa Lesa cicita lipoti iishawama pa lwa kusefya kwa bushiku bwa kufyalwa na muli fyo balatalukako.
Ni shani fintu abena Kristu ba mu kubangilila na baYuda aba nshita sha Baibolo bamwene ukusefya kwa bushiku bwa kufyalwa?
“Imfundo ya mutebeto wa bushiku bwa kufyalwa yaali ya kutali ukufuma ku mfundo sha bena Kristu aba ici ciputulwa mu cinkumbawile.”—The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries (New York, 1848), Augustus Neander (ukupilibulwa na Henry John Rose), ibu. 190.
“AbaHebere ba pa numa bamwene ukusefya kwa nshiku sha kufyalwa pamo ngo lubali lwa kupepa utulubi, imimwene iyali no kupampamikwa apakalamba ku cintu bamwene ngo kubaka kwa munsaunte ukwalundanishiwe ne shi nshiku.”—The Imperial Bible-Dictionary (London, 1874), ukulembwa kuli Patrick Fairbairn, Vol. I, ibu. 225.
Ni ntulo nshi isha fishilano fyaseeka ifyalundanishiwa no kusefya kwa bushiku bwa kufyalwa?
“Ifishilano fyalekanalekana ifyo abantu ilelo basefeshapo nshiku shabo isha kufyalwa fyakwata ilyashi ilitali. Intulo sha fiko shalaala mu bufumu bwa malele no butotelo. Ifishilano fya kupeela ukutasha, ukutambika ifya bupe no kusefya—mu kuba no kwasha amakandulo mu kukumanina—mu nshita sha ku kale fyapilibwile ukucingilila uwafyelwe pali ubo bushiku ukufuma ku fibanda no kumwebekesha ukubakwa ku mwaka uleisa. . . . Ukufika ku mwanda wa myaka uwalenga ine ubuKristu bwalikene ukusefya ubushiku bwa kufyalwa pamo nge cishilano ca cisenshi.”—Schẅabische Zeitung (ica mu kati ka magazini Zeit und Welt), April 3/4, 1981, ibu. 4.
“AbaGreek basumine kuti uuli onse alikwete umupashi wa kumucingilila nelyo icibanda icasangilwepo pa kufyalwa kwakwe no kumona pa bumi bwakwe. Uyu mupashi walikwete ukwampana kwa nkama kuli lesa uo ubushiku bwakwe bwa kufyalwa umuntu afyalilwepo. Abena Roma na bo bakakatile kuli iyi mfundo. . . . Iyi mfundo yalipishiwe mu cisumino ca buntunse kabili ibelebeshiwa muli malaika mulinshi‚ lesa nyina wa mu nshimi no mutakatifu wa kubaka. . . . Icishilano ca makandulo yaka pali keke catendeke na baGreek. . . . Keke wa buci uwashinguluka ngo mweshi ne fyengelo fyalebikwa pa fipailo fya mwi tempele lya kwa [Artemis]. . . . Amakandulo ya bushiku bwa kufyalwa, mu cisumino ca mu lupwa, filabikwa pa malele yaibela ku kupeela ukufwaya kusuma. . . . Ifyengelo fyaaka no mulilo wa malambo fyalikwete ukumonekesha kwaibela mu nshimi ukutula apo umuntu mu kubalilapo apekenye ifipailo kuli tulesa twakwe. Amakandulo ya bushiku bwa kufyalwa muli fyo yaba mucinshi no kupeela ku mwana wa bushiku bwa kufyalwa no kuleta inshita shisuma. . . . Ukuposha kwa bushiku bwa kufyalwa no kufwaya kusuma ku nsansa fyaba ulubali lwa cine cine ulwa ubu bushiku bwa mwikalwe. . . . Mu kutendekelako imfundo yashikile mu malele. . . . Ukuposha kwa bushiku bwa kufyalwa kwalikwata amaka ku busuma nelyo ku bubi pantu umo alapalamina sana ku mupashi wa calo pali ubu bushiku.”—The Lore of Birthdays (New York, 1952), Ralph na Adelin Linton, amabu. 8, 18-20.
Ukukumana pamo ukusuma ukwa lupwa ne fibusa pa nshita shimbi ku kulya, ukunwa, no kusekelela takwaleshiwa
Luk. Mil. 3:12, 13: “Takuli cisuma kuli bene, kano ukusamwa no kucite cisuma mu nshita ya myeo yabo. Kabili ukuti umuntu onse alye, no kunwa, no kumone cisuma mu kucucutika kwakwe konse, e ca bupe ca kwa Lesa.”
Moneni na kabili 1 Abena Korinti 10:31.