Imimwene ya Baibolo iya Mutende no Mutelelwe
Abantu abengi balasumina ico bamona icilemoneka ukuba ekukongama ukulola ku kwikatana kwakulilako ukwa calo no mutende no mutelelwe uko ici pambi cingaletako. Basubila ukuti ukusela kwa musango uyo kukatungulula ku calo cawaminako. Lelo Baibolo ilangilila ukuti ifingi fyalibimbwamo ukucila pa fintu ukumoneka kwa ku nse kusokolola.
UMUTWE wa lyashi lya mutende no mutelelwe uli ukucilisha uwa kusekesha ku Bena Kristu pa mulandu wa cintu umutumwa Paulo alembele pe samba lya kupuutwamo ku cilonganino ca Bwina Kristu ica mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo. Amashiwi yakwe yalembwa muli Baibolo pali 1 Abena Tesalonika 5:3 ukuti: “Ilyo balesosa, abati, Mutende [no mutelelwe, NW], e lyo uboni ubwa kupumikisha bwabemina, filya fine ubucushi bwa kupaapa bwisa pa mwanakashi uuli ne fumo; kabili takwakabe ukupusuka nakalya.” Ili lembo limya icipusho cacindama.
Umutende no Mutelelwe—Cakutangilila Cinshi?
Nga ca kuti wabelenga amashiwi yashingulukako aya fyebo fya kwa Paulo ifyambwilwe pa mulu, ulemona ukuti abalesosa ukuti “mutende no mutelelwe” te Bena Kristu balola mu kukumanina, lelo, ukucila, bali bantu abo umo umo abali mu tulo ukulosha ku cilecitika. Bali mu mibele ya busanso lelo tabali abaibukila ulwa cene pa mulandu wa kuti baletontonkanya ukuti ifintu filemoneka ukuwaminako. Ukulosha ku Bena Kristu, nangula ni fyo, Paulo atile: “Ifya nshita ne myaka, mwe bamunyinefwe, tamwakabilo kulembelwapo icintu.” (1 Abena Tesalonika 5:1) Ee, tulingile ukuba abaibukila ulwa kutantika kwa nshita ukwa kwa Lesa ukwa fya kuponako. Mulandu nshi? Pa mulandu wa kuti Paulo asosele ukuti inshita ya boni bwa kupumikisha, iitwa “ubushiku bwa kwa [Yehova, NW],” ikesa “ngo mupupu ubushiku.”—1 Abena Tesalonika 5:2.
Cinshi cintu ukulanda kwasobelwa ukwa mutende no mutelelwe kubimbamo? Mu kulengama, cifwile ukuba ukucila pa kulanda fye. Abantu balilanda pa lwa mutende mupepi na pa butali bwa nshita balwa inkondo. Amashiwi ya kwa Paulo yafwile ukusonta ku nshita lintu inko shilemoneka ukunonka umutende no mutelelwe mu nshila yapulamo. Lelo ici cilelingana fye no kumoneka kwa cimbepa. Icilemoneka umutende no mutelelwe uyo utungulula ku boni bwa kupumikisha mu kukanatwishika tauli atemwa mutende utuntulu nelyo umutelelwe wine wine.
Yesu na o wine alandile pa lwa ubu boni bwa kupumikisha. Abwitile “ubucushi bukalamba ubushatala abubako ukutula pa kutendeka kwa pano isonde ukufika kuli nomba, nangu takwakabeko.” Imyanda ya myaka iingi pa ntanshi ya kwa Yesu, kasesema Daniele na o wine alandile pa lwa bwene, kabili abulondolwele nge “nshita ya kumanama ukwa kuti takwatala akuba ukutula pa kubapo uluko, ukufika ku nshita ilya.”—Mateo 24:21; Daniele 12:1.
Nampo nga bwitwa ubucushi bukalamba, atemwa bwitwa inshita ya kumanama—icili conse, ukulingana na masesemo, bukapyanga umulondo onse uwa micitile ya kwa Satana iya pe sonde. Ukucila ukulangilila ukusuminisha kwa bulesa, ukulanda kwasobelwa ukwa mutende no mutelelwe kukatungulula ku capusanako ciine!—Linganyeniko Sefania 3:8.
Ifya Kupiminako Inshita Fyasokololwa
Bushe ifilemoneka intampulo sha nomba line ukulola ku kwikatana kwakulilako ukwa calo na masubilo yakonkapo aya mutende no mutelelwe fili kufikilishiwa kwa kusoka kwa mu busesemo ukwa kwa Paulo? Cisuma, nga fintu iyi magazini yasontako libili libili, ukutula 1914 twalicitila ubunte ukufikilishiwa kwa masesemo ya Baibolo ayengi ayaampana ku kubapo kwa kwa Yesu ukwa mu mulu mu maka ya Bufumu. (Mateo, ifipandwa 24, 25; 2 Timote 3:1-5; Ukusokolola 6:1-8) Yesu alangilile ifyo ubushiku bwa kwa Yehova, lintu uboni bwa kupumikisha bukesa pa babifi, bukesa ilintu ifilundwa fya nkulo ya bantu abo bacitile ubunte ukutendeka kwa iyi nshita bacili abomi.—Luka 21:29-33.
Umutumwa Paulo na o wine aishibishe ica kupiminako inshita. Asosele ukuti: “Ilintu balelanda ulwa mutende no mutelelwe, ilyo line fye akayofi kaba pali bene.” Ubu bupilibulo bwa mashiwi ya kwa Paulo muli The New English Bible bulanga mu kulengama ukuti ubucushi bukalamba bucitika “ilintu balelanda.” Ukupala umupupu ubushiku—uboni bwa mankumanya—bukapuma lintu bushileenekelwa, lintu ukusakamana kwa bantunse abengi kuli pa mutende wabo no mutelelwe ifyasubilwa. E ico, ilintu pali ino nshita te kuti tulande nampo nga ca kuti imibele ya mutende no mutelelwe iya pali nomba line ilefikilisha amashiwi ya kwa Paulo—nelyo ni ku cipimo nshi ilyashi lya mutende no mutelelwe likalunduluka pa kufikilisha ubusesemo—icishinka ca kuti ukulanda kwa musango uyo nomba kuleumfwika ukufika ku cipimo cishatala acibako kulesoka Abena Kristu ku kukabila kwa kuba abalola pa nshita shonse.
‘Ukupunka’ pa Kati ka Maka ya Calo
Lintu alandile pa lwa nshita ya kumanama, kasesema Daniele na kabili aishibishe ica kupiminako inshita. Alangile ukuti inshita ya kumanama yali no kubako pa mpela ya kulwishanya kwa nshita ntali pa kati ka maka ya bupolitiki yabili, imo iitwa “imfumu ya ku kapinda ka ku kuso” na imbi, “imfumu ya ku kapinda ka ku kulyo.” (Daniele 11:5-43) Ukutula pa Nkondo ya Calo iya II, aya maka ya bupolitiki yaimininwako ne “mfumu ya ku kapinda ka ku kulyo” iya bukapitalisti ne “mfumu ya ku kapinda ka ku kuso” iya busoshalisti.
Daniele asobele ukuti ukukangana kwabipisha pa kati ka aya maka ya bupolitiki yabili, nga fintu camonwa mu kati ka myaka 45 iyapitapo, kukaba ngo “kupunka,” ukupala abakushomboka babili abalelwila ubusuma bumo. Mu nshita sha nomba line, ukupunka kulemoneka ukuba ukwacepako. Ku ca kumwenako, mu May wa mwaka wapwile, cilolo uulolesha pa milandu uwa ku Soviet Union abilishe Inkondo ya pa Kanwa ukupwa. Mu June, magazini ya Time yaloseshe ku kukumana kwa bashicalo ukwa pa kati ka United States na Soviet Union kabili yamwene ukuti: “Ukusuminishanya kumo pa lwa kulama ifyanso no kwesha kwa fya manyukiliya nga kwamoneke ukupwishishisha kwa kupelenganya imyaka inono iyapitapo. Nomba, nelyo fye ukulangulukila konse pamo, kumoneka ukukanaba ukwa kucincimusha.”
Nampo nga bucibusa ubulemoneka pa kati ka maka ya calo yabili ayakalamba bwa pa kashita akanono nelyo buli ububelelela, inshita e ikalanga. Icintu cimo cili icaumfwika, nangula ni fyo. Iciputulwa ca nshita icalumbulwa na Yesu nacipitingana nga nshi. Kabili ifintu ifilecitika mu calo filelangilila ukuti natupalamina ku fya kuponako fyasobelwe no mutumwa Paulo na kasesema Daniele. Nelyo cingati ifya kwimako fya bupolitiki ifya mu nshita ya nomba line fili ku cipimo cimo pa mulandu wa kusonga kwa macalici ya Kristendomu, tafyakatungulule ku mutende ubelelela. Ubushininkisho buli bwa kuti fikatungulula ku fyapusanininako fye ku nko sha ici calo.
[Ifikope pe bula 6]
Inshita e ikalanga butali bwaba shani bucibusa bulemoneka pa kati ka maka ya calo yabili ayakalamba bukatwalilila
[Abatusuminishe]
USSR Mission to the UN